Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Rafał Wagner

Protokolant: stażysta Aleksandra Bobińska

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2025 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa T. N. i A. N.

przeciwko (...) Bank (...) AG z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty głównej 105 000 (sto pięć tysięcy) zł;

II.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 26 września 2008 r. zawarta pomiędzy (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce a T. N., A. N. i M. N. jest nieważna;

III.  zasądza od (...) Bank (...) AG z siedzibą w W. łącznie na rzecz T. N. i A. N.:

1)  kwotę 28 290,92 (dwadzieścia osiem tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt i 92/100) zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 25 września 2021 r. do dnia zapłaty,

2)  odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 37 911,08 (trzydzieści siedem tysięcy dziewięćset jedenaście i 08/100) zł od 25 września 2021 r. do 15 lipca 2024 r.,

3)  odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 67 088,92 (sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemdziesiąt osiem i 92/100) zł od 25 czerwca 2022 r. do 15 lipca 2024 r.;

IV.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

V.  zasądza tytułem kosztów procesu od (...) Bank (...) AG z siedzibą w W. łącznie na rzecz T. N. i A. N. kwotę 6 451 (sześć tysięcy czterysta pięćdziesiąt jeden) zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 53/25

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 grudnia 2021 r. skierowanym przeciwko (...) Bank (...) AG z siedzibą w W., powodowie T. N., A. N. i M. N. wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 133.290,92 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

2.  ustalenie, na podstawie art. 189 k.p.c., że umowa kredytu nr (...) z dnia 26 września 2008 r. zawarta pomiędzy stroną powodową a poprzednikiem prawnym pozwanego jest nieważna;

ewentualnie, na wypadek oddalenia żądania o ustalenie, wnieśli o:

3.  ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., że postanowienia § 2 ust. 1 umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2 pkt 1, § 13 ust. 7 i § 21 ust. 3 Regulaminu w zakresie odnoszącym się do waloryzacji/indeksacji są bezskuteczne wobec strony powodowej.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty oraz kwoty 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(pozew – k. 3-27v)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i wysokości, podnosząc również zarzut przedawnienia roszczeń.

(odpowiedź na pozew – k. 78-110)

Postanowieniem z 9 stycznia 2025 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. i podjął je z udziałem T. N. jako następcy prawnego zmarłej M. N..

(postanowienie - k. 158)

Pismem z dnia 10 marca 2025 r. w związku z oświadczeniem o potrąceniu z 16 stycznia 2025 r. powodowie cofnęli pozew bez zrzeczenia się roszczenia o zapłatę kwoty 105.000 zł. Wobec powyższego, powodowie wnieśli o:

- zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kwoty 28.290,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

- zasądzenia od pozwanego na rzecz strony powodowej odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 105.000 zł od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia 16 lipca 2024 r. (jako daty wymagalności roszczenia banku).

(pismo procesowe z 10.03.2025 – k. 173-175, oświadczenie o potrąceniu – k. 185)

Pismem z 10 marca 2025 r. pozwany wyraził zgodę na cofnięcie powództwa w części bez zrzeczenia się roszczenia, wniósł o umorzenie postępowania w tej części i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania w zakresie ograniczonego powództwa.

(pismo procesowe – k. 222-223)

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

(protokół rozprawy z 31 marca 2025 r.– k 225 i n.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

25 sierpnia 2008 r. T. N. i A. N. złożyli wniosek o kredyt hipoteczny w oddziale banku (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce (poprzednik prawny pozwanego banku, działający ówcześnie pod marką (...)). Jako wnioskowaną kwotę kredytu wskazano 105.000 zł, przy czym jako „walutę wnioskowanego kredytu” zaznaczono na formularzu wniosku opcję „CHF”. Jako cel kredytu wskazano „zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym”.

(okoliczność bezsporna w zakresie następstwa prawnego pozwanego, wniosek kredytowy - k. 26-128)

Pozytywna decyzja kredytowa została wydana 25 sierpnia 2008 r.; odnosiła się ona wyłącznie do kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego.

(decyzja kredytowa – k. 132)

26 września 2008 r. T. N., A. N. i M. N. zawarli z (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce UMOWĘ O KREDYT HIPOTECZNY nr (...), sporządzoną w dniu 23 września 2008 r. Przy zawarciu umowy wykorzystano wzorzec umowny stworzony przez bank i w tym zakresie umowa nie podlegała negocjacjom - nie doszło do indywidulanego uzgodnienia jej postanowień.

Z treści § 2 ust. 1 ww. umowy kredytu wynikało, że bank zobowiązuje się oddać kredytobiorcy do dyspozycji kwotę w wysokości 105.000 zł, przy czym zastrzeżono, że kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF.

Jako cel kredytu wskazano w § 2 ust. 2 zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym i refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe.

Okres kredytowania został ustalony na 240 miesięcy (§ 2 ust. 3).

Zgodnie z § 3 kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, wynoszącej na dzień sporządzenia umowy 4,40833% w stosunku rocznym (ust. 1), przy czym wskazano, że zmienna stopa procentowa jest ustalana jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży banku w wysokości 1,60 p.p. (ust. 2), a oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) (ust. 3).

Zgodnie z § 5 ust. 1 wypłata kredytu następowała jednorazowo.

W myśl § 6 ust. 6 umowy raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem miały być pobierane z rachunku bankowego wskazanego w treści pełnomocnictwa, stanowiącego załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej.

W § 7 wymieniono zabezpieczenia kredytu, w tym pierwszą hipotekę kaucyjną do kwoty 210.000 zł na kredytowanym spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, a także cesję praw na rzecz banku z polisy ubezpieczenia tej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (ust. 1).

W § 15 wskazano, że w zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie mają postanowienia Regulaminu (ust. 1), przy czym kredytobiorca oświadczał jednocześnie, że w dniu podpisania umowy otrzymał Regulamin i aktualną na dzień sporządzenia umowy Taryfę i zapoznał się z nimi (ust. 2).

(umowa o kredyt hipoteczny - k. 36-38, 134-136; w zakresie braku indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy domniemanie prawne na podstawie art. 385 ¹ § 3 w zw. z § 4 k.c., nadto zeznania powodów - protokół rozprawy z dnia 31.03.2025 r. – k. 225-227 )

W stanowiącym załącznik do umowy kredytu Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) (dalej „Regulamin”) w § 2 zostały zawarte definicje, między innymi następujących pojęć:

– kredyt indeksowany do waluty obcej – „kredyt oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotych, według Tabeli” (pkt 2),

- Tabela – „Tabela kursów walut obcych obowiązująca w Banku” (pkt 12),

Zgodnie z § 4 ust. 1: Kredyt udzielany jest w złotych. Na wniosek Wnioskodawcy Bank udziela kredytu indeksowanego do waluty obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej Wnioskodawca wnioskuje o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, z zaznaczeniem, iż wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Zgodnie z § 7 ust. 4: W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11.

Zgodnie z § 9: Raty spłaty kredytu pobierane są z rachunku bankowego Kredytobiorcy, prowadzonego w złotych, wskazanego w Umowie. (ust. 1). W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej: 1) raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu; 2) jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu. ( ust. 2).

(Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) k. 137-142)

Opisana wyżej umowa kredytowa, ani załączniki do niej, nie zawierały w swojej treści informacji odnoszących się do sposobu tworzenia tabel kursowych w (...).

(okoliczność bezsporna)

W dacie zawierania umowy T. N. i A. N. uzyskiwali dochody w złotych i potrzebowali funduszy również w złotych – na zakup mieszkania, w którym mieli zamieszkać. Powodowie uzyskali informację, że nie mają zdolności kredytowej dla kredytu złotowego. Dodatkowo – aby zwiększyć ich zdolność kredytową do umowy stanęła również matka powoda – M. N.. Powodowie nie mieli wiedzy co do tego, jaką walutą jest CHF, czym charakteryzuje się na rynku walutowym względem innych walut. Nie zdawali sobie sprawy, że wraz ze wzrostem kursu CHF wzrastać będzie rata i saldo kredytu. ( zeznania powodów – protokół rozprawy z 31 marca 2025 r. – k. 225-227)

Przed zawarciem umowy kredytu przedstawiono powodom do podpisu dwa dokumenty odnoszące się do ryzyka walutowego związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do CHF. Pierwszy datowany był na 25 sierpnia 2008 r. i stanowił załącznik do wniosku kredytowego, a zatytułowany był „Oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej”. Wskazano tam między innymi:

W związku z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany kursem waluty obcej, Wnioskodawca oświadcza, iż został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej, oraz że:

- będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

- znane mu są postanowienia „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej;

- został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku;

jest świadomy, że:

- ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt;

- ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku wynikającego z Umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu;

- kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;

- saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej; raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie.

Drugi z dokumentów, podpisany 26 września 2008 r., stanowił załącznik do umowy kredytu, zatytułowany był „Oświadczenie kredytobiorcy wz. z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką”. Wskazano tam:

W związku z zawarciem Umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej Kredytobiorca oświadcza, że:

1)  został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej,

2)  będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

3)  (…);

4)  został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku;

5)  jest świadomy, że:

a)  ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt;

b)  ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku wynikającego z Umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu;

c)  kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;

d)  saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej;

e)  raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie.

Nie wyjaśniono kredytobiorcom, że wysokość kursu CHF wpływa nie tylko na wysokość raty w złotówkach, ale także na wysokość salda kredytu (kapitału) w przeliczeniu na złotówki i w efekcie saldo zadłużenia w przeliczeniu na złote może rosnąć pomimo regularnej spłaty rat. Nie wyjaśniono, jak bank ustala kurs CHF stosowany do rozliczeń z kredytobiorcą. Nie przedstawiono powodom żadnych tabeli dotyczących ryzyka walutowego, ani przedstawiających historyczne wahania kursu.

( Oświadczenia – k. 130, 144, zeznania powodów - protokół rozprawy z dnia 31 marca 2025 r. – k. 225-227 )

Kredyt został wypłacony przez (...) zgodnie z postanowieniami umowy, w wysokości 105.000 zł w dniu 16 października 2008 r., co przy przyjęciu kursu 2,2198 stanowiło równowartość 47.301,56 CHF. (zaświadczenie – k. 52 i n.)

Pismem z dnia 24 czerwca 2021 r. T. N. złożył reklamację dotyczącą umowy kredytu z 26 września 2008 r. i wezwał do zapłaty 66.202 zł nadpłaconych z uwagi na zastosowanie mechanizmu waloryzacyjnego. Bank odmówił uwzględnienia reklamacji, która została mu doręczona 25 sierpnia 2021 r.

(reklamacja – k. 58-62, odpowiedź na reklamację – k. 63-65)

Pismem z 21 czerwca 2024 r. pozwany Bank wezwał T. i A. N. do zapłaty kwoty udostępnionego kapitału, tj. kwoty 105.000 zł. Pozwem z 18 listopada 2024 r. Bank wystąpił przeciwko kredytobiorcom o zapłatę ww. kwoty.

(kopia pozwu – k. 178 i n.)

W dacie zawierania umowy kredytu T. N. i A. N. byli małżeństwem i pozostawali we wspólności majątkowej. Sytuacja ta nie uległa zmianie. Kredyt nie został dotychczas spłacony. Był i jest spłacany wyłącznie przez małżonków A. N..

(zeznania powodów – k. 226-227)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody złożone do akt przez strony oraz zeznania powodów. W zakresie dowodów z dokumentów, nie dopatrzył się w nich niczego, co uzasadniałoby powzięcie jakichkolwiek wątpliwości co do ich wiarygodności i mocy dowodowej, dlatego stanowiły podstawę dla poczynionych w sprawie ustaleń. W ocenie Sądu dowody te, w zakresie, w jakim stanowiły podstawę poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych, tworzą razem zasadniczo spójny i nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to zasługujący na wiatę materiał dowodowy.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na zeznaniach powodów, które w pełni korelowały z dowodami w postaci dokumentów związanych z zawarciem i realizacją przedmiotowej umowy. Z ich zeznań wynika jednoznacznie, że nie negocjowali kwestionowanych postanowień umowy i pozostawali w przekonaniu, że bank oferuje mu bezpieczny produkt finansowy. Zeznania powodów były logiczne i spójne, a w konsekwencji nie budziły wątpliwości. Dlatego Sąd uznał je za wiarygodne w całości.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie w znacznej części, ponieważ umowa nr (...) z dnia 26 września 2008 r. zawarta pomiędzy stroną powodową a poprzednikiem prawnym pozwanego jest nieważna. Nieważność umowy wynika z zawarcia w niej postanowień abuzywnych, które nie mogą być zastąpione jakimikolwiek innymi regulacjami prawnymi.

Bezsporny pomiędzy stronami był fakt zawarcia ww. umowy w kwocie 105.000 złotych. Istota sporu sprowadzała się natomiast do ustalenia, czy ww. umowa jest nieważna, a tym samym czy zachodzą przesłanki zasądzenia na rzecz strony powodowej uiszczonych przez nią w toku realizacji umowy na rzecz pozwanego kwoty.

Wobec uwzględnienia roszczenia głównego, Sąd odstąpił od rozważań dotyczących zgłoszonych przez stronę powodową roszczeń ewentualnych.

W ocenie Sądu będąca przedmiotem rozpoznania umowa była typową umową kredytu indeksowanego kursem CHF. Kwota kredytu ustalona została w walucie polskiej, tj. w wysokości 105.000 zł, ale jej wypłata (również w PLN) następowała według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. Spełnienie świadczenia następowało zaś w walucie polskiej z zastosowaniem kursu walutowego. Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia jest zatem rozważenie czy drugą stroną umowy był konsument, a jeżeli tak, to czy kwestionowane przez stronę powodową postanowienia mają charakter niedozwolony (art. 385 i kolejne k.c.) i w przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi na to pytanie, jaki jest skutek ich wyeliminowania z kontraktu z punktu widzenia jego bytu, przy uwzględnieniu wykładni postanowień dyrektywy 93/13 dokonanych w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości UE co do możliwości uzupełniania luk w umowie na skutek wyeliminowania postanowień niedozwolonych, mając przy tym na względnie krajowy porządek prawny (np. art. 358 § 2 k.c.) oraz wolę strony powodowej w tym zakresie.

Status konsumenta i przedsiębiorcy, brak negocjacji i świadczenia główne.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22 ¹ k.c.).

Ciężar dowodu, że tzw. klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał. Nie można uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank. Podobnie nie można za negocjacje uznać wyboru rachunku z którego bank będzie potrącał wierzytelności wynikające z umowy.

Ww. postanowienia umowne określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń walutowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu denominowanego do waluty obcej.

Kwestia pouczeń o ryzyku

Sporna pomiędzy stronami była problematyka rozumienia pouczenia zamieszczonego w dokumentacji umownej co do ryzyka związanego z zaciągnięciem zobowiązania z walutą obcą, jako miernikiem jego wartości. Strona pozwana zasadniczo wywodzi z niego pełne zaznajomienie konsumenta z zagadnieniem ryzyka towarzyszącego zaciągnięciu wieloletniego zobowiązania odnoszącego się do kursu waluty obcej.

W orzecznictwie Trybunału wskazuje się, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej, przy czym zakres udzielanych informacji nie może wykraczać ponad to, co w dacie zawarcia umowy było możliwe do ujawnienia (por. wyrok w sprawie C-186/16 A., wyrok w sprawie C-212/20). Pierwszorzędne znaczenie należy tu nadać literalnej treści pouczenia ujętego w dokumentacji umownej.

Klauzula ryzyka kursowego określa główne świadczenie umowy kredytu, lecz nie została sformułowana w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści umowy i okoliczności jej zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z umową. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, w tym w szczególności historyczny wykres kursu CHF/PLN za okres co najmniej kilkunastu lat i symulację wpływu wzrostu tego kursu o co najmniej kilkadziesiąt procent na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczone w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez pozwany bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsumenci, którzy nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF, zostali obciążeni nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie byli w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Pouczenie powodów o ryzyku kursowym ograniczało się w istocie do przedstawienia do podpisu gotowych oświadczeń: pierwszego wraz z wnioskiem kredytowym, drugiego wraz z umową kredytu. W okolicznościach tej sprawy nie była przedmiotem sporu treść podpisanych przez powodów dokumentów, w tym obejmujących oświadczenia odnoszące się do ryzyka kursowego. Powodowie nie twierdzili, że nie podpisali owych oświadczeń, czy też że dokumenty te miały w rzeczywistości inną treść niż to wynika z odpisów znajdujących się w aktach sprawy. Powodowie twierdzili natomiast, że przed zawarciem umowy nie zostali oni poinformowani przez przedstawicieli banku w sposób kompleksowy o ponoszeniu ryzyka kursowego, o zależności pomiędzy wysokością salda kredytu w złotych a wahaniami kursu CHF itd. Sąd uznał, że poprzednik prawny pozwanego banku zaniechał poinformowania konsumenta, na czym w istocie polega ryzyko związane z zaciągnięciem zobowiązania indeksowanego do waluty obcej. Sąd miał na względzie to, że poza przedstawieniem powodom do podpisu dwóch przygotowanych przez bank dokumentów („Oświadczeń”), pierwszego na etapie składania wniosku kredytowego, drugiego w dacie zawarcia umowy, powodom nie udzielono w zasadzie żadnych informacji odnoszących się do ryzyka kursowego.

O dopełnieniu obowiązku informacyjnego z pewnością nie może świadczyć samo tylko przedstawienie konsumentowi do podpisu ogólnego oświadczenia, z którego wynika,
że kredytobiorca jest świadomy ponoszonego ryzyka zmiany kursu waluty, w sytuacji gdy konsument podpisał takie oświadczenie bez właściwego zrozumienia znaczenia zawartych w nim treści (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2022 r., sygn. akt II CSKP 415/22, Legalis). Tymczasem właściwe zrozumienie treści wskazanych „Oświadczeń” (podobnie jak treści samej umowy) wymagało odpowiedniego komentarza ze strony przedstawicieli Banku, wyjaśnienia występujących tam pojęć, poparcia informacji tam ujętych odpowiednimi przykładami. Bez omówienia treści tych dokumentów przeciętny konsument nie miał w istocie szans na pełne zrozumienie konstrukcji umowy kredytu indeksowanego do CHF i rodzaju związanych z tym ryzyk.

Bank kredytujący nie dopełnił przed zawarciem kwestionowanej umowy obowiązku informacyjnego względem powodów, wskutek czego nie zdawali oni sobie sprawy z tego, że kredyt indeksowany do CHF, mimo że oprocentowany korzystniej w stosunku do kredytu złotowego - co miało przełożenie na niższą ratę kredytu i wyższą zdolność kredytową, jest produktem niezwykle ryzykownym i może finalnie okazać się znacznie droższy od kredytu złotowego, a kredytobiorca ponosi nieograniczone ryzyko wzrostu wyrażonych w PLN salda kredytu i raty kredytu. Nieświadomi powyższego powodowie zdecydowali się na zawarcie umowy (zatem na nabycie produktu finansowego oferowanego przez poprzednika prawnego pozwanego), pozostając w błędnym przekonaniu, że jest to kredyt tani i bezpieczny.

Także i te okoliczności – niezależnie od kwestii pozostawienia bankowi możliwości jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań kontrahenta - przemawiają za uznaniem, że badane w sprawie klauzule umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 września 2021 r., sygn. akt I ACa 386/21, niepubl., a także w wyroku z dnia 20 października 2021 r., sygn. akt I ACa 155/21, Lex).

Niejednoznaczność i abuzywność klauzul przeliczeniowych.

Do klauzul przeliczeniowych znajduje zastosowanie art. 479 ⁴³ k.p.c. (mający w niniejszym wypadku nadal zastosowanie na podstawie art. 9 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Zgodnie z art. 479 ⁴³ k.p.c., wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mają skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanych za niedozwolone postanowień wzorca umowy do rejestru. Na powyższy skutek stosowania art. 479 ⁴³ k.p.c. wskazano w orzecznictwie1 i pozostaje on w zgodzie z celami art. 6 i 7 dyrektywy 93/13.2 Niemniej jednak, indywidualna kontrola postanowienia umownego także prowadzi do wniosku, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu (różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej), pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Tym samym bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca w żaden sposób nie mógł się sprzeciwić wysokości kursu narzuconego przez bank. W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.3 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, tzw. ustawa „antyspreadowa”).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.4 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,5 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24 stycznia 2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem6, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu denominowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia. Norma ta ma charakter dyspozytywny, w przeciwieństwie np. do węgierskiego stanu prawnego, przez co niemiarodajne jest na potrzeby rozstrzygnięcia sprawy odwoływanie się do wyroku Trybunału z dnia 2 września 2021 r., C-932/19, w którym analizowano kwestię woli konsumenta na kwestię upadku umowy, ale przy uwzględnieniu treści krajowego prawodawstwa, którego celem był wyeliminowanie nierównowagi kontraktowej stron (stwierdzenie nieważności warunków umownych dotyczących ustalenia kursu wypłaty i spłaty świadczenia ustalanych przez instytucje finansowe w zakresie umów kredytu, pożyczki, lub leasingu finansowego zawartych od dnia 1 maja 2004 r. do dnia wejścia w życie ustawy i ich zastąpienie urzędowym kursem ustalanym węgierski bank centralny).

Nieważność umowy.

Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ postanowienia te oznaczają główny przedmiot umowy i określają sposób jej wykonywania – skoro zaś nie jest możliwe określenie sposobu wykonywania umowy, to musi ona być uznana za niewykonalną, a przez to nieważną. Stanowisko to przeważa w aktualnym orzecznictwie.7 Jednocześnie strona powodowa stanowczo wyraziła zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadoma wynikających z tego konsekwencji. Należy tutaj zwrócić uwagę, że wprawdzie art. 385 ¹ § 1 k.c. (ani art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13) nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, niemniej jednak dyrektywa nr 93/13 przewiduje w art. 8 możliwość przyjęcia lub utrzymania bardziej rygorystycznych przepisów prawnych, których celem jest także osiągnięcie celu odstraszającego (art. 8b ust. 1). Obowiązkiem organu stosującego prawo jest zapewnienie skuteczności ochrony przyznanej konsumentowi w normach zawartych w dyrektywie. Dlatego nie ma przeszkód aby w sytuacji, w której naruszenie praw konsumenta chronionych dyrektywą prowadzi do innej niż przewidziana jako zasadnicza w art. 385 ¹ k.c. wadliwości czynności prawnej, zastosowania nie mogła znaleźć inna sankcja, w tym sankcja nieważności czynności prawnej.

Tezie tej nie sprzeciwia się stwierdzenie, że umowa bezwzględnie wiąże w pozostałym zakresie (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13). Zgodnie z wykładnią tego przepisu dokonaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, umowa zawierająca nieuczciwe warunki powinna w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego (m.in. wyroki w sprawie C-618/10, w sprawie C-488/11, w sprawie C-260/18). Stąd też oczywiste jest, że nie jest możliwe dalsze funkcjonowanie umowy, której po wyłączeniu z niej postanowień niedozwolonych (które mogą przecież w określonych warunkach dotyczyć głównych świadczeń stron), nie da się wykonać – określić sposobu i wysokości świadczenia.

Zarzut potrącenia.

Zdaniem Sądu oświadczenie o potrąceniu dokonane w imieniu powodów z dnia 16 stycznia 2025 r. (k. 185) jest ważne i skuteczne. Oświadczenie to wywołuje skutki materialnoprawne i powinno zostać uwzględnione przy ustalaniu przez sąd dochodzonej ostatecznie kwoty, z tym zastrzeżeniem, że odsetki winny być liczone od 31. dnia od doręczenia pozwanemu reklamacji, co nastąpiło 25 sierpnia 2021 r. (analogicznie do terminu określonego w art. 6 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym).

Roszczenie o ustalenie nieważności.

W ocenie Sądu strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, kredyt jest nadal spłacany, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna8. Pogląd, jakoby interes prawny był konsumowany przez roszczenie o zapłatę wywodzone w oparciu o twierdzenie o nieważności umowy, jest nieprzekonujący. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zapłatę (zwrot) należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie regulowałoby w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego istnieją poważne rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie na tyle zakresu normy z art. 365 § 1 k.p.c.9.

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast okoliczność, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy roszczenie o zwrot równowartości wypłaconego kapitału kredytu nie ma w tym względzie znaczenia (z zastrzeżeniem skutków wynikających z ewentualnego wniesienia przez pozwanego powództwa wzajemnego bądź podniesienia zarzutu potrącenia lub zatrzymania).10 Wobec tego brak jest podstaw do oddalenia powództwa o zapłatę na podstawie art. 409 k.c., art. 411 pkt 2 k.c., art. 411 pkt 4 k.c. czy jakiejkolwiek innej (w tym także art. 5 k.c.).

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.). Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony świadczenia nie miały oparcia w łączącej strony umowie. W związku z tym na pozwanym banku ciąży obowiązek zwrotu na rzecz powodów kwoty, którą świadczył na podstawie nieważnej czynności prawnej niezależnie od tego, czy strona powodowa spłaciła na rzecz banku kwotę udostępnionego jej kapitału, czy też nie. W razie bowiem upadku umowy kredytu, każda z jej stron ma odrębne roszczenia o zwrot spełnionych w ramach jej wykonania świadczeń. Należy przy tym zauważyć, że w sprawie niniejszej nie ma miejsce żadna z sytuacji, która uniemożliwiałaby domaganie się zwrotu przez powodów nienależnie spełnianego świadczenia (art. 411 k.c.). Nie sposób bowiem zarzucić powodom, że świadczyli z pełną świadomością tego, że nie byli zobowiązani, w szczególności, iż zgodnie z postanowieniami umowy brak spełnienia zobowiązań narażał ich na przedsięwzięcie ze strony banku czynności sankcyjnych (wypowiedzenie umowy, wymagalność niespłaconego kapitału, groźba sporu sądowego). Brak również podstaw, aby świadczenie na podstawie umowy zawartej w oparciu o narzucone przez bank nieuczciwe warunki czyniło zadość zasadom współżycia społecznego. Sąd a limine nie wyłącza możliwości oparcia się na klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c., art. 411 pkt 2 k.c.), jako przesłance niweczącej żądanie konsumenta, niemniej jednak uzasadnieniem dla jej zastosowania muszą być wyjątkowe okoliczności. W ocenie Sądu na kanwie niniejszej sprawy brak okoliczności tego rodzaju, które miałby usprawiedliwiać domaganie się oddalenia żądania zwrotu świadczenia nienależnego (art. 411 pkt 2 k.p.c.), czy świadczyć o nadużywaniu przez powodów prawa (art. 5 k.c.). W doktrynie słusznie podnosi się, że art. 411 pkt 2 k.c. nie stanowi przepisu szczególnego względem art. 5 k.c., w związku z czym unormowanie z art. 411 pkt 2 k.c. wyprzedza zarzut ogólny nadużycia prawa z art. 5 k.c.11 W pierwszym bowiem przypadku charakter świadczenia nienależnego wyklucza domaganie się jego zwrotu, w drugim zaś charakter roszczenia czyni możliwym domaganie się zwrotu, lecz w konkretnych okolicznościach jest ono nadużywane. I tak w ocenie Sądu nie może zostać uznane za zadośćuczynienie zasadom słuszności spełnienie przez powodów świadczenia w wykonaniu umowy uznanej za nieważną z uwagi na jej kwalifikowaną wadliwość konstrukcyjną (upadek indeksacji) w sytuacji, kiedy wzór umowy opracował bank. Zdaniem Sądu powodowie nie nadużywali również prawa do domagania się zwrotu uiszczonych kwot z odwołaniem się do sytuacji prawnej innych kredytobiorców, którzy nie zdecydowali się na zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej. W ocenie Sądu okoliczność wyboru przez stronę powodową oferty kredytu z udziałem waluty obcej, przedstawionej przez pozwanego jako oferta korzystniejsza w dacie zawierania umowy, nie może świadczyć o tym, że powodowie kwestionując po latach kontrakt nie mogą skutecznie dochodzić przysługujących im praw konsumenckich z uwagi na nadużycie prawa, w świetle decyzji innych osób.

W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego w zakresie przesłuchania strony powodowej, należy wskazać, iż powodowie jako małżonkowie pozostający w ustroju wspólności majątkowej spłacali kredyt z majątku wspólnego i na ich rzecz łącznie podlegała zasądzeniu cała dochodzona ostatecznie kwota 28 290,92 zł.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Odsetki od umorzonych wierzytelności należne są zaś do chwili powstania stanu potrącalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2004 r., IV CK 362/02).

W niniejszej sprawie w zakresie dochodzonej kwoty odsetki zasądzone zostały od 31 dnia od doręczenia reklamacji (analogicznie do terminu określonego w art. 6 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym, tj. – od kwoty 28 290,92 zł od dnia 25 września 2021 r.

W zakresie natomiast odsetek od umorzonej części wierzytelności, tj. od kwoty 105.000 zł roszczenie odsetkowe należało rozdzielić uwzględniając kwotę wynikającą ze złożonej przez powodów reklamacji. Wówczas kredytobiorcy wezwali pozwany Bank do zapłaty kwoty 66.202 zł. Odsetki od tej różnicy, tj. 37.911,08 zł zasądzić należało od dnia 25 września 2021 r. (jak wyżej) do dnia 15 lipca 2024 r., tj. do dnia kiedy potrącenie wzajemnych należności stron stało się możliwe (termin zapłaty kwoty wypłaconego kapitału wynikający z wezwania Banku z dnia 21 czerwca 2024 r. upływał 14 lipca 2024 r.). W zakresie pozostałej kwoty, nieobjętej wezwaniem (reklamacją) powodów, a więc 67 088,92 zł odsetki od tej kwoty zasądzić należało od 8 dnia od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu (data doręczenia 17 czerwca 2022 r.), tj. od 25 czerwca 2022 r. do dnia 15 lipca 2024 r., tj. do chwili powstania stanu potrącalności. W pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe zostało oddalone.

Częściowe umorzenie postępowania.

Strona powodowa częściowo cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, a zatem wymóg z art. 203 § 1 k.p.c. został spełniony. Ponadto okoliczności sprawy nie wskazują, aby cofnięcie pozwu było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzało do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). Wobec tego postępowanie zostało częściowo umorzone na podstawie art. 355 k.p.c. w zakresie kwoty 105.000 zł, co wynikało ze wzajemnego potrącenia wierzytelności.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu

O kosztach procesu w pkt. IV sentencji Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie 100 zd. 2 k.p.c., obciążając całością kosztów pozwanego.

W ocenie sądu, cofnięcie powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia w części wskutek złożenia przez pozwanego powództwa przeciwko kredytobiorcom o zwrot kapitału nie skutkuje zasądzeniem od powodów na rzecz pozwanego części kosztów procesu. Sąd podziela w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego wyrażone m. in. w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2012 r. (sygn. akt II CZ 208/11, LEX nr 1214570), zgodnie z którym jeżeli powód wykaże, że wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wytoczenia pozwu, to powinien być uznany za stronę wygrywającą. W dacie wniesienia pozwu potrącenia nie zostały jeszcze dokonane, zaś samo wytoczenie powództwa o ustalenie nieważności umowy w ocenie sądu było niezbędne do ochrony praw powodów jako konsumentów. Samo złożenie przez powodów oświadczeń o potrąceniu umotywowane było złożeniem w trakcie trwania niniejszego postępowania przez bank pozwu przeciwko powodom o zapłatę. Również orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przemawia za brakiem możliwości obciążania kredytobiorców kosztami postępowania w przypadku dochodzenia przez nich roszczeń przeciwko bankom z żądaniem stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego i wyłączenia jego stosowania (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 lipca 2020 r., C-229/19 (...) SA, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13 września 2018 r., C-176/17. (...)). W związku z przedstawionymi powyżej zagadnieniami powództwo w niniejszej sprawie zostało częściowo uwzględnione, zaś koszty procesu zostały zasądzone w całości od pozwanego na rzecz powodów łącznie w kwocie 5.451 zł.

Na wyżej wskazaną kwotę złożyły się: uiszczona opłata od pozwu w wysokości 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 51 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powodów w osobie adwokata w wysokości 5.400 zł (ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Rafał Wagner

1 por.:

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.11.2015 r., III CZP 17/15,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.07.2021 r. I CSKP 222/21,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2022 r., II CSKP 796/22,

2 por.:

- pkt 44 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26.04.2012 r., C-472/10, N. H.,

- pkt 47 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.12.2016 r., C-119/15, Biuro (...)

3 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

4 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

5 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

6 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 76.

7 por.:

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.06.2022 r., I CSK 2326/22,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., I CSK 2538/22,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., I CSK 2722/22.

8 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,

9 por. postanowienie SN z 9 stycznia 2019 roku, I CZ 112/18

10 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21.

11 P. Księżak (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3A, red. K. Osajda, 2017, komentarz do art. 411, pkt 46, R. Trzaskowski (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, LEX.+