Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. T., K. T. (1)

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 25/20

UZASADNIENIE

W dniu 3 stycznia 2020 r. K. T. (2) i K. T. (1) skierowali przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 21.236,88 CHF oraz 10.092,77 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty;

2.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego w postaci umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11 lipca 2007 r. co do okresu objętego roszczeniem o zapłatę, ze względu na nieważność umowy;

ewentualnie w razie nieuwzględnienia żądania powyższego wnieśli o:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 47.282,52 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty jako różnicy pomiędzy kwotą pobraną przez pozwanego jako spłata przedmiotowego kredytu a kwotą naliczoną z pominięciem klauzul niedozwolonych

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu (pozew, k. 3-18).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 364-397).

Pismem procesowym z dnia 26 października 2021 r. strona powodowa dokonała modyfikacji (rozszerzenia) pozwu w ten sposób, że powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów – poza kwotą wskazaną w punkcie 1 pozwu – kwoty:

1.  14.617,10 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 6 sierpnia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2009 r.;

2.  1.356,95 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 5 czerwca 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r.;

3.  3.698,95 zł odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem składek na ubezpieczenia związane z umową o kredyt hipoteczny nr(...) uiszczonych od dnia 25 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. (pismo procesowe strony powodowej zawierające modyfikację powództwa, k. 672-673v).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, w tym zmodyfikowanego pismem z dnia 26 października 2021 r. oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź pozwanego na modyfikację powództwa, k. 685-690).

Pismem procesowym z dnia 18 kwietnia 2024 r. (data prezentaty Sądu, k. 890), datowanym na dzień 16 kwietnia 2024 r., strona powodowa dokonała rozszerzenia powództwa w ten sposób, że obok żądań zgłoszonych w pozwie z dnia 3 stycznia 2020 r., zmodyfikowanym pismem z dnia 26 października 2021 r. w punkcie 1 pozwu, wniosła o:

1)  111,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty, tytułem raty kapitałowej uiszczonej od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r.;

2)  9.422,13 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r.;

3)  4.968,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem składek na ubezpieczenia związane z umową o kredyt hipoteczny nr (...)uiszczonych od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r. (pismo procesowe strony powodowej zawierające rozszerzenie powództwa, k. 890-891).

W odpowiedzi na modyfikację strona pozwana w całości podtrzymała dotychczasowe stanowisko wyrażone w sprawie, konsekwentnie wnosząc o oddalenie powództwa w całości (odpowiedź na modyfikację powództwa, k. 915-916).

W piśmie z dnia 3 czerwca 2024 r. strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko i wniosła o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w zwiększonej wysokości do dwukrotności stawki minimalnej za czynności radców prawnych, stosownie do art. 109 k.p.c. w zw. z § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (pismo procesowe strony powodowej, k. 931-933).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie (protokół rozprawy z 18 czerwca 2024 r., k. 943)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. T. i K. T. (1) poszukiwali środków w wysokości 173.000 zł na spłatę innego kredytu mieszkaniowego denominowanego do CHF zaciągniętego w marcu 2005 r. w (...) S.A. Od znajomych wiedzieli, że (...) Bank oferuje najlepsze warunki. Małżonkowie mieli zdolność kredytową na kredyt złotowy. Udali się do doradcy (...). Otrzymali ofertę kredytu waloryzowanego do waluty CHF, w którym okres kredytowania był dłuższy, ale rata była niższa. M. T. nie wiedziała co to jest indeksacja. Nie wiedziała też, że będą stosowane dwa kursy: kupna i sprzedaży. W banku małżonkowie odbyli 2-3 spotkania (zeznania powódki M. T., protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742-743, nagranie 00:03:12-00:21:09; zeznania powoda K. T. (1), protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 743, nagranie 00:24:28-00:25:25)

W 2007 r. w ofercie Banku (...) S.A. dla klientów indywidulanych były zarówno kredyty i pożyczki hipoteczne złotowe, jak i indeksowanego kursem waluty obcej: CHF, USD, EUR, oparte na zmiennej stopie procentowej (Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o kredyt mieszkaniowy/kredyt konsolidacyjny/pożyczkę hipoteczną indeksowaną kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej z 29 maja 2007r., k. 455). Kredyt indeksowany do waluty CHF charakteryzuje się tym, że był klientowi wypłacony w walucie PLN, po czym następowało przeliczenie kredytu na CHF (zeznania na piśmie świadka J. C., k. 664).

Bank (...) od samego początku oferowania produktu umożliwiał klientom spłatę kredytu bezpośrednio w walucie CHF. Waluta spłaty zależała od decyzji klienta i nie była niczym uwarunkowana. Także od początku oferowania produktu Bank umożliwiał zmianę pierwotnej decyzji w zakresie waluty spłaty, czyli nawet jeśli pierwotnie klient zdecydował się na spłatę w PLN mógł po podpisaniu odpowiedniego aneksu zmienić pierwotną decyzję. Od początku oferowania produktu byli w Banku klienci, którzy spłacali kredyt bezpośrednio w walucie CHF, ale do lat 2010-2011 liczba takich klientów była niewielka. Liczba ta wzrosła prawie do 30% klientów, którzy spłacają kredyt bezpośrednio w walucie CHF (zeznania na piśmie świadka J. C., k. 660). Klienci mogli spłacać walutowe kredyty indeksowanego do CHF bezpośrednio w (...) w tym celu konieczne było podpisanie stosownego aneksu do umowy kredytowej, ponieważ umowa w standardzie przewidywała spłatę rat przez rachunek złotowy (zeznania na piśmie świadka K. M., k. 654-654v).

Mechanizm ustalania kursów w Tabeli Banku (...) stanowił mechanizm zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowanego kursem CHF. Banki jako instytucje pośredniczące pomiędzy segmentem hurtowym a segmentem detalicznym z uzasadnionych przyczyn nakładają na kursy bazowe marżę, która odbiega od aktualnych kursów walutowych wynikających z transakcji rynkowych (działania sił popytu i podaży) (opinia z 13 lipca 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 774).

W dniu 29 maja 2007 r. K. T. (1) i M. T. złożyli, za pośrednictwem doradcy (...), wniosek kredytowy nr (...). Wniosek dotyczył kredytu w wysokości 173.000 zł na spłatę kredytu mieszkaniowego. Wnioskowano o kredyt w walucie CHF, z okresem kredytowania 480 miesięcy. W dacie wnioskowania o kredyt K. T. (1) miał wykształcenie wyższe, był doktorem nauk politycznych. Pracował na umowę o pracę na czas nieokreślony w Ministerstwie (...)na stanowisku starszego specjalisty za wynagrodzeniem (...)zł brutto miesięcznie oraz (...)zł (premie, prowizje). Dodatkowo łączyła go umowa z Uniwersytetem (...) za wynagrodzeniem (...) zł netto miesięcznie. Posiadał zobowiązania w postaci kredytu zaciągniętego w marcu 2005 r. w Banku (...) S.A. na kwotę 173.000 zł (z miesięczna ratą w wysokości 1.400 zł) oraz kredytu zaciągniętego w styczniu 2007 r. w (...) Bank (...) S.A. na kwotę 25.612 zł (z miesięczną ratą w wysokości 2.228 zł). Posiadał też karty kredytowe w Banku (...) z limitem 6.800 zł oraz(...) z limitem 32.000 zł, a także linię kredytową w Banku (...) w wysokości 1.000 zł. M. T. również posiadała wykształcenie wyższe, była magistrem prawa. Pracowała na umowę o pracę na czas nieokreślony jako konsultant prawny w kancelarii (...) za wynagrodzeniem w wysokości(...)zł brutto miesięcznie. Posiadała linię kredytową w (...)w wysokości 20.000 zł. Małżonkowie posiadali majątek w postaci mieszkania o pow. (...) m ^{( 2)} o wartości(...) zł (wniosek kredytowy z 29 maja 2007 r., k. 442-444). Nie prowadzili działalności gospodarczej (zeznania powódki M. T., protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742).

Wraz z wnioskiem, w dniu 29 maja 2007 r., małżonkowie złożyli pisemne oświadczenie dotyczące przedstawionej im Informacji dla Wnioskodawców ubiegających się o kredyt mieszkaniowy/kredyt konsolidacyjny/pożyczkę hipoteczną indeksowaną kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej (dalej: Informacja). Wskazano, że w ofercie Banku (...) S.A. dla klientów indywidulanych były zarówno kredyty i pożyczki hipoteczne złotowe, jak i indeksowanego kursem waluty obcej: CHF, USD, EUR, oparte na zmiennej stopie procentowej. W zakresie ryzyka zmiany kursów walutowych poinformowani, że wybierając zadłużenie w walucie obcej kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu, co wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu. Zgodnie z cennikiem Kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna w okresie od 30 czerwca 2008 r. stawki referencyjne wynosiły:

- dla kredytów złotowych – 4,24 % (WIBOR 3M);

- dla kredytów indeksowanych kursem CHF – 2,2950 % (LIBOR 3M CHF);

- dla kredytów indeksowanych kursem EUR – 3,9240 % (EURIBOR 3M);

- dla kredytów indeksowanych kursem USD – 5,3500 % (LIBOR 3M USD).

Podkreślono jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, kredytobiorcy narażeni się na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych. Nadto wskazano na ryzyko zmian stóp procentowych. Zarówno w przypadku kredytów złotowych, jak i walutowych, oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową, kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych. Dwa wymienione czynniki – zmienność kursów walutowych i wahania stóp procentowych powodują, że rzeczywiste koszty obsługi długu mogą okazać się znacząco wyższe od wcześniej założonych. Z tego względu zachęcano klientów do zapoznania się z danymi historycznymi i sporządzonymi przez analityków prognozami dotyczącymi wahań kursu oraz wysokości stawki referencyjnej dla danej waluty (wartości, które w danym momencie mogą być korzystne dla klienta, w długim okresie mogą się okazać niekorzystne), a także do zapoznania się z zamieszonym w piśmie przykładem wpływu zmian stopy procentowej oraz kursu waluty na wysokość raty kredytu. Podkreślono, że sytuacja i potrzeby klientów banku są różne. Po przeanalizowaniu ww. informacji każdy wnioskodawca wybiera walutę najkorzystniejszą dla siebie, umożliwiającą optymalną formę spłaty zadłużenia. Podkreślono, że Bank oferuje możliwość zmiany waluty kredytu, wielokrotnie w trakcie okresu spłaty – na PLN bezpłatnie. W załączeniu przedstawiono dokument – historię zmian kursu franka szwajcarskiego do złotego oraz historię zmian stawki referencyjnej dla CHF (Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o kredyt mieszkaniowy/kredyt konsolidacyjny/pożyczkę hipoteczną indeksowaną kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej z 29 maja 2007r., k. 455).

W dniu 5 lipca 2007 r. małżonkowie otrzymali pozytywną decyzję kredytową (decyzja kredytowa z 5 lipca 2007 r., k. 446-447).

W dniu 11 lipca 2007 r. K. T. (1) i M. T. zawarli z Bankiem (...) S. A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...) (dalej: Umowa). Na mocy § 1 ust. 2 Umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie, na cel i na warunkach określonych w niniejszej Umowie, a kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami wynikającymi z umowy i aktualnego cennika w oznaczonych terminach spłaty, oraz wywiązania się z pozostałych postanowień niniejszej Umowy. Zgodnie z § 2 ust. 1 i 3 Umowy, kwota kredytu została ustalona na 173.000 zł na spłatę innego kredytu mieszkaniowego.

W myśl § 2 ust. 2 Umowy, kredyt był indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach Bank wysyła do kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej.

Okres kredytowania strony ustaliły na 480 miesięcy, w tym okres karencji 0 licząc od dnia wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy (§ 2 ust. 6 Umowy).

Zgodnie z § 4 ust. 1 i 2 Umowy, od kwoty udzielonego kredytu Bank pobiera jednorazową bezzwrotną prowizję w wysokości 0,00 zł, płatną przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy, która to prowizja zostanie potrącona przez bank z kwoty kredytu.

W § 4 ust. 7 Umowy strony postanowiły, że opłaty i prowizje należne Bankowi zgodnie z Cennikiem Kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna będą pobierane przez Bank w PLN z rachunku kredytobiorcy prowadzonego w Banku (...).

W § 5 ust. 3 Umowy kredytobiorca oświadczył, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymał pismo „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznał się z nim.

W myśl § 6 ust. 1-3 i 5 Umowy, kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku zwrotu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,2000% w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy oraz marży w wysokości 0,5000 p.p., stałej w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF).

Stosownie do § 7 ust. 1 Umowy, kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...)S.A.

W Umowie ustalono, że na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, kredytobiorca ustanowi na rzecz Banku: 1) hipotekę kaucyjną do kwoty 294.100 zł na kredytowanej nieruchomości, 2) cesję na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych kredytowanej nieruchomości, 3) cesję na bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy, którym jest K. T. (1) i M. T. (§ 9 ust. 1 pkt 1-3 Umowy).

Zabezpieczeniem kredytu do czasu otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z prawomocnym wpisem pierwszej hipoteki/hipotek na rzecz Banku miało stanowić ubezpieczenie kredytów zabezpieczonych hipotecznie na podstawie umowy zawartej przez Bank z Towarzystwem (...) S.A. (§ 9 ust. 2 Umowy).

W zakresie nieuregulowanym Umową zastosowanie miały postanowienia Regulaminu (§ 11 ust. 5 Umowy) (umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z 11 lipca 2007 r., k. 21-26; Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., k. 39-57).

Zgodnie z § 8 ust. 3 Regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty (Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., k. 49).

M. T. przeczytała umowę przed jej podpisaniem. K. T. (1) również przeczytał umowę przed jej podpisaniem. Umowa wydawała mu się jasna (zeznania powódki M. T., protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742, nagranie 00:11:36; zeznania powoda K. T. (1), protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 744, nagranie 00:28:01-00:29:24).

Środki z kredytu zostały wypłacone jednorazowo w dniu 25 lipca 2007 r. w kwocie 173.000 zł, która została przeliczona przez bank po kursie waluty 2,2205, na kwotę 77.910,38 CHF (zaświadczenie (...) Bank z 28 lipca 2007 r., k. 38).

W przypadku zastąpienia kursów z Tabeli Banku odpowiednio kursem średnim NBP saldo początkowe kredytu wyrażone w walucie obcej CHF wyniosłoby 76.097 CHF i byłoby niższe od kwoty wyliczonej przez Bank o 1.812,90 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 776).

W dniu 16 marca 2009 r. kredytobiorcy złożyli wniosek o zmianę warunków kredytu poprzez zmianę rachunku do spłaty z rachunku PLN na rachunek CHF (wniosek o zmianę warunków kredytu z 16 marca 2009 r., k. 266-270).

W okresie od dnia 6 sierpnia 2007 r. do dnia 6 kwietnia 2009 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych 14.036 zł,01 zł, zaś od dnia 5 maja 2009 r. uiszczali raty bezpośrednio w walucie CHF. Od dnia 5 maja 2009 r. do dnia 7 stycznia 2020 r. uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 22.957,76 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 776).

W przypadku rozliczenia kredytu kursem średnim NBP zarówno dla wypłaconej transzy kredytu, jak również dla spłat rat kapitałowo-odsetkowych, kredytobiorcy uiściliby w okresie od 6 sierpnia 2007 r. do 7 stycznia 2020 r. kwotę 13.114,21 zł oraz 22.091,71 CHF. Tym samym różnica pomiędzy ww. wartościami a faktycznymi wpłatami kredytobiorców wyniosłaby 921,80 zł oraz 866,05 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 777).

Decyzja Szwajcarskiego Banku Narodowego o zaprzestaniu obrony minimalnego kursu wymiany CHF/EUR na poziomie 1,20 w styczniu 2015 r. skutkowała gwałtownym umocnieniem kursu franka szwajcarskiego (CHF) względem walut głównych oraz silnym osłabieniem złotego (opinia uzupełniająca z 2 listopada 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 835).

W dniu 10 lipca 2017 r. kredytobiorcy złożyli reklamację od Umowy kredytowej zwracając się z wnioskiem o stwierdzenie, że postanowienia § 2 ust. 2 oraz § 7 ust. 1 Umowy stanowią niedozwolone klauzule umowne i nie wiążą ich jako konsumentów oraz o zapłatę kwoty 25.143,32 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia polegającego na bezpodstawnym pobraniu przez Bank (...) S.A. rat spłaty kredytu hipotecznego oraz innych należności związanych z Umową (reklamacja z 10 lipca 2017 r., k. 299-300).

W odpowiedzi na złożoną reklamację (...) Bank wskazał, że w umowach o kredyt indeksowany Bank od samego początku umożliwiał kredytobiorcom na ich wniosek spłatę kredytu bezpośrednio w CHF, z której to możliwości kredytobiorcy skorzystali w maju 2009 r. Bank nie odnalazł też podstaw do rozpatrzenia otrzymanej reklamacji zgodnie z oczekiwaniami (odpowiedź na reklamację, k. 307-308).

W dniu 17 grudnia 2019 r. kredytobiorcy skierowali do banku ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty wzywając do zapłaty kwoty 21.236,88 CHF oraz kwoty 10.092,77 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia polegającego na bezprawnym pobraniu przez Bank (...) rat spłaty kredytu hipotecznego oraz innych należności związanych z umową tj. składek na ubezpieczenia w nieprzekraczalnym terminie 3 dni od otrzymania wezwania (ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 17 grudnia 2019 r., k. 323).

Małżonkowie mieszkali w kredytowanej nieruchomości do stycznia 2023 r. Obecnie w nim nie mieszkają. Mieszkanie jest wynajmowane (zeznania powódki M. T., protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742, nagranie 00:09:50).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się na zeznaniach świadka J. C. (zeznania na piśmie, k. 659-653) oraz świadka K. M. (zeznania na piśmie, k. 654-654v) w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. W tej części zeznania tych świadków należało uznać za istotne dla rozstrzygnięcia sporu oraz wiarygodne, albowiem w sposób spójny i jasny przedstawił posiadaną przez siebie wiedzę w zakresie procedury udzielania kredytu w walucie CHF, możliwości negocjowania umowy, wypełniania przez bank obowiązków informacyjnych względem klientów, pozyskiwania przez bank waluty obcej w celu udzielenia kredytów walutowych oraz umożliwienia wypłaty i spłaty kredytu w jego walucie. Okoliczności te znajdują również odzwierciedlenie w dowodach z dokumentów. Zeznania ww. świadków nie miały przesądzającego znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie czy kosztach kredytu, gdyż świadkowie ci nie brali udziału w procedurze udzielania powodom kredytu .

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania zeznania powódki M. T. (protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742-743) oraz powoda K. T. (1) (protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 743-744) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia umowy kredytowej to w przypadku pozostałych okoliczności, tj. niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd., ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy oferowanymi kredytami PLN i kredytem waloryzowanym w walucie CHF. W oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego, który miał niższą ratę.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na opinii z dnia 13 lipca 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej (k. 764-797) oraz opinii uzupełniającej ww. biegłego z dnia 2 listopada 2023 r. (k. 833-835) zawierającej ustosunkowanie się do zarzutów zawartych w piśmie pozwanego z dnia 28 sierpnia 2023 r. (k. 813). Zdaniem Sądu opinia główna i opinia uzupełniająca sporządzone zostały zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2023 r. (pkt 4, k. 813v) oraz z dnia 18 grudnia 2023 r. (k. 853) pozwany wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego. Wniosku tego nie popierał w dalszym toku postępowania. (protokół k. 908)

Sąd w pkt 2 i 3 postanowienia z dnia 16 marca 2023 r. (k. 749-750), na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie z 16 marca 2023 r., k. 749-750) oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddalenia powództwa w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne i ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu ostatecznie domagała się zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 21.236,88 CHF oraz 10.092,77 zł, w tym raty kapitałowo-odsetkowe w kwocie 21.236,88 CHF oraz 10.092,77 zł składki ubezpieczeniowej, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty, kwoty 14.617,10 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 6 sierpnia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2009 r., kwoty 1.356,95 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 5 czerwca 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. i kwoty 3.698,95 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem składek na ubezpieczenia związane z umową o kredyt hipoteczny nr (...) uiszczonych od dnia 25 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. oraz ustalenia nieistnienia stosunku prawnego w postaci umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11 lipca 2007 r. co do okresu objętego roszczeniem o zapłatę, ze względu na nieważność umowy. Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia żądania powyższego, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 47.282,52 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty jako różnicy pomiędzy kwotą pobraną przez pozwanego jako spłata przedmiotowego kredytu a kwotą naliczoną z pominięciem klauzul niedozwolonych. Dodatkowo, pismem procesowym z dnia 18 kwietnia 2024 r. (data prezentaty Sądu, k. 890) strona powodowa rozszerzyła roszczenie główne o kwoty: 111,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty, tytułem raty kapitałowej uiszczonej od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r.; 9.422,13 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r. oraz 4.968,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty – tytułem składek na ubezpieczenia związane z umową o kredyt hipoteczny nr (...) uiszczonych od dnia 5 stycznia 2020 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r. (pismo procesowe strony powodowej zawierające rozszerzenie powództwa, k. 890-891).

Strona powodowa jako abuzywne wskazała postanowienia: § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 Umowy oraz § 8 ust. 3 Regulaminu – stanowiące klauzule indeksacyjne (pozew, k. 11).

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c.

Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należało przyjąć, iż strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powodów oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy Umowa kredytowa, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej w ich ocenie Umowy. Można rozważać, czy skoro powodowie spłacają kredyt w wysokości podawanej przez bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność ich sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień dotyczących indeksacji zawartych w Umowie i Regulaminie oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma jednak racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono na 173.000 zł, zaś walutę indeksacji na CHF i w efekcie w chwili wypłaty kredytu jego kwotę poddano indeksacji do CHF, wyrażając ostatecznie saldo kredytu w kwocie 77.910,38 CHF (§ 2 ust. 1 Umowy, k. 21; zaświadczenie (...) Bank z 28 lipca 2007 r., k. 38).

Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim. Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Umowa przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 6 Umowy, k. 23). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. akt V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu indeksacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie – zarówno na etapie składania wniosku o udzielenie kredytu, jak i zawierania samej Umowy – zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. W § 5 ust. 3 Umowy kredytobiorcy oświadczyli, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informację dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznali się z nim (k. 23). Powodowie mieli możliwość zapoznania się z treścią umowy przed jej podpisaniem. Powód K. T. (1) zeznał, że treść umowy była dla niego jasna (zeznania powódki M. T., protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 742, nagranie 00:11:36; zeznania powoda K. T. (1), protokół rozprawy z 10 lutego 2023 r., k. 744, nagranie 00:28:01-00:29:24).

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu powodowie posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu waloryzowanego, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży walut obcej, do której waloryzowany był kredyt.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa również fakt, że indeksacja kredytu była dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie dobrowolnie zawarli umowę kredytu hipotecznego waloryzowanego do waluty obcej, zgadzając się na wprowadzenie do niej obecnie kwestionowanych przez nich klauzul.

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Powyższe okoliczności potwierdził w opinii uzupełniającej biegły ds. bankowości uniwersalnej P. G. (opinia uzupełniająca z 2 listopada 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 835).

Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powodów Umowa jest nieważna.

Bank spełnił względem powodów wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy obowiązki informacyjne, co potwierdza materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, w szczególności postanowienia spornej Umowy, jak również podpisana przez powodów Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej, w której bank szczegółowo wyjaśnił przyszłym kredytobiorcom kwestie związane z ryzykiem zmiennej stopy procentowej oraz ryzykiem wahania kursów walut obcych (k. 455).

Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania kredytu przedstawiał kredytobiorcy np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powodowie świadomie chcieli skorzystać z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu, a tym samym zauważali korzyści płynące z oferowanej umowy kredytu.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W związku z brakiem podstaw do uznania Umowy za nieważną, powództwo o zapłatę z uwagi na nieważność Umowy, również należy uznać za bezpodstawne.

Z kolei uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Strona powodowa wskazała, że postanowienia § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 Umowy oraz § 8 ust. 3 Regulaminu (klauzule indeksacyjne) – stanowią klauzule abuzywne .

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności wymienionych postanowień Umowy i Regulaminu zawierających klauzule indeksacyjne, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania, ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek kredytowy z 29 maja 2007 r., k. 442-444). Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie były indywidualnie uzgadniane, co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać umowy wiążące strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule indeksacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z indeksacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej Umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia Umowy i Regulaminu stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę indeksacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące indeksacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie poszukiwali produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone przez powodów potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty powodowie de facto nie pretendowali nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, mieli prawo to zrobić . Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w sprawie postanowień końcowej Umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami powodów świadomie przez nich zgłoszonymi (wniosek kredytowy z 29 maja 2007 r., k. 442-444). Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla powodów niekorzystne w momencie jej zawierania. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Jest niewątpliwe, że strona powodowa dokonała świadomie wyboru kredytu i jego warunków, które to w chwili zawierania umowy były dla niej korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu powodowie ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie było to jednak wynikiem naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Niewątpliwie ryzyko jest zawsze wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania w efekcie postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje, czy też uzasadnione interesy strony.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

Powołany w sprawie biegły sądowy P. G. wyjaśnił, że mechanizm ustalania kursów w Tabeli Banku (...) stanowił mechanizm zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowanego kursem CHF. Banki jako instytucje pośredniczące pomiędzy segmentem hurtowym a segmentem detalicznym z uzasadnionych przyczyn nakładają na kursy bazowe marżę, która odbiega od aktualnych kursów walutowych wynikających z transakcji rynkowych (działania sił popytu i podaży) (opinia z 13 lipca 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 774).

Środki z kredytu zostały wypłacone powodom jednorazowo w dniu 25 lipca 2007 r. w kwocie 173.000 zł, która została przeliczona przez bank po kursie waluty 2,2205, na kwotę 77.910,38 CHF (zaświadczenie (...) Bank z 28 lipca 2007 r., k. 38). Biegły sądowy P. G. oszacował, że w przypadku zastąpienia kursów z Tabeli pozwanego Banku odpowiednio kursem średnim NBP to saldo początkowe kredytu wyrażone w walucie obcej CHF wyniosłoby 76.097 CHF i byłoby niższe od kwoty wyliczonej przez Bank o 1.812,90 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 776).

W okresie od dnia 6 sierpnia 2007 r. do dnia 7 stycznia 2020 r. powodowie uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 22.957,76 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 776).

Biegły sądowy oszacował, że w przypadku rozliczenia kredytu kursem średnim NBP zarówno dla wypłaconej transzy kredytu, jak również dla spłat rat kapitałowo-odsetkowych, powodowie uiściliby w okresie od 6 sierpnia 2007 r. do 7 stycznia 2020 r. kwotę 13.114,21 zł oraz 22.091,71 CHF. Tym samym różnica pomiędzy ww. wartościami a faktycznymi wpłatami kredytobiorców wyniosłaby 921,80 zł oraz 866,05 CHF (opinia z 13 lipca 2023 r. P. G. biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej, k. 777).

W ocenie Sądu z opinii powołanego biegłego sądowego, jak również poczynionych przez niego wyliczeń wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów strony powodowej.

Zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interesy powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Strona powodowa nie wskazywała na abuzywność postanowień Umowy czy Regulaminu dotyczących ubezpieczenia nieruchomości, ubezpieczenia „pomostowego” czy ubezpieczenia na życie kredytobiorców jednocześnie domagając się zwrotu pobranych przez bank środków tytułem składek na ubezpieczenia związane z umową o kredyt hipoteczny nr(...) uiszczonych od dnia 25 lipca 2007 r. do dnia 5 kwietnia 2024 r . Nadto wskazać należy, że strona powodowa nie wskazała konkretnie składek których ubezpieczeń dotyczy wniosek oraz konkretnej wysokości poszczególnych składek.

Zdaniem sądu brak było jakichkolwiek podstaw do uznania, by zaistniały przesłanki zasądzenia na rzecz powodów od pozwanego uiszczonych w okresie kredytowania składek na ubezpieczenie nieruchomości. Cesja praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych zabezpiecza ryzyko banku w przypadku zniszczenia nieruchomości w wyniku zdarzeń losowych w trakcie trwania umowy. Wprawdzie to w wykonaniu Umowy kredytowej zobowiązującej go do dokonania cesji wierzytelności z tej umowy w ramach zabezpieczenia umowy kredytu powodowie przystąpili do umowy ubezpieczenia nieruchomości, jednak wskazać należy, iż to nie po stronie pozwanego doszło do wzbogacenia z tytułu uiszczenia składek z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia. To nie pozwany bank był bowiem zobowiązany do ich uiszczenia na rzecz ubezpieczyciela, nie on był zatem beneficjentem świadczenia powoda. To zaś, że za pośrednictwem pozwanego następowało przekazywanie świadczeń na rzecz ubezpieczyciela nie miało znaczenia dla uznania, kto został faktycznie wzbogacony na skutek spełnienia przez powodów tego świadczenia. Podmiotem tym nie był z całą pewnością pozwany bank, którego tak aktywa nie uległy zwiększeniu, ani pasywa nie uległy zmniejszeniu wskutek pobrania składek ubezpieczeniowych.

Odnosząc się do opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego, wskazać należy, że do czasu otrzymania przez pozwany bank odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z prawomocnym wpisem hipoteki na rzecz banku, zabezpieczenie kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytów zabezpieczanych hipotecznie na podstawie umowy zawartej przez Bank z ubezpieczycielem (tzw. ubezpieczenie pomostowe). Istotą ubezpieczenia pomostowego jest zapewnienie ochrony do momentu uzyskania przez bank wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości – zwrot kredytu następuje w przypadku jego niespłacenia przez kredytobiorcę w okresie między zawarciem umowy kredytu a wpisem hipoteki w księdze wieczystej. Ubezpieczenie to zapewnia bankowi zwrot kwoty kredytu, ale jednocześnie nie zwalnia z obowiązku spłaty kredytu samego kredytobiorcy. W rezultacie w pierwszym okresie trwania umowy, do czasu prawomocnego wpisu hipoteki pozwany bank posiadał zabezpieczenie całego udzielonego kredytu w postaci ubezpieczenia (na podstawie umowy zawartej z tożsamym ubezpieczycielem).

Podobnie ubezpieczenie na życie kredytobiorców, określone w § 9 ust. 1 pkt 3 i 4 Umowy (k. 24), stanowiło jedno z zabezpieczeń kredytu. Ubezpieczenie na życie kredytobiorcy zmniejsza bowiem ryzyko kredytowe banku, co w pełni uzasadnia uzależnienie marży banku od tej formy zabezpieczenia kredytu.

Z tych względów roszczenie strony powodowej o zwrot składek z tytułu refinansowania wskazanych kosztów ubezpieczenia należało uznać za niezasadne.

Żądanie strony powodowej, zdaniem Sądu, jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że powodowie zrealizowali cel umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału i nabyli określony majątek to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie zaciągały kredyty, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytami indeksowanymi nie zdecydowały się na ich zaciągnięcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interesy powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania przedmiotowej Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorcy jest okoliczność czasookresu obowiązywania Umowy, która została zawarta na 480 miesięcy, tj. 40 lat (§ 2 ust. 6 Umowy, k. 22). Strona powodowa, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wniosła o uznanie jej za rażąco pokrzywdzoną niejako wyjmując część rozliczeń Umów z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałyby one rozliczone i czy rzeczywiście doszłoby do rażącego pokrzywdzenia powodów oraz czy kurs waluty stosowany przez bank byłby końcowo rażąco dla nich krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Stosownie do treści art. 354 k.c., dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że strona powodowa świadomie dokonała wyboru kredytu denominowanego i jej warunków, które to w chwili zawierania Umowy były dla nich korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu powodowie ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali i faktycznie było znaczące. Nie stanowiło to jednak wyniku naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Bezsprzecznie ryzyko jest wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje czy uzasadnione interesy strony.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie zobowiązani byli i nadal są względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądanie powodów nie znajduje uzasadnienia. Sąd nie uznał kwestionowanych postanowień Umowy za niedozwolone, tym samym powództwo podlegało oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd, w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk