Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2012 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

W następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Witold Rękosiewicz

Protokolant: Piotr Grzywacz

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z/s w I.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 sierpnia 2011 r. Nr (...)

1)  oddala odwołanie,

2)  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z/s w I. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Witold Rękosiewicz

Sygn. akt XVII AmA 165/11

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK, pozwany) decyzją z dn. 2.08.2011r. nr (...) uznał działanie (...) Sp. z o.o. z/s w I. (spółka, (...), powód) polegające na:

I stosowaniu we wzorcach umów pod nazwą „Umowa Wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkalnego nr… w budynku nr (...) przy ul. (...) w O.” – dalej Umowa Wstępna (…) – wykorzystywanych przy zawieraniu umów z konsumentami postanowień o treści:

1)  „KUPUJĄCEMU przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy, jeżeli zwłoka SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w § 5 ust. 1 przekroczy 90 dni"

2)  „KUPUJĄCY oświadcza, iż zapoznał się z warunkami umowy, udzielono mu wszelkich niezbędnych i żądanych wyjaśnień, co do treści i warunkiem umowy, jednocześnie KUPUJACY oświadcza, iż umowa była ustalana i negocjowana indywidualnie, co do warunków”,

stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów poprzez stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały na mocy prawomocnych wyroków sądowych wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 478 ⁴⁵ kpc, co jest naruszeniem zakazu określonego w art. 24 ust.1 i 2 pkt 1 ustawy z dn. 16.02.2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. nr 50, poz. 331 ze zm., dalej Ustawa) i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 30 listopada 2010r.

II. stosowaniu we wzorcach umów pod nazwą „Umowa Wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkalnego nr… w budynku nr … budowlany… przy ul. … w …” – dalej Umowa Wstępna (…) – wykorzystywanych przy zawieraniu umów z konsumentami postanowień o treści: „W razie zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu, z przyczyn innych niż wymienione w ust 2 KUPUJĄCY może żądać zapłacenia przez SPRZEDAJĄCEGO kary umownej w wysokości 0, 01 procent ceny Sprzedaży określonej w § 3 ust. 1 za każdy dzień zwłoki.”,

stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów poprzez stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały na mocy prawomocnych wyroków sądowych wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 478 ⁴⁵ kpc, co jest naruszeniem zakazu określonego w art. 24 ust.1 i 2 pkt 1 ustawy z dn. 16.02.2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. nr 50, poz. 331 ze zm., dalej Ustawa) i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 5 kwietnia 2011r.

W pkt III decyzji, Prezes UOKiK w związku z dokonaniem powyższych ustaleń na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (ustawa okik) nałożył na (...) karę pieniężną w wysokości 35.630 zł.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż praktyka (...) Sp. z o.o. z/s w I. stanowi zagrożenie interesu publicznoprawnego przejawiającego się naruszeniem zbiorowego interesu konsumentów poprzez bezprawne działania przedsiębiorcy godzące w interes konsumenta.

O bezprawnym działaniu Spółki decyduje fakt, iż postanowienia tożsame z kwestionowanymi zapisami wzorców umów stosowanych przez Spółkę wpisane są do rejestru klauzul niedozwolonych. Co do przesłanki naruszenia zbiorowego interesu konsumentów przez Spółkę, Prezes UOKiK wskazał, że dla jej spełnienia wystarczające jest uznanie, iż naruszony może zostać interes wszystkich konsumentów, którzy są lub mogą być klientami (...) Sp. z o.o. z/s w I..

Na podstawie dokonanych ustaleń, Prezes UOKiK w związku ze stwierdzeniem spełnienia przesłanek określonych w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 Ustawy, przy jednoczesnym braku przesłanek uzasadniających stwierdzenie, że praktyka została zaniechana, uznał, iż działanie Spółki stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazał zaniechania jej stosowania.

W odwołaniu z dn. 19.08.2011r. powód wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonej decyzji w całości,

2.  w przypadku nieuwzględnienia żądania wskazanego w punkcie pierwszym, wniósł o uchylenie decyzji w części, w szczególności w zakresie:

- punktu II poprzez uznanie, że w postępowaniu prowadzonym pod sygn. (...) Prezes UOKiK nie mógł zakwestionować kolejnej klauzuli wzorca ew. stwierdzenie, że zaprzestanie jej stosowania nastąpiło z dniem 30 listopada 2010r.;

- punktu III poprzez zaniechanie zastosowania kary, ewentualnie jej zmniejszenie;

3. zasądzenie kosztów procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych

Powód wniósł ponadto o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym w zakresie tego, czy art. 24 ust. 2 pkt 1 oraz art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów jest zgodny z art. 2 i 87 Konstytucji RP.

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj:

a)  art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez nieprawidłowe zastosowanie, w związku z uznaniem, iż powód stosował we wzorcach umownych: Umowa Wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkanego nr… w budynku nr budowlany…, przy ul. …w…; Umowa Wstępna Sprzedaży garażu nr… w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. klauzule tożsame z tymi wpisanymi do rejestru niedozwolonych postanowień wzorców umownych;

b)  art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez nieprawidłową wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w związku z nałożeniem na powoda kary pieniężnej, pomimo, że stosowane przez niego klauzule nie były tożsame z tymi wpisanymi do rejestru niedozwolonych postanowień wzorców umownych. Nawet w przypadku uznania, że powód stosował klauzule abuzywne istniały przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary umownej, ew. jej zmniejszenia;

2.  naruszenie przepisów postępowania administracyjnego tj:

a)  art. 7 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez brak wnikliwego wyjaśnienia sprawy przed wydaniem zaskarżonej decyzji;

b)  art. 9 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez nie informowanie strony postępowania o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego w zakresie nie informowania o powodach, dla których klauzula „W razie zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu, z przyczyn innych niż wymienione w ust. 2, KUPUJACY może zażądać zapłacenia przez SPRZEDAJĄCEGO kary umownej w wysokości 0,01 procent ceny Sprzedaży określonej w § 3 ust. 1, za każdy dzień zwłoki” jest niedozwolona, co utrudniało obronę interesów powoda w toku postępowania;

c)  art. 110 w zw. z art. 126 kpa w zw. ze zmianą w toku postępowania postanowienia nr (...) z dnia 22 listopada 2010r.

W uzasadnieniu wskazano, że Prezes UOKiK błędnie przyjął, iż klauzula wymieniona w pkt I.1 decyzji odpowiada tej wpisanej do rejestru niedozwolonych postanowień umownych. Powód stanął na stanowisku, iż zgodnie z § 5 ust. 2 Umowy konsument miał prawo odstąpić od umowy bez własnej winy w przypadku każdej zmiany terminu wskazanego w § 5 ust. 1. Nie podzielił również stanowiska Prezesa UOKiK dotyczącego ustalenia, jakoby możliwość odstąpienia w ciągu 90 dni od dnia określonego jako termin wykonania umowy miałaby wynikać z „kompozycji wzorca” i stwierdził, iż stanowisko to odbiega od literalnej wykładni przepisów wzorca.

Odnośnie klauzuli zawartej w pkt I.2 decyzji, wskazał, że jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (w szczególności oświadczenia kupujących załączonych do odpowiedzi na wezwanie Prezesa UOKiK z dn. 22 listopada 2010r.) uzgadnianie treści postanowień umownych było normalną procedurą w biurach deweloperskich powoda. Ponadto, w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, postanowienie to samo w sobie nie mogło wywołać żadnych skutków prawnych, co wynika z art. 385 ¹ kc.

Dodał, że gdyby nawet postanowienie tej treści było tożsame z postanowieniem wpisanym do rejestru, to wymierzanie kary za stosowanie tej klauzuli było bezcelowe, skoro w rzeczywistości czynności określone w tym postanowieniu były podejmowane przez powoda.

Odnośnie klauzuli z pkt II.1 wskazał, że nie odpowiada ona treści tej wpisanej przez Prezesa UOKiK do rejestru klauzul niedozwolonych. W przypadku zwłoki (...) Sp. z o.o. z wykonaniem umowy, konsument mógłby odstąpić od umowy dochodząc odszkodowania na zasadach ogólnych ( § 5 ust. 2), odstąpić od umowy po 90 dniach zwłoki żądając zryczałtowanego odszkodowania i dochodząc odszkodowania na zasadach ogólnych (§ 6 ) albo nie odstępować od umowy i dochodzić jedynie kary umownej. Zdaniem powoda uprawnienia konsumenta są zatem zabezpieczone, a jego interes jest należycie chroniony.

Zwrócił również uwagę na okoliczność, iż wbrew dyspozycji przepisu art. 9 kpa Prezes UOKiK nie odniósł się w uzasadnieniu przedmiotowej decyzji do wielokrotnie podnoszonego przez stronę argumentu braku abuzywności kwestionowanej w tym punkcie klauzuli.

Powód wskazał ponadto, iż Spółka, natychmiast po otrzymaniu postanowienia z dnia 22 listopada 2010r. (...) sp. z o.o. zmieniła zakwestionowane postanowienia oraz rozpoczęła proces aneksowania już zawartych umów. Tymczasem, po upływie ponad pół roku od tego czasu całą procedurę należy powtórzyć, co spotyka się z niechęcią i niezrozumieniem ze strony konsumentów. Z uwagi na fakt, że na wymiar kary wpływa również czas stosowania danego postanowienia, wskazał, iż jedyną przyczyną stosowania trzeciej zakwestionowanych klauzul do 5 kwietnia 2011r. była wiara, że organ zakwestionował już wszystkie niedozwolone klauzule. W przeciwnym wypadku również i ta klauzula zostałaby usunięta z wzorca już w listopadzie 2010r.

Zwrócił także uwagę na wątpliwości co do sposobu zbadania stanu faktycznego w niniejszym postępowaniu polegające na nieprawidłowym określeniu przez Prezesa UOKiK czasu stosowania zakazanych przez ustawę praktyk. Określając wymiar kary organ przyjął bowiem, iż stosowanie przedmiotowych praktyk miało miejsce od dnia 12 marca 2009r. do 30 listopada 2010r. Stwierdził, iż odnośnie daty rozpoczęcia stosowania praktyk istnieją uzasadnione wątpliwości. Wskazana data nigdy nie pojawiła się bowiem w toku postępowania, a wzorce umowne, które zostały wprowadzone przez powoda i później stały się przedmiotem kontroli Prezesa UOKiK stosowano od września 2010r. Zatem organ błędnie określił termin stosowania zakwestionowanych postanowień, który w rzeczywistości trwał niecałe 2 miesiące. Odnośnie trzeciej klauzuli powód wskazał, że w ocenie Prezesa UOKiK, zaprzestanie jej stosowania nastąpiło w dniu 5 kwietnia 2011r. Zdaniem powoda zmiana z dniem 30 listopada 2010r. § 6 wzorca spowodowała, że klauzula przestała być abuzywna, gdyż była jedynie dodatkowym uprawnieniem, obok określonego w § 6. Powód zarzucił, że pozwany nie zbadał w jaki sposób zmiany poszczególnych postanowień (§ 6) wpłynęły na inne postanowienia wzorców, w tym na zakwestionowany § 5 ust. 3 wzorca.

W ocenie powoda przy wymierzaniu kary Prezes UOKiK nie wziął pod uwagę również faktu, iż Spółka współpracowała w toku postępowania, niezwłocznie przesyłając wszystkie żądane dokumenty i odnosząc się do zarzutów. Ponadto, zakwestionowana przez organ klauzula nr 2 znajdowała się w rejestrze, lecz odnosiła się do systemu argentyńskiego. Mając na uwadze obszerność Rejestru powód stwierdził, że trudno wymagać, by deweloper znał również klauzule tak bardzo nie związane z rynkiem nieruchomości jakim jest system argentyński.

Na zakończenie wskazał na okoliczność istnienia wątpliwości co do zgodności z Konstytucja samego art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, co coraz częściej zauważane jest przez przedstawicieli doktryny (vide: J. W., Rejestr klauzul niedozwolonych – zagadnienia systemowe oraz wątpliwości konstytucyjne wokół skutków wpisu, Mintor Prawniczy nr 12, 2011). Zarzucił, iż stan w którym wyrok SOKiK poprzez wpisanie klauzuli do rejestru niedozwolonych postanowień umownych wywołuje skutek, w którym powstaje norma generalna i abstrakcyjna jest sprzeczny z art. 87 Konstytucji RP. Jednocześnie treść rejestru, częstotliwość dokonywanych zmian (nowych wpisów), sposób jego publikacji (dokument PDF na stronie internetowej UOKiK) oraz często także brak możliwości zapoznania się z uzasadnieniem do wyroku, w oparciu o który dana klauzula została wpisana do rejestru powodują, że jego jawność jest fikcyjna, a sama regulacja umożliwia w zasadzie nieprzerwany dopływ środków do budżetu państwa tytułem uiszczanych kar pieniężnych. Taka sytuacja musi zostać uznana za sprzeczną z ideą państwa prawnego, a co za tym idzie za naruszającą art. 2 Konstytucji RP. Za naruszającą zasadę zdrowego rozsądku uznał powód sytuację, w której na przedsiębiorcę stosującego wzorzec na podstawie art. 106 ust. 1 uokik może zostać nałożona kara pieniężna, pomimo, iż przed zawarciem umowy w oparciu o wzorzec jego postanowienia zostaną indywidualnie uzgodnione. W takiej sytuacji zdaniem powoda art. 385 ^{(( 1))} kc nie będzie mieć zastosowania.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK podtrzymał stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił co następuje:

(...) Sp. z o.o. z/s w I. jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...) (rejestracji dokonano dnia 19 grudnia 2001r.). Zgodnie z wpisem, przedmiotem działalności przedsiębiorcy jest m in realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych (dowód KRS k. 22-26 akt adm.).

W związku z prowadzoną działalnością, Spółka wprowadziła i stosowała wzorce umowne Umowa Wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkalnego nr… w budynku nr budowlany…, przy ul. … w… (wzorzec 1); Umowa Wstępna Sprzedaży garażu nr… w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. (wzorzec 2 ), które zawierały m in następujące zapisy:

1.  „KUPUJĄCEMU przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy, jeżeli zwłoka SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w § 5 ust. 1 przekroczy 90 dni.”

W razie skorzystania z tego uprawnienia, KUPUJĄCY:

a)  będzie uprawniony do żądania zwrotu zapłaconego przez niego zadatku i wszystkich wpłat oraz do zryczałtowanego odszkodowania w wysokości 3 % Ceny Sprzedaży o której mowa w § 3 ust. 1 Kupujący może dochodzić stosowanego odszkodowania również na podstawie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego. Zwrot dokonanych wpłat, wyłącznie na rachunek bankowy, powinien nastąpić nie później niż w terminie 30 dni od skutecznego złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy i wskazania przez KUPUJĄCEGO rachunku bankowego.

b)  utraci prawo do kary umownej, o której mowa w § 5 ust. 3, zaś wszelkie kwoty wypłacone mu przez SPRZEDAJĄCEGO tytułem kary zostaną zaliczone na poczet zryczałtowanego odszkodowania, o którym mowa w ust. 1 a).”

(vide § 6 ust. 1 wzorca 1);

2.  „KUPUJĄCY oświadcza, iż zapoznał się z warunkami umowy, udzielono mu wszelkich niezbędnych i żądanych wyjaśnień, co do treści i warunków umowy, jednocześnie KUPUJĄCY oświadcza, iż umowa była ustalana i negocjowana indywidualnie co do warunków.”

(vide § 11 ust. 11 wzorca 1, oraz § 10 ust. 8 wzorca 2);

3.  „W razie zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu, z przyczyn innych niż wymienione w ust. 2, KUPUJĄCY może zażądać zapłacenia przez SPRZEDAJĄCEGO kary umownej w wysokości 0,01 procent ceny Sprzedaży określonej w § 3 ust. 1, za każdy dzień zwłoki.”

(vide § 5 ust. 3 wzorca 1).

Natomiast w § 5 in fine wzorca 1, skarżony przedsiębiorca uregulował kwestie wcześniejszego terminu wydania lokalu w sposób następujący:

SPRZEDAJĄCY ma prawo wyznaczyć wcześniej terminy, o których mowa w § 5 ust. 1 oraz w § 2 ust. 4 o czym zawiadomi KUPUJĄCEGO z 14 dniowym wyprzedzeniem, telefonicznie lub pisemnie, ustalając w razie konieczności w porozumieniu z KUPUJĄCYM nowe terminy płatności określone w § 4 Kupujący ma prawo odstąpić od umowy bez własnej winy w terminie 14 dni w przypadku zmiany terminów, o których mowa w § 5 ust. 1 oraz w § 2 ust. 4.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie Prezes UOKiK mając na uwadze dokonane ustalenia wszczął w dniu 22 listopada 2010r. – postanowieniem Nr (...) – postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez (...) Przedsiębiorstwo Budowlane (...). z o.o” z/s w I. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów polegających na stosowaniu we wzorcu umownym Umowa Wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkalnego nr… w budynku nr budowlany…, przy ul. …w…; Umowa Wstępna Sprzedaży garażu nr… w budynku nr (...) przy J. D. w O. następujących zapisów:

1) „KUPUJĄCEMU przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy, jeżeli zwłoka SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w § 5 ust. 1 przekroczy 90 dni"

2) „KUPUJĄCY oświadcza, iż zapoznał się z warunkami umowy, udzielono mu wszelkich niezbędnych i żądanych wyjaśnień, co do treści i warunkiem umowy, jednocześnie (...) oświadcza, iż umowa była ustalana i negocjowana indywidualnie, co do warunków” (k. 1 akt adm.).

Następnie postanowieniem z dnia Nr (...) z dnia 29 marca 2011r. zmienionym następnie postanowieniem z dnia 10 czerwca 2011r. (k. 105) Prezes UOKiK doprecyzował zarzut stawiany (...) o kolejne postanowienie zamieszony w kontrolowanym wzorcu umownym Umowa wstępna Sprzedaży Lokalu Mieszkalnego nr…..w budynku nr budowlany…, przy ul…w… o treści „W razie zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu, z przyczyn innych niż wymienione w ust. 2, KUPUJACY może zażądać zapłacenia przez SPRZEDAJĄCEGO kary umownej w wysokości (...) procent ceny Sprzedaży określonej w § 3 ust. 1, za każdy dzień zwłoki.” (k. 93-95 akt adm.).

W składanych na potrzeby niniejszego postępowania pismach Spółka utrzymywała, iż nie zgadza się z zarzutem stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, albowiem kwestionowane postanowienia nie naruszają zbiorowych interesów konsumentów. Ponadto, w wykonaniu wezwania Prezesa UOKiK Spółka przy piśmie z dnia 21 lutego 2011r. przedłożył informację o wartości przychodu osiągniętego w 2010r. (k. 73-76 akt adm.).

W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, iż Spółka zaprzestała stosowania postanowień przywołanych w pkt I sentencji decyzji z dnia 30 listopada 2010r. tj w dacie wprowadzenia do obrotu prawnego wzorca umownego po dokonanych zmianach. Z wzorca wykreślono zapis o indywidualnych negocjacjach oraz zastąpiono zapis dotyczący zwłoki (...) w wydaniu lokalu, postanowieniem o treści: „KUPUJĄCEMU przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy, w przypadku zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w § 5 ust. 1.”

(dowód: umowa z dnia 7 grudnia 2010r., karta 62; pismo z dnia 26 stycznia 2011r., k. 43-44 akt adm.)

Odnośnie postanowienia o treści: „W razie zwłoki SPRZEDAJĄCEGO w wydaniu mu lokalu w terminie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu, z przyczyn innych niż wymienione w ust. 2, KUPUJĄCY może zażądać zapłacenia przez SPRZEDAJĄCEGO kary umownej w wysokości 0,01 procent ceny Sprzedaży określonej w § 3 ust. 1, za każdy dzień zwłoki”, Spółka zaprzestała jego stosowania w dniu 5 kwietnia 2011r. tj w dacie wprowadzenia do obrotu prawnego wzorca umownego po dokonanych zmianach.

(dowód: pismo z dnia 12 lipca 2011r., karta 111, wzorzec umowny karta 114-126 akt adm.).

Pismem z dnia 4 lipca 2011r. Prezes UOKiK zawiadomił Spółkę o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz o możliwości zapoznania się z aktami sprawy, (z której notabene powód nie skorzystał). (k. 78 akt adm.).

Pismem z dnia 12 lipca 2011r. przedsiębiorca podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. (k. 84-91 akt adm.).

Analizując sprawę na skutek wniesionego przez powoda odwołania zważyć należało co następuje:

Z zebranego materiału dowodowego wynika, że powodowa Spółka co najmniej w okresie od września 2010r. do dat określonych w przedmiotowej decyzji, będących datami wprowadzenia do obrotu prawnego zmienionych wzorców umownych stosowała wzorce umowne zawierające kwestionowane w decyzji Prezesa UOKiK postanowienia.

W złożonym odwołaniu powód zarzucił Prezesowi UOKiK naruszenie art. 24 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym uznaniu, iż stosowanie przez IPB wymienionych w decyzji postanowień wzorca umowy stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

W ocenie Sądu za nietrafny należy uznać zarzut, iż Prezes UOKiK wydając zaskarżoną decyzję błędnie określił stosowanie przez IPB zakazanej praktyki określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 w zw. zart. 24 ust. 1 Ustawy.

W odwołaniu powód nie przedstawił dowodu i nie wykazał zawartą w uzasadnieniu odwołania argumentacją, że zakwestionowane w zaskarżonej decyzji wybrane fragmenty postanowień wzorca umownego wykorzystywanego przez Spółkę nie są tożsame pod względem celu, jaki miały osiągnąć z klauzulami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych.

Wbrew stanowisku powoda w zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK nie twierdził, że kwestionowane postanowienia mają charakter klauzul niedozwolonych lecz zarzucił powodowi stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów poprzez stosowanie w działalności gospodarczej postanowień wzorców umów, tożsamych z postanowieniami, które zostały wpisane do rejestru postanowień umownych uznanych za niedozwolone, co stanowi godzące w zbiorowe interesy konsumentów bezprawne działanie przedsiębiorcy – art. 24 ust. 2 Ustawy.

Mając na uwadze, że przesłankami zastosowania art., 24 Ustawy jest wykazanie:

- bezprawności działania przedsiębiorcy,

- godzenia tych działań w interes konsumenta,

- naruszenia zbiorowego interesu konsumenta

należy stwierdzić, że w ocenie Sądu Prezes UOKiK w zaskarżonej decyzji wykazał istnienie wymienionych wyżej przesłanek uzasadniających uznanie stosowania przez powoda zakazanej praktyki.

Co do pierwszej przesłanki, Sąd uznał za trafne stanowisko Prezesa UOKiK, zgodnie z którym działanie przedsiębiorcy, polegające na stosowaniu postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru niedozwolonych postanowień umownych, należy uznać za bezprawne ze względu na fakt zdefiniowania w art. 24 ust. 2 pkt 1 Ustawy określonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, ale także ze względu na rozszerzoną skuteczność wyroku w sprawie o uznanie postanowień umownych za niedozwolone, co wynika z art. 479 ⁴³ k.p.c. W momencie wpisania do rejestru zapisu postanowienia uznanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie — Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone postanowienie umowne, zapis ów staje się samodzielnie funkcjonującą zasadą, która została zakwestionowana. Ze względu na rozszerzoną skuteczność wyroku, klauzule spełniają funkcję podobną do przepisów prawa, zaś posługiwanie się nimi w kontaktach z konsumentami jest zakazane. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r., sygn. akt III SZP 3/06, „stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie — Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c. może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów”. Dokonując oceny treści postanowień umownych wykorzystywanych przez przedsiębiorców we wzorcach umownych należy stosować reguły interpretacji wykształcone w praktyce orzeczniczej. Podkreślić wypada, iż do uznania danej klauzuli za niedozwoloną nie jest konieczna dokładna, literalna identyczność klauzuli wpisanej do rejestru i klauzuli z nią porównywanej. Wystarczy, że postanowienia te mieszczą się w ‘hipotezie” klauzuli wpisanej do rejestru.

W ocenie Sądu wykładnia, postanowień wzorca umownego stosowanego przez powoda, które zostały zakwestionowane w zaskarżonej decyzji, mimo ich nieco odmiennego brzmienia od klauzul abuzywnych wpisanych do rejestru pozwala stwierdzić, iż skutek jaki odnoszą jest tożsamy ze skutkiem wywieranym przez klauzule uznane za niedozwolone.

Prezes UOKiK słusznie wskazał, że postanowienie z pkt I.1. zaskarżonej decyzji prowadzące do czasowego wyłączenia odpowiedzialności przedsiębiorcy za nienależyte wykonanie zobowiązania, były już uprzednio przedmiotem postępowania przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów a ich wynikiem było wpisanie do rejestru m in postanowienia nr 1390.

Zapis ten nie uwzględnia możliwości zaistnienia okoliczności mogących mieć wpływ na na wydłużenie terminu realizacji inwestycji, podczas, gdy 90 dniowa zwłoka w wydaniu lokalu stanowi nienależyte wykonanie zobowiązania (vide wyrok tutejszego Sądu z dnia 18 maja 2005r., sygn. Akt AmC 86/03). Jak słusznie wskazał pozwany możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy i skorzystanie z prawa odstąpienia od umowy nie mogą być uwarunkowane zwłoką trwającą ponad 90 dni. W razie nienależytego wykonania zobowiązania przez dewelopera (przejawiającego się pozostawaniem przez niego w zwłoce), konsument winien mieć bowiem możliwość (na zasadzie art. 491 kc) fakultatywnie wyznaczenia mu odpowiedniego dodatkowego terminu do wykonania zobowiązania, a w razie jego bezskutecznego upływu do odstąpienia od umowy lub też bez wyznaczania przedmiotowego terminu bądź po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Powyższej oceny nie zmienia powołany przez Spółkę zapis § 5 ust. 2 in fine wzorca uprawniający konsumenta do odstąpienia od umowy i dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych kodeksu cywilnego. Zapis ten znajduje bowiem zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy deweloper wyznaczy wcześniejszy niż określony w umowie termin odbioru lokalu, a analizowany zapis dotyczy prawa odstąpienia przez konsumenta od umowy, w sytuacji, kiedy to deweloper pozostaje w zwłoce z wykonaniem ciążącego na nim obowiązku w postaci wydania konsumentowi lokalu.

Na uwagę nie zasługuje w ocenie Sądu również przywoływany przez Spółkę zapis § 5 ust. 3 przedmiotowego wzorca, jako pozostający bez wpływu na treść analizowanego postanowienia oraz co więcej tożsamy z wpisaną do rejestru pod nr (...) klauzulą abuzywną i tym samym będący również przedmiotem zainteresowania Urzędu, który w pkt II.1. przedmiotowej decyzji uznał jego stosowanie za zakazaną praktykę.

Zapis ten wypełnia równiez znamiona klauzli abuzywnej określonej w art. 385 ³ pkt 2 kc tj ogranicza odpowiedzialność przedsiebiorcy względem konsumentów z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Powyższe przejawia się w ograniczeniu wysokości kary za jeden dzień zwłoki, a w konsekwencji prowadzi do ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej wobec konsumenta poprzez ograniczenie wysokości kary za cały okres pozostawania przez przedsiębiorcę w zwłoce ze spełnienim świaczenia umownego.

Wymienione w decyzji postanowienie godzi zatem w równowagę kontraktową stron dopuszczając sytuację, w której wysokośc kary umownej kształtuje się na znacznie niższym poziomie niż dająca się przewidzieć szkoda wynikła z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepienięznego. Jak słusznie wskazał pozwany nie powinno budzić wątpliwości, iż w wielu wypadkach zwłoka w oddaniu lokalu spowoduje po stronie konsumenta, szkodę przewyższającą 0, 01 % ceny lokalu za każdy dzień zwłoki.

Z uwagi na tożsamość treści § 6 ust. 1 warunków umowy z zapisem klauzuli wpisanej pod nr 1390 i treści § 5 ust. 3 z zapisem klauzuli wpisanym pod nr 1808 do Rejestru, odwołanie Powoda w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zauważyć należy, iż zarówno postanowienia wpisane do rejestru, jak również klauzule stosowane przez stronę postępowania, wyłączają bądź znacznie ograniczają odpwowiedzialność dewelopera za zwłokę, powstałą po jego stronie i być może także z jego winy powstałą w wykonaniu przez niego umowy łączącej go z konsumentem.

Podobnie, za tożsamy z klauzulą wpisaną do Rejestru pod numerem 461, należy uznać zapis § 11 pkt 11 wzorca o treści „KUPUJĄCY oświadcza, iż zapoznał się z warunkami umowy, udzielono mu wszelkich niezbędnych i żądanych wyjaśnień, co do treści i warunków umowy, jednocześnie KUPUJĄCY oświadcza, iż umowa była ustalana i negocjowana indywidualnie, co do warunków."

Postanowienia tej treści prowadzą do pozbawienia konsumenta możłiwości skorzystania z ochrony prawnej wynikającej z art. 385 ¹ kc., zgodnie z którym postanowienia umowy zawartej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jago prawa i obowiązki w sposób sprzeczy z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Zdaniem Sądu zamieszczenie takiego zapisu w treści umowy prowadzi do powstania sytuacji, w której konsument faktycznie może nie mieć żadnej możliwości negocjowania postanowień umowy przedstawionej przez przedsiębiorcę.

Tożsamość skutków tego zapisu ze skutkami klauzuli wpisanej do rejestru przesądza o braku zasadności odwołania Powoda w tym zakresie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd ocenił, że postanowienia wzorca umowy stosowanej przez Spółkę mieszczą się w „hipotezach” klauzul wpisanych do rejestru, mimo, iż nie są one literalnie zgodne z tymi klauzulami. Warunek ten nie jest konieczny do stwierdzenia, że porównywane klauzule są ze sobą tożsame. Czynnikiem przesądzającym o stwierdzeniu tożsamości jest bowiem zamiar i cel jakiemu miały służyć konkretne postanowienia zamieszczone przez profesjonalnego organizatora turystyki we wzorcu umownym.

W postępowaniu odwoławczym powód nie udowodnił, iż cel zastosowania we wzorcu umownym wymienionych w decyzji klauzul był inny niż w przypadku tożsamych z nimi klauzul wpisanych do rejestru.

Zawarte w odwołaniu twierdzenia powoda w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi dowodami.

W zawiązku z tym, należy stwierdzić, iż udowodniona została przesłanka bezprawności działania Spółki, polegająca na stosowaniu w obrocie konsumenckim postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych z niedozwolone. Zaznaczyć przy tym wypada, że w ocenie Sądu żadne inne postanowienie omawianych wzorców nie prowadzi do wyłączenia abuzywnosci omawianych klauzul.

Druga z przesłanek uznania działań Spółki za praktykę niedozwoloną, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 Ustawy jest spełniona jeżeli zostanie wykazane, że działanie przedsiębiorcy godzi w interesy konsumentów jako zbiorowości, ponieważ kształtuje ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza ich interesy wskutek zastosowania klauzul tożsamych z wpisanymi do rejestru postanowień niedozwolonych. Mając na uwadze, że skutki stosowania wymienionych w zaskarżonej decyzji postanowień przejawiają się w naruszeniu interesów ekonomicznych konsumentów, ewentualnie mogą mieć znaczący wpływ na ich warunki życiowe, za udowodnione należy uznać stanowisko Prezesa UOKiK, iż stosowane przez (...) postanowienia są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych i mają charakter abuzywny w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. W związku z tym należy uznać, że spełniona została również druga ustawowa przesłanka z art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

Stanowczego podkreślenia wymaga, iż usługi świadczone przez (...) skierowane są do nieograniczonej liczby nieoznaczonych indywidualnie konsumentów, wobec tego okoliczność potencjalnego naruszenia stwierdzonym działaniem powoda zbiorowych interesów konsumentów nie budzi wątpliwości Sądu.

Stosowanie postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone jest bowiem praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Podnosząc zarzut naruszenia art. 106 Ustawy powód wskazał, że zawarta w tym przepisie hipoteza dozwala karać tylko przedsiębiorców, którzy stosują klauzule tożsame z tymi, które zostały wpisane do rejestru, co nie ma miejsca w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Przepis art. 106 znajduje się w dziale VII Ustawy zatytułowanym kary pieniężne i określa sankcje jakie mogą być nałożone na przedsiębiorcę w przypadku stwierdzenia stosowania zakazanych Ustawą praktyk antykonkurencyjnych bądź antykonsumenckich. Zawarte w dziale VII Ustawy przepisy mają więc charakter następczy w stosunku do działań podejmowanych przez przedsiębiorców i ustaleń dokonanych przez Prezesa UOKiK w przeprowadzonym postępowaniu. Ich celem jest między innymi określenie zasad ustalania wysokości kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców i wskazanie w jakich przypadkach naruszenia zakazów ustawowych kara pieniężna może lub musi być nałożona. W niniejszym postępowaniu powodowi zostało udowodnione stosowanie zakazanej praktyki i dlatego w konsekwencji możliwe było zastosowanie przedmiotowego przepisu.

Brak więc zdaniem Sądu podstaw do uznania za zasadny zarzutu naruszenia art. 106 Ustawy w oparciu o przedstawione przez powoda uzasadnienie. Skoro bowiem Prezes UOKiK wykazał stosowanie przez przedsiębiorcę określonej zakazanej praktyki, spełniona została przesłanka uprawniająca organ antymonopolowy do nałożenia na powoda kary pieniężnej w granicach określonych w dziale VII Ustawy. Sama wysokość kary nałożonej decyzją również nie budzi wątpliwości Sądu. Należy podkreślić, że kara została określona zgodnie z zasadami i w granicach ustawowych i stanowi jedynie (...) % przychodu powoda uzyskanego w roku poprzedzającym wydanie zaskarżonej decyzji. Mimo zarzutów powoda dotyczących wymiaru kary i zasad jej nakładania brak w ocenie Sądu podstaw do uznania, iż określona w decyzji kara pieniężna została określona na poziomie wygórowanym.

Warto zauważyć, że w każdym przypadku podstawą określenia wymiaru kary pieniężnej jest poziom uzyskanego przez przedsiębiorcę przychodu. W odwołaniu powód nie kwestionował wysokości przychodu wskazanego przez Prezesa UOKiK jako podstawa wymiaru kary. Pozostałe zgłoszone przez powoda w tej kwestii zarzuty nie mają zdaniem Sądu wpływu na ocenę zasadności i wysokości nałożonej decyzją kary pieniężnej.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów proceduralnych należy wskazać, że wniesienie odwołania do Sądu OKiK otwiera drogę do kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, w którym Sąd przeprowadza merytoryczną analizę stanowisk stron, badając sprawę przy zastosowaniu reguł postępowania cywilnego.

Strony mają więc możliwość przedstawienia swoich argumentów ponownie w przeprowadzonym od nowa postępowaniu sądowym. Celem postępowania prowadzonego przed Sądem OKiK nie jest kontrola legalności postępowania administracyjnego lecz merytoryczne rozpoznanie sprawy i z tego względu zarzuty dotyczące naruszenia przepisów kpa nie mają wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji. Ewentualne uchybienia zaistniałe w postępowaniu administracyjnym powinny być naprawione w postępowaniu sądowym, nie są natomiast przedmiotem postępowania sądowego ani też nie stanowią podstawy do uchylenia zaskarżonej decyzji. Analogiczne stanowisko znajduje potwierdzenie w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W świetle powyższego wydanie w postępowaniu dotyczącym naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przez Prezesa UOKiK postanowienia doprecyzowującego jedynie postawiony uprzednio zarzut nie naruszało interesów przedsiębiorcy i nie może stanowić podstawy do uchylenia zaskarżonej decyzji, która podlega w całości weryfikacji w postępowaniu odwoławczym.

Sąd nie uwzględnił również wniosku powoda dotyczącego zwrócenia się przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności z Konstytucją art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, uznając to działanie za zbędne dla realiów niniejszego postępowania i mające na celu jedynie przedłużenie postępowania w niniejszej sprawie. W szczególności nie ma żadnej wątpliwości, iż przepis art. 24 i art. 106 ustawy o ochronie (…) oraz art. 479 ⁴⁵ kpc są normami prawnymi, których źródłem są akty prawne w randze ustawy a ponadto udzielenie odpowiedzi na tak sformułowane i uzasadnione przez powoda w odwołaniu pytanie pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.

Zgodzić należy się z zarzutem powoda dotyczącym nieprawidłowego określenia w decyzji okresu stosowania zarzucanej praktyki. Z akt sprawy nie wynika, że powód stosował wzorce umowne zawierające wymienione przez Prezesa UOKiK postanowienia już od dnia 12 marca 2009r. W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że okres stosowania praktyki nie przekroczył jednego roku. Jednocześnie z treści zaskarżonej decyzji wynika, że pozwany w prawidłowy sposób uwzględnił przy wymierzaniu kary wszystkie okoliczności łagodzące mające wpływ na wymiar kary pieniężnej. Nałożona decyzją kara została ustalona przy uwzględnieniu wartości minimalnych ustalonych w wyjaśnieniach Prezesa UOKiK w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (Dziennik Urzędowy UOKiK z dn. 31.03.2009r. nr 1 poz. 1). Brak więc w ocenie Sądu podstaw prawnych i możliwości do obniżenia nałożonej kary lub odstąpienia od jej nałożenia wobec niezaprzeczalności stosowania niedozwolonej praktyki przez powoda.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wobec braku podstaw do jego uwzględnienia – art. 479 ^31a § 1 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 i 99 kpc stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz