Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Katarzyna Małysa
Protokolant:	stażysta Kamila Abramczyk

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2021r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. B. (1) i M. B. (2)

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie

z dnia 17 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 305/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. B. (1) oraz M. B. (2) kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 312/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 lipca 2019 roku M. B. (1) i M. B. (2) wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na swoją rzecz kwoty 3.250 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 27 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu.

W dniu 30 sierpnia 2019 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie w sprawie o sygn. akt II Nc 4011/19 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym uwzględnił żądanie pozwu w całości.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany zaskarżył nakaz w całości i wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu na swoją rzecz, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy- Woli w Warszawie:

1.  zasądził od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. B. (1) i M. B. (2) kwotę 3.250 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądził od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. B. (1) i M. B. (2) kwotę 1.000 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 900 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany, wnosząc apelację od części wyroku, tj. co do pkt I i III oraz zarzucając:

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.47 i 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. w zw. z art. 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r, o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikiem kredytu hipotecznego i agentami, stanowiącej implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi;

Z uwagi na powyższy zarzut pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych;

2.  ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, z uwagi na brak rozpoznania istoty sprawy;

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wg norm przepisanych wraz z odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że niniejsza sprawa toczyła się w postępowaniu uproszczonym, dlatego uzasadnienie Sądu Okręgowego ma formę uproszczoną, co wynika z treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., stosownie do którego, jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy przeprowadził wnikliwą analizę motywów jakimi kierował się Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok, ocenił również prawidłowość przeprowadzonego postępowania dowodowego, trafność subsumcji stanu faktycznego do zastosowanych przepisów prawa jak również prawidłowość przedstawionych rozważań, zarówno w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, oceny zebranych w sprawie dowodów jak również w zakresie zastosowanych przepisów prawa i ich wykładni.

Ustalenia stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego są prawidłowe, a Sąd Okręgowy przyjmuje je jako podstawę także własnego rozstrzygnięcia. Sąd II instancji podziela także dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prawną stanu faktycznego sprawy.

W ocenie Sądu odwoławczego jako bezzasadny należy ocenić zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) poprzez uznanie, że zapłacona prowizja uzależniona jest od czasu trwania umowy kredytu, a kredytobiorcy należy się zwrot części kosztów proporcjonalnie do okresu o jaki umowa kredytowa uległa skróceniu, podczas gdy, w ocenie skarżącego koszty powyższej opłaty nie są związane z czasem trwania umowy kredytu i mają charakter jednorazowy, a tym samym nie podlegają proporcjonalnemu zwrotowi w oparciu o dyspozycję art. 49 ust. 1 u.k.k.

Analizowana ustawa o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w celu wdrożenia prawa europejskiego, tj. dyrektywy 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących kredytu konsumenckiego. Należy mieć na względzie, iż wykładnia językowa nie jest pierwszą wykładnią stosowaną przy interpretacji aktów wspólnotowych. Z tego względu Sąd posłużył się wykładnią celowościową.

Zgodnie z art. 5 pkt 6 u.k.k. na całkowity koszt kredytu składają się wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt. W szczególności są to odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, np. ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Z uwagi na użycie sformułowania „wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt” trzeba uznać, że do całkowitego kosztu kredytu powinny być zaliczane nie tylko prowizje, opłaty i marże pobierane przez kredytodawcę, ale również przez inne podmioty, o ile można wykazać związek tych obciążeń z umową o kredyt. Do tych opłat mogą zaliczać się środki pobierane przez zakład ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia ryzyka zwrotu kredytu lub przez sądy w związku z dokonaniem wpisu hipoteki do prowadzonej księgi wieczystej. A contrario, do całkowitych kosztów kredytu nie będą wliczane opłaty i prowizje powstałe w wyniku autonomicznej decyzji konsumenta co do dokonania dodatkowej czynności faktycznej lub prawnej. Wówczas konsument nie wypełnia zobowiązania nałożonego w związku z zaciągnięciem kredytu. Niemniej katalog całkowitych kosztów kredytu ma charakter otwarty, o czym decyduje użyty w przepisie zwrot „w szczególności” (por. Komentarz do art. 5 [w:] Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, WKP 2019 oraz [w:] Ofiarski, Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, LEX 2014).

W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, stosownie do art. 49 ust. 1 u.k.k całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Celem tego przepisu jest ochrona ekonomicznych interesów kredytobiorcy, tak aby umowny układ kosztów związanych z kredytem konsumenckim nie powstrzymywał go od spłaty kredytu przed terminem. W ten sposób uniemożliwia się osiągnięcie korzyści finansowych kredytodawcy związanych z kredytem naliczonych za okres, w którym kredytobiorca – wskutek przedterminowej spłaty – faktycznie z kredytu nie skorzystał (por. Komentarz do art. 49 [w:] Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, WKP 2019). Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy zastosowała wykładnię tego przepisu, bowiem kwota prowizji wynosiła 3 900 zł, a kredyt został spłacony po upływie 60 z 360 miesięcy, więc zwróceniu podlegała kwota 3 250 zł (300/360 x 3 900= 3 250).

Co więcej §10 umowy łączącej strony rozszerzył zakres uprawnień strony powodowej. W treści umowy z dnia 27 listopada 2013 r. strony postanowiły, że przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim będą miały zastosowanie w pierwszej kolejności w sprawach nieuregulowanych w umowie, tym samym rację miał Sąd I instancji twierdząc, wbrew stanowisku skarżącego, iż wobec braku uregulowania kwestii rozliczenia stron w razie wcześniejszej spłaty kredytu, powinny znaleźć zastosowanie przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, bowiem w umowie nie było stanowczego zapisu, jak koszty te podlegają rozliczeniu. Tym samym Sądowi I instancji należy przyznać rację, że przepis art. 49 u.k.k. ma zastosowanie w niniejszej sprawie na podstawie zgodnego oświadczenia stron podpisanej umowy, pomimo tego, iż zawarta umowa nie była kredytem konsumenckim. Powyższe oznacza, iż art. 49 u.k.k. miał do niej zastosowanie na mocy umowy stron.

Rzecznik Finansowy oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów reprezentują zbieżny pogląd, powołując się na wykładnię celowościową zmierzającą do pełniejszej ochrony interesów konsumentów. Jak wskazują w Stanowisku z 16 maja 2016 r. w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, art. 49 ust. 1 ustawy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.

Nie sposób pomijać, że omawiana ustawa ma za zadanie urzeczywistniać dążenia ustawodawcy wspólnotowego, nakierowane na ochronę konsumenta. Stąd należy uwzględniać perspektywę kredytobiorcy. Jeżeli faktycznie poniósł on koszty składające się na całkowity koszt kredytu konsumenckiego, to powinny one zostać mu zwrócone proporcjonalnie do okresu skrócenia okresu kredytowania. Wprowadzenie jakichkolwiek ograniczeń, polegających na odmowie obniżenia kosztu kredytu w razie skorzystania z możliwości przedterminowej spłaty, nie zasługuje na aprobatę (por. Rutkowska-Tomaszewska, Redukcja kosztów kredytu konsumenckiego a przedterminowa jego spłata w świetle art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, Studia Prawno-Ekonomiczne 2016, t. C, s. 163 i n.). Odmienna interpretacja przepisu mogłaby doprowadzić do abstrakcyjnego ustalania wysokości prowizji w celu maksymalizacji zysku kredytodawcy. Istnieje ryzyko, że w ramach dowolnie nazwanej opłaty przygotowawczej kredytodawca usiłowałby pobierać opłaty i prowizje o charakterze trudnym do uchwycenia. Z punktu widzenia kredytobiorcy rozróżnienie opłat ponoszonych z chwilą zawarcia umowy od tych związanych z okresem kredytowania może budzić uzasadnione wątpliwości.

Jak zaznaczył Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 (D. przeciwko (...) Bank (...) AG), ochrona konsumenta może bowiem zostać zapewniona jedynie wtedy, gdy uwzględnione zostaną jego rzeczywiste i tym samym bieżące interesy, a nie interesy, jakie miał w okolicznościach istniejących w chwili zawarcia danej umowy. Ochrona konsumenta na tym etapie postępowania będzie zagwarantowana poprzez proporcjonalną redukcję wszystkich kosztów poniesionych przez konsumenta. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, iż przedterminowa spłata kredytu winna być premiowana przez kredytodawcę. Odmowa obniżenia części kosztów sprzeciwia się więc idei zabezpieczenia interesu konsumenta.

Dochodząc do konkluzji w odniesieniu do przytoczonego orzecznictwa, w tym uchwały Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 45/19 , jak i komentarzy Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że wcześniejsza spłata kredytu prowadzi do obniżenia wszystkich jego kosztów, w tym też prowizji. Taką interpretację potwierdza ostatnia część zdania art. 49 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym obniżeniu podlegają nawet koszty jakie konsument poniósł przed spłatą kredytu. Oznacza to, że intencją ustawodawcy było, aby nie różnicować możliwości obniżenia kosztu kredytu w zależności od tego, jaki charakter ma ten koszt i w jakim czasie został poniesiony. Istotą i celem tego rozwiązania jest zatem ustanowienie proporcjonalnej redukcji całkowitego kosztu kredytu – niezależnie od tego, kiedy ten koszt został poniesiony przez kredytobiorcę. Nie ulega również wątpliwości, iż pożyczkobiorca miał prawo do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem. Z tego też uprawnienia skorzystała strona powodowa, wobec czego pojawia się kluczowe pytanie czy związku z wcześniejszym wywiązaniem się z zobowiązania mogła się ona ubiegać o częściowy zwrot prowizji. Na tej płaszczyźnie Sąd Rejonowy udzielił twierdzącej odpowiedzi, odwołując się do treści art. 49 ust. 1 ustawy kredycie konsumenckim. Stosownie do tego unormowania w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Dlatego też niezależnie od podnoszenia przez stronę skarżącą różnic w brzmieniu przepisów ustawy o kredycie hipotecznym w porównaniu z treścią ustawy o kredycie hipotecznym w odniesieniu do spłaty kredytu przez terminem, przyjąć należało, iż w niniejszym stanie faktycznym zastosowanie znajdował art. 49 u.k.k., co czyniło niezasadnym zarzuty apelacji.

Z wymienionych wyżej przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, oraz zasądził koszty zastępstwa prawnego powoda w instancji odwoławczej zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz w oparciu § 2 pkt. 3 w zw. § 10 pkt 1.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.