Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 1 grudnia 2020 roku skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W., powódka P. B. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanej spółki na jej rzecz:

1)  kwoty 60.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty tytułem dopłaty zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę po śmierci matki, na podstawie art. 446 § 4 k.c.,

2)  kwoty 40.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2017 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej na podstawie art. 446 § 3 k.c.,

3)  kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w myśl art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 4 sierpnia 2016 r. jej matka – I. B. – została śmiertelnie potrącona przez samochód osobowy kierowany przez P. M., która naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie zachowując należytej ostrożności przy zbliżaniu się do oznakowanego przejścia dla pieszych. Matka powódki poruszała się prawidłowo jako piesza. Na skutek doznanych obrażeń I. B. zmarła. Postępowanie karne prowadzone przeciwko sprawczyni zakończyło się wyrokiem skazującym. Pojazd sprawcy objęty był ochroną ubezpieczeniową w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w Towarzystwie (...) S.A. Powódka zgłosiła szkodę pozwanemu ubezpieczycielowi. W toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel wypłacił jej kwotę 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozostałych roszczeń – zarówno z tytułu dalszego zadośćuczynienia, jak i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej – odmówiono (k- 3-116).

W odpowiedzi na pozew z dnia 4 stycznia 2023 r., pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, podnosząc, iż roszczenia powódki są bezzasadne, a wypłacona już kwota stanowiła pełną i wystarczającą rekompensatę krzywdy (k-204-219).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu (...)r. w M. doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniosła I. B. – matka powódki. Kierująca pojazdem marki V. (...), P. M., nie zachowała należytej ostrożności przy dojeżdżaniu do oznakowanego przejścia dla pieszych, którym przekraczali jezdnię małżonkowie I. B. i T. B. i potrąciła przechodzących prawidłowo przez przejście pieszych. I. B. pomimo natychmiastowej pomocy medycznej zmarła na miejscu w wyniku rozległych obrażeń wielonarządowych. Postępowanie karne prowadzone przeciwko sprawczyni zakończyło się wyrokiem skazującym (sygn. akt II K 888/16 Sądu Rejonowego w Mławie), w którym sąd stwierdził, że sprawczyni naruszyła zasady ruchu drogowego i swoim zachowaniem przyczyniła się bezpośrednio do śmierci pokrzywdzonej. W dacie wypadku pojazd sprawczyni był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, którego gwarantem była pozwana spółka – Towarzystwo (...) i (...) S.A. (bezsporne).

Powódka pozostawała z matką w bardzo silnej więzi emocjonalnej i osobistej. I. B. była nie tylko głównym opiekunem i wychowawcą powódki, ale także jej największym emocjonalnym oparciem. Spędzały ze sobą każdą wolną chwilę, a ich relacja miała charakter nie tylko rodzicielski, ale także przyjacielski. W czasie studiów powódka co dwa tygodnie przyjeżdżała do domu do M., dzieliła z matką swoje pasje, lubiły rozmawiać na tematy związane z kosmetyką, chodziły razem na zakupy. Po śmierci matki relacje rodzinne powódki uległy diametralnej zmianie. Ojciec powódki miał poważne obrażenia po wypadku i długo przebywał w szpitalu, powódka często odwiedzała go w szpitalu. Po wyjściu ze szpitala ojciec powódki zamieszkał u swojej matki, gdyż wymagał pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Powódka wycofała się z kontaktów z ojcem, z którym nie łączyły jej wcześniej bliskie relacje, i zaprzestała częstych odwiedzin w domu rodzinnym. W 2024r. przestała utrzymywać z ojcem kontakt, gdyż pokłócili się o mieszkanie, w którym powódka mieszkała. Powódka zachowała dobre relacje z siostrą. Powódka ma poczucie, że jej rodzina się rozpadła. Powódka unika chodzenia na śluby, urodziny, ogranicza chodzenie na Boże Narodzenie, jest jej wówczas ciężko, bo przypomina się jej matka. Wskazywała na narastające uczucie osamotnienia i emocjonalnego wyobcowania. Powódka doświadczyła głębokiej traumy, cierpiała na stany depresyjne i adaptacyjne, wymagała leczenia psychiatrycznego i psychologicznego, okresowo przyjmowała leki przeciwdepresyjne. U powódki występowały zaburzenia o charakterze depresyjnym, osłabienie funkcjonowania społecznego i emocjonalnego, a także przejawy chronicznego stresu pourazowego. Powódka nie była w stanie wrócić do dawnego stylu życia, miała problemy z nauką i koncentracją, wycofała się z życia społecznego i towarzyskiego. Dwa lata po śmierci matki były dla niej najgorsze, pierwsze święta, urodziny były bardzo trudne (k-42-49 dokumentacja medyczna, k- 333c-333d zeznania świadka J. K., k-275-281 zeznania świadka K. N., k- 283-285 zeznania świadka J. B., k-364-366 zeznania świadka M. R., k-360-361 zeznania świadka S. R., k-348 zeznania powódki, k-289-302 opinia biegłych psychologa P. B. (2) i lekarza psychiatry M. W.).

Powódka w chwili śmierci matki miała (...)lat, studiowała na (...) Akademii (...). Tragiczny wypadek zdarzył się na miesiąc przed sesją egzaminacyjną, nie zaliczyła jednego przedmiotu. Powódka chciała zrezygnować ze studiów, ale wujek ją zapewnił, że otrzyma niezbędną pomoc i przekonał ją, że nie należy rezygnować z nauki. Na koszty utrzymania powódki w czasie studiów w W. łożyła jej matka. To były kwoty ok. 1000- 1600 zł miesięcznie. Po śmierci matki powódka otrzymywała stypendium socjalne, dziadkowie i wujek wspierali powódkę w utrzymaniu się w W.. Powódka ukończyła studia, jest magistrem (...). Obecnie pracuje, jest zadowolona ze swojej pracy, ma możliwości rozwoju. Stan psychiczny powódki jest wyrównany, nie leczy się psychiatrycznie, rokowania na przyszłość są dobre (k- 333c-333d zeznania świadka J. K., k-275-281 zeznania świadka K. N., k- 283-285 zeznania świadka J. B., k-364-366 zeznania świadka M. R., k-360-361 zeznania świadka S. R., k-348 zeznania powódki, k-289-302 opinia biegłych psychologa P. B. (2) i lekarza psychiatry M. W.).

Matka powódki pracowała jako nauczycielka, pomagała w szkole w obsłudze projektów unijnych, była bardzo cenionym pracownikiem. I. B. w 2013r. osiągnęła dochody w wysokości (...) zł., w 2014r. – (...)zł, w 2015r. – (...)zł (k-50-60 zeznania PIT-36). Powódka po śmierci matki otrzymywała rentę rodzinną w wysokości (...) zł (netto), a od stycznia 2018r. – w wysokości (...) zł (netto) (k-234).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy, zeznań świadków, opinii biegłych oraz zeznań powódki. Sąd uznał, że zeznania świadków, zeznania powódki, dokumentacja medyczna oraz opinie biegłych stanowiły spójny i wiarygodny materiał dowodowy, który pozwolił na ustalenie rozmiaru krzywdy oraz skutków pogorszenia sytuacji życiowej powódki. W ocenie sądu nie można było przyjąć, jak czyniła to pozwana, że wypłacona kwota 40.000 zł wyczerpuje obowiązki odszkodowawcze ubezpieczyciela.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo należało uwzględnić w całości. W ocenie sądu nie można było przyjąć, jak czyniła to pozwana, że wypłacona kwota 40.000 zł wyczerpuje obowiązki odszkodowawcze ubezpieczyciela.

Odpowiedzialność cywilna pozwanej spółki ubezpieczeniowej została oparta na treści art. 822 § 1 i § 4 k.c., zgodnie z którym ubezpieczyciel obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez ubezpieczonego w granicach jego odpowiedzialności cywilnej. Z uwagi na bezsporny fakt, że pojazd sprawczyni wypadku był objęty ochroną w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za skutki zdarzenia na zasadach przewidzianych w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…). W niniejszej sprawie zastosowanie znajdują także przepisy art. 446 § 3 i § 4 k.c., które regulują odpowiednio prawo osób bliskich zmarłego do odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie pieniężne – art. 446 § 4 k.c. Zgodnie z treścią art. 446 § 4 k.c., sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis ten został dodany nowelizacją kodeksu cywilnego z dnia 30 maja 2008 r. i stanowi wyraz ewolucji funkcji prawa cywilnego w kierunku uwzględnienia kompensacyjnej roli zadośćuczynienia w przypadku śmierci osoby bliskiej. W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że „krzywda” w rozumieniu tego przepisu obejmuje całokształt negatywnych przeżyć emocjonalnych – takich jak cierpienie, poczucie straty, osamotnienie, destabilizacja psychiczna i życiowa, trauma oraz zaburzenie więzi emocjonalnej. (por. wyrok SN z 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 r. (sygn. IV CK 648/04) wskazał, że „zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej nie może mieć charakteru symbolicznego – powinno być odczuwalne ekonomicznie i spełniać funkcję kompensacyjną”. W niniejszej sprawie Sąd uwzględnił, że powódka doznała silnej traumy po utracie matki, z którą łączyła ją bardzo bliska relacja. Biorąc pod uwagę:

• wiek powódki w chwili zdarzenia (21 lat),

• trwałość i intensywność relacji z matką,

• stopień cierpienia psychicznego, objawiającego się epizodami depresji i zamknięciem społecznym,

• konieczność leczenia farmakologicznego i konsultacji psychologicznych,

• fakt braku relacji z ojcem i utraty jedynego realnego oparcia rodzinnego,

Sąd uznał, że żądanie zadośćuczynienia w wysokości 100.000 zł jest adekwatne do rozmiaru doznanej krzywdy. Skoro pozwana wypłaciła dotychczas 40.000 zł, to zasadnym było zasądzenie dodatkowej kwoty 60.000 zł, odpowiadającej urealnionej wartości krzywdy doznanej przez powódkę.

Odszkodowanie – art. 446 § 3 k.c. Przepis art. 446 § 3 k.c. przewiduje, że sąd może przyznać osobie bliskiej zmarłego odpowiednie odszkodowanie, jeżeli na skutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej. Zgodnie z orzecznictwem, nie chodzi wyłącznie o aspekty ekonomiczne, ale również o sferę społeczną, rodzinną i emocjonalną. W uzasadnieniu wyroku SN z dnia 15 lutego 2012 r. (I CSK 314/11) wskazano, że „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” należy rozumieć szeroko i nie może być utożsamiane wyłącznie z utratą źródła dochodu. Kluczowe znaczenie mają również:

• utrata pomocy w codziennym funkcjonowaniu,

• utrata przewidywalności i stabilności,

• pogorszenie relacji rodzinnych i osobistych,

• zaburzenie planów życiowych i poczucia bezpieczeństwa.

W niniejszej sprawie, powódka po śmierci matki utraciła osobę, która była jej nie tylko opiekunem, ale także najbliższym partnerem życiowym, oparciem emocjonalnym, mentorem i organizatorem codziennego życia. Zerwanie tej więzi skutkowało:

• pogłębieniem izolacji społecznej,

• brakiem wsparcia w dalszej edukacji i pracy zawodowej,

• trudnościami w adaptacji społecznej,

• zerwaniem relacji z pozostałymi członkami rodziny (ojcem, siostrą, dziadkami),

• pogorszeniem stanu zdrowia psychicznego.

Zgromadzony materiał dowodowy w pełni uzasadnia pogląd, że sytuacja życiowa powódki po śmierci matki uległa znacznemu pogorszeniu. W konsekwencji, Sąd uznał za zasadne zasądzenie na jej rzecz dodatkowej kwoty 40.000 zł tytułem odszkodowania.

Choć podstawą rozstrzygnięcia są wyraźne przepisy prawa materialnego, Sąd uwzględnił również ratio legis instytucji odszkodowania i zadośćuczynienia w razie śmierci osoby najbliższej. Celem ich wprowadzenia było zapewnienie ochrony nie tylko sfery ekonomicznej, ale przede wszystkim psychicznej i egzystencjalnej osób dotkniętych stratą. Zgodnie z wykładnią funkcjonalną i celowościową, zadośćuczynienie i odszkodowanie powinno być orzekane w wysokości, która nie tylko spełnia funkcję kompensacyjną, ale również przywraca poczucie sprawiedliwości i daje realną możliwość podjęcia procesu adaptacyjnego po stracie. Nie może ono mieć charakteru symbolicznego, lecz musi odpowiadać rzeczywistej skali cierpienia i jego skutków (por. wyrok SN z 10 marca 2006 r., IV CSK 80/05).

Sąd podkreśla, że ustalona w niniejszej sprawie wysokość świadczeń mieści się w granicach aktualnej praktyki orzeczniczej sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Uwzględniając zarówno indywidualne okoliczności sprawy, jak i standardy wynikające z porównywalnych stanów faktycznych, przyznane kwoty nie odbiegają od poziomu uznawanego za sprawiedliwy i proporcjonalny. W szczególności należy wskazać na następujące orzeczenia: • wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt I CSK 312/12, w którym przyznano zadośćuczynienie w wysokości 80.000 zł dla osoby pełnoletniej po śmierci matki, z którą łączyły ją silne więzi emocjonalne, • wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 kwietnia 2018 r., sygn. akt V ACa 736/17, gdzie zasądzono 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia i 30.000 zł odszkodowania dla dorosłego dziecka po śmierci ojca – głównego opiekuna, • wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 stycznia 2016 r., sygn. akt I ACa 603/15, w którym podkreślono, że o „znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej” decyduje nie tylko aspekt ekonomiczny, ale też destabilizacja emocjonalna i zerwanie istotnych więzi społecznych. Powyższe orzeczenia zostały uwzględnione przez Sąd przy ocenie rozmiaru krzywdy oraz skutków zdarzenia w życiu powódki. Sąd miał również na względzie, że powódka jest osobą młodą, znajdującą się na wczesnym etapie kształtowania tożsamości i samodzielności życiowej. Śmierć matki w tak newralgicznym okresie życia, przy braku realnego wsparcia ze strony innych członków rodziny, miała szczególnie destrukcyjny charakter i wywarła wpływ na jej dalsze funkcjonowanie. Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku, tj.: 1. Zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki P. B. (1) kwotę 60.000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty, 2. Zasądził kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2017 r. do dnia zapłaty,

Zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za czas opóźnienia, nawet jeżeli nie poniósł żadnej szkody i chociaż opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2013 r., sygn. III CSK 192/12, podkreślił, że „w przypadku świadczeń z tytułu zadośćuczynienia, opóźnienie następuje z chwilą bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty, o ile wysokość roszczenia była określona”. W niniejszej sprawie bezsporne było, że szkoda została zgłoszona już w 2016 r., a wezwania do zapłaty zawierające określone kwoty wystosowano odpowiednio w styczniu i maju 2017 r. Dlatego też, uznając, że pozwany pozostawał w opóźnieniu już od chwili nieustosunkowania się do zgłoszonych roszczeń w rozsądnym terminie, Sąd zasądził odsetki ustawowe od kwoty 60.000 zł od dnia 23 stycznia 2017 r. oraz od kwoty 40.000 zł od dnia 15 maja 2017 r. Taki sposób określenia początku biegu odsetek jest zgodny z aktualną linią orzeczniczą, która zakłada, że odsetki należą się nie od daty wyrokowania, lecz od daty wymagalności roszczenia – jeżeli dłużnik pozostaje w opóźnieniu (por. uchwała SN z 8 grudnia 2017 r., III CZP 91/17).

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić stronie przeciwnej na jej żądanie wszelkie celowe koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw. W przedmiotowej sprawie powództwo zostało uwzględnione w całości. Powódka była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Do akt sprawy złożono dowód uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa. Wydatki związane z opiniami biegłych, które zostały uwzględnione przez Sąd jako konieczne i użyteczne dla rozpoznania sprawy, również podlegały zwrotowi. W konsekwencji, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., szczegółowe rozliczenie kosztów procesu zostało pozostawione referendarzowi sądowemu.