Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:sędzia Stanisław Gradus - Wojciechowski

Protokolant:Kamil Reluga

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2023 r., sygn. akt I C 2227/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w pkt. I w ten sposób, że zasądza od strony pozwanej Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 51.660,38 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy sześćset sześćdziesiąt złotych 38/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 maja 2022 r. do dnia zapłaty ,

b)  w pkt. II w ten sposób, że pozostawia szczegółowe rozliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu ustalając, że strona pozwana przegrała sprawę w całości ;

II.  pozostawia szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania apelacyjnego referendarzowi sądowemu ustalając, że strona pozwana przegrała sprawę w całośc i .

Stanisław Gradus-Wojciechowski

Sygn. akt V Ca 2486/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 listopada 2024 r.

Pozwem z dnia 9 czerwca 2022 r. powód (...) sp. z o.o. we W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Bank (...) S.A. w W. kwoty 51.660,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 maja 2022 roku do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2023 r. (I C 2227/22) oddalił powództwo w całości (pkt 1) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 2).

Z ww. orzeczeniem nie zgodził się powód i apelacją zaskarżył wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa,

2)  art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. w zw. z art. 5 ust. 6 - 7 i 10 oraz 12 u.k.k. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że pozwany nie naruszył obowiązku informacyjnego poprzez wskazanie RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty zaliczającej do równania odsetki umowne od kredytowanych kosztów kredytu (ubezpieczenie),

3)  art. 6 k.c. w zw. z art. 5 i 8 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG poprzez błędną wykładnię i ocenę, że samo wskazanie dowolnej wartości i założeń przyjętych do jej obliczenia RRSO stanowi spełnienie obowiązku informacyjnego,

4)  art. 30 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że samo odesłanie do Tabeli Opłat i Prowizji za czynności związane z obsługą kredytu stanowi wypełnienie obowiązków informacyjnych wobec konsumenta,

5)  art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. w zw. z art. 53 ust. 1 i 2 u.k.k. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że umowa o kredyt konsumencki nie musi zawierać informacji o terminie do odstąpienia od umowy opisanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. a także informacji doprecyzowującej z art. 53 ust. 5 u.k.k.,

6)  art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k poprzez błędną wykładnię i uznanie, że ww. przepis nie wymaga od kredytodawcy zamieszczenia w umowie kredytu konsumenckiego informacji o tym, że całkowity koszt kredytu w razie jego wcześniejszej spłaty ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Powód zaskarżonemu wyrokowi zarzucił także naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na rozstrzygnięcie, tj.:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, że umowa kredytowa zawiera warunki, na jakich koszty opisane w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. mogą ulec zmianie, podczas gdy na mocy umowy mogły być one kształtowanie dowolnie przez pozwanego w sytuacji zaistnienia pewnych zdarzeń wskazanych w umowie, przy czym faktyczna możliwość wypowiedzenia umowy przez kredytobiorcę jest ograniczona oraz że w umowie wskazane były RRSO i całkowita kwota do zapłaty, podczas gdy powód wykazał, że przez doliczenie do równania odsetek umownych od kosztów kredytu wartości te zostały przedstawione nieprawidłowo;

2)  art. 232 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i pominięcie, że to na pozwanym spoczywał ciężar udowodnienia prawidłowości RRSO, czego nie uczynił, co sprawia, że zachodzą przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego z uwagi na naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.;

3)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. i dowolną ocenę dowodów oraz sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania uznanie, że strona pozwana wykazała prawidłowość RRSO poprzez zamieszczenie w umowie kredytowej dowolnej wartości procentowej wraz z założeniami przyjętymi do jej obliczenia, podczas gdy strona pozwana powinna
w procesie udowodnić poprawność przyjętych założeń i podanej wartości RRSO, na niej bowiem spoczywał obowiązek,

4)  art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 232 § 1 k.p.c. poprzez błędne zastosowanie
i niewyciągnięcie negatywnych konsekwencji wobec pozwanego w związku
z niewykonaniem zobowiązania Sądu określonego w pkt 2 zarządzenia z dnia 9 lutego 2023 r.,

5)  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak zgromadzenia materiału dowodowego w zakresie postulowanym w pozwie i pominięcie przy ocenie dowodów istotnych faktów.

W związku z podniesionymi zarzutami powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 51.660,38 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 maja 2022 r. do dnia zapłaty, w konsekwencji zmianę wyroku w pkt 2 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przed Sądem I instancji, według norm przepisanych oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Biorąc pod uwagę, że Sąd II nie zmienił ani nie uzupełnił ustaleń faktycznych Sądu I instancji, jak również nie przeprowadził postępowania dowodowego na podstawie art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, aczkolwiek jedynie niektóre z zarzutów wskazanych w apelacji uznać należało za trafne i skutkujące koniecznością zmiany wyroku. Przez wzgląd na wskazany w apelacji zakres zaskarżenia Sąd Okręgowy dokonał zamiany jak w treści wyroku i zasądził na rzecz powoda kwotę 51.660,38 zł.

Po pierwsze należy wskazać, że trafne jest stanowisko Sądu Rejonowego, że oświadczenie powoda o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zostało złożone skutecznie. Zgodnie bowiem z treścią art. 509 § 2 k.c. wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

W doktrynie powszechnie przyjmuje się, że wraz z wierzytelnością przechodzą w wyniku przelewu na nabywcę także uprawnienia kształtujące, które same nie mogą być przedmiotem obrotu. Nabywca na mocy cesji wstępuje bowiem w całość sytuacji prawnej zbywcy. Stanowisko takie utrwaliło się i znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, chociażby wyroku z dnia 6 listopada 2003 r. II CK 16/02. Sytuacja, w której w braku wyraźnego wyłączenia w umowie cesji, cesjonariusz nie wstępuje w całość sytuacji prawnej cedenta, ma charakter wyjątkowy i ogranicza się do uprawnień ściśle związanych z osobą konkretnego cedenta. Do sytuacji takich należy przykładowo brak możliwości przeniesienia na podmiot niebędący bankiem możliwości prowadzenia egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego.

W przedmiotowej sprawie, w umowie cesji nie wyłączono z zakresu przeniesionych praw uprawnienia do złożenia oświadczenia z art. 45 ust. 1 u.k.k. Osoba cedenta nie uzasadnia także przyjęcia, iż nie mogło dojść do skutecznego przeniesienia takiego prawa. W związku z powyższym należy stwierdzić, że powód skutecznie złożył we własnym imieniu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. W oświadczeniu jednoznacznie wskazano, że powód działa w mieniu kredytobiorcy, a także w imieniu własnym. Nie ma zatem znaczenia, iż powodowa spółka posiadała pełnomocnictwo od konsumenta (kredytobiorcy) do złożenia takiego oświadczenia, gdyż w momencie składania oświadczenia konsument nie był już legitymowany do składania tego oświadczenia samodzielnie wobec zawartej umowy cesji. Zatem jedynie powód, w swoim własnym imieniu i na swoją rzecz, mógł wystąpić do banku
w tym czasie ze wspomnianym oświadczeniem, mając na uwadze zawartą wcześniej umowę cesji wierzytelności. Tak też w istocie zrobił. Należy więc uznać, że oświadczenie złożone w imieniu konsumenta, który w tym czasie wyzbył się już wierzytelności wynikającej z zastosowania art. 45 u.k.k., nie mogło odnieść skutków prawnych, jednakże złożenie oświadczenie we własnym imieniu i na skutek uprzednio dokonanej cesji wierzytelności sprawiło, że powstała wierzytelność wynikająca z zastosowania art. 45 u.k.k.

Powód posiadał zatem legitymację czynną do dochodzenia roszczeń wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego, mając na uwadze to, że oświadczenie złożone zostało w imieniu własnym.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzut apelacji naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. okazał się chybiony. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu umowa kredytu powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego elementy te zostały zawarte w § 1 ust. 9 umowy kredytu i w tym zakresie Sąd Odwoławczy podziela w pełni ocenę Sądu Rejonowego wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje ją za własną. Tytułem uzupełnienia należy przytoczyć fragment uzasadnienia wyroku Sąd Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 stycznia 2016 r., XVII AmA 165/13 (LEX nr 1997815), w którym wskazano, że „kredytowanie kosztów kredytu nie jest praktyką odosobnioną
w obrocie gospodarczym i nie ma też podstaw normatywnych, by ją kwestionować (...)”. W związku z powyższym, uznać należało, że § 1 umowy w wystarczający sposób określał informacje dotyczące RRSO oraz całkowitej kwoty do zapłaty. Informacje te zostały przedstawione w sposób prawidłowy i zrozumiały. W tym zakresie pozwany nie naruszył obowiązku informacyjnego. Z regulacji zawartych w u.k.k. nie wynika natomiast obowiązek podawania w umowie precyzyjnie założeń opisanych w ust. 3 pkt 4 i 5 załącznika nr 4 do u.k.k.

Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że przy obliczaniu RRSO pozwany miał prawo uwzględnić koszty odsetek od kredytowanych kosztów, skoro „kwota kredytu” zgodnie z umową obejmowała całkowitą kwotę kredytu oraz koszty pozaodsetkowe. W myśl art. 5 pkt 10 u.k.k. stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowywanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Co istotne, wspomniana kwota obejmuje część kapitału przeznaczoną na sfinansowanie kosztów związanych z kredytem. Należało tym samym uznać, iż pozwany Bank prawidłowo obliczył RRSO i nie doszło w tym zakresie do naruszenia obowiązku informacyjnego.

Nie mniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego na uwzględnienie zasługiwał zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., który ostatecznie był podstawą do zmiany wyroku zgodnie z żądaniem apelacji.

Zgodnie z tym przepisem umowa o kredyt konsumencki powinna określać: informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie. Zgodnie z ww. przepisem, obowiązkiem kredytodawcy jest wskazanie w umowie zrozumiałych dla konsumenta, konkretnych warunków zmiany kosztów kredytu, co implikuje oczywisty wniosek, że na kredytodawcy ciąży obowiązek wskazania w umowie skonkretyzowanych warunków, w jakich dojdzie do zmiany kosztów kredytu. Chodzi tu o konkretne parametry, z odniesieniem do obiektywnych mierników.

Zdaniem Sądu Odwoławczego określone w § 2 ust. 20 umowy warunki zmiany opłat i prowizji są nieostre i dają pozwanemu – kredytodawcy – szerokie uprawienie do modyfikowania zobowiązania. Nie ulega żadnej wątpliwości, że zakres uprawnień banku nie wypełnia wymogu obowiązków informacyjnych zakreślonych w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. Konsument nie jest bowiem w stanie ustalić, w jaki sposób może zmienić się zakres jego zobowiązania. Trudno wymagać, by osoba fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową była w stanie w sposób jednoznaczny zrozumieć lub kontrolować te kryteria. Pozwany wskazał bowiem, iż może on „z ważnych przyczyn mógł zmienić tzw. Tabelę kredytu w przypadku zmiany cen usług zewnętrznych firm i instytucji współpracujących z Bankiem, z których Bank korzysta przy wykonywaniu umowy kredytu, mających bezpośredni wpływ na koszty wykonania umowy kredytu przez Bank, o co najmniej 5% w stosunku do cen usług obowiązujących w okresie 1 rok wstecz w stosunku do dnia ich zmiany”.

Dodatkowo należy wskazać, że określony w umowie katalog przesłanek, w razie zaistnienia których pozwany może powołać się na konieczność zmiany stawek opłat i prowizji oraz warunków ich pobierania, jest skonstruowany na tyle szeroko, że w rzeczywistości pozwala on decydować pozwanemu o zmianie ww. warunków umowy w sposób niemal całkowicie arbitralny. Nie sposób wyobrazić sobie, by w obecnych realiach społeczno-polityczno-gospodarczych przez okres dłuższy niż kilka miesięcy nie doszło chociażby do zmiany np. cen energii, co już potencjalnie mogłoby być uznane jako zmiana w stosunku do nn. umowy.

Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, że przyjęte przez pozwanego kryteria nie chronią słabszej strony umowy – konsumenta, przed niemalże samowolnymi decyzjami kredytodawcy. Nie można tracić z pola widzenia, że obowiązek informacyjny jest wypełniony wtedy, kiedy wymagane elementy umowy są przedstawione w sposób jednoznaczny i konkretny. Stąd też, zdaniem Sądu Okręgowego, należało uznać, że pozwany nie wypełnił obowiązku, jakiego nakłada na niego art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. w zakresie konieczności wskazania konkretnych warunków, na podstawie których może dojść do zmiany wysokości tabeli opłat i prowizji.

W związku z powyższym należało uznać, że powód miał podstawy do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z kredytu darmowego, a w konsekwencji jego roszczenie było uzasadnione.

Reasumując, Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powoda pełną kwotę dochodzonej pozwem przed Sądem pierwszej instancji, to jest kwotę 51.660,38 zł. Odsetki zostały zasądzone od dnia 7 maja 2022 r. również zgodnie z żądaniem pozwu, tj. przypadającego na dzień po upływie wyznaczonego w wezwaniu terminu do zapłaty.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego skutkowałoby również koniecznością modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji w oparciu o art. 98 § 1 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i pozostawił szczegółowe rozliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu ustalając, że strona pozwana przegrała sprawę w całości.

O kosztach w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania apelacyjnego referendarzowi sądowemu ustalając, że strona pozwana przegrała sprawę w całości.

Stanisław Gradus - Wojciechowski