Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W.

przeciwko K. N. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. na rzecz K. N. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu 15 017 (piętnaście tysięcy siedemnaście) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

III.  nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Sygn. akt I C 43/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 marca 2020 r. powód Syndyk Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie:

I.  od pozwanej K. N. (1) kwot 176.000 zł i 320.860 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy lub zwrotu pożytków z rzeczy – odpowiednio lokalu usługowego nr (...) o powierzchni użytkowej 173 m2 i lokalu usługowego nr (...) o powierzchni użytkowej 130,50 m2 usytuowanych w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w W., za okres od 12 stycznia 2011 r. do 6 maja 2012 r.,

II.  od pozwanego (...) kwot 884.528.00 zł i 1.617.320,22 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy lub zwrotu pożytków z rzeczy – odpowiednio lokalu usługowego nr (...) i lokalu usługowego nr (...), za okres od 7 maja 2012 r. do 7 maja 2019 r.

Powód wniósł nadto o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, powód wskazał, iż postanowieniem z 12 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy (sygn. akt X GU 466/10) ogłosił upadłość (...) S.A. z siedzibą w W. obejmującą likwidację majątku upadłego. Powód skierował wobec pozwanych K. N. (1) i (...) sp. k-a powództwo – skargę pauliańską, obejmującą żądanie uznania za bezskuteczne zawartych w formie aktu notarialnego pomiędzy K. N. (1) a (...) S.A. w dniu 23 grudnia 2008 r. umów ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokali nr (...) usytuowanych w budynku mieszkalnym przy ul. (...). (...)w W., które następnie zostały przeniesione na pozwaną spółkę 7 maja 2012 r. w zamian za akcje imienne tejże spółki. Powództwo zostało uwzględnione - w dniu 25 marca 2019 r. zapadł wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie (sygn. akt VI ACa 1140/17). W dniu 8 maja 2019 r. spółka (...) przekazała powodowi do masy upadłości oba lokale usługowe: nr (...). Wraz z przekazaniem lokali syndykowi przekazane zostały również zawierane z podmiotami trzecimi umowy najmu ww. lokali. Powód w niniejszym postępowaniu dochodzi zwrotu pożytków cywilnych uzyskanych przez pozwanych w okresie od dnia ogłoszenia upadłości do dnia przekazania lokali do masy upadłości – sumy czynszów netto pobieranych od najemców lokali.

(pozew – k. 3-9, pismo powoda z 29.05.2024 r. – k. 377-377v)

W odpowiedzi na pozew spółka (...) sp. z o.o. SKA w likwidacji (poprzednio (...)) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz „kosztów sądowych”.

Pozwana spółka zaprzeczyła, aby była posiadaczem lokalu (...) w okresie od 11 maja 2012 r. do 3 kwietnia 2014 r., wskazując, że lokal znajdował się wówczas w posiadaniu W. M. na podstawie umowy użyczenia, przy czym pozwana spółka nie otrzymywała wówczas żadnych pożytków z rzeczy. Dalej pozwana oświadczyła, że zaprzecza, aby wartość pożytków cywilnych pobranych z lokali (...) była równa wysokości czynszów wskazanych w umowach najmu, bowiem w okresie najmu lokalu (...) od 4 kwietnia 2014 r. do 8 maja 2019 r., a w stosunku do lokalu (...) od 7 maja 2012 r. do 8 maja 2019 r., pozwana spółka ponosiła koszty utrzymania lokali w postaci podatku od nieruchomości, a nadto czynsz najmu został wynegocjowany znacznie powyżej ówczesnych cen rynkowych.

Pozwana podniosła także, że powodowi nie należy się wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, ani zwrot pożytków cywilnych z lokali (...) za okres do dnia uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 marca 2019 r. w sprawie VI ACa 1140/17 o uznaniu umowy przeniesienia lokali za bezskuteczną wobec spółki (...). Zdaniem pozwanej spółki, wcześniej nie można przypisać jej statusu posiadacza w złej wierze. Nie wykazano zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli, a niezależnie od tego nie można utożsamiać zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli, o którym mowa w art. 527 k.c., z dobrą lub złą wiara na gruncie art. 224 k.c. Okoliczności, w jakich pozwana spółka posiadała sporne lokale, usprawiedliwiają zaś jej dobrą wiarę jako posiadacza samoistnego. Pozwana zwróciła uwagę na fakt, że powództwo Syndyka ze skargi pauliańskiej zostało najpierw oddalone przez Sąd I instancji, a apelacja Syndyka została następnie oddalona przez Sąd II instancji, dopiero zaś po uchyleniu wyroku drugoinstancyjnego przez Sąd Najwyższy, po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wskazany wyżej wyrok z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie VI ACa 1140/17.

Niezależnie od powyższego, pozwana spółka podniosła, że żądanie powoda jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, powołując się na art. 5 k.c., bowiem: 1. powód, gdyby dysponował spornymi lokalami w okresie od 2011 do 2019 r., nie otrzymałby pożytków z nich, lecz jedynie cenę sprzedaży; 2. postępowanie ze skargi pauliańskiej toczyło się prawie 10 lat, 3. do masy upadłości spółki (...) nie została zgłoszona przez pozwanych wierzytelność z tytułu zwrotu ceny za przedmiotowe lokale, która podlega zwrotowi na mocy art. 134 pu.

Zdaniem pozwanej spółki powód nie mógłby także domagać się zapłaty tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, przy czym w odniesieniu do roszczenia opartego na tej podstawie pozwana spółka podniosła zarzut przedawnienia oraz podniosła, że zużyła dochody z najmu spornych lokali, nie jest nimi wzbogacona, znajduje się w stanie likwidacji. Także i w odniesieniu do tej podstawy roszczenia, zdaniem pozwanej, żądanie powoda należałoby uznać za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Również w wypadku, gdyby podstawą roszczenia wywiedzionego przez powoda miał być art. 415 k.c., roszczenie jest, zdaniem pozwanej spółki, niezasadne, bowiem powód nie wykazał żadnej z przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Nadto, pozwana podniosła tu zarzut przedawnienia oraz ponownie powołała się na sprzeczność żądania ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

(odpowiedź na pozew pozwanego Ad. 2 – k. 91-103)

K. N. (1) w odpowiedzi na pozew także wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz „kosztów sądowych”, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana wskazała, że nie była posiadaczem lokalu (...) w okresie od dnia 5 stycznia 2012 r. do 5 maja 2012 r., gdyż lokal ten znajdował się w posiadaniu W. M. na podstawie ustnej umowy użyczenia. Pozwana w tym czasie nie uzyskała z tego lokalu żadnych pożytków cywilnych.

Pozwana zaprzeczyła dalej, jakoby wartość pożytków cywilnych pobranych z lokalu (...) była równa wysokości czynszów wskazanych w umowach najmu, bowiem w okresie od 11 stycznia 2011 r. do 6 maja 2012 r. pozwana ponosiła koszty utrzymania lokalu w postaci podatku od nieruchomości, a nadto czynsz najmu wynegocjowany został znacznie powyżej ówczesnych cen rynkowych.

Dalej pozwana podniosła, że za okres do czasu uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 marca 2019 r. powód nie może dochodzić wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy ani zwrotu pożytków cywilnych. Pozwana podniosła, że nie mogła być w tym czasie posiadaczem w złej wierze. Nie wykazano zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli, a niezależnie od tego nie można utożsamiać zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli, o którym mowa w art. 527 k.c., z dobrą lub złą wiara na gruncie art. 224 k.c. Okoliczności, w jakich pozwana Ad. 1 posiadała sporne lokale, usprawiedliwiają zaś jej dobrą wiarę jako posiadacza samoistnego. Pozwana Ad. 1, podobnie jak pozwana Ad. 2, podniosła, że powództwo Syndyka ze skargi pauliańskiej zostało najpierw oddalone przez Sąd I instancji, a apelacja Syndyka została następnie oddalona przez Sąd II instancji, dopiero zaś po uchyleniu wyroku drugoinstancyjnego przez Sąd Najwyższy, po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wskazany wyżej wyrok z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie VI ACa 1140/17.

Dalej pozwana Ad. 1 podniosła, że żądanie powoda jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, podnosząc, że powód – gdyby dysponował spornymi lokalami w okresie od 2011 r. do 6 maja 2012 r. – nie otrzymałby z nich pożytków, lecz tylko cenę sprzedaży. Nadto pozwana zwróciła uwagę na to, że postępowanie ze skargi pauliańskiej trwało niemal 10 lat. Niezależnie od tego, do masy upadłości (...) nie została nigdy zgłoszona przez pozwaną Ad. 1 wierzytelność z tytułu zwrotu ceny za lokale na podstawie art. 134 pu.

W odniesieniu do oceny zasadności dochodzonego roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu lub w reżimie odpowiedzialności deliktowej, pozwana Ad. 1 zajęła stanowisko tożsame ze stanowiskiem pozwanej Ad. 2.

(odpowiedź na pozew pozwanej Ad. 1 – k. 145-157)

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2025 r. Sąd Okręgowy w Warszawie umorzył postępowanie w stosunku do pozwanego (...) Sp. z o.o. SKA w likwidacji w W.. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 6 czerwca 2025 r.

(postanowienie z 15.01.2025 r. – k. 404)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 grudnia 2008 r. pomiędzy (...) S.A. a K. N. (1) zawarta została umowa o ustanowieniu odrębnej własności i sprzedaży:

- lokalu nr (...) przy Al. (...) za cenę brutto 487.939,20 zł,

- lokalu nr (...) przy ul. (...) za cenę 369.531,94 zł brutto.

W dniu 7 maja 2012 r. K. N. (1), na mocy umowy zawartej w formie aktu notarialnego, przeniosła na rzecz (...) z siedzibą w W. (dalej: spółka (...)) własność ww. lokali użytkowych w zamian za akcje imienne tejże spółki.

Następnie, uchwałą nadzwyczajnego walnego zgromadzenia wspólników spółki (...) z dnia 26 lipca 2012 r. postanowiono o umorzeniu za zgodą K. N. (1) owych akcji bez wynagrodzenia na jej rzecz.

(okoliczności bezsporne )

Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Wydział X Gospodarczy, w sprawie X GU 466/10, ogłosił upadłość (...) S.A z siedzibą w W. obejmującą likwidację majątku upadłego.

(okoliczność bezsporna, nadto wydruk KRS – k. 60-68v)

Syndyk Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. w dniu 17 grudnia 2012 r. skierował wobec K. N.i (...) spółki komandytowo-akcyjnej w W. powództwo - skargę pauliańską, obejmujące żądania uznania opisanych powyżej czynności prawnych za bezskuteczne w stosunku do spółki (...), wydania ww. nieruchomości, ewentualnie zasądzenia kwot stanowiących równowartość zbytych nieruchomości. Sąd Okręgowy w Warszawie, jako Sąd I instancji, oddalił powództwo w całości wyrokiem z 17 października 2013 r., sygn. akt III C 1382/12. Apelacja wywiedziona od tego wyroku przez syndyka została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2015 r. Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym o sygn. akt I CSK 157/16, wyrokiem z dnia 3 marca 2017 r. uchylił wyrok drugoinstancyjny i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 25 marca 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. akt VI ACa 1140/17) zmienił wyrok Sądu I instancji oddalający powództwo syndyka w ten sposób, że uznał za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) spółki akcyjnej w upadłości likwidacyjnej następujące czynności prawne:

a)  umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży samodzielnego lokalu usługowego oznaczonej numerem (...), o pow. 173 m2, usytuowanego w budynku przy Al. (...) w W., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), zawartą w dniu 23 grudnia 2008 r. między (...) spółką akcyjną w W. a K. N. (1) przed notariuszem J. L., rep. A nr (...),

b)  umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży samodzielnego lokalu usługowego oznaczonej numerem (...), o pow. 130,50 m2, usytuowanego w budynku przy Al. (...) w W., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), zawartą w dniu 23 grudnia 2008 r. między (...) spółką akcyjną w W. a K. N. (1) przed notariuszem J. L., rep. A nr (...)

c)  umowę o objęcie akcji i przeniesienie własności nieruchomości w celu wniesienia wkładów niepieniężnych, zawartą pomiędzy pozwanymi w dniu 7 maja 2012 r. przed notariuszem T. W. rep. A nr (...) w zakresie przeniesienia własności nieruchomości lokalowych, o których mowa w punktach poprzedzających

i zobowiązał (...) w W. do wydania powódce nieruchomości lokalowych opisanych w punktach a i b.

(okoliczności bezsporne, nadto: odpis wyroku SA z 25.03.2019 r., sygn. akt VI C 1140/17 wraz z uzasadnieniem – k. 14-21v)

W dniu 8 maja 2019 r. spółka (...) przekazała syndykowi do masy upadłości lokale usługowe nr (...). Wraz z przekazaniem lokali przekazano syndykowi również oryginały umów najmu zawieranych przez pozwaną spółkę i (...) z podmiotami trzecimi .

(okoliczności bezsporne, nadto: protokoły wydania nieruchomości wraz z dokumentacją – k. 26-53)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w głównej mierze na podstawie twierdzeń stron, posiłkując się znajdującymi się w aktach sprawy dokumentami, odpisami dokumentów, wydrukami. Podkreślenia wymaga, że stan faktyczny sprawy, w zakresie, który był istotny dla oceny zasadności roszczenia powoda w stosunku do pozwanej K. N., był bezsporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo wobec pozwanej K. N. podlegało oddaleniu w całości.

Powód dochodził w toku niniejszego postępowania zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy – lokali usługowych nr (...) położonych w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w W., ewentualnie zwrotu pożytków z tych lokali osiągniętych przez pozwaną w okresie od dnia 12 stycznia 2011 r. do 6 maja 2012 r., czyli w okresie od zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokali i ich sprzedaży na rzecz K. N. do czasu przeniesienia praw do lokali na rzecz pozwanej Ad. 2. Czynności te uznane zostały za bezskuteczne wobec masy upadłości (...) S.A. na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 marca 2019 r. (sygn. akt VI ACa 1140/17), przy czym podkreślenia wymaga, że wyrok ten, jako wyrok Sądu II instancji, był prawomocny z chwilą wydania.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 sierpnia 2009 r., sygn. akt IV CSK 102/09 (Legalis), przepis art. 134 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze nie normuje w sposób wyczerpujący konsekwencji bezskuteczności czynności prawnych upadłego w stosunku do masy upadłości i nie wyłącza innych roszczeń syndyka masy upadłości, jeżeli roszczenia takie, dotyczące masy upadłości, stosownie do przepisów prawa cywilnego przysługują upadłemu jako właścicielowi rzeczy względem jej posiadacza lub z innego tytułu. Do roszczeń tych należy roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy.

W świetle powyższego, sama możliwość dochodzenia roszczeń zgłoszonych w pozwie inicjującym niniejsze postępowanie nie budziła wątpliwości. W istocie nie kwestionowała też tego pozwana K. N., trafnie jednak wywodząc, że powód nie wykazał przesłanek warunkujących zasadność swoich roszczeń.

Roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy i o zwrot pożytków z rzeczy pobranych w okresie bezumownego z niej korzystania zostały uregulowane w art. 224 i 225 k.c. Przepis art. 224 § 1 k.c. wprowadza zasadę braku odpowiedzialności samoistnego bezumownego posiadacza rzeczy będącego w dobrej wierze za obiektywne naruszenie prawa własności innej osoby przez pozbawienie jej faktycznego władztwa nad rzeczą. Komentowany przepis zawiera w tym zakresie normę, która wyłącza odpowiedzialność posiadacza bezumownego za typowe uszczerbki poniesione przez właściciela wyzutego z własności, które w sposób szczególny regulują przepisy o roszczeniach uzupełniających. Samoistny posiadacz w dobrej wierze jest zatem zwolniony z obowiązku wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, nie odpowiada za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, nie musi również zwracać pobranych pożytków, jakie rzecz przynosi, gdyż ex lege (art. 224 § 1 k.c.) nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Z kolei w art. 224 § 2 k.c. uregulowano zakres odpowiedzialności samoistnego bezumownego posiadacza, który początkowo był w dobrej wierze, lecz jego usprawiedliwiony okolicznościami stan świadomości co do charakteru posiadania został zachwiany w sytuacji przewidzianej w tym przepisie. Od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest obowiązany do określonych świadczeń, które są korelatem określonych roszczeń właściciela wyzutego z faktycznego władztwa nad rzeczą: roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, roszczenia o zwrot pobranych pożytków lub ich wartości, roszczenia odszkodowawczego za zużycie rzeczy, a także roszczenia odszkodowawczego za pogorszenie rzeczy lub jej utratę. Wymienione roszczenia pozwalają zrekompensować typowe uszczerbki majątkowe właściciela, związane z ingerencją posiadacza w prawo własności, przez wyzucie go z faktycznego władztwa nad rzeczą (tak: K. Królikowska [w:] W. Borysiak /red./, Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 33, 2024).

Jednocześnie wypada zauważyć, że powód w istocie nie przedstawił żadnych dowodów celem wykazania, że pozwana była posiadaczem w złej wierze.

Powód łączył de facto przesłankę wynikającą z art. 527 k.c., a więc wiedzę pozwanej K. N. o możliwości działania dłużnika ( (...) S.A.) z pokrzywdzeniem wierzycieli, powołując się przy tym na ustalenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie poczynione w sprawie VI ACa 1140/17, ze złą wiarą K. N. w kontekście posiadania przedmiotowych nieruchomości lokalowych nr U3 i U7. Ustalenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie wynikające z uzasadnienia wyroku z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie VI ACa 1140/17 po pierwsze poczynione zostały w toku innego postępowania, na podstawie dowodów przeprowadzonych w tamtym postępowaniu, i nie wiążą Sądu w tej sprawie. Po drugie zaś, ustalenia te nie oznaczają, iż pozwanej należy przypisać złą wiarę. Pozwana trafnie wskazała, że rozgraniczyć należy instytucję „wiedzy o działaniu z pokrzywdzeniem wierzycieli”, o której mowa w art. 527 k.c., i która to podlega badaniu w procesie ze skargi pauliańskiej, od dobrej i złej wiary posiadacza nieruchomości i konsekwencji wynikających z art. 224 i 225 k.c.

W art. 7 k.c. ustawodawca wprowadził domniemanie dobrej wiary. Należy ono do domniemań wzruszalnych ( presumptiones iuris tantum), może być zatem obalone, przy czym ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na stronie, która z istnienia złej wiary wywodzi skutki prawne – w okolicznościach tej sprawy jest to powód. Podkreślenia przy tym wymaga, że tak zwane sytuacje graniczne, stwarzające niepewność co do podstaw przypisania złej wiary, powinny być rozstrzygane na korzyść ostania się wniosku domniemania o istnieniu dobrej wiary (B. Janiszewska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4)), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, art. 7).

W kontekście relacji postępowania ze skargi pauliańskiej do roszczeń wywodzonych z art. 224 § 2 k.c., wypada ponownie odwołać się do wyroku Sądu Najwyższego (sygn. akt IV CSK 102/09). Wskazano tam, że wobec stwierdzenia bezskuteczności w stosunku do masy upadłości czynności prawnej przenoszącej własność rzeczy z upadłego na inną osobę, właścicielem rzeczy - w stosunkach pomiędzy upadłym a tą osobą - pozostaje upadły. Osoba ta nie ma więc tytułu prawnego do korzystania z rzeczy. Od chwili, w której dowiedziała się, że jest posiadaczem samoistnym rzeczy na podstawie bezskutecznej czynności prawnej, co powoduje, że ma ustawowy (art. 134 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego) obowiązek przekazania rzeczy do masy upadłości - za którą to chwilę należy uznać uprawomocnienie się wyroku stwierdzającego bezskuteczność czynności także gdy jest to bezskuteczność z mocy prawa - jest posiadaczem w złej wierze. Korzystanie przez tę osobę z rzeczy jest więc od tej chwili korzystaniem, stosownie do art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., powodującym obowiązek świadczenia wynagrodzenia właścicielowi rzeczy.

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w składzie niniejszym w pełni podziela i przyjmuje za własne. W okolicznościach tej sprawy wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie uznający za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości spółki (...) czynności w postaci nabycia praw do spornych lokali przez K. N., a następnie ich przeniesienia na rzecz pozwanej Ad. 2, zapadł 25 marca 2019 r. Tymczasem powód dochodzi zapłaty od K. N. za okres posiadania lokali od 12 stycznia 2011 r. do 6 maja 2012 r. W tym czasie nie tylko nie istniało jeszcze orzeczenie stwierdzające bezskuteczność nabycia w dniu 23 grudnia 2008 r. praw do lokali przez K. N., ale nawet nie toczyło się jeszcze postępowanie w tym przedmiocie – pozew syndyka został złożony dopiero w grudniu 2012 r.

Na marginesie wypada zauważyć, że sprawa z powództwa Syndyka o uznanie ww. czynności za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) S.A. nie była sprawą prostą i oczywistą, o czym świadczy przebieg postępowania. Pozwana zasadnie zwróciła uwagę na to, że Sąd Okręgowy w Warszawie rozpoznający sprawę w I instancji oddalił powództwo Syndyka, a Sąd Apelacyjny w Warszawie początkowo oddalił apelację Syndyka od tego wyroku. Dopiero po uchyleniu wyroku drugoinstancyjnego przez Sąd Najwyższy, po ponownym rozpoznaniu sprawy, wydany został powoływany przez Syndyka w sprawie niniejszej wyrok z dnia 25 marca 2019 r.

W świetle powyższego, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa w stosunku do K. N. na podstawie art. 224 § 2 k.c., a tym bardziej art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c.

W odniesieniu do podstaw prawnych wywiedzionych roszczeń, wskazanych przez powoda jako ewentualne, tj. art. 415 k.c. lub „przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu - art 409 i nast. k.c.”, wypada zauważyć, że powód w zasadzie nie uzasadnił podstaw do zastosowania owych ewentualnych podstaw prawnych do stanu faktycznego tej sprawy. Uwzględnienie powództwa czy to na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (przy czym wyjaśnić wypada, że jest to art. 405 i n. k.c., zaś art. 410 k.c. traktuje o nienależnym świadczeniu, przy czym i tak ustawodawca odsyła tu do art. 405 k.c.), czy na podstawie art. 415 k.c. i n., wymaga wykazania przez powoda pewnych okoliczności, z zasady związanego z koniecznością podjęcia inicjatywy dowodowej. W pierwszym wypadku przede wszystkim należy dowieść, że doszło do przesunięcia majątkowego bez podstawy prawnej. W drugim przypadku powód powinien wykazać, że poniósł szkodę, pozostającą w normalnym związku przyczynowym z zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprawcy szkody (ewentualnie osoby, za którą sprawca ponosi odpowiedzialność).

W okolicznościach tej sprawy trudno uznać, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej Ad. 1 mającego miejsce w okresie od 12 stycznia 2011 r. do 6 maja 2012 r. Czynsz najmu pobrany wówczas za jeden ze spornych lokali miał swoją podstawę w umowach najmu zawartych z podmiotami trzecimi. Wypada zauważyć, że uznanie czynności prawnej polegającej na nabyciu lokali przez K. N. za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) S.A., w żadnym razie nie czyni owych umów najmu nieważnymi. W ocenie Sądu, nie można uznać, że pozwana wzbogaciła się w tym zakresie kosztem spółki (...) w rozumieniu art. 405 k.c.

Powód nie wykazał też żadnej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej w reżimie odpowiedzialności deliktowej. W szczególności nie zgłoszono w sprawie wniosków dowodowych nakierowanych na wykazanie okoliczności, które przemawiałyby za przypisaniem pozwanej winy. Powód nie podjął także próby wykazania istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy ewentualną szkodą upadłego (przy czym nie wyjaśnił, co miałoby być ową szkodą) a zachowaniem pozwanej.

Z tych wszystkich przyczyn powództwo należało oddalić, o czym orzeczono w pkt. I. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając kosztami w całości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej. Uwzględniono koszty zastępstwa procesowego w wysokości 15.000 zł (ustalone stosownie do § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W zakresie wskazania podmiotu zobowiązanego do zapłaty, Sąd – mimo rozbieżności w orzecznictwie w tym zakresie – uznał za zasadne, że w sprawie, w której syndyk działa na rzecz upadłego świadczenie dochodzone przez syndyka lub przeciwko syndykowi podlega zasądzeniu na rzecz upadłego lub od upadłego (tak np. wyroki Sądu Najwyższego z 7.10.2004 r., IV CK 86/04, LEX nr 143176 i z 16.01.2009 r., III CSK 244/08, LEX nr 523687).

Nieuiszczone koszty sądowe Sąd, na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. a contrario, przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie - pkt III wyroku.

sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska