Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	SSO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	sekretarz sądowy Wioleta Donoch

po rozpoznaniu 12 lipca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. D.

przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej w W.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

1.  uznaje za niedozwolone i zakazuje Bankowi (...) spółce akcyjnej wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

a)  „W przypadku, gdy waluta, w której udzielono kredytu przestanie być prawnym środkiem płatniczym, a będzie nim waluta euro, wszelkie zobowiązania Kredytobiorcy wobec Banku, wynikające z umowy kredytu, zostaną przeliczone na walutę euro, według stałego kursu wymiany waluty kredytu w stosunku do waluty euro.”,

b)  „Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust. 8 i 9 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 80 % Bank dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresy ubezpieczenia, za których opłata została uiszczona po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem.”;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  nakazuje pobrać od Banku (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem połowy opłaty stałej od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony z mocy prawa;

4.  zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt Banku (...) spółki akcyjnej w W.

SSO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmC 675/16

UZASADNIENIE

D. D. wniósł o uznanie za niedozwolone postanowień zawartych w „Regulaminie kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej Banku (...) S.A.” o następującej treści:

a)  „W przypadku, gdy waluta, w której udzielono kredytu przestanie być prawnym środkiem płatniczym, a będzie nim waluta euro, wszelkie zobowiązania Kredytobiorcy wobec Banku, wynikające z umowy kredytu, zostaną przeliczone na walutę euro, według stałego kursu wymiany waluty kredytu w stosunku do waluty euro.”;

b)  „Środki z kredytu nie zostaną uruchomione, jeżeli: (…) Kredytobiorca nie zapewni środków na rachunku na (…) pokrycie opłat związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego Kredytobiorcy, o których mowa w § 7 ust. 5.”;

c)  „Opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. Podstawa wyliczenia opłaty określana jest zgodnie ze wzorem, z zastrzeżeniem ust. 6, 8 i 9:

Podstawa wyliczenia opłaty = kwota kredytu w PLN – 80 % wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu.”;

d)  „Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust. 8 i 9 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 80 % Bank dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który opłata została uiszczona po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem.”.

Uzasadniając swoje zarzuty do poszczególnych postanowień wzorca, powód wskazał, że:

1)  odnośnie klauzuli z pkt a) – przyznaje pozwanemu prawo do jednostronnej interpretacji umowy, gdyż posługuje się niedookreślonym sformułowaniem „stały kurs wymiany”;

2)  odnośnie klauzuli z pkt b) – nakłada na konsumenta obowiązek poniesienia kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu bez przekazania mu informacji na temat warunków ubezpieczenia, jakie świadczenia i komu przysługują; ponadto konsument nie dostaje żadnego potwierdzenia świadczącego o tym, że jego kredyt został objęty umową ubezpieczenia;

3)  odnośnie klauzuli z pkt c) – pozwany zaniechał wskazania według jakiego kursu w przypadku kredytów wyrażonych w walutach obcych kwota kredytu będzie przeliczana na złote polskie, czego efektem jest przyznanie pozwanemu swobody w tym zakresie;

4)  odnośnie klauzuli z pkt d) – jest sprzeczna z przepisem art. 813 k.c., który stanowi, że składka ubezpieczeniowa rozliczna jest proporcjonalnie do okresu ochrony, bez możliwości stosowania jakichkolwiek zaokrągleń.

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że wymienione w pozwie postanowienia nie kształtują praw i obowiązków stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumentów, szczegółowo uzasadniając swoje stanowisko w odniesieniu do poszczególnych klauzul. Odnośnie klauzuli z pkt b), c) i d) wyjaśnił, że są to postanowienia w praktyce martwe, ponieważ od 7 maja 2012 roku Bank zniósł ubezpieczenie niskiego wkładu dla nowoudzielanych kredytów hipotecznych. Dodatkowo odnośnie klauzuli z pkt d) wskazał, że od 10 kwietnia 2014 roku nie stosuje jej w praktyce w odniesieniu do już zawartych umów kredytu hipotecznego.

Sąd Okręgowy w Warszawie- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Bank (...) S.A. w W. (dalej Bank, pozwany) jest przedsiębiorcą zajmującym się świadczeniem usług bankowych w tym min. udzielaniem kredytów hipotecznych (okoliczność niesporna). We własnym zakresie opracował wzorzec umowny w postaci „Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej Banku (...) S.A.”. Wzorzec ten był przedstawiany wszystkim klientom zawierającym z Bankiem umowę kredytu hipotecznego w złotych polskich i zawierał następujące postanowienia:

a)  „W przypadku, gdy waluta, w której udzielono kredytu przestanie być prawnym środkiem płatniczym, a będzie nim waluta euro, wszelkie zobowiązania Kredytobiorcy wobec Banku, wynikające z umowy kredytu, zostaną przeliczone na walutę euro, według stałego kursu wymiany waluty kredytu w stosunku do waluty euro.” (§ 3 ust. 2 k.6);

b)  „Środki z kredytu nie zostaną uruchomione, jeżeli: (…) Kredytobiorca nie zapewni środków na rachunku na (…) pokrycie opłat związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego Kredytobiorcy, o których mowa w § 7 ust. 5.” (§ 5 ust. 7 pkt b k.6 verte)

c)  „Opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. Podstawa wyliczenia opłaty określana jest zgodnie ze wzorem, z zastrzeżeniem ust. 6, 8 i 9:

Podstawa wyliczenia opłaty = kwota kredytu w PLN – 80 % wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu.” (§ 7 ust. 5 k.7)

d)  „Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust. 8 i 9 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 80 % Bank dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który opłata została uiszczona po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem.” (§ 7 ust.11 k.7 verte).

Uchwałą Nr 50/2012 z 19 kwietnia 2012 roku (...) Banku (...) S.A. zniósł od 7 maja 2012 roku ubezpieczenie niskiego wkładu dla nowoudzielanych kredytów hipotecznych (kopia uchwały k.85).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powyżej przywołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, które w całości należy uznać za wiarygodne jako niekwestionowane przez strony postępowania.

Sąd Okręgowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

W myśl art. 479 ³⁸ k.p.c. powództwo w sprawach o uznanie wzorca umowy za niedozwolone może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego przedsiębiorcy mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Z żądaniem takim można wystąpić także wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło 6 miesięcy - art. 479 ³⁹ k.p.c.

Zgodnie z przyjętym w doktrynie i orzecznictwie stanowiskiem, w prowadzonym przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), mającym charakter abstrakcyjny, postępowaniu o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone pojęcie „stosowania” wzorca umowy w rozumieniu art. 479 ^{( 39)} k.p.c. należy wiązać z momentem zawierania umów z wykorzystaniem wzorca, w którym znajduje się sporne postanowienie, a nie z wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z wykorzystaniem tego wzorca. W toczącym się przed SOKiK postępowaniu okoliczność, że strony wiąże zawarta uprzednio z wykorzystaniem tego wzorca umowa ma znaczenie irrelewantne. Istotne jedynie jest, aby istniała obiektywna możliwość zawarcia umowy w oparciu o treść wzorca, w którym zamieszczone jest sporne postanowienie ( por. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 367 – 729. Tom II, 2014 r. pod red. prof. K. Piaseckiego, oraz Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, LexisNexis 2012 pod red. prof. T. Erecińskiego). Takie stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyrokach z dnia 30 listopada 2004 r., sygn. akt VI ACa 399/04 oraz z 24 września 2010 r., sygn. akt VI ACa 140/ 10. Wprowadzenie do obrotu (zastosowanie) wzorca umowy, z którego treści usunięto kwestionowane postanowienie, należy uważać za równoznaczne z zaprzestaniem stosowania tego postanowienia umownego (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt VI ACa 1483/12).

W świetle przedstawionego stanowiska wykonywanie w praktyce umów zawartych z wykorzystaniem wzorca umownego, w którym znajduje się kwestionowane postanowienie, podpisanych wcześniej niż 6 miesięcy przed wniesieniem powództwa, nie jest uważane za wykorzystywanie tego wzorca w stosunkach z konsumentami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 czerwca 2007 r., sygn. akt. VI ACa 230/2007).

Cytowane przepisy określają legitymację czynną powoda do wystąpienia z pozwem o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, stanowiąc przy tym jedną z przesłanek skuteczności powództwa. Mając na względzie wyrażoną w art. 6 k.c. zasadę ciężaru dowodu, stwierdzić należy, że obowiązek wykazania przesłanek skuteczności powództwa spoczywa na powodzie. To bowiem powód wywodzi z tej okoliczności skutek prawny w postaci istnienia prawa podmiotowego, którego ochrony domaga się w przedmiotowym postępowaniu. Na gruncie przepisów proceduralnych kwestię tę reguluje art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powołane normy statuują obowiązującą w polskim procesie cywilnym zasadę kontradyktoryjności, zgodnie z którą gromadzenie materiału procesowego należy do stron procesu. Jest to ciężar procesowy, realizowany przez stronę w jej własnym interesie, albowiem jeżeli strona pozostanie bierna, to musi się liczyć z ujemnymi konsekwencjami, np. oddaleniem powództwa.

Jak wynika z akt sprawy, powód wystąpił z żądaniem pozwu 15 kwietnia 2016 r. Tymczasem jak wynika z materiału dowodowego, pozwany zaprzestał stosowania postanowienia dotyczącego niskiego wkładu (pkt b) z dniem 7 maja 2012 roku, bowiem od tego dnia zgodnie z Uchwałą Komitetu handlowego zostało zniesione ubezpieczenie niskiego wkładu dla nowoudzielanych kredytów hipotecznych. Zatem od tej daty nie było możliwości zawarcia umowy kredytu hipotecznego z ubezpieczeniem niskiego wkładu, a tym samym możliwości stosowania omawianej klauzuli.

Na podstawie dokonanych ustaleń uznać należało, iż powód nie wykazał, że pozwany stosował przedmiotową klauzulę przed upływem 6 miesięcy przed wniesieniem pozwu. Na skutek upływu 6- miesięcznego terminu ustawowego od zaprzestania stosowania przez pozwanego wzorca umownego, zawierającego kwestionowane postanowienie wygasła już legitymacja czynna powoda do wystąpienia z powództwem na podstawie art. 479 ³⁸ k.p.c.

Wobec powyższego, należy stwierdzić, że pozew w zakresie pkt b) został złożony po przekroczeniu określonego w art. 479 ³⁹ k.p.c. 6-cio miesięcznego terminu od daty zaprzestania stosowania kwestionowanego postanowienia. W tej sytuacji prowadzenie analizy kwestionowanego postanowienia pod względem jego abuzywnego charakteru należało uznać za bezprzedmiotowe.

Na marginesie jedynie Sąd pragnie zauważyć, że postanowienie o treści: „ Środki z kredytu nie zostaną uruchomione, jeżeli: (…) Kredytobiorca nie zapewni środków na rachunku na (…) pokrycie opłat związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego Kredytobiorcy, o których mowa w § 7 ust. 5.” nie może być uznane za abuzywne.

Wnosząc o uznanie powyższego postanowienia za niedozwolone powód wskazywał, że z jednej strony konsument jest zobowiązany do pokrycia kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu a z drugiej strony nie otrzymuje w Regulaminie żadnej informacji na temat warunków tego ubezpieczenia, ani przynajmniej zapewnienia, że konsument przed podjęciem decyzji co do zwarcia umowy o kredyt takie informacje otrzyma, że nie wie w szczególności jakie świadczeni, w jakich sytuacjach i komu przysługują. Ponadto przedmiotowe ubezpieczenie jest w Regulaminie prezentowane właśnie jako ubezpieczenie, dlatego konsument może nabrać na tej podstawie przekonania,, iż on jako finansujący składkę otrzymuje jakąś ochronę ubezpieczeniową, ale ani takiej informacji ani potwierdzenia objęciach ochrona konsument na podstawie Regulaminu nie otrzymuje. Konsument nie otrzymuje również żadnego potwierdzenia, że jego umowa o kredyt rzeczywiście jest objętą ochrona ubezpieczeniową.

W odpowiedzi pozwany podniósł, że ubezpieczenie niskiego wkładu umożliwia skorzystanie z kredytu w oczekiwanej przez kredytobiorcę wysokości, a bez niego nie byliby w stanie go uzyskać. W konsekwencji nieuprawnione jest dopatrywanie się abuzywności w rzekomym braku ekwiwalentności opłaty dla konsumenta. Ponadto konsument nie musi decydować się na taka formę zabezpieczenia może ustanowić inne zabezpieczenie np.: hipotekę na innej nieruchomości.

Z argumentacją przedstawioną przez pozwanego należy się zgodzić. W ocenie Sądu ubezpieczenie niskiego wkładu własnego co do zasady jest dopuszczalne i daje możliwość uzyskania kredytu na zakup mieszkania czy domu dla tych kredytobiorców, którzy nie są w stanie wnieść wkładu własnego w odpowiedniej wysokości. Tym samym możliwość uzyskania kredytu jest dla nich korzyścią finansową, z którą wiąże się konieczność poniesienia kosztów bądź w postaci refinansowania kosztów ubezpieczenia bądź wyższej marży za udzielenie kredytu. Możliwość stosowania takiej formy zabezpieczenia nie budzi wątpliwości w orzecznictwie sadów powszechnych, a w ostatnich latach została też dostrzeżona i dopuszczona przez samego ustawodawcę w ustawie o kredycie konsumenckim.

Natomiast okoliczności, na które powoływał się powód w uzasadnieniu pozwu mogłyby być przedmiotem badania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w toku postępowania administracyjnego mającego na celu wyjaśnienie, czy w tym zakresie postępowanie pozwanego nie narusza zbiorowych interesów konsumentów.

Odnośnie pozostałych postanowień tj. z pkt a, b i d pozwany nie wykazał, aby zaprzestał ich stosowania przed upływem 6 miesięcy przed wniesieniem pozwu, a zatem mogły one być przedmiotem dalszego badania pod kątem abuzywności.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z cytowanego przepisu wynika, że aby można było stwierdzić, że dane postanowienie umowy stanowi niedozwolone postanowienie umowne (klauzulę abuzywną), muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

1)  postanowienie zostało umieszczone we wzorcu umowy

2)  postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami

3)  postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta

4)  postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem

5)  postanowienie nie określa głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, chyba że nie zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny.

W sprawie niniejszej należało przede wszystkim ustalić, czy kwestionowane w pozwie postanowienia pochodziły z wzorca umowy.

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Pojęcie wzorca umownego nie zostało w przepisach prawa polskiego zdefiniowane. Wg poglądów doktryny wzorzec umowny to jednostronnie i uprzednio przygotowane zestawienie klauzul umownych, ujętych w sposób generalny i abstrakcyjny, z przeznaczeniem do wykorzystania w nieograniczonej liczbie przypadków ( M. Bednarek „Wzorce umów w prawie polskim” C.H. Beck 2005). Kwestią istotną jest to, aby zbiór postanowień powstał przed zawarciem umowy i służył stronie, która go ustaliła (proponentowi) do ukształtowania treści stosunku obligacyjnego, jako instrument prawny do związania adherentów postanowieniami, które im chce narzucić. Cechą wzorca jest również możliwość posłużenia się nim wielokrotnie, gdyż nie zawiera on oznaczeń indywidualizujących drugą stronę umowy, lecz powtarzalne klauzule, które będą uzupełniać treść zobowiązań powstałych z umów (Adam Olejniczak komentarz do art. 384 k.c. LEX 2010).

Postępowanie dowodowe wykazało, że pozwany wprowadził do obrotu wzorzec, co oznacza że przygotował jego treść i wzorzec istniał wcześniej niż dany konsument podjął decyzję o zawarciu umowy.

Kolejną kwestią jest, czy przedmiotowe postanowienia dotyczyły głównych świadczeń stron. Należą do nich tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia (essentialia negotii). W niniejszym przypadku chodzi o umowę kredytu hipotecznego a zatem świadczeniem głównym jest w tym wypadku zobowiązanie się pozwanego do wypłaty kredytu, a powoda do jego spłaty w wysokości i terminach określonych w umowie. Zatem żadne z kwestionowanych w pozwie postanowień nie dotyczy głównych świadczeń stron.

Kolejną przesłanką uznania danego postanowienia za niedozwolone jest kształtowanie przez nie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. „Dobre obyczaje” to reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Jako sprzeczne z dobrymi obyczajami należy rozumieć działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego, niezgodnie z zasadą równorzędności stron (W. Popiołek Komentarz KC t. I 2005).

Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi wówczas, gdy w sposób znaczący zostaną naruszone jego interesy ekonomiczne, ale również zostanie spowodowany jego dyskomfort, wynikający z naruszenia jego prywatności, doznania zawodu, niedogodności organizacyjnych, straty czasu, wprowadzenie w błąd i.t.p., czyli dojdzie do istotnej i nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta.

Przenosząc powyższe na okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, co następuje.

Klauzula z pkt a.

„W przypadku, gdy waluta, w której udzielono kredytu przestanie być prawnym środkiem płatniczym, a będzie nim waluta euro, wszelkie zobowiązania Kredytobiorcy wobec Banku, wynikające z umowy kredytu, zostaną przeliczone na walutę euro, według stałego kursu wymiany waluty kredytu w stosunku do waluty euro.” (§ 3 ust. 2).

Powyższa klauzula spełnia przesłanki do uznania jej za niedozwoloną, ponieważ przyznaje prawo pozwanemu do jednostronnej wiążącej interpretacji postanowień umowy (art. 385 ² pkt 9 k.c.). Sąd w pełni zgadza się z argumentacją przedstawioną przez powoda, że powyższe postanowienie zawiera niedookreślony zwrot „stały kurs wymiany waluty”, który może być wypełniony przez pozwanego różną treścią.

Z powyższym stwierdzeniem nie zgodził się pozwany, który wyjaśnił, że nie chodzi o dowolny „stały kurs wymiany waluty”, ale o kurs wymiany waluty o którym mowa w art. 140 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zgodnie z tym przepisem Rada Unii Europejskiej stanowiąc jednomyślnie głosami Państw Członkowskich, których walutą jest euro oraz danego Państwa Członkowskiego na wniosek Komisji i po konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym, nieodwołanie określa kurs, po jakim euro zastępuje walutę danego Państwa Członkowskiego oraz decyduje o innych środkach niezbędnych do wprowadzenia euro jako jednej waluty w danym Państwie Członkowskim. Natomiast Rozporządzenie Rady (WE) 1103/97 z 17 czerwca 1997 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro, definiuje kurs wymiany jako nieodwołalny, stały kurs wymiany przyjęty przez Radę zgodnie z art. 109I ust. 4 TWE (obecnie 140 ust. 2 TFUE). Zgodnie z art. 4 ust. 1 Rozporządzenia kursy wymiany zostaną przyjęte jako jedno euro wyrażone w krajowych jednostkach pieniężnych każdego z uczestniczących Państw Członkowskich. Będą to liczby sześciocyfrowe.

Sąd nie kwestionuje, że być może o taki właśnie kurs wymiany chodziło pozwanemu w zakwestionowanym postanowieniu, ale nie wynika to w żadnej mierze z jego treści. Nie było i nie ma przeszkód do tego, aby pozwany doprecyzował omawiany zapis poprzez dodanie, że chodzi o kurs wymiany o którym mowa w art. 140 ust. 2 TFUE. Jednakże w obecnym brzmieniu postanowienie zawiera pojęcie nieokreślone „stały kurs wymiany”, które może być rozumiane wielorako i też tak może być interpretowane przez pozwanego, co z kolei przyznaje mu prawo do jednostronnej wiążącej interpretacji postanowień umowy.

Z tych względów na mocy art. 385 ¹ § 1 w zw. z art. 385 ³ pkt 9 k.c. uznano powyższe postanowienie za niedozwolone postanowienie umowne.

Klauzula z pkt c.

„Opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. Podstawa wyliczenia opłaty określana jest zgodnie ze wzorem, z zastrzeżeniem ust. 6, 8 i 9:

Podstawa wyliczenia opłaty = kwota kredytu w PLN – 80 % wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu.”

Powód wnosząc o uznanie tego postanowienia za niedozwolone wskazał, że w formule wyliczania opłaty z tytułu refinansowania składki ubezpieczeniowej wskazano, że bank uwzględnia „kwotę kredytu w PLN”, natomiast bank zaniechał wskazania według jakiego kursu w przypadku kredytów wyrażonych w walutach obcych kwota kredytu będzie przeliczana na złote polskie. Efektem tego jest pozostawienie sobie przez bank swobody w tym zakresie, co rażąco narusza interesy konsumentów.

Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się pozwany, który zauważył, że Regulamin w którym umieszczono kwestionowane postanowienie dotyczy tylko i wyłączenie kredytów udzielanych w polskiej walucie, a zatem nie istnieje niebezpieczeństwo, o którym wspomina powód.

Rację należy przyznać pozwanemu, ponieważ z § 3 ust. 1 Regulaminu o treści „Kredyt udzielony jest w PLN.” jednoznacznie wynika, że jego postanowienia dotyczą wyłącznie kredytów udzielanych w polskiej walucie. Również sposób ustalenia wysokości opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia jest jasny i precyzyjny, nie daje zatem pozwanemu możliwości jego dowolnego interpretowania.

Z powyższych względów Sąd nie znalazł podstaw do uznania zakwestionowanego postanowienia za niedozwolone.

Klauzula z pkt d.

„Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust. 8 i 9 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 80 % Bank dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który opłata została uiszczona po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem.”.

W ocenie powoda powyższe postanowienie powinno być uznane za niedozwolone gdyż „zastosowano w nim zaokrąglenie zwracanej kwoty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego do kwoty za pełne miesiące kalendarzowe, natomiast z art. 813 k.c. wynika, że składka ubezpieczeniowa jest bez wyjątku rozliczana proporcjonalnie do okresu ochrony, bez możliwości stosowania jakichkolwiek zaokrągleń”.

W odpowiedzi pozwany wyjaśnił, że od 10 kwietnia 2014 roku zwraca niewykorzystaną składkę wyliczoną w sposób proporcjonalny do pozostałego okresu ubezpieczenia, na dowód czego przedstawił notatkę służbową (k.26), w której J. B. i I. Z. pracownicę pozwanego banku oświadczyły, że „ Od dnia 10.04.2014 r. Bank dokonuje zwrotu proporcjonalnej części opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego na rachunek kredytobiorcy, za pełne dni pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za których opłata została uiszczona, po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem. W związku z tym, Bank nie stosuje § 7 ust. 11 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku.”.

Wartość dowodową powyższego dokumentu zakwestionował powód i zauważył, że jest to dowód jedynie na to, że osoby, które go podpisały złożyły oświadczenie o treści w nim zawartej, natomiast nie jest dowodem na to, że pozwany nie stosuje zakwestionowanego postanowienia i nadal podtrzymywał swoje stanowisko odnośnie stosowania przez pozwanego omawianego postanowienia Regulaminu.

W dalszym toku postępowania pozwany nie przedstawił innych dowodów na poparcie swojego stanowiska. Tymczasem w ocenie Sądu, jeżeli rzeczywiście pozwany zaprzestał stosowania postanowienia mógł przedstawić inne dowody np.: w postaci zeznań świadków lub dokumentów prywatnych potwierdzających zwrot opłaty zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Skoro tego nie zrobił a powód zakwestionował wartość dowodową jedynego dowodu przedstawionego na tą okoliczność, to Sąd musiał uznać, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, że pozwany nie wykazał ponad wszelką wątpliwość że nie stosuje już omawianego postanowienia. Na marginesie trzeba zauważyć, że skoro pozwany, jak twierdzi, nie stosuje takiego sposobu rozliczenia składki, to powinien zapis ten wykreślić z Regulaminu, wówczas nie byłoby żadnych wątpliwości.

Reasumując, Sąd uznał, że powód nadal stosuje zakwestionowane postanowienie Regulaminu i ocenił je pod kątem abuzywności.

W orzecznictwie podkreśla się, że przy badaniu, czy dane postanowienie jest niedozwolone, konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 roku, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 11 października 2007 roku, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Stosownie do przepisu art. 813 § 1 k.c. „ Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela. W przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem okresu na jaki została zawarta umowa, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.”.

Tymczasem zgodnie z postanowieniem Regulaminu Bank dokonuje zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który opłata została uiszczona po otrzymaniu zwrotu od Towarzystwa Ubezpieczeń współpracującego z Bankiem.

Porównanie obu zapisów jednoznacznie wskazuje na to, że postanowienie Regulaminu stawia konsumenta w gorszej sytuacji i uderza w jego interesy ekonomiczne, ponieważ przewiduje zwrot mniejszej części niewykorzystanej składki niż według przepisów kodeksu cywilnego.

Z tych względów na mocy art. 385 ¹ § 1 uznano powyższe postanowienie za niedozwolone postanowienie umowne.

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. zgodnie z którym w razie częściowego uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Biorąc pod uwagę, że powód zakwestionował 4 postanowienia Regulaminu stosowanego przez pozwanego, a Sąd uwzględnił powództwo jedynie, co do dwóch postanowień, to należy stwierdzić, że każda ze stron wygrała i przegrała proces w 50 %, tym samym wzajemne zniesienie kosztów zastępstwa procesowego jest w pełni uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 26 ust 1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust. 1 oraz 96 ust.1 pkt 3 i art. 96 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398) Sąd obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa połowy opłaty od pozwu w wysokości 300,00 zł od uiszczenia którego powód był zwolniony z mocy ustawy.

Publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zarządzono na podstawie art.479 ⁴⁴ k.p.c.

SSO Anna Maria Kowalik