Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Dawejnis

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2014 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o ochronę konkurencji i nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 września 2011 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie II (drugim) w ten sposób, że obniża nałożoną karę pieniężną do kwoty 59 271,35 (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złotych trzydzieści pięć groszy),

2.  oddala odwołanie w pozostałej części,

3.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 60,80 zł (sześćdziesiąt złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem kosztów procesu.

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Sygn. akt XVII AmA 185/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 września 2011 r., na podstawie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L., Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I.  uznał za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 9 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy, praktykę polegającą na nadużywaniu przez (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L., w zakresie działalności (...) Spółka Akcyjna Oddziału S., pozycji dominującej na regionalnym rynku dystrybucji energii elektrycznej na obszarze województwa (...) oraz części województw (...), (...) i (...), poprzez narzucanie w umowach o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej w układzie zasilania trójfazowym minimalnej wartości mocy przyłączeniowej 6 kW, pomimo istnienia warunków technicznych i prawnych dla przyłączeń o mocach niższych, co stanowiło przejaw narzucania przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści, i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 2 listopada 2010 r.

II.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L., Prezes UOKiK nałożył na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. karę pieniężną za naruszenie zakazu określonego w art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w wysokości 260.794 zł.

III.  na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 83 wyżej wymienionej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy Prezes UOKiK obciążył (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L., kosztami opisanego na wstępie postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję w kwocie 78 zł oraz zobowiązał (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tych kosztów w terminie 7 dni od dnia doręczenia decyzji.

Powyższa decyzja została oparta na następujących ustaleniach i rozważaniach:

W dniu 6 sierpnia 2010 r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie antymonopolowe w związku z podejrzeniem naruszenia przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. (dalej również jako (...) Sp. z o.o.) zakazu określonego w art. 9 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającego na nadużywaniu przez tego przedsiębiorcę pozycji dominującej na regionalnym rynku dystrybucji energii elektrycznej na obszarze województwa (...) oraz części województw (...) i (...), poprzez narzucanie w umowach o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej w układzie zasilania trójfazowym minimalnej wartości mocy przyłączeniowej 6 kW, pomimo istnienia warunków technicznych i prawnych dla przyłączeń o mocach niższych, co może stanowić przejaw narzucania przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści.

Następnie, postanowieniem z dnia 31 stycznia 2011 r. Prezes Urzędu zmienił treść ww. postanowienia z 6 sierpnia 2010 r. w ten sposób, że jako przedsiębiorcę, którego zachowania dotyczy postępowanie antymonopolowe, wskazano (...) S.A. z siedzibą w L., w zakresie działalności (...) S.A. Oddziału S..

Według ustaleń Prezesa, (...) S.A. z siedzibą w L. jest przedsiębiorcą wpisanym do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Przedsiębiorca posiada figurujące w rejestrze przedsiębiorców oddziały zlokalizowane w Ł. ( (...) Miasto oraz Ł. Teren), Z., S., R., W., B. oraz L.. Przedmiotem działalności przedsiębiorcy jest m.in. dystrybucja energii elektrycznej, naprawa i konserwacja urządzeń elektrycznych, roboty związane z budową linii telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych oraz wykonywanie instalacji elektrycznych. Przedsiębiorca pełni funkcję operatora systemu dystrybucyjnego i jako taki posiada koncesję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na dystrybucję energii elektrycznej ważną do 2025 r.

Organ antymonopolowy ustalił, że (...) S.A. ma ponad 5 mln odbiorców zamieszkujących obszar 122,4 tys. km ². Działalność Przedsiębiorcy w zakresie zadań operatora systemu dystrybucyjnego realizuje osiem ww. oddziałów terenowych. (...) S.A. Oddział S. prowadzi swoją działalność na obszarze 16,5 tys. km kw ² obejmującym 147 gmin ma terenie województwa (...), części województwa (...), (...) i (...). W strukturze (...) S.A. Oddział S. funkcjonuje 11 rejonowych zakładów energetycznych: R., K., S., B., K., M., O., J., G., Z., K..

Decyzjami z dnia 17 grudnia 2010 r. oraz 21 grudnia 2010 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zatwierdził taryfę przedsiębiorcy dla energii elektrycznej na okres do dnia 31 grudnia 2011 r. Prezes UOKiK ustalił, że pkt 1.2.2 ww. taryfy stanowi, iż odbiorca posiadający miejsca dostarczenia w różnych obszarach działania przedsiębiorcy, rozliczany jest według stawek opłat określonych dla obszaru właściwego dla miejsca dostarczania. Lektura treści taryfy w punktach 3.1.3, 3.2, 3.3.1 oraz rozdziale 8 pozwala stwierdzić, iż w poszczególnych oddziałach przedsiębiorcy ustalony został odpowiednio różny podział na grupy taryfowe, różny podział stref czasowych stosowanych w rozliczeniach z odbiorcami, różne okresy rozliczeniowe oraz różne stawki opłat za usługi dystrybucji. W ramach działalności przedsiębiorcy ustanowione zostały jednak jednolite dla wszystkich oddziałów stawki opłat za przyłączenie do sieci podmiotów zakwalifikowanych do IV i V grupy przyłączeniowej oraz podmiotów zakwalifikowanych do VI grupy (poza źródłami energii), przyłączanych do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV (pkt 5.5 taryfy).

W dalszej kolejności w postępowaniu antymonopolowym ustalono, że (...) Sp. z o.o., w której prawa i obowiązki weszła (...) S.A. z dniem 1 września 2010 r., w okresie na etapie postępowania wyjaśniającego oraz w chwili wszczęcia postępowania w dniu 6 sierpnia 2010 r. stosowała przy określaniu warunków przyłączenia następujące szeregi mocy przyłączeniowych i odpowiadających im wartości zabezpieczeń przedlicznikowych: 6 kW i 16 A, 9 kW i 20 A, 12 kW i 25 A, 15 kW i 32 A, 19 kW i 40 A, 24 kW i 50 A, 30 kW i 63 A, 40 kW i 80 A.

Stosownie do ustaleń Prezesa UOKiK, zgodnie z oświadczeniem (...) Sp. z o.o. tabele zawierające szeregi mocy przyłączeniowych i odpowiadające im wartości zabezpieczeń przedlicznikowych były zamieszczone na stronie internetowej przedsiębiorcy oraz znajdowały się na drukach „Wniosków o określenie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej”, udostępnianych przez przedsiębiorcę w punktach obsługi klienta w rejonowych zakładach energetycznych. W ww. drukach, na pierwszej stronie w pkt 1 przeznaczonym na określenie przez wnioskodawcę mocy przyłączeniowej, zamieszczono treść „ Moc przyłączeniowa w miejscu dostarczania (moc czynna P wybrana z szeregu na odwrotnej stronie wniosku) ... kW”. Na drugiej stronie druku, w dolnej części zamieszczono tabele przyporządkowań mocy według treści jw. oraz tekst: „ Uwaga: Odbiorcy o mocy przyłączeniowej powyżej 40 kW wybierają dowolne wartości mocy”.

W toku postępowania antymonopolowego zasięgnięto opinii Urzędu Regulacji Energetyki w zakresie oceny przyjętych przez przedsiębiorcę zasad określania mocy przyłączeniowej. Według (...), proponowane przez (...) Sp. z o.o. zabezpieczenie 16 A i odpowiadającej mocy przyłączeniowej 6 kW jako minimalnych - może być uznane za narzucanie uciążliwych warunków umowy. Zdaniem (...) nie istnieją bowiem przeszkody, by operator dokonywał przyłączenia przy użyciu bezpiecznika o niższej wartości prądu znamionowego niż 16 A. W opinii (...), z przepisów rozporządzenia systemowego jednoznacznie wynika, że moc przyłączeniowa ustalana jest przez przyszłego odbiorcę energii elektrycznej na poziomie jego faktycznego zapotrzebowania i nie może być zmieniana przez operatora. Korygowanie wielkości tej mocy poprzez przyporządkowanie jej do zalecanych wielkości prądów znamionowych zabezpieczeń przedlicznikowych nie znajduje żadnego uzasadnienia w przepisach. Kontrola jej dotrzymania stanowi problem wtórny i może zostać rozwiązana przez operatora w różny sposób.

Prezes UOKiK ustalił, że taryfa energii elektrycznej dla (...) Sp. z o.o., zatwierdzona Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 12 stycznia 2010 r., obowiązująca od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., zawierała następujące uregulowania:

- pkt 4.4 taryfy stwierdza, iż za przyłączenie podmiotów (odbiorców energii) zakwalifikowanych do IV i V grupy przyłączeniowej innych, niż źródeł współpracujących z siecią oraz sieci przedsiębiorstw energetycznych, pobiera się opłatę, która stanowi iloczyn stawki opłaty za przyłączenie oraz wielkości mocy przyłączeniowej określonej w umowie o przyłączenie.

- wspomniane stawki opłat za przyłączenie do sieci dla podmiotów zakwalifikowanych do IV i V grupy przyłączeniowej wynosiły dla przyłącza napowietrznego odpowiednio 107,46 zł/kW i 113,97 zł/kW, zaś dla przyłącza kablowego 134,60 zł/kW i 142,20 zł/kW.

Według ustaleń organu antymonopolowego, w piśmie z dnia 15 lutego 2011 r. przedsiębiorca poinformował o ujednoliceniu zasad przyłączania nowych odbiorców do sieci dystrybucyjnej na terenie działania oddziałów (...) S.A. Przedstawione przez przedsiębiorcę Zarządzenie Nr 03/10 Wiceprezesa Zarządu Przedsiębiorcy z dnia 1 września 2010 r. wprowadza do stosowania „Instrukcję przyłączania odbiorców do sieci dystrybucyjnej (...) S.A.” Zgodnie z ww. instrukcją dla podmiotów z grupy przyłączeniowej IV, V i VI przyłączanych do sieci o napięciu do 1 kV przy określaniu wielkości zabezpieczenia przedlicznikowego należy się posługiwać następującym zestawieniem przyporządkowań wielkości mocy przyłączeniowych oraz odpowiadającego prądu znamionowego zabezpieczeń przedlicznikowych w układzie zasilania trójfazowym: 1 - 4 kW i 6 A, 5-6 kW i 10 A, 7-10 kW i 16 A, 11-13 kW i 20 A.

Prezes UOKiK ustalił, że w treści formularza wniosku, w odniesieniu do zakresu wyboru wielkości mocy przyłączeniowych zawarto informację o następującej treści: „ Moc podać w wielkościach całkowitych”, a wzór formularza jest załącznikiem do ww. zarządzenia.

Stosowne do ustaleń Prezesa Urzędu, przedsiębiorca stwierdził, że powyższe zarządzenie weszło w życie z dniem podpisania (tj. 1 września 2010 r.). W ocenie Prezesa, bezpośrednie dowody świadczące o faktycznym wprowadzeniu do obrotu zasad regulowanych przez ww. zarządzenie stanowią przedstawione przez przedsiębiorcę kopie dokumentów: wniosek o określenie warunków przyłączenia do sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia z dnia 2 listopada 2010 r. (według wzoru będącego załącznikiem do omawianego wyżej zarządzenia), odpowiadające wnioskowi warunki przyłączenia wydane przez Oddział w S. w dniu 2 listopada 2010 r. oraz umowa o przyłączenie do sieci dystrybucyjnej z dnia 24 listopada 2010 r. Prezes wskazał, że dokumenty te dotyczyły przyłączenia nieruchomości spełniającej rolę handlowo-usługowa lokalizowanej w S. zasilanej przyłączem o mocy 5 kW w układzie trójfazowym. W warunkach przyłączenia oraz umowie przyłączeniowej wskazano zabezpieczenie główne o prądzie znamionowym 10 A.

Według ustaleń poczynionych przez Prezesa UOKiK, zarzucana przedsiębiorcy praktyka trwała co najmniej od końca 2007 r. Termin ten wyznacza data wniosku (tj. 14 grudnia 2007 r.) o określenie warunków przyłączenia do sieci złożonych w imieniu podmiotu, którego sprawa była przedmiotem zawiadomienia będącego podstawą wszczęcia postępowania wyjaśniającego poprzedzającego postępowanie antymonopolowe.

W dalszej kolejności Prezes przyjął, że przedsiębiorca osiągnął w roku 2010 przychód w wysokości (...) zł, przy czym przychody osiągnięte przez (...) S.A. Oddział S. (powstałego na majątku oraz zachowującego ciągłość ksiąg rachunkowych (...) Sp. z o.o.) w okresie 2010 r. wyniosły 731.579.175,70 zł.

W dniu 15 kwietnia 2011 r. Prezes Urzędu poinformował przedsiębiorcę zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz o możliwości zapoznania się zgromadzonym materiałem dowodowym.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Prezes UOKiK uznał, że w okolicznościach niniejszej sprawy naruszony został interes publicznoprawny, co uzasadniało podjęcie działań przewidzianych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów dla zapewnienia ochrony uczestnikom rynku. Zdaniem Prezesa, o tym, że sprawa dotyczy interesu publicznego przesądza fakt, iż kwestionowana praktyka wykluczania możliwości wyboru przez odbiorców wartości mocy przyłączeniowej na poziomie niższym niż 6 kW w trójfazowym układzie zasilania, stosowana była w sposób powszechny w każdym przypadku dotyczącym przyłączeń do sieci elektroenergetycznej o napięciu poniżej 1 kV. Według Prezesa, należy przez to rozumieć, że każdy z podmiotów z ww. grupy wnioskującej o przyłączenie do sieci (również potencjalnie) zmuszony był do dostosowania się do określonych przez przedsiębiorcę ograniczeń, wyrażonych literalnie w formularzu wniosku o wydanie warunków przyłączenia.

W zakresie ustaleń dotyczących rynku właściwego Prezes UOKiK uznał, że w niniejszej sprawie rynkiem właściwym w aspekcie produktowym jest rynek dystrybucji energii elektrycznej, natomiast w wymiarze geograficznym – regionalny rynek dystrybucji energii elektrycznej, obejmujący obszar województwa (...) oraz części województw (...), (...) i (...), wyznaczony dystrybucyjną siecią elektroenergetyczną zarządzaną w ramach działalności (...) S.A. Oddział S..

Następnie Prezes UOKiK poddał analizie cztery przesłanki warunkujące stwierdzenie dopuszczenia się przez (...) S.A. praktyki określonej w art. 9 ust. 2 pkt 6 uokik, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na rynku właściwym poprzez narzucanie przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących nieuzasadnione korzyści. Do przesłanek tych zaliczone zostały:

1)  pozycja dominująca przedsiębiorcy na rynku właściwym,

2)  narzucanie przez przedsiębiorcę warunków umowy,

3)  uciążliwy charakter umowy,

4)  osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści.

Odnośnie pierwszej przesłanki organ antymonopolowy przyjął, że (...) S.A. z siedzibą w L. posiada pozycję dominującą na rynku właściwym, ponieważ działa na tym rynku w warunkach monopolu sieciowego. Granice monopolu wyznacza zasięg dystrybucyjnej sieci elektroenergetycznej, której przedsiębiorca – za pośrednictwem Oddziału S. - jest właścicielem i zarządcą.

Odnośnie przesłanki drugiej wskazano, że w niniejszej sprawie sposób i zakres wyznaczania wielkości mocy przyłączeniowej we wniosku o określenie warunków przyłączenia nie są indywidualnie uzgadniane z kontrahentami, lecz warunki te zostały im narzucone przez przedsiębiorcę. Zauważono bowiem, że przy zawieraniu umów przedsiębiorca posługuje się opracowanymi przez siebie wzorcami umów, w szczególności formularzem wniosku o określenie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej. Prezes UOKiK ustalił, że na pierwszej stronie ww. formularza w pkt 1 przeznaczonym na określenie przez wnioskodawcę mocy przyłączeniowej, zamieszczono treść „ Moc przyłączeniowa w miejscu dostarczania (moc czynna P wybrana z szeregu na odwrotnej stronie wniosku) ... kW”. Natomiast na drugiej stronie druku, w dolnej części zamieszczono tabele przyporządkowań mocy oraz tekst: „ Uwaga: Odbiorcy o mocy przyłączeniowej powyżej 40 kW wybierają dowolne wartości mocy”. W ocenie Prezesa, sformułowania o powyższej treści zamieszczone w ustandaryzowanym przez przedsiębiorcę druku nie stwarzają dla odbiorcy alternatywy w zakresie wskazania wartości mocy, na jaką zgłasza zapotrzebowanie, w szczególności w zakresie określania mocy niższych niż 6 kW. Zdaniem Prezesa, formularz nie dawał możliwości określenia mocy przyłączeniowej poniżej określonego minimum. Wyznaczone na podstawie wniosku warunki techniczne przyłączenia przenoszone są (również w zakresie mocy przyłączeniowej) w sposób automatyczny do zawieranej odrębnie umowy przyłączeniowej, w praktyce przedstawianej do podpisu jako załącznik do dokumentu określającego warunki przyłączenia. Organ antymonopolowy stwierdził, że przedsiębiorstwo energetyczne określa w przygotowanym przez siebie projekcie umowy warunki, na jakich może umowę zawrzeć, a ewentualny klient ma prawo jedynie przyjąć umowę lub ją odrzucić. Biorąc pod uwagę, że wzorzec opracowany jest przez jedynego świadczeniodawcę i nie podlega negocjacji, Prezes Urzędu uznał, że kontrahent tego świadczeniodawcy znajduje się w pozycji przymusowej i zmuszony jest zaakceptować proponowane przez niego warunki nawet wówczas, gdy obiektywnie są one na tyle nierównoprawne, że w przypadku gdyby umowy te negocjowane były na rynku konkurencyjnym, nigdy nie doszłoby do ich zawarcia.

W ocenie Prezesa UOKiK, w niniejszej sprawie spełniona została także trzecia z przesłanek uzasadniających zarzut stosowania praktyk ograniczających konkurencję, ponieważ przedsiębiorca w sposób bezprawny i technicznie nieuzasadniony narzucał odbiorcom uciążliwe warunki umów, określając poziom minimalnej możliwej do przyłączenia mocy w trójfazowym układzie zasilania w wysokości 6 kW. Organ antymonopolowy uznał, że w okolicznościach niniejszej sprawy uciążliwość stosowanej praktyki dla kontrahentów przedsiębiorcy wynikała z braku gwarantowanej przez przepisy prawa energetycznego swobody określania wielkości wnioskowanej mocy przyłączeniowej w trójfazowym układzie zasilania dla podmiotów z grupy przyłączeniowej IV, V przyłączanych do sieci o napięciu do 1 kV, co w przypadku zapotrzebowania na moc poniżej 6 kW skutkowało bezpośrednio koniecznością poniesienia wyższych kosztów przyłączenia do sieci oraz - dla podmiotów z grupy taryfowej C - również wyższych kosztów korzystania z usług dystrybucji energii elektrycznej (w przypadku określenia mocy umownej na poziomie równym mocy przyłączeniowej). W tym zakresie Prezes UOKiK zwrócił uwagę, iż zgodnie z taryfą energii elektrycznej dla (...) Sp. z o.o. obowiązującą od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., stawki netto opłat za przyłączenie do sieci dla podmiotów zakwalifikowanych do IV i V grupy przyłączeniowej wynosiły dla przyłącza napowietrznego odpowiednio 107,46 zł/kW i 113,97 zł/kW, zaś dla przyłącza kablowego 134,60 zł/kW i 142,20 zł/kW. Biorąc pod uwagę powyższe, według Prezesa, można przykładowo określić, iż podmiot z V grupy przyłączeniowej, który planuje pobierać moc na poziomie 2 kW przyłączem kablowym, a zmuszony jest do zwiększenia mocy przyłączeniowej do poziomu 6 kW, musiał się liczyć tym samym ze zwiększeniem kosztów przyłączenia o 694 zł brutto. Tym samym, zdaniem Prezesa, podlegająca ocenie praktyka wywierała faktyczny negatywny finansowo skutek jedynie na tych odbiorców, którzy zainteresowani mogli być - ze względu na swoje planowane zapotrzebowanie – wartościami mocy przyłączeniowej niższymi niż 6 kW. Jednak jak zauważył Prezes, wprowadzając i egzekwując ograniczenia stanowiące o praktyce, przedsiębiorca będący monopolistą zawęził w sposób nieuprawniony i nieuzasadniony zakres praw wszystkich podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia, gwarantowanych przez przepisy Prawa energetycznego.

Prezes UOKiK uznał, że przyjęte przez przedsiębiorcę zasady określania warunków technicznych w zakresie mocy przyłączeniowej przynoszą przedsiębiorcy nieuzasadnione korzyści, przez co spełniają czwartą w ww. przesłanek. W opinii Prezesa, powyższe zasady pozwalały przedsiębiorcy na uzyskiwanie dodatkowych dochodów, poprzez wprowadzenie poziomu minimalnej możliwej do przyłączenia mocy w trójfazowym układzie zasilania w wysokości 6 kW. Wskutek tego podmioty, których faktyczne zapotrzebowania na moc było na poziomie niższym, niż 6 kW, zmuszane były do ponoszenia wyższych kosztów przyłączenia. Zdaniem organu antymonopolowego, w niniejszej sprawie korzyści, które uzyskuje przedsiębiorca kosztem odbiorców łatwo zidentyfikować, gdyż pozostają one w bezpośrednim związku przyczynowym z narzuconymi odbiorcom uciążliwymi warunkami umów. Jednocześnie, jako że narzucanie odbiorcom minimalnej możliwej do przyłączenia mocy jest bezprawne, uzyskane w wyniku tego korzyści mają charakter nieuzasadniony w rozumieniu art. 9 ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Korzyścią jest w tym wypadku różnica pomiędzy kwotą, którą odbiorcy w określonych okolicznościach faktycznie płacą za przyłączenie a kwotą, którą by zapłacili w przypadku, gdyby mogli wnioskować o moc przyłączeniową na poziomie faktycznego ich zapotrzebowania.

Prezes UOKiK uznał, iż w niniejszej sprawie są podstawy do stwierdzenia zaniechania stosowania zarzucanej praktyki, zgodnie z przesłankami art. 11 ust. 1 i 2 uokik. W tym zakresie wskazał, że przedstawione przez przedsiębiorcę bezpośrednie dowody faktycznego wprowadzenia do obrotu nowych zasad przyłączania odbiorców do sieci dystrybucyjnej odnoszą się do dnia 2 listopada 2010 r. i datę tą należy przyjąć jako termin zaniechania stosowania zarzucanej przedsiębiorcy praktyki.

Wobec dopuszczenia się przez (...) S.A. z siedzibą w L. naruszenia zakazu określonego w art. 9 ust. 2 pkt 6 uokik, Prezes UOKiK nałożył na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości 260.794 zł, stanowiącą ok. 0,005% przychodu przedsiębiorcy w 2010 r. i ok. 0,05% maksymalnego wymiaru kary przewidzianego w art. 106 ust. 1 pkt 1 uokik.

Ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes Urzędu uwzględnił następujące elementy:



naturę stwierdzonego naruszenia (praktykę zaliczono do tzw. pozostałych naruszeń prawa antymonopolowego, obejmujących przypadki nadużywania pozycji dominującej o mniejszej wadze),



skutki praktyki dla uczestników rynku (praktyka eksploatacyjna polegająca na wykorzystaniu posiadanej silnej pozycji rynkowej kosztem słabszych uczestników rynku; uwzględniono jednak, że negatywne skutki naruszenia dotknęły lub mogły dotknąć faktycznie niewielkiej liczby kontrahentów),



umyślny charakter naruszeń będących przedmiotem zarzutu w niniejszej sprawie,



niewielki udział opłat z tytułu przyłączenia w przychodzie przedsiębiorstwa energetycznego oraz fakt, że przychody całkowite osiągnięte w ramach funkcjonowania oddziału w S. stanowiły tylko niespełna 15% wartości przychodów przedsiębiorcy ogółem,



okoliczności łagodzące - zaniechanie stosowania praktyki oraz aktywna współpraca przedsiębiorcy z Prezesem Urzędu w toku postępowania.

Uwzględniając naturę naruszenia Prezes UOKiK ustalił kwotę wyjściową kary w wysokości 0,02% przychodu przedsiębiorcy w 2010 r., tj. w wysokości 987.855,93 zł. Następnie, zważywszy na niewielki udział opłat z tytułu przyłączenia w przychodzie przedsiębiorstwa energetycznego oraz fakt, że przychody całkowite osiągnięte w ramach funkcjonowania oddziału w S. stanowiły tylko niespełna 15% wartości przychodów przedsiębiorcy ogółem, Prezes obniżył kwotę bazową kary o 60% do kwoty 395.142,37 zł. Uwzględnienie ww. okoliczności łagodzących spowodowało dalsze obniżenie kwoty bazowej kary o 40%, tj. do kwoty 260.793,96 zł.

( decyzja, k. 2-19 verte ).

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 10 października 2011 r. (data stempla pocztowego) wniosła (...) S.A. z siedzibą w L., zaskarżając decyzję w całości i wnosząc o:

1.  uchylenie decyzji,

2.  zasądzenie od Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania odwoławczego wg norm prawem przepisanych,

oraz ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższych

3.  o redukcję ustalonej kary poprzez ustalenie podstawy jej wymiaru do przychodów przedsiębiorstwa, z którego działalnością związane są poczynione przez organ ustalenia ( przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o., następnie działającego jako (...) S.A. Oddział S.), tj. ustalenie jej wysokości, z zachowaniem zaprezentowanej w uzasadnieniu skażonej decyzji, w kwocie – co najwyżej – 38.627,38 zł.

Zaskarżonej decyzji zarzucono niewykazanie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stosowania przez (...) S.A. w L. na terenie działania Oddziału S. praktyki polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na regionalnym rynku dystrybucji energii elektrycznej na obszarze województwa (...) oraz części województw (...), (...) i (...) poprzez narzucanie w umowach o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej w układzie zasilania trójfazowego minimalnej wartości mocy przyłączeniowej 6 kW, co miało stanowić przejaw narzucania przez skarżącego uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści, których to łączne spełnienie było warunkiem conditio sine qua non wydania zaskarżanej decyzji. Jednocześnie odwołująca się Spółka nie kwestionowała faktu posiadania pozycji dominującej na ww. rynku.

( odwołanie, k. 21-27 ).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 marca 2012 r. (data stempla pocztowego), uznając, iż zarzuty i wnioski przedstawione w odwołaniu nie zasługują na uwzględnienie, Prezes UOKiK wniósł o oddalenie w całości odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 36-40 verte ).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w L. jest przedsiębiorcą wpisanym do rejestru przedsiębiorców KRS pod nr (...). Spółka posiada oddziały zlokalizowane w Ł. ( (...)Miasto oraz (...)), Z., S., R., W., B. i L.. W zakres działalności przedsiębiorcy wchodzi w szczególności: dystrybucja energii elektrycznej, naprawa i konserwacja urządzeń elektrycznych, roboty związane z budową linii telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych oraz wykonywanie instalacji elektrycznych.

(dowód: odpis aktualny z Rejestru Przedsiębiorców KRS, k. 28-30 verte).

Przedsiębiorca jest operatorem systemu dystrybucyjnego i odpowiada za ruch sieciowy w systemie elektroenergetycznym, eksploatację, konserwację, remonty oraz rozbudowę sieci. Na koniec 2010 r. Spółka (...) miała ponad 5 mln odbiorców zamieszkujących obszar 122,4 tys. km ². Działalność Spółki w zakresie zadań operatora systemu dystrybucyjnego realizuje osiem wyżej wymienionych oddziałów terenowych. (...) S.A. Oddział w S. prowadzi swoją działalność na obszarze 16,5 tys. km kw ² ,obejmującym 24 powiaty i 147 gmin ma terenie województwa (...), znacznej części województwa (...) oraz niewielkiej części województw (...) i (...). W strukturze wskazanego Oddziału funkcjonuje 11 rejonowych zakładów energetycznych: R., K., S., B., K., M., O., J., G., Z., K.. Do sieci (...) S.A. Oddział S. przyłączonych jest ponad 755 tys. odbiorców energii elektrycznej, a rocznie wykonywanych jest ok. 5 tys. nowych przyłączy, głównie do sieci niskiego napięcia.

(dowód: okoliczności bezsporne; wyjaśnienia (...) S.A. z dnia 17 grudnia 2010 r., k. 51-54 akt admin.).

Decyzjami z dnia 17 grudnia 2010 r. oraz 21 grudnia 2010 r. Prezes URE zatwierdził taryfę (...) S.A. Oddział S. dla usług dystrybucji energii elektrycznej na okres do dnia 31 grudnia 2011 r. Zgodnie z pkt 1.2.2. Zasad rozliczeń usług dystrybucji energii elektrycznej, odbiorca posiadający miejsca dostarczenia w różnych obszarach działania operatora, rozliczany jest według stawek opłat określonych dla obszaru właściwego dla miejsca dostarczania. Natomiast z pkt 3.1.3, 3.2., 3.3.1. Zasad rozliczeń oraz rozdziału 8 wyciągu z taryfy wynika, że w poszczególnych oddziałach Spółki (...) ustalony został różny podział na grupy taryfowe, różny podział stref czasowych stosowanych w rozliczeniach z odbiorcami, różne okresy rozliczeniowe oraz różne stawki opłat za usługi dystrybucji. Ustanowione zostały jednak jednolite dla wszystkich oddziałów stawki opłat za przyłączenie do sieci podmiotów zakwalifikowanych do IV i V grupy przyłączeniowej oraz podmiotów zakwalifikowanych do VI grupy (poza źródłami energii), przyłączanych do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV –pkt 5.5. Zasad rozliczeń.

(dowód: Zestawienie stawek opłat (...) S.A. Oddział S. – wyciąg z taryfy dla usług dystrybucji energii elektrycznej oraz Z. rozliczeń usług dystrybucji energii elektrycznej, k. 242 akt admin.).

(...) Sp. z o.o. z siedzibą S. - w której prawa i obowiązki weszła (...) S.A. z dniem 1 września 2010 r. - na dzień wszczęcia w niniejszej sprawie postępowania antymonopolowego, tj. na dzień 6 sierpnia 2010 r., stosowała przy określaniu warunków przyłączenia następujące szeregi mocy przyłączeniowych i odpowiadających im wartości zabezpieczeń przedlicznikowych: 6 kW i 16 A, 9 kW i 20 A, 12 kW i 25 A, 15 kW i 32 A, 19 kW i 40 A, 24 kW i 50 A, 30 kW i 63 A, 40 kW i 80 A.

(dowód: pismo (...) z dnia 9 września 2009 r., k. 9-11 akt admin.; pismo (...) z dnia 11 maja 2010 r., k. 30-31 akt admin.).

We wskazanym powyżej okresie (...) Sp. z o.o. stosował druki Wniosków o określenie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, w których na pierwszej stronie w pkt 1 przeznaczonym na określenie przez wnioskodawcę mocy przyłączeniowej, zamieszczono następujący zapis: „ Moc przyłączeniowa w miejscu dostarczania (moc czynna P wybrana z szeregu na odwrotnej stronie wniosku) ... kW”. Na drugiej stronie druku zamieszczono tabele przyporządkowań mocy według treści jw. oraz tekst: „ Uwaga: Odbiorcy o mocy przyłączeniowej powyżej 40 kW wybierają dowolne wartości mocy”. Według oświadczenia Spółki (...) Sp. z o.o., tabele zawierające szeregi mocy przyłączeniowych i odpowiadające im wartości zabezpieczeń przedlicznikowych były zamieszczone na stronie internetowej przedsiębiorcy oraz znajdowały się na ww. drukach „Wniosków o określenie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej”, udostępnianych przez przedsiębiorcę w punktach obsługi klienta w rejonowych zakładach energetycznych.

(dowód: wniosek o określenie warunków przyłączenia do sieci, k. 77-77 verte, 214-215 akt admin.; pismo (...) z dnia 11 maja 2010 r., k. 30-31 akt admin.).

Postanowieniem z dnia 6 sierpnia 2010 r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie antymonopolowe w związku z podejrzeniem naruszenia przez (...) Sp. z o.o. zakazu określonego w art. 9 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającego na nadużywaniu przez tego przedsiębiorcę pozycji dominującej na regionalnym rynku dystrybucji energii elektrycznej na obszarze województwa (...) oraz części województw (...) i (...), poprzez narzucanie w umowach o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej w układzie zasilania trójfazowym minimalnej wartości mocy przyłączeniowej 6 kW, pomimo istnienia warunków technicznych i prawnych dla przyłączeń o mocach niższych, co może stanowić przejaw narzucania przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści.

(dowód: postanowienie nr 1/411-13/10, k. 1-2 akt admin.).

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2011 r. Prezes Urzędu zmienił treść ww. postanowienia w ten sposób, że jako przedsiębiorcę, którego zachowania dotyczy postępowanie antymonopolowe wszczęte w dniu 6 sierpnia 2010 r., wskazano (...) S.A. z siedzibą w L., w zakresie działalności (...) S.A. Oddziału S..

(dowód: postanowienie nr 3/411-13/10, k. 70 akt admin.).

W piśmie z dnia 15 lutego 2011 r. przedsiębiorca poinformował o ujednoliceniu zasad przyłączania nowych odbiorców do sieci dystrybucyjnej na terenie działania oddziałów (...) S.A. W celu potwierdzenia powyższego, Spółka przedstawiła Zarządzenie Nr 03/10 Wiceprezesa Zarządu Przedsiębiorcy z dnia 1 września 2010 r. wprowadzające do stosowania Instrukcję przyłączania odbiorców do sieci dystrybucyjnej (...) S.A. Zgodnie z ww. instrukcją dla podmiotów z grupy przyłączeniowej IV, V i VI przyłączanych do sieci o napięciu do 1 kV przy określaniu wielkości zabezpieczenia przedlicznikowego należy się posługiwać następującym zestawieniem przyporządkowań wielkości mocy przyłączeniowych oraz odpowiadającego prądu znamionowego zabezpieczeń przedlicznikowych w układzie zasilania trójfazowym: 1 - 4 kW i 6 A, 5-6 kW i 10 A, 7-10 kW i 16 A, 11-13 kW i 20 A. W nowym formularzu Wniosku o określenie warunków przyłączenia do sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia, stanowiącym załącznik do ww. zarządzenia, w zakresie wyboru zapotrzebowania mocy i energii, zawarto instrukcję o następującej treści: „ Moc podać w wielkościach całkowitych”.

(dowód: wyjaśnienia (...) z dnia 15 lutego 2011 r., k. 73-75 akt admin.; Zarządzenie nr 03/10, k. 223 akt admin.; Instrukcja przyłączania odbiorców do sieci dystrybucyjnej (...) S.A., k. 224-241 akt admin.; Wniosek o określenie warunków przyłączenia, k. 236-236 verte akt admin).

W 2010 r. (...) S.A. osiągnęła przychód w wysokości (...) zł, przy czym przychody osiągnięte przez (...) S.A. Oddział S. (powstałego na majątku oraz zachowującego ciągłość ksiąg rachunkowych (...) Sp. z o.o.) w okresie 2010 r. wyniosły 731.579.175,70 zł.

(dowód: pismo (...) z dnia 22 marca 2011 r., k. 374 akt admin.; sprawozdanie finansowe za okres obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r., k. 379-402 akt admin.).

Powyżej opisany stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o ww. dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na częściowe uwzględnienie.

(...) SA dotyczyły naruszenia prawa materialnego.

Przed analizą poszczególnych zarzutów należy wskazać, że terminem „nadużywanie pozycji dominującej” obejmuje się wykorzystywanie przez przedsiębiorcę posiadanej na rynku pozycji dominującej, którego celem jest ograniczenie swobody działania uczestników gry rynkowej. Celem tego działania jest przymuszenie wskazanych uczestników do zaakceptowania narzuconych przez podmiot dominujący zasad uczestnictwa w grze rynkowej. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości podkreśla się, że nadużycie jest pojęciem obiektywnym, powinno zatem być odnoszone do zachowania przedsiębiorstwa dominującego na rynku w takich okolicznościach, iż sama obecność dominanta na rynku powoduje osłabienie konkurencji na rynku, na którym on działa. Definicja ta skupia się na obiektywnej sprzeczności między danym zachowaniem a wzorcami normalnej konkurencji. Pojmowanie praktyki polegającej na nadużyciu pozycji dominującej w kategoriach obiektywnych uzasadnione jest tym, że praktyka ta jest zakazana z uwagi na sam jej przedmiot, a nie skutek podejmowanych czynności, zatem wystąpienie takiego skutku nie jest niezbędne dla stwierdzenia praktyki. Negatywny wymiar nadużycia pozycji dominującej dla konkurencji na rynku właściwym jest na tyle istotny, że niejako z definicji kwalifikuje się taką praktykę jako zakazaną, niezależnie od celu lub skutku podejmowanych działań (zob. A. Stawicki Komentarz do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, System informacji prawnej LEX).

Zawarty w art. 9 ust. 2 uokik katalog działań kwalifikowanych jako nadużywanie pozycji dominującej ma charakter otwarty. Ustawodawca posłużył się bowiem określeniem „w szczególności”. Jako nadużycie pozycji dominującej na rynku należy kwalifikować takie zachowania, które oddziałują na interesy konsumentów lub kontrahentów w stopniu niemożliwym do zaistnienia w przypadku, gdyby podejmujący je przedsiębiorca działał w warunkach wolnej konkurencji (zob. decyzję Prezesa UOKiK z dnia 31 sierpnia 2010 r., (...)).

Należy podkreślić, że prawo antymonopolowe nie zakazuje posiadania przez przedsiębiorcę pozycji dominującej na rynku, ani też podejmowania w legalny sposób działań zmierzających do jej uzyskania. Zakazane jest jedynie nadużywanie tej pozycji. Praktyki ograniczające konkurencję to zarówno te praktyki, które godzą w konkurencję, jak i te, które - podejmowane przez przedsiębiorców posiadających pozycję dominującą nie godząc wprost w konkurencję - naruszają interesy uczestników rynku. Zachowanie przedsiębiorcy, które w normalnych warunkach jest zasadniczo dozwolone, nabiera cech bezprawności tylko dlatego, że podejmuje je podmiot posiadający szczególną siłę rynkową – dominant.

Postawienie przedsiębiorcy zarzutu nadużywania pozycji dominującej na rynku wymaga wykazania, że posiada on na nim pozycję dominującą. Wcześniej jednak niezbędne jest ustalenie rynku właściwego ( relevant market), bowiem badanie, czy przedsiębiorca posiada pozycję dominującą, odnosi się właśnie do rynku właściwego w sprawie. W doktrynie i orzecznictwie zauważa się, że nadużycie pozycji na jednym rynku może negatywnie wpływać także na inny rynek. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie wskazuje (kategorycznie), że skutek nadużycia pozycji dominującej musi nastąpić na rynku, na którym przedsiębiorca dopuszczający się zabronionych działań zajmuje pozycję dominującą. W szczególności, skutki nadużycia pozycji dominującej na rynku mogą występować na innym rynku właściwym. Dzieje się tak zwłaszcza wówczas, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność na innych rynkach (niezdominowanych), ponieważ na tych innych rynkach przedsiębiorca może posiadać możliwość wywierania nacisków na jego uczestników (transfer nadużycia pozycji dominującej). Należy wskazać, że zabronione jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku, jeśli natomiast chodzi o skutki, to co do zasady może ono wywoływać skutki zarówno na rynku, na którym działa przedsiębiorca posiadający pozycję dominującą, jak i na innych rynkach (zob. wyrok (...) z dnia 17 kwietnia 2007 r., XVII Ama 105/06; wyrok SAM z dnia 17 kwietnia 2002 r., XVII Ama 69/01; wyrok SAM z dnia 28 stycznia 2002 r., XVII Ama 28/01; decyzja Prezesa UOKiK z dnia 29 sierpnia 2009 r., (...)).

Podniesiony w odwołaniu zarzut naruszenia prawa materialnego sprowadzał się do twierdzenia o naruszeniu przez Prezesa UOKiK art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 uokik, wskutek niewykazania trzech przesłanek uzasadniających przyjęcie, iż (...) dopuściła się praktyki wymienionej w ww. przepisie, tj. przesłanek:

1)  narzucania warunków umowy przyłączeniowej,

2)  uciążliwego charakteru warunków narzuconej umowy,

3)  osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści w wyniku ww. działań.

Jednocześnie w niniejszej sprawie nie było przedmiotem sporu ani określenie rynku właściwego, ani pozycji dominującej (...) na tymże runku.

Nietrafne jest stanowisko Spółki jakoby nie narzucała ona jednostronnie opracowanego przez nią wniosku o przyłączenie, zaś umowa o przyłączenie nie ma charakteru adhezyjnego.

Przepisy prawa energetycznego nakładają na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek opracowania wzoru wniosku o określenie warunków przyłączenia. Wniosek ów powinien zawierać m.in. określenie mocy przyłączeniowej dla każdego miejsca dostarczania energii elektrycznej (por. § 6 ust. 2 i § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. ws. szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego). Również opracowywana przez przedsiębiorstwo umowa o przyłączenie do sieci powinna zawierać co najmniej postanowienia wskazane w art. 7 ust. 2 PE, w tym moc przyłączeniową.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika jednoznacznie, iż w swej praktyce Spółka (...) - podobnie jak zdecydowana większość przedsiębiorstw energetycznych – posługuje się zarówno wzorcem wniosku o zawarcie umowy o przyłączenie do sieci, jak i formularzem umowy przyłączeniowej. Współcześnie bowiem w obrocie powszechnym znaczna część zawieranych umów, zwłaszcza w zakresie świadczenia usług o charakterze masowym, jak choćby dostarczanie energii elektrycznej, nie jest przedmiotem indywidualnych, szczegółowych ustaleń stron. Ze względu na określone standardy sprzedaży, minimalizujące koszty i usprawniające organizację działalności gospodarczej, praktyka wykształciła szczególny sposób zawierania umów przez przystąpienie (tj. adhezję). Proces ograniczenia indywidualnego ustalania treści umów posunął się jeszcze dalej, wskutek powszechnego wykorzystywania w praktyce kontraktowej wzorców umownych. Pod pojęciem wzorca umownego - określanego m.in. jako regulamin, ogólne warunki umów, formularze umów taryfy – należy rozumieć opracowane przez proponenta z góry, przed zawarciem umowy, postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego i przeznaczone przez niego do masowego stosowania. Innymi słowy, wzorce umowne obejmują klauzule, opracowywane przed zawarciem umowy i wprowadzane przez jedną ze stron do stosunku prawnego w ten sposób, że druga strona nie miała wpływu na ich treść. Zazwyczaj są one opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i jednolicie określają treść przyszłych, indywidualnych umów, ułatwiając przez to zawarcie transakcji (zob. K. Zagrobelny [w:] red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013 r., s. 634 i n.).

Należy zgodzić się z Prezesem UOKiK, iż postanowienia wniosku o przyłączenie do sieci, podobnie jak i docelowej umowy przyłączeniowej, nie mogą podlegać negocjacji w zakresie, w jakim prowadziłoby to do sprzeczności z przepisami prawa energetycznego. Normy te przyznają jednak podmiotowi ubiegającemu się o przyłączenie prawo wyboru mocy przyłączeniowej. Tymczasem, poprzez zawarcie w kwestionowanym wzorcu wniosku o przyłączenie zapisu o treści: „ Moc przyłączeniowa w miejscu dostarczania (moc czynna P wybrana z szeregu na odwrotnej stronie wniosku) … kW” oraz: „ Uwaga: Odbiorcy o mocy przyłączeniowej powyżej 40 kW wybierają dowolne wartości mocy”, odwołująca się Spółka w sposób nieuprawniony narzucała wartość minimalnej mocy przyłączeniowej o wartości 6 kW, pomimo istnienia w trójfazowym układzie zasilania warunków dla dokonywania przyłączeń o niższych mocach. W ocenie Sądu, przytoczone sformułowanie sugeruje bowiem jednoznacznie, iż w układzie tym nie jest możliwy wybór mocy na poziomie niższym niż 6 kW. Potwierdziła to zresztą sama Spółka, stwierdzając w uzasadnianiu odwołania, że „ szeregi mocy przyłączeniowej zawarte we wzorze wniosku o przyłączenie dopuszczały możliwość wyboru przez wnioskodawcę wielkości mocy przyłączeniowej począwszy od 2 kW ( przyłączenie jednofazowe). Od 6 kW realizowane były przyłączenia trójfazowe ” (podkreślenie Sądu). Wobec powyższego, nie budzi wątpliwości, iż w okolicznościach niniejszej sprawy spełniona została przesłanka pierwsza, dotycząca narzucania warunków umowy przyłączeniowej.

W odniesieniu do drugiej z przesłanek praktyki określonej w art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 uokik, odwołująca się Spółka podniosła, iż żaden z przedsiębiorców ankietowanych w postępowaniu administracyjnym nie potwierdził, że w toku załatwiania ich wniosków o wydanie warunków przyłączenia i następnie zawarcia umowy przyłączeniowej zetknęli się z narzucaniem przez skarżącego jakichkolwiek uciążliwych warunków, natomiast przyjęte przez Prezesa UOKiK domniemanie, że projektanci występujący w imieniu swoich wnioskodawców dostosowywali treść projektu do tych warunków nie jest poparte żadnym przykładem.

Zdaniem Sądu Okręgowego, narzucane przez Spółkę (...) SA warunki w zakresie minimalnej mocy przyłączeniowej w trójfazowym układzie zasilania, należy uznać za uciążliwe. Uciążliwość warunku trzeba oceniać w kontekście tego, czy dany warunek w sposób niekorzystny odbiega od tego, co można uznać w danych stosunkach gospodarczych za racjonalne czy ekwiwalentne. Warunek uciążliwy odbierany jest przez kontrahenta jako krzywdzący i przynoszący dominantowi korzyści (por. A. Stawicki, Komentarz do art. 9 uokik, System informacji prawnej LEX).

W okolicznościach niniejszej sprawy odwołująca się Spółka w sposób nieuzasadniony, ani względami technicznymi, ani prawnymi, jednostronnie wyznaczała minimalną moc przyłączeniową na 6 kW, przez co pozbawiła odbiorców możliwości samodzielnego i swobodnego określenia tej mocy poprzez wybór mocy poniżej wskazanej wartości w sytuacji, gdy faktyczne, uzasadnione technicznie zapotrzebowanie na moc było niższe od 6 kW. W świetle powyżej wskazanej definicji pojęcia „uciążliwości warunku umownego”, ograniczenie to z całą pewnością można zatem ocenić jako uciążliwe, tym bardziej, że mogło się ono wiązać z osiągnięciem przez dominanta nieuzasadnionych korzyści w postaci wyższych opłat przyłączeniowych.

Natomiast odnośnie przeprowadzonej przez Prezesa UOKiK ankiety wśród przedsiębiorców będących kontrahentami (...) SA należy zauważyć, że organ zadał w tym zakresie m.in. następujące pytania: czy występując o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej Spółki wnioskowano lub zamierzano wnioskować o określenie mocy przyłączeniowej w układzie zasilania trójfazowym na poziomie niższym niż 6 kW oraz czy ewentualne wnioski o określenie mocy przyłączeniowej na ww. poziomie były zrealizowane i zaakceptowane przez Spółkę. Zatem celem przeprowadzenia przedmiotowej ankiety było ustalenie okoliczności faktycznych dotyczących ww. kwestii. Badani przedsiębiorcy nie mieli natomiast oceniać powyższych okoliczności pod kątem ich uciążliwości w kontekście jednej z przesłanek z art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 uokik, zaś ewentualne wypowiedzi lub brak opinii w tym zakresie, nie może decydować o stwierdzeniu spełnienia, bądź niespełnienia tej przesłanki.

W odniesieniu do ostatniej z przesłanek określonych w art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 uokik, tj. osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści w wyniku działań polegających na narzucaniu uciążliwych warunków umów, Spółka (...) SA stwierdziła, że przesłanka ta jest bezzasadna z uwagi na sposób kalkulacji stawek opłat za przyłączenie do sieci niskiego napięcia, ustalanych w oparciu o stawki opłat zawartych w taryfie. Zdaniem strony, przyjęcie wyższych wartości mocy przyłączeniowych powoduje zmniejszenie taryfowych stawek opłat za przyłączenie, natomiast zmniejszenie wartości tych mocy powoduje wzrost stawek. Według Spółki, przy „ustawowym” sposobie wyliczania stawek opłat, przychody przedsiębiorstwa z tytułu opłat za przyłączenie zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku pozostają na tym samym, niezmienionym poziomie, co oznacza brak uzyskiwania nieuzasadnionych korzyści przez skarżącego.

Odwołująca się Spółka zarzuciła również Prezesowi Urzędu mylne przyjęcie, iż zaprzestanie stosowania zarzuconej praktyki nastąpiło w dacie 1 września 2010 r. (data powszechnego udostępnienia treści nowych wniosków o przyłączenie), a nie w dacie 2 listopada 2010 r.

W ocenie Sądu, wbrew twierdzeniom odwołującej się Spółki, w analizowanej sprawie została spełniona przesłanka „nieuzasadnionych korzyści”. Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z poglądem utrwalonym w doktrynie i orzecznictwie, okoliczność, iż skutek danej praktyki nie został faktycznie zrealizowany, nie legalizuje zachowania dominanta. Byt praktyk antykonkurencyjnych nie jest uzależniony od faktycznego wystąpienia skutku w postaci monopolizacji rynku, uzyskania nieuzasadnionych korzyści, czy też innej formy eksploatacji pozycji rynkowej w warunkach ograniczonej konkurencji. Dla istoty tych praktyk wystarczająca jest hipotetyczna, potencjalna możliwość wystąpienia wskazanych skutków na rynku (por. K. Kohutek, Komentarz do art. 9 uokik, System informacji prawnej LEX). W niniejszej sprawie niewątpliwie wystąpiło zagrożenie uzyskania przez Spółkę nieuzasadnionych korzyści w związku z możliwością pobierania od odbiorców wyższych opłat za przyłączenie do sieci elektroenergetycznej stosownie do mocy przyłączeniowej, w sytuacji, gdy rzeczywiste potrzeby odbiorcy dotyczyłyby mocy przyłączeniowej w trójfazowym układzie zasilania o wartości poniżej 6 kW.

Niezależnie od powyższego należy podzielić stanowisko Prezesa Urzędu, iż dla oceny wystąpienia analizowanej przesłanki bez znaczenia pozostaje kwestia przyjętych przez Spółkę założeń odnośnie sposobu kalkulacji jednostkowej stawki opłaty przyłączeniowej, ponieważ wystąpienie nieuzasadnionych korzyści trzeba oceniać w odniesieniu do konkretnych, zindywidualizowanych warunków technicznych i prawnych. Słusznie zatem wskazał organ, że kwota opłaty za przyłączenie, jaką musi uiścić odbiorca zainteresowany przyłączeniem o mocy poniżej 6 kW, w części stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą należną za moc poniżej 6 kW a opłatą za 6 kW, niewątpliwie stanowi kwotę nienależną z perspektywy prawa odbiorcy do swobodnego określenia zapotrzebowania na moc przyłączeniową.

Natomiast odnośnie terminu zaniechania stosowania przez (...) zarzuconej praktyki, należy wskazać, że zgodnie z art. 11 ust. 3 uokik, ciężar udowodnienia tej okoliczności spoczywa na przedsiębiorcy. W ocenie Sądu Okręgowego, powyższy termin należy wiązać nie - ze wskazywaną przez Spółkę - datą udostępnienia kontrahentom treści nowych wniosków o przyłączenie, lecz z datą faktycznego, rzeczywistego rozpoczęcia stosowania nowego wzoru wniosku o przyłączenie do sieci niskiego napięcia, pozbawionego zakwestionowanego zapisu a stanowiącego podstawę do zawierania umów. Z dokumentów przedłożonych przez Spółkę wynika natomiast, że pierwszy taki wniosek został wniesiony przez J. B. w dniu 2 listopada 2010 r., a w jego następstwie, w dniu 24 listopada 2010 r. zawarto umowę przyłączeniową (k. 219, 221-222 akt admin.). Stąd też nie można przyjąć daty 2 listopada 2010 r., jako daty zaniechania praktyki.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w analizowanej sprawie wystąpiły przesłanki uzasadniające przyjęcie, iż (...) dopuściła się praktyki wymienionej w art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 uokik.

Odnośnie zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia w zakresie kary pieniężnej odwołująca się Spółka nie kwestionowała, iż kwota bazowa kary powinna wynosić 0,02%, jednak - w jej ocenie - podstawę wymiaru kary powinien stanowić przychód osiągnięty przez (...) sp. z o.o. w roku 2009, podstawa ta nie powinna też przekraczać przychodu osiągniętego w okresie 1 stycznia 2010 r. – 31 sierpnia 2010 r. Według Spółki, organ pominął przychód wskazany dla przedsiębiorstwa, z którego działalnością wiąże się ustalona kara w 2010 r. – tj. kwotę 731.579.175,70 zł. Zdaniem strony, wysokość kary pieniężnej powinna wynosić najwyżej 38 627,38 zł.

W opinii Sądu, w niniejszej sprawie zasadne było obniżenie wysokości orzeczonej przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej do kwoty 59 271,35 zł. Przemawiały za tym następujące okoliczności.

Podstawę obliczenia wysokości kary pieniężnej, zgodnie z 106 ust. 1 pkt 1 uokik, stanowi przychód przedsiębiorcy osiągnięty w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

W dniu 31 sierpnia zarejestrowano połączenie Spółki (...) S.A. z ośmioma spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością - wśród których była również (...) Sp. z o.o.- i z tym dniem (...) S.A. wstąpiła w prawa i obowiązki przejętych spółek. Skoro zaskarżona decyzja została wydana w dniu 21 września 2011 r., do wymiaru kary należało uwzględnić przychód z 2010 r. W ocenie Sądu, prawidłowe było przy tym uwzględnienie przez Prezesa UOKiK przychodu Spółki (...) S.A. w kwocie (...) zł, nie zaś przychodu wygenerowanego jedynie przez Oddział w S., ponieważ zgodnie z art. 106 ust. 3 uokik, w przypadku gdy przedsiębiorca powstał w wyniku połączenia lub przekształcenia innych przedsiębiorców, obliczając wysokość jego przychodu, stanowiącego postawę wymiaru kary pieniężnej, uwzględnia się przychód osiągnięty przez tych przedsiębiorców w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Wobec powyższego, w niniejszej sprawie należało uwzględnić przychód osiągnięty w 2010 r. przez wszystkie połączone spółki.

W świetle art. 111 uokik, przy wymiarze kary pieniężnej należy wziąć pod uwagę w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy antymonopolowej oraz uprzednie naruszenie jej przepisów. Dodatkowo, Prezes UOKiK stosuje w tym zakresie „Wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję”, które mają na celu zwiększenie transparentności w zakresie metodologii ustalania kar pieniężnych w sprawach związanych z naruszeniem m.in. art. 6 lub 9 uokik i wskazują kryteria, w oparciu o które ustalane są te kary.

Zdaniem Sądu, Prezes Urzędu prawidłowo ocenił naturę zarzuconej Spółce (...) S.A. praktyki, jako naruszenia mniej poważnego, co uzasadniało ustalenie kwoty bazowej kary na poziomie (...) przychodu (przyjęcie wartości (...) nie było kwestionowane przez Spółkę). Decydujące znaczenie ma w tym zakresie okoliczność, iż w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 lipca 2010 r. wystąpił tylko jeden przypadek złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej na moc przyłączeniową w trójfazowym układzie zasilana o wartości poniżej 6 kW. Przy czym, we wskazanym okresie, określono ponad 24 000 warunków przyłączenia do sieci zarządzanej przez Oddział w S., w tym 279 dotyczących zawartych i zrealizowanych umów przyłączeniowych na moc przyłączeniową o wartości 6 kW, stanowiących niewiele ponad 1% wszystkich przyłączeń w grupach przyłączeniowych IV-VI. Zatem negatywne skutki zarzuconej praktyki w rzeczywistości mogły dotknąć lub dotknęły niewielkiej liczby kontrahentów odwołującej się Spółki. Wobec powyższego, kwota bazowa kary została prawidłowo ustalona na kwotę 987 855,93 zł.

Oceniając wpływ naruszenia na rynek należało uwzględnić, iż zarzucona przedsiębiorcy praktyka dotyczyła rynku regionalnego, związanego z działalnością Oddziału Spółki w S.. Ponadto, niewielki był udział opłat z tytułu przyłączenia do sieci w przychodzie całkowitym przedsiębiorcy, zaś przychody uzyskane z działalności ww. Oddziału stanowiły zaledwie 15% wartości przychodów Spółki (...) S.A. ogółem. Zdaniem Sądu Okręgowego, powyższe okoliczności przemawiały za obniżeniem kwoty bazowej kary o 85% ze względu na stopień naruszenia (tj. o kwotę 839 677,54 zł).

W ocenie Sądu, nie było podstaw do zwiększenia wymiaru kary o 10% z uwagi na długotrwały charakter praktyki. Co prawda wzorzec zawierający zakwestionowane postanowienie był stosowany przez stosunkowo długi czas (dłużej niż rok), jednakże z drugiej strony należało uwzględnić, iż w postępowaniu antymonopolowym ustalono tylko jeden przypadek wystąpienia z wnioskiem o określenie warunków przyłączenia na moc przyłączeniową w trójfazowym układzie zasilana o wartości poniżej 6 kW. Skoro odnotowano tylko jeden negatywny skutek zarzuconej praktyki, trudno zatem mówić o zwielokrotnieniu negatywnych skutków praktyki, ze względu na okres jej stosowania.

Zdaniem Sądu Okręgowego, jako uzasadniające obniżenie kwoty bazowej kary, należało uwzględnić następujące okoliczności łagodzące:

- zaniechanie stosowania zarzuconej praktyki, co uzasadniało obniżenie kwoty bazowej kary o 20%;

- fakt, iż praktyka antykonkurencyjna związana była z działalnością (...) sp. z o.o., przejętej następnie przez odwołująca się Spółkę, która natychmiast podjęła kroki w celu wyeliminowania naruszeń, co uzasadniało obniżenie kwoty bazowej kary o 20%;

- aktywną współpracę przedsiębiorcy z organem antymonopolowym, przyczyniającą się do dokonania szczegółowych ustaleń faktycznych, m.in. poprzez informowanie o okolicznościach nieznanych Prezesowi Urzędu, co uzasadniało obniżenie kwoty bazowej kary o 20%.

Łącznie okoliczności łagodzące stanowią podstawę do obniżenia kwoty bazowej kary o 60%, czyli o 88 907,03 zł. Nie stwierdzono w sprawie wystąpienia okoliczności obciążających, stąd należna kara wynosi ostatecznie 59 271,35 zł.

Mając na względzie powyższe argumenty, odwołanie odniosło skutek w zakresie zmiany decyzji w pkt II dotyczącym kary pieniężnej, stąd na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c. orzeczono jak w pkt 1 sentencji wyroku, natomiast w pozostałym zakresie odwołanie należało oddalić jako bezzasadne, na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na postawie art. 100 k.p.c., w oparciu o zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu, zgodnie z którą strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę. W niniejszej sprawie Sąd przyjął, że obniżenie nałożonej na Spółkę (...) SA kary pieniężnej z kwoty 260 794 zł do kwoty 59 271,35 zł oznacza, że Spółka wygrała sprawę w 22%, a przegrała ją w 78%. Na koszty procesu złożyły się: po stronie Spółki - opłata od odwołania w wysokości 1.000 zł, a po stronie organu – koszty zastępstwa procesowego radcy prawnego w wysokości 360 zł, ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. ws. opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013 r., nr 490 j.t.). Według wskazanego wyżej stosunku, Spółce (...) SA przysługiwały koszty w wysokości 220 zł, zaś Prezesowi w wysokości 280,80 zł, co w ogólnym rozrachunku daje wynik 60,80 zł (280,80 zł - 220 zł) na rzecz Prezesa od odwołującej się Spółki.

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska