Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

I.W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Witkowska

Protokolant: sekretarz sądowy Patrycja Żuk

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2015 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio (...) BANK S.A. z siedzibą w W.)

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio (...) BANK S.A. z siedzibą w W.) od Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2013 roku Nr (...)

1)  oddala odwołanie,

2)  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio (...) BANK S.A. z siedzibą w W.) na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XVII AmA 76/14

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 30 grudnia 2013 r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I.  Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę, stosowaną przez przedsiębiorcę (...) Bank S.A. z siedzibą w W., polegającą na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A. poszczególnych Wsadów Informacyjnych w danym miesiącu, co, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami, zostało uznane za czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 18 października 2013 r.

II.  Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na przedsiębiorcę (...) Bank S.A. z siedzibą w W. karę pieniężną płatną do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I sentencji decyzji w wysokości 1 550 919 zł (słownie: jeden milion pięćset pięćdziesiąt tysięcy dziewięćset dziewiętnaście złotych) płatną do budżetu państwa.

III.  Na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 263 § 1 i art. 264 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013, poz. 267), w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obciążył ww. przedsiębiorcę (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kosztami niniejszego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał ww. przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 32,30 PLN (słownie: trzydzieści dwa złote trzydzieści groszy) w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od niniejszej Decyzji odwołanie wniósł (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio (...) Bank S.A. z siedzibą w W.), zaskarżając ją w całości. Przedmiotowej Decyzji powód zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w postaci:

- art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 84 uokk poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału zebranego w sprawie i przeprowadzenie jego oceny w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, polegające na błędnym uznaniu, że:

- Bank nie przekazywał do Biura (...) S.A. ( (...) S.A") informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) S.A. poszczególnych Wsadów Informacyjnych w danym miesiącu, pomimo, że z materiału dowodowego zebranego w sprawie jednoznacznie wynika, że Bank czynił takie aktualizacje na bieżąco, w trybie tzw. korekt online, od momentu udostępnienia stosownej funkcjonalności systemu przez (...)

- konsument, który powziął wiedzę o treści wpisu ujawnionego w bazie (...) S.A., potwierdzającego istnienie zobowiązania względem Banku (pomimo jego wcześniejszego uregulowania), dowiadywał się od Banku o możliwości wydania odpłatnego zaświadczenia potwierdzającego dokonanie spłaty zadłużenia, podczas gdy powyższe ustalenie nie wynika w żadnej mierze ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego; z ujawnionego w aktach postępowania materiału dowodowego wynika, że każdy klient Banku mógł wnioskować o aktualizację statusu jego zobowiązań w (...) S.A. bez ponoszenia z powyższego tytułu jakichkolwiek dodatkowych opłat;

- skarga konsumentki, stanowiąca podstawę wszczęcia postępowania zakończonego wydaniem skarżonej decyzji, miała potwierdzać ustalenia organu, podczas gdy z treści przedmiotowej skargi jednoznacznie wynika, że oczekiwanie przez konsumentkę na aktualizację statusu jej zobowiązań nie miało związku z cyklicznością przekazywania danych przez Bank;

które to uchybienia doprowadziły według powoda do:

II. naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. („uznk") poprzez jego błędne zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że w okolicznościach niniejszej sprawy Skarżący naruszył dobre obyczaje poprzez zaniechanie częstszego niż comiesięczne przekazywanie informacji o wygaśnięciu zobowiązania klienta w stosunku do Banku, do bazy (...) S.A., podczas, gdy okoliczności sprawy nie dają podstaw do takiej kwalifikacji działań Skarżącego;

- art. 24 ust. 2 punkt 1 uokk poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, iż Bank naruszył zbiorowy interes konsumentów, podczas gdy faktyczna praktyka Banku nie nosiła cech działań, naruszających zbiorowy interes konsumentów;

- art. 106 ust. 1 pkt 4 uokk w zw. z art. 111 uokk poprzez ich błędne zastosowanie wyrażające się w nałożeniu na Bank kary pieniężnej, w sytuacji, gdy:

- Organ nie wykazał, aby Skarżącemu można było przypisać chociażby nieumyślność w działaniu - która to przesłanka jest konieczna do nałożenia kary pieniężnej - ograniczając się do stwierdzenia, że nieumyślność można przypisać każdemu podmiotowi profesjonalnemu, który jedynie z racji takiego statusu powinien móc przewidzieć, że podejmowane przez niego działania mogą być uznane przez Prezesa UOKiK za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co z kolei miałoby stanowić samoistną przesłankę dla uznania świadomego naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

- Organ w sposób nieuprawniony przyjął za okoliczność decydującą o nałożeniu kary fakt czerpania przez Skarżącego wymiernych korzyści w postaci pobieranych od konsumentów opłat za wydawanie zaświadczenia o spłacie zadłużenia, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że wszelkie wnioski konsumentów o aktualizację statusu zobowiązań kredytowych wobec Banku, Skarżący realizował bezpłatnie,

- art. 77 ust. 1 w zw. z art. 80 uokk poprzez jego błędne zastosowanie i obciążenie Skarżącego kosztami postępowania w sytuacji, gdy wobec braku podstaw faktycznych do przyjęcia, że Bank naruszył przepisy uokk, nie jest on zobowiązany do ponoszenia kosztów prowadzonego postępowania.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o uwzględnienie odwołania w całości i uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, powiększonych o kwotę należną tytułem opłaty skarbowej od złożenia dokumentu zawierającego oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictw;

Alternatywnie, tylko na wypadek uznania, że zarzuty Skarżącego odnośnie zarzucanego mu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sposób i w zakresie opisanym w punkcie I sentencji zaskarżanej decyzji nie znajdują uzasadnionych podstaw, wniósł o uwzględnienie odwołania w całości poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji w części - w zakresie punktu II sentencji decyzji odnośnie kary oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego.

Poza tym powód wniósł o:

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z przesłuchania świadka Pana K. W., pracownika Skarżącego, Wicedyrektora Departamentu Ryzyka Detalicznego (...) - na okoliczność zakresu technicznych i organizacyjnych możliwości przekazywania przez Bank (...) do bazy (...) S.A. w okresach pomiędzy comiesięcznym przesyłaniem tzw. kompletnych Wsadów Informacyjnych oraz przesłanek i okoliczności wdrożenia nowego systemu przekazywania danych do bazy (...) S.A. obejmującego możliwość przesyłania tzw. częściowych Wsadów Informacyjnych

- z dokumentów: umowy nr (...) na wdrożenie Systemu i udzielnie licencji na eksploatację Systemu (...)z dnia 21 grudnia 2012 r., dokumentacji Systemu (...)z 15 lipca 2013 r., uszczegółowionego harmonogramu prac nad Systemem (...)- na okoliczność uwarunkowań technicznych i organizacyjnych, harmonogramu realizacji oraz funkcjonalności wdrożonego przez Bank systemu, jako kluczowych przesłanek dla możliwości rozpoczęcia przez Bank przekazywania do bazy (...) S.A. częściowych Wsadów Informacyjnych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank S.A. z siedzibą w W., który zmienił nazwę na (...) S.A. z siedzibą w W. został zarejestrowany w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego po numerem (...) (k. 39- 53 akt sąd.). Przedmiotem jego działalności gospodarczej jest m.in. udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych. Przed udzieleniem konsumentowi kredytu lub pożyczki Bank podejmuje określone czynności w celu oceny zdolności kredytowej klienta oraz analizy ryzyka kredytowego. Jedną z nich jest wystąpienie do (...) o udzielenie informacji dotyczących zobowiązań konsumenta.

Biuro (...) S.A. ((...)) jest instytucją działającą na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe (tj. Dz.U. z 2002 r., poz. 1376 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem banki mogą, wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi, utworzyć instytucję do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania bankom informacji, stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych. Ponadto podstawą prawną do przetwarzania danych przez (...) jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tj. Dz. U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm). Do działalności (...) zastosowanie mają również przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji dotyczących osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów oraz trybu usuwania tych informacji (Dz. U. Nr 56 poz. 373).

(...) współpracuje z bankami w oparciu o zawierane umowy oraz regulamin gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Na podstawie zawartych umów banki zostały zobowiązane do cyklicznego przekazywania do (...) informacji o klientach i ich rachunkach w formie tzw. Wsadów Informacyjnych, a (...) w oparciu o otrzymane dane udostępnia bankom Raporty(...), wspomagające w wykonywaniu czynności bankowych, a zwłaszcza w podejmowaniu decyzji kredytowych. Zakres przetwarzanych informacji może obejmować dane dotyczące osoby fizycznej lub dane dotyczące zobowiązania. Informacje te dotyczą wszystkich rachunków kredytowych, jakie prowadzą banki, tj. tych, które spłacane są prawidłowo, jak i tych, gdzie występują opóźnienia lub brak spłaty. (...) nie jest uprawniony do zmian lub modyfikacji informacji zawartych we Wsadach Informacyjnych. Sprostowanie lub zmiana informacji następuje wyłącznie z inicjatywy banku, który taką informację przekazał.

(...) Bank S.A. przekazywał informacje do (...) na podstawie tego typu Umowy zawartej dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji (k. 12- 28 akt adm.), której załącznikiem jest Regulamin gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji przez (...) S.A. z listopada 2004r. zawierający szereg załączników (k. 29- 180 akt adm.).

Informacje przekazywane były w formie tzw. Wsadu Informacyjnego, który w § 1 pkt 16 Umowy zdefiniowany został jako „dane o Klientach Banku, w rozumieniu punktu 6), znajdujące się w bazach danych Banku i zawierające, stosownie do art. 105 ust. 4 Prawa bankowego, informacje stanowiące tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych przekazywane cyklicznie przez Bank do (...) S.A. w postaci ekstraktów danych w uzgodnionym trybie i formacie".

Zgodnie z § 3 ust. 1 tej Umowy Bank zobowiązany był przesyłać do (...) Wsady Informacyjne nie rzadziej niż raz w miesiącu do dnia 15 i według stanu na ostatni roboczy dzień miesiąca poprzedzającego wysłanie Wsadu informacyjnego i faktycznie stosował tą procedurę dotyczącą przesyłania wsadów. Poza tym § 3 ust. 2 Umowy uprawniał Bank do częstszego przesyłania Wsadów informacyjnych i aktualizowania swoich danych zapisanych w „Bazie Kredytobiorcy" w uzgodnionym formacie i trybie i według stanu na dzień sporządzenia aktualizacji, przy czym przez aktualizację rozumie się cykliczne przesyłanie nowych, kolejnych Wsadów informacyjnych w terminach ustalonych w ust. 1.

Z kolei § 4 ust. 3 pkt 3 Regulaminu, stanowiący integralną część Umowy, nakładał na Bank obowiązek niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...) danych w przypadku, powzięcia przez Bank wiarygodnej informacji, że dane te z jakiegokolwiek powodu staną się nieaktualne, niekompletne, nieprawdziwe lub niedokładne.

Osoby, które ubiegały się o kredyt bankowy w okresie pomiędzy datą uregulowania zobowiązań wobec Banku a przekazaniem przez Bank do (...) informacji o tym zdarzeniu mogły wystąpić do Banku z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o spłacie kredytu. Uzyskanie takiego zaświadczenia podlegało opłacie pobieranej przez Bank w wysokości 40 zł określonej w Taryfie prowizji i opłat pod pozycją Dokumenty o charakterze zaświadczeń. Dokument tego typu był przygotowywany w ciągu 1 dnia roboczego (k. 6- 8 akt adm.).

Jednocześnie w marcu 2008 r. (...) wprowadził nowe usługi dla Użytkowników Systemu Informacji (...)– Klient Indywidualny umożliwiające korygowanie danych w trybie on- line oraz zamykanie rachunków spłaconych w trybie aktualizacji on- line przy użyciu nowego Systemu Korekty on- line. Przy czym korzystanie z nowych usług było odpłatne. Termin uruchomienia rozszerzonej funkcjonalności zaplanowany został na 10 listopada 2009 r. (k. 182 akt adm.).

W 2012 r. Bank podjął prace nad projektem wdrożenia procedury częstszej aktualizacji danych. Celem projektu była aktualizacja danych o aktywnych kredytach, w szczególności przekazywanie informacji o nowoudzielanych kredytach oraz o zamkniętych kredytach, w trybie codziennym (k. 10 akt adm.). W dniu 30 września 2013 r. został podpisany aneks nr (...) do łączącej (...)„Umowy w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji" z dnia 23 listopada 2004 r. uwzględniający sposób i tryb przesyłania Wsadów częściowych (k. 397-399 akt adm.). I tak, w myśl zapisu aneksu, § 1 pkt 16 Umowy przewidywał następujące rodzaje Wsadu Informacyjnego:

a)  Kompletny Wsad informacyjny - zawierający dane o wszystkich Klientach i o wszystkich zobowiązaniach Klienta określone w „Podręczniku wymiany danych kredytowych. Format i walidacja", stanowiącym Załącznik nr 1 do Regulaminu (w tym m.in. informacje o nowych rachunkach w bazie (...), aktualizacji rachunków już zapisanych w bazie (...), usunięcia rachunków, informacje o zamknięciu rachunków);

b)  Częściowy Wsad informacyjny - zawierający dane o Klientach i ich zobowiązaniach ograniczone wyłącznie do informacji o nowych oraz zamkniętych rachunkach Klienta. Szczególnymi przypadkami Częściowego Wsadu informacyjnego mogą być wsady zawierające wyłącznie informacje o zamkniętych rachunkach".

Ponadto aneks (...) do Umowy zobowiązywał Bank do przesyłania do (...) Częściowych Wsadów informacyjnych w każdy dzień roboczy i według stanu na poprzedzający go dzień roboczy (§3 ust. 2 Umowy).

Wskazany wyżej aneks do Umowy zawiera ponadto zapis w brzmieniu: W miesiącu rozpoczęcia przekazywania przez bank Częściowych Wsadów Informacyjnych, tj. w październiku 2013 r., Bank przekaże Kompletny Wsad Informacyjny w dniu 3 października 2013 r. według stanu na dzień 30 września 2013 r. Następnie, nie później niż od dnia 25 października 2013 r., rozpocznie przekazywanie Częściowych Wsadów Informacyjnych z opisaną w ust. 2 częstotliwością codzienną (§ 3 ust. 3 Umowy).

Od dnia 18 października 2013 r. Bank rozpoczął przekazywanie Częściowych Wsadów Informacyjnych (k. 412 akt adm.).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie procedury przekazywania i aktualizowania informacji o kredytobiorcach będących konsumentami do Biura (...) S.A., stosowanej przez przedsiębiorcę (...) Bank S.A. z siedzibą w W. obecnie (...) S.A. z siedzibą w W.. Powyższe postępowanie zostało wszczęte na skutek skargi konsumenckiej (k. 2, 214- 227 akt adm.).

Uwzględniając ustalenia poczynione w toku postępowania wyjaśniającego, postanowieniem nr (...) z dnia 01 sierpnia 2013 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stosowania przez (...) Bank S.A. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na: zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A. poszczególnych Wsadów Informacyjnych w danym miesiącu, co - jako sprzeczne z dobrymi obyczajami - może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz.U. z 2003r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) i tym samym naruszać art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (k. 2-4 akt adm.) .

Postanowieniem Nr (...) z dnia 01 sierpnia 2013 r. (k. 5 akt adm.) zaliczono w poczet przedmiotowego postępowania administracyjnego informacje uzyskane w uprzednio przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym.

Ustosunkowując się do przedstawionego zarzutu, w piśmie z 23 sierpnia 2013 r. (k. 230-361), Bank podał, iż przesyła do (...) Wsady Informacyjne nie rzadziej niż raz w miesiącu do dnia 15 i według stanu na ostatni roboczy dzień miesiąca poprzedzającego wysłanie tego Wsadu. Jednocześnie Bank poinformował, iż wobec toczących się prac w zakresie zapewnienia bieżących aktualizacji danych w (...), w celu zapewnienia klientom aktualnej informacji o stanie ich zobowiązań kredytowych, na podstawie dyspozycji klienta, nieodpłatnie dokonuje codziennej aktualizacji danych m.in. o zamkniętych kredytach w trybie tzw. korekt online. Przy czym tego typu korekt Bank realizuje około 500 miesięcznie. Tym samym, jak podkreślił Bank, mając na względzie dobro klienta, do momentu wdrożenia w Banku mechanizmu aktualizacji w trybie codziennym danych o kredytach aktywnych i zamkniętych w (...), zapewnia Klientom uzyskanie takiej informacji w ciągu 1 dnia roboczego.

Prezes UOKiK, pismem z dnia 06 września 2013 r., wezwał Bank do wyjaśnienia, czy złożone deklaracje odnośnie działań zmierzających do eliminacji naruszeń wskazanych w postanowieniu o wszczęciu przedmiotowego postępowania należy traktować jako wniosek o wydanie decyzji zobowiązującej w trybie art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (k. 362-363 akt adm.).

W dniu 18 września 2013 r. wpłynęła odpowiedź Banku na ww. wezwanie, w której Bank oświadczył, iż nie wnosił o wydanie decyzji zobowiązującej w trybie art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (k. 369- 370 akt adm.) .

W trakcie postępowania administracyjnego zebrano informacje, iż w archiwalnych plikach zamieszczonych na stronie internetowej (...) (...)umieszczono treść pisma Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego z dnia 31 marca 2003 r. skierowanego do prezesów banków w związku z wystąpieniem Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych oraz po konsultacji z (...) wskazujące na konieczność podjęcia przez banki działań w celu likwidacji nieprawidłowości związanych z przesyłaniem i aktualizacją danych w systemie (...) (k. 395 akt adm.).

Ustalono też, iż na urzędowej stronie internetowej Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych www.giodo.gov.pl udostępnione są m.in. oficjalne wystąpienia Generalnego Inspektora, w tym wystąpienie z dnia 22 czerwca 2011 r. skierowane do Prezesa Zarządu Związku Banków Polskich o podjęcie działań zwracających uwagę bankom na konieczność dostosowania procesu przetwarzania danych osobowych do wymogów Ustawy o ochronie danych osobowych poprzez informowanie (...) o dokonanym uaktualnieniu lub sprostowaniu przekazanych danych osobowych bez zbędnej zwłoki (k. 393 akt adm.) oraz odpowiedź Prezesa Zarządu ZBP na ww. wystąpienie z dnia 29 lipca 2011 r. (k. 389-392 akt adm.).

Pismem, które wpłynęło w dniu 07 października 2013 r. Bank przedłożył kopię aneksu nr (...) z dnia 30 września 2013 r. do łączącej (...)„Umowy w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji" z dnia 23 listopada 2004 r. (k. 396- 399 akt adm.).

Pismem z dnia 15 listopada 2013 r. Prezes UOKiK zawiadomił Bank o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz możliwości zapoznania się z aktami sprawy (k. 410 akt adm.).

Natomiast pismem z dnia 20 listopada 2013 r. (...) podał terminy nadesłania z (...) Bank S.A. Częściowych Wsadów informacyjnych (k. 412 akt adm.).

(...) Bank osiągnął w 2012 r. przychód w wysokości (...)zł (k. 261- 361 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o zgromadzone dowody, których autentyczności ani treści strony nie kwestionowały, zaś Sąd także nie miał wątpliwości co do ich wartości dowodowej, stąd były one przydatne dla ustalenia stanu faktycznego.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona Decyzja jest słuszna i ma oparcie w przepisach prawa.

Zaskarżoną Decyzją Prezes UOKiK uznał konkretną praktykę stosowaną przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. obecnie (...) S.A., polegającą na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A. poszczególnych Wsadów Informacyjnych w danym miesiącu, za czyn nieuczciwej konkurencji stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz.U. z 2003r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) a przez to za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w myśl art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działania przedsiębiorcy, w tym w szczególności, w myśl art. 24 ust. 2 pkt 3 powołanej ustawy, czyny nieuczciwej konkurencji.

Oceny, czy w danym przypadku mamy do czynienia z praktyką określoną w art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów możemy zatem dokonać na podstawie ustalenia łącznego spełnienia następujących przesłanek:

1)  bezprawności działania przedsiębiorcy,

2)  godzenia tymi działaniami w zbiorowy interes konsumentów.

Nie budzi wątpliwości w niniejszej sprawie, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Rozstrzygnięcia wymaga więc kwestia, czy zaniechanie opisane w stanie faktycznym sprawy było bezprawne i czy naruszało zbiorowe interesy konsumentów.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy - czyli jego działanie, jak również zaniechanie - jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc jest niezależna od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

W odniesieniu do zakwestionowanego postępowania Przedsiębiorcy, polegającego na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, jego bezprawność wynika z naruszenia przez Bank dobrych obyczajów stanowiącego przesłankę do uznania danego zachowania za czyn nieuczciwej konkurencji. Jak stanowi bowiem art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Przy czym w rozdziale 2 przedmiotowej ustawy stypizowane są konkretne czyny nieuczciwej konkurencji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za dominujące uznawane jest stanowisko, zgodnie z którym ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie przewiduje ochrony wyłącznie w przypadku, w którym zachowanie naruszyciela stanowi czyny stypizowane w rozdziale drugim. Przepisy tego rozdziału określają tylko niektóre z czynów, które uznaje się za nieuczciwą konkurencję, generalnie natomiast nieuczciwe w rozumieniu u.z.n.k. jest każde zachowanie się przedsiębiorcy, które narusza m.in. dobre obyczaje (jak w niniejszym przypadku) i każde takie zachowanie, jeśli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy/konsumenta, podlega ochronie (art. 3 ust. 1 u.z.n.k.). Wymaga to jedynie wskazania, jaki dobry obyczaj, inny niż wymieniony w konkretnym przepisie rozdziału drugiego, doznał naruszenia oraz udowodnienia, że nieprzestrzeganie tego obyczaju zagroziło lub naruszyło interes konkurenta/konsumenta (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 14 listopada 2008r. o sygn. V CSK 162/08, LEX nr 483380, OSNC-ZD 2009/3/71, Biul.SN 2009/2/11, M.Prawn. 2010/2/105-107).

Skoro więc naruszenie dobrych obyczajów jest przesłanką wystąpienia czynu nieuczciwej konkurencji, a także niedozwolonej praktyki na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów interpretacji wymaga pojęcie dobrych obyczajów. Pojęcie dobrych obyczajów jest klauzulą generalną nie posiadającą normatywnej definicji. W piśmiennictwie oraz judykaturze dominuje pogląd, że klauzula dobrych obyczajów, do których odsyła coraz częściej ustawodawca, dokonując zmian w przepisach prawnych, podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Dobre obyczaje należy więc ujmować na potrzeby niniejszej sprawy jako normy obyczajowe, wyznaczające standardy uczciwych i rzetelnych zachowań stron w praktyce kontraktowej.

Jednocześnie za naruszające dobre obyczaje przyjmuje się przekroczenie postanowień zawartych w kodeksach etycznych opracowanych dla poszczególnych grup zawodowych. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 czerwca 2010 r. o sygn. VI ACa 1431/09 ( LEX nr 1120221, M.Pr.Bank. 2013/3/16-23, Pr.Bankowe 2013/3/16-23) „co się tyczy obowiązujących w bankowości zwyczajów w tym też dobrych obyczajów, to zostały one skodyfikowane w tzw. Zasadach Dobrej Praktyki Bankowej (załącznik Nr 1 do uchwały nr 6 XVIII Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich z dnia 26 kwietnia 2007 r. ze zm.). Przewidują one, że w stosunkach z klientami banki powinny działać według najlepszej woli i wiedzy, rzetelnie, rzeczowo i starannie, bez nadużywania swych uprawnień oraz z uwzględnieniem faktu, iż są obdarzane przez klientów wysokim zaufaniem jako instytucje zaufania publicznego. Przy wykonywaniu czynności na rzecz klienta bank powinien działać zgodnie z umową, w granicach dobrze pojętego interesu własnego i klienta. Wiążący charakter tychże zasad potwierdza art. 136 ust. 1 Prawa bankowego (Dz. U.02.72.665 j.t. ze zm.), który nakazuje biegłym rewidentom przeprowadzającym badanie sprawozdań finansowych banku powiadamiać Komisję Nadzoru Bankowego o ujawnionych faktach wskazujących na naruszenie zasad dobrej praktyki bankowej lub inne zagrożenie interesów klientów banku.”

W dniu 18 kwietnia 2013 r. na XXV Walnym Zgromadzeniu Związku Banków Polskich został natomiast przyjęty Kodeks Etyki Bankowej (Zasady Dobrej Praktyki Bankowej, https://www.(...).pl/pobierz/bank/dobre-praktyki-bankowe-zwiazek-bankow-polskich.pdf), który w postanowieniach ogólnych stanowi, że banki realizując strategię biznesową powinny kierować się nie tylko uwarunkowaniami ekonomicznymi, ale również słusznymi interesami swoich klientów, wskazując, że niezbędne jest uwzględnienie także wartości etycznych w procesie podejmowania decyzji ekonomicznych. W rozdziale poświęconym relacjom z klientami stwierdzono, że banki postępują z uwzględnieniem szczególnego zaufania, jakim są darzone oraz wysokich wymagań co do rzetelności, solidności i wiarygodności, traktując wszystkich klientów z należytą starannością.

Do poszanowania godności klientów odnosi się również Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego rekomendowany przez Komisję Nadzoru Finansowego (http://rf.gov.pl/z-prac-biura/Kanon_Dobrych_Praktyk_Rynku_Finansowego__442), który nakazuje podmiotowi finansowemu postępowanie w sposób budzący zaufanie oraz zapewniający poszanowanie godności klientów i kontrahentów przy zachowaniu dbałości o przejrzystość swoich działań, ale zakłada też, że podmiot finansowy dysponuje zasobami oraz procedurami niezbędnymi do sprawnego wykonywania i monitorowania prowadzonej działalności i wykorzystuje je w dobrej wierze.

W ocenie Sądu ww. dobre obyczaje zostały w przedmiotowej sprawie naruszone przez Bank na skutek zaniechania niezwłocznego przekazywania do (...) informacji o wygaśnięciu zobowiązania wszystkich kredytobiorców /konsumentów w okresie pomiędzy kolejnymi Wsadami Informacyjnymi.

Przede wszystkim podkreślenia wymaga, iż zgodnie z § 3 ust. 1 Umowy z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji, zawartej między Bankiem a (...), Bank zobowiązany był przesyłać do (...) Wsady Informacyjne – dane o klientach Banku - zawierające informacje stanowiące tajemnice bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych, nie rzadziej niż raz w miesiącu do 15 dnia miesiąca i według stanu na ostatni roboczy dzień miesiąca poprzedzającego wysłanie Wsadu informacyjnego. Przy czym Bank realizował przedmiotowe postanowienie zgodnie z jego treścią. Stosowanie powyższej procedury potwierdził bowiem sam Przedsiębiorca w korespondencji skierowanej do organu (k. 230- 231 akt adm.).

Oznacza to, że Bank przekazywał do (...) dane dotyczące klientów oraz ich zobowiązań w terminie od ok. 15 do 45 dni. (...) natomiast otrzymując informacje w podanym przedziale czasowym musiał je agregować do własnego systemu.

Tymczasem w ocenie Sądu, aby przyjąć, że Bank działa w poszanowaniu dobrych obyczajów, o których mowa powyżej, rzetelnie traktując i obsługując konsumenta z należytą dbałością o jego interesy, należałoby stwierdzić, że Bank tak wyjątkowo istotne i newralgiczne informacje, jak o wygaśnięciu zobowiązania powinien przekazywać do (...) niezwłocznie. Abstrahując przy tym od różnych koncepcji powstałych na tle interpretacji pojęcia niezwłoczności, zdecydowanie uznać trzeba, że przekazywanie do (...) Wsadów Informacyjnych raz w miesiącu w sposób powodujący, iż dane aktualizujące informacje o wygaśnięciu zobowiązania trafiają do (...) faktycznie nawet w terminie do 45 dni, stanowi przejaw zaniechania niezwłocznego przekazywania informacji.

Przeciętny konsument, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny ma prawo oczekiwać, iż w szczególności informacja o wykonaniu zobowiązania wobec Banku będzie szybko przekazana do (...), tym bardziej, że Bank w świetle Zasad Dobrej Praktyki Bankowej jest instytucją zaufania publicznego, działającą zgodnie z dobrymi obyczajami, zasadami profesjonalizmu i rzetelności, z poszanowaniem interesów konsumentów, umożliwiając im zawarcie kolejnej umowy kredytu czy pożyczki.

Solidność Banku wymaga bowiem jego działania bez zbędnej zwłoki, a zdaniem Sądu nie było uzasadnienia dla przekazywania ważnych danych w tak długich odstępach czasu od ich zmiany.

Podkreślenia wymaga, że w § 3 ust. 2 Umowy uregulowano możliwość częstszego przesyłania Wsadów informacyjnych i aktualizowania danych zapisanych w Bazie „Kredytobiorcy” w uzgodnionym formacie i trybie według stanu na dzień sporządzenia aktualizacji. W latach 2004 – 2012 nie doszło jednak do uzgodnienia formatu i trybu, a jak podał powód, (...) nie zaproponował Bankowi możliwości aktualizacji w oparciu o standardowy Wsad, stąd w 2012 r. powód rozpoczął wdrożenie nowego mechanizmu zasilania danymi bazy (...). W ocenie Sądu podany okres czasu, jaki upłynął bez podjęcia efektywnych rozwiązań świadczy o tym, że ostatecznie zastosowany system przekazu, w związku z którym 30 września 2013 r. podpisano aneks do Umowy przewidujący przesyłanie Częściowych Wsadów w każdy dzień roboczy, należy uznać za spóźniony, a działanie Banku za opieszałe. Bank powinien bowiem w pierwszej kolejności dążyć z całą stanowczością dla dobra klientów do uregulowania możliwości częstszego przesyłania Wsadów w standardowej formie, gdyż cykliczne przekazywanie informacji przez Bank odbywało się właśnie w taki sposób. Poza tym, jeśli w danym momencie przesyłanie całkowitych Wsadów stwarzało problemy, należało w ocenie Sądu podjąć skuteczne i szybkie działania innego typu.

Istotnym w tym względzie jest, iż jak wynika z Regulaminu gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji przez (...) S.A. stanowiącego załącznik nr.1 do ww. Umowy, Bank na podstawie § 4 ust. 3 pkt 3 był zobligowany do niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...) danych w przypadku powzięcia przez Bank wiarygodnej informacji, że dane te z jakiegokolwiek powodu staną się nieaktualne, niekompletne, nieprawdziwe lub niedokładne. Oznacza to, że oprócz podstawowej i głównej powinności przekazywania Wsadów Informacyjnych w dłuższych odstępach czasowych, Bank był również obowiązany Regulaminem do niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...) danych. Tak więc z powyższego wynika, iż nie tylko istniała możliwość częstszego przesyłania do (...) uaktualnionych danych poza pełnymi Wsadami Informacyjnymi, ale także przesyłanie poprawionych danych odbywać się mogło niezwłocznie.

Potwierdzeniem tej konkluzji jest wystąpienie Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego z dnia 31 marca 2003r. do prezesów wszystkich banków, w którym wskazano na konieczność podjęcia przez banki działań w celu likwidacji nieprawidłowości związanych z przesyłaniem i aktualizacją danych w systemie (...) oraz z którego wynika, że brak jest przeszkód technicznych do aktualizacji tych danych poza cyklem miesięcznym na podstawie stosownej umowy. O możliwości częstszego niż raz w miesiącu przesyłania informacji do (...) jest także mowa w piśmie Wiceprezesa Związku Banków Polskich z dnia 29 lipca 2011r. skierowanego do Generalnego Inspektora Danych Osobowych, w którym stwierdził, że Umowa przewiduje możliwość częstszego przesyłania przez banki wsadów informacyjnych i aktualizowania danych zapisanych w bazie (...) - według stanu na dzień sporządzenia aktualizacji. Ponadto niezależnie od rozwiązań systemowych dotyczących częstszej niż comiesięczna aktualizacja danych, (...) udostępnia bankom narzędzia umożliwiające dokonywanie aktualizacji danych lub poprawianie błędnych danych pojedynczo, ad hoc. Aktualizacja lub korekty danych wykonywane są w sytuacji, kiedy zmiany należy wprowadzić przed terminem dostarczenia kolejnego wsadu.

Wprawdzie powód podnosił, że od 2012 r. możliwe było dokonywanie aktualizacji statusów rachunków obejmujących zobowiązania kredytobiorców w trybie tzw. korekty on-line, ale też twierdził, iż dane aktualizowane były z inicjatywy poszczególnych konsumentów, dopiero w razie zgłoszenia przez klienta stosownej dyspozycji, zaś standardowo Bank dokonywał wsadów informacyjnych w terminach wskazanych w umowie z (...), czyli comiesięcznie (k. 150 akt sąd.). Natomiast przedmiotowe korekty powinny być dokonywane niezwłocznie niezależnie od faktu, czy konsument o to wnosił. Każdy konsument ma bowiem prawo oczekiwać, że Bank będzie na bieżąco podawać uaktualniony stan jego zobowiązań uprawnionym podmiotom, tak aby jego historia kredytowa widoczna dla tych podmiotów była zgodna ze stanem faktycznym i nie budziła wątpliwości.

Konsument mając zaufanie w tym względzie do (...) Banku, rozpoczynając procedurę ubiegania się o kredyt w innym banku i posiadając wiedzę co do swojej bieżącej historii kredytowej, w przypadku kiedy ta historia okazałaby się odmienna od przekazanej do bazy (...) przez (...) Bank, mógłby zostać negatywnie zweryfikowany przez ten inny bank. W sytuacji zatem, gdy konsument dowiaduje się o przyczynach tej negatywnej weryfikacji, dalszym jego krokiem jest wystąpienie do (...) Banku celem uzyskania natychmiastowej poprawy zdezaktualizowanych danych. Tym samym wnioski konsumentów o aktualizację danych co do wygaśnięcia zobowiązania z umowy kredytowej mogły być spowodowane brakiem automatycznego przekazywania danych przez Bank, przez co dokonywanie korekt na wniosek kredytobiorców nie może świadczyć o działaniu (...) Banku bez zbędnej zwłoki i braku naruszenia dobrych obyczajów. Oceny tej nie niweczy twierdzenie powoda, że aktualizacja wpisów w (...) na żądanie klienta odbywała się nieodpłatnie. Konsument był bowiem narażony na dodatkowe obciążenia finansowe w związku z zaniechaniem przez (...) Bank niezwłocznego przesłania aktualizacji danych w przypadku ich zmiany. Mogło to mieć miejsce w przypadku gdy bank, w którym konsument ubiegał się o przyznanie kredytu, w związku z nieścisłością danych ujawnionych w (...) zażądał od konsumenta przedstawienia zaświadczenia z (...) Banku o stanie zaciągniętych tam zobowiązań. Natomiast wydanie takiego zaświadczenia przez (...) Bank zgodnie z taryfą Banku podlegało opłacie w wysokości 40 zł. Konsument musiał więc wówczas ponieść dodatkowe koszty spowodowane faktyczną opieszałością (...) Banku.

Konkludując, należy stwierdzić, że (...) Bank S.A. posiadał możliwość częstszego przesyłania do (...) uaktualnionych danych poza pełnymi Wsadami Informacyjnymi, co powinno następować niezwłocznie w sytuacji, gdy dane wcześniej przesłane do (...) stały się nieaktualne, niezależnie od tego, czy konsument o to wnosił, czy też nie. Nie na również znaczenia, że (...) Bank dokonywał aktualizacji wpisów w (...) na żądanie kredytobiorcy nieodpłatnie, gdyż w ocenie Sądu nieodpłatne aktualizowanie danych, szczególnie w przypadku wygaśnięcia zobowiązania kredytobiorców, powinno stać się praktyką przyjętą przez Bank, i to niezależnie od tego, czy kredytobiorca o to wnioskował, czy też takiego wniosku nie składał.

Dodatkowo wobec możliwości dokonywania na bieżąco aktualizacji wpisów w (...) uregulowanej w § 4 ust. 3 pkt 3 Regulaminu gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji przez (...) S.A. załączonego do Umowy, nie można uznać argumentacji powoda, że ograniczenia techniczne nie pozwalały na częstsze niż comiesięczne aktualizacje danych. Dla realizacji celu poprawności danych konsumentów w bazie (...), w ocenie Sądu nie ma znaczenia sposób przekazywania danych. Z powyższego zapisu Regulaminu wynika bowiem jednoznacznie, że powód był zobowiązany przekazywać informacje o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców niezwłocznie, a strona organizacyjna tego działania w ramach struktury Banku leżała po jego stronie. Nadto zastosowanie metody korekty - online pozwalało powodowi na uaktualnianie danych o wygaśnięciu zobowiązań wszystkich kredytobiorców, którzy dokonali spłaty kredytu, a nie tylko na indywidualny wniosek złożony przez kredytobiorcę. Przy czym zauważyć należy, że kwestia wysłania danych nie jest skomplikowaną czynnością, nawet biorąc pod uwagę ich znaczną ilość oraz stosowanie zabezpieczeń danych osobowych, wystarczy zaangażowanie większej ilości zasobów personalnych do jej wykonania, niedostatki organizacyjne Banku nie mogą być zatem wystarczającym powodem nieuaktualniania danych konsumentów bez zbędnej zwłoki.

Tym samym Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka K. W. pracownika powoda- Wicedyrektora Departamentu (...) (...), na okoliczność zakresu technicznych i organizacyjnych możliwości przekazywania przez Bank (...) do bazy (...) S.A. w okresach pomiędzy comiesięcznym przesyłaniem tzw. kompletnych Wsadów Informacyjnych oraz przesłanek i okoliczności wdrożenia nowego systemu przekazywania danych do bazy (...) S.A. obejmującego możliwość przesyłania tzw. częściowych Wsadów Informacyjnych jak również z dokumentów: Umowy nr (...) na wdrożenie Systemu i udzielnie licencji na eksploatację Systemu (...)z dnia 21 grudnia 2012 r., dokumentacji Systemu (...)z 15 lipca 2013 r., uszczegółowionego harmonogramu prac nad Systemem (...)- na okoliczność uwarunkowań technicznych i organizacyjnych, harmonogramu realizacji oraz funkcjonalności wdrożonego przez Bank systemu, jako kluczowych przesłanek dla możliwości rozpoczęcia przez Bank przekazywania do bazy (...) S.A. częściowych Wsadów Informacyjnych, uznając, iż dopuszczenie wymienionych dowodów nie prowadziłoby do ustalenia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w sytuacji, gdy stan faktyczny przedstawiony przez Prezesa UOKiK, zgodnie ze stanowiskiem pełnomocnika powoda złożonym na rozprawie w dniu 25 listopada 2015 r. ( k. 150 akt sąd.) nie był przez (...) Bank kwestionowany.

Z powyższych względów należało uznać, że Bank mimo możliwości częstszego niż raz w miesiącu przekazywania danych o wygaśnięciu zobowiązania do (...) w oparciu o Regulamin nie czynił tego, wbrew dobrym obyczajom, narażając konsumentów na konsekwencje swojego nieśpiesznego działania. Oczywistym jest bowiem, że nieaktualne, a zatem błędne dane przedstawiały sytuację konsumenta niezgodnie z bieżącym stanem faktycznym, co mogło wywołać dla niego negatywne skutki. Tym samym zaniechanie Banku jako sprzeczne z dobrymi obyczajami co najmniej zagrażało interesom konsumentów, będących klientami Banku, przez co uznać je trzeba za czyn nieuczciwej konkurencji w myśl art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Sąd stwierdził, że zachowanie Przedsiębiorcy godzi w zbiorowy interes konsumentów. Zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów. W doktrynie podnoszone jest, iż o tym, czy zachowanie przedsiębiorcy godzi w zbiorowy czy indywidualny interes konsumentów decydują cechy tego zachowania: czy jest to zachowanie tego rodzaju, że dotyczy (skierowane jest do) potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów. Adresatem takich działań (z ich istoty) ma być - co najmniej potencjalnie - szeroki krąg konsumentów. Rozgraniczenia interesu indywidualnego od zbiorowego nie przeprowadza się wedle kryteriów ilościowych. Interes konsumentów może podlegać kwalifikacji jako zbiorowy również w przypadkach, w których doszło do naruszenia praw jednego lub kilku odbiorców, a także w ramach praktyki wymierzonej w interesy tylko pewnej określonej grupy konsumentów. W niektórych przypadkach praktyki będą dotyczyć - potencjalnie - wszystkich lub prawie wszystkich konsumentów na oznaczonym terenie.

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy Sąd przyjął, że zarówno zachowaniem Banku, jak i jego skutkami objęty był szeroki krąg konsumentów. Negatywne skutki zaniechania Banku mogły dotknąć zwłaszcza każdego kredytobiorcy w (...) Banku, który po spłacie jednego kredytu zamierzał zaciągnąć kolejny w innym banku, a nadto każdego poręczyciela kredytu, ponieważ w bazie danych (...) kredyt widniał jako aktywny w długim okresie czasu po jego spłaceniu (15- 45 dni). Następstwem takiej bezczynności mogła być odmowa udzielenia kolejnego kredytu. W innym wypadku bank mógł także zwrócić się o przedstawienie zaświadczenia o spłacie kredytu. Wówczas konsument był obarczany dowodzeniem, iż wszystkie należności uregulował i musiał uiścić na rzecz (...) Bank opłatę za wystawienie stosownego zaświadczenia. Bank czerpał zatem z tego tytułu profity. W tych okolicznościach wypełniona została przesłanka naruszenia zbiorowego interesu konsumentów.

Wykazanie, iż działanie Spółki miało charakter bezprawny, a jednocześnie naruszało zbiorowy interes konsumentów przesądza o tym, że działanie to miało charakter praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Takiej więc praktyki dopuścił się powód, a zatem wymagała ona reakcji ze strony Prezesa UOKiK.

Jeśli chodzi o zaniechanie stosowania zakazanej praktyki, przyjęte zostało, że doszło do niego w dacie przesłania pierwszego Częściowego Wsadu Informacyjnego w dniu 18 października 2013 r., gdyż następne Wsady Częściowe były od tego momentu kierowane do (...) regularnie. Decyzja oparta zatem została na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wobec czego Prezes Urzędu wydał Decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania.

Na przedsiębiorcę, który dopuszcza się powyżej określonej praktyki Prezes UOKiK może na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożyć karę w wysokości nie większej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nawet gdy ten przedsiębiorca działał nieumyślnie.

Sąd stanął na stanowisku, iż pomimo, że przepis art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy przewiduje jedynie fakultatywne nałożenie kary, w okolicznościach niniejszej sprawy jest ono konieczne przede wszystkim wobec charakteru, wagi i czasu trwania naruszenia przez powoda przepisów ustawy, które to naruszenie należy określić jako poważne. Sąd przyjął zatem, że Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego podjął słuszną decyzję o nałożeniu kary. W ocenie Sądu wymierzenie kary zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Interes publiczny zdecydował też, że samo stwierdzenie stosowania przez Bank niedozwolonej praktyki okazało się niewystarczające.

Przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 106-108, należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy, w opinii Sądu Prezes UOKiK kierował się tymi dyrektywami wymiaru kary.

Jeśli chodzi o szkodliwość czynu, stwierdzić należy że była wysoka. Zbyt długie odstępy w przekazywaniu zmian danych do (...) wpływały bowiem niekorzystnie m.in. na możliwość pozyskania przez konsumenta finansowania w innym banku, który miał dostęp wyłącznie do danych nieodpowiadających aktualnemu stanowi. Następstwem tego mogło być znaczne wydłużenie procedury uzyskiwania kredytu, a nawet odmowa udzielenia kredytu na podstawie tych nieaktualnych danych, co mogło powodować dalece negatywne konsekwencje dla sytuacji ekonomicznej konsumenta. Zaniechania w przekazywaniu danych powodowały też koszty po stronie konsumenta, który musiał uiścić opłatę za zaświadczenie o spłacie kredytu, z czego Bank uzyskiwał wymierne korzyści. Co więcej zasięg zakazanej praktyki obejmował terytorium całego kraju, co miało przełożenie na ewentualne skutki tej praktyki. W ocenie Sądu fakt ten wpływa dodatkowo ujemnie na ustalenie stopnia natężenia szkodliwości karalnego zachowania.

Tymczasem od profesjonalisty, jakim jest Spółka zajmująca się od lat świadczeniem usług bankowych, udzielaniem kredytów/ pożyczek, należy oczekiwać, iż w swojej działalności uwzględni m.in. potrzebę ochrony interesów konsumentów poprzez niezwłoczne przekazywanie zmian w ich danych do (...). Zaniechanie tych czynności, do wykonania których Spółka była zobligowana w świetle dobrych obyczajów, jest więc przez nią zawinione. Zachowanie to jest karalne bez względu na to, czy ma charakter umyślny czy nieumyślny. Sąd podziela stanowisko Prezesa UOKiK odnośnie co najmniej niemyślnego charakteru zarzucanego powodowi zaniechania, gdyż (...) Bank S.A. miał możliwość przynajmniej przewidzenia, że jego działanie będzie mogło zostać ocenione jako naruszające prawo antymonopolowe. Tryb przekazywania informacji do (...) był bowiem przedmiotem krytyki ze strony GIODO i GINB, a pomimo tego, Bank nie dołożył należytej staranności wymaganej w działalności danego rodzaju, czym naruszył zasadę ostrożności. Wskazać też trzeba, że powód jako Bank udzielający kredytów zdawał sobie sprawę ze skutków przewlekłości w zapisywaniu bieżących danych w (...) dla konsumenta starającego się o pozyskanie nowego finansowania, niewątpliwie bowiem sam miał najlepszą wiedzę opartą na stosowanej praktyce przy udzielaniu kredytów, że dane zapisane w (...) były sprawdzane przez banki, instytucje kredytowe, pożyczkowe, inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów. Nie można pominąć faktu, iż (...) Bank oferował wystawienie zaświadczenia potwierdzającego zgodny z prawdą stan posiadanych przez klienta produktów za opłatą 40 zł, co nie byłoby konieczne, gdyby Bank aktualizował dane zgodnie z procedurą przewidzianą w wymienionym wyżej Regulaminie stanowiącym załącznik nr 1 do umowy zawartej z (...). Nie jest jednak konieczne udowadnianie umyślności w zachowaniu Banku, skoro ustawodawca zastrzegł możliwość nałożenia kary pieniężnej nawet w przypadku nieumyślności działań uznanych za sprzeczne z przepisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów na wypadek, gdyby przedsiębiorca podejmujący te działania zasłaniał się niewiedzą co do bezprawności tych działań. Natomiast jak wynika z powyższego, co najmniej nieumyślność kwestionowanego zachowania powoda nie budzi wątpliwości.

Do naruszania przez Przedsiębiorcę zbiorowych interesów konsumentów dochodziło na etapie wykonywania kontraktu. Praktyka miała miejsce od 23 listopada 2004 r. (od daty obowiązywania Umowy łączącej (...) Bank z (...)) do 18 października 2013 r. (realizacji nowych zapisów Umowy łączącej oba podmioty), co trzeba traktować jako naruszenie istotnej wagi ze względu na długotrwałość praktyki. Niemniej jednak Spółka zaniechała stosowania zakazanej praktyki jeszcze przed wydaniem zaskarżonej Decyzji, co zostało uznane za okoliczność łagodzącą. Podobnie za okoliczność tego rodzaju Prezes UOKiK przyjął aktywne współdziałanie Banku z organem w toku postępowania administracyjnego.

Poza tym zaznaczenia wymaga, iż Bank uprzednio nie stosował praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów o podobnym charakterze.

Wobec tego, że przychody powoda za 2012 r. wyniosły (...)zł, Sąd uznał, iż wymierzenie kary pieniężnej na poziomie 1 550 919 zł będzie adekwatne. Podkreślenia wymaga, że nałożona na powoda kara pieniężna stanowi zaledwie ok. (...) przychodu z działalności powoda za 2012 rok i wynosi (...) kary maksymalnej.

Orzeczona kara powinna stanowić dolegliwość dla Banku, tak aby jej nałożenie skutkowało w przyszłości zapobieżeniem zaistnienia podobnych praktyk. Podkreślenia wymaga, że kara pieniężna ma pełnić funkcję prewencji szczególnej i ogólnej, a więc być zarówno realną, odczuwalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów, ale także wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość. Natomiast nienałożenie na Przedsiębiorcę kary bądź jej zmniejszenie, w ocenie Sądu w przypadku szczególnie nagannej, zasługującej na krytykę praktyki, stałoby w sprzeczności z celami tej sankcji.

Odnosząc się do zarzutów powoda co do zaniechania wszechstronnego rozważenia materiału zebranego w sprawie i przeprowadzenia jego oceny w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, Sąd stwierdził, że są one pozbawione podstaw. Organ zebrał kompletny materiał dowodowy, który wnikliwie rozpatrzył, co doprowadziło do wydania prawidłowej Decyzji. Jeśli chodzi natomiast o skargę konsumentki, stanowiącą podstawę wszczętego postępowania, która według powoda nie miała związku z cyklicznością przekazywania danych przez Bank, Sąd zważył, że ewentualna skarga konsumencka może uruchomić postępowanie wyjaśniające organu, efektem którego może być wszczęcie z urzędu postępowanie przez organ antymonopolowy, a z racji zgłoszenia występowania ewentualnej praktyki konsument nie staje się inicjatorem, czy stroną takiego postępowania, toteż treść skargi nie wpływa na ustalenia i wnioski organu w tym postępowaniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że ustalone w postępowaniu okoliczności niniejszej sprawy w pełni uzasadniają nałożenie na powoda kary pieniężnej za stosowanie niedozwolonej praktyki opisanej w Decyzji, w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK.

Skoro powód dopuścił się naruszenia stwierdzonego przez Prezesa UOKiK w postępowaniu, powinien też ponieść koszty tego postępowania w wysokości 32,30 zł, jakie wystąpiły w niniejszej sprawie, na zasadzie art. 77 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Z tych względów Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. stosownie do wyniku sporu.

SSO Maria Witkowska