Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 22 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant sekretarz sądowy Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. G.

przeciwko (...) Bank S.A. w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) Bank S.A. w W. na rzecz powoda W. G. kwotę 158 094,09 zł (sto pięćdziesiąt osiem tysięcy dziewięćdziesiąt cztery złote i dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 lutego 2023 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego (...) Bank S.A. w W. na rzecz powoda W. G. kwotę 6 417 (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 76/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 30 grudnia 2022 roku (data prezentaty – k. 3) przeciwko (...) Bank S.A. w W. (dalej: Bank) powód W. G. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 162 687,54 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód dochodził ww. kwoty tytułem odszkodowania w związku z wadliwym wykonywaniem przez pozwanego na rzecz powoda usługi doradztw inwestycyjnego oraz w związku z dopuszczeniem się przez pozwanego w stosunku do powoda nieuczciwych praktyk rynkowych przy sprzedaży instrumentów finansowych – certyfikatów inwestycyjnych (...) (pozew – kk. 3-15)

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 3 marca 2023 roku (data stempla pocztowego – k. 187) pozwany (...) Bank S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu podnosił m.in., że:



pracownicy Baku należycie wykonali obowiązki informacyjne,



powód w ramach Badania Profilu Inwestycyjnego Klienta wskazał, że ma doświadczenie w inwestowaniu w obligacje i/lub fundusze inwestycyjne oraz w inwestowaniu w akcje, ponad 5 lat, od 10 do 300 000 zł i w rubryce „cele, nastawienie do ryzyka” wskazał: „oczekuję zysków wyższych z lokaty przy jednoczesnej akceptacji ryzyka spadku wartości inwestycji” oraz że jego horyzont czasowy w odniesieniu do inwestycji wynosi ponad 5 lat – powód miał więc świadomość co do ryzyka oraz warunków wykupu Certyfikatów Inwestycyjnych, a także miał doświadczenie inwestycyjne;



nie zaistniała szkoda w majątku powoda;



brak jest związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy działaniem Banku a ewentualną szkodą w majątku powoda

(odpowiedź na pozew – kk. 66-76).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 listopada 2010 roku (...) Bank S.A. w W. zawarło z W. G. umowę o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania przez (...) Bank S.A. Przy zawieraniu tej umowy, w ramach wypełnianego Formularza informacji o kliencie, wskazano, że W. G. posiada doświadczenie w inwestowaniu w obligacje i/lub fundusze inwestycyjne i inwestuje od 1-5 lat, w kwoty w przedziale 10 000-300 000 zł (umowa z 6.11.2010 – k. 86; formularz informacji o kliencie – kk. 87-87v.).

W ramach Badania Profilu Inwestycyjnego Klienta W. G. wskazał, że nie wykonywał i nie wykonuje zawodu związanego z rynkiem finansowym, ma doświadczenie w inwestowaniu w obligacje i/lub fundusze inwestycyjne oraz w inwestowaniu w akcje, inwestuje od ponad 5 lat, inwestując kwoty w przedziale 10 000-300 000 zł, zaś w rubryce „cele, nastawienie do ryzyka” wskazał: „oczekuję zysków wyższych z lokaty przy jednoczesnej akceptacji ryzyka spadku wartości inwestycji” (Badanie Profilu Inwestycyjnego Klienta – kk. 97-98).

W. G., przy udziale pośrednika ubezpieczeniowego (...) Bank S.A. składał wnioski o zawarcie umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a także nabywał Certyfikaty Inwestycyjne(...) Funduszu (...) (wniosek z 20.05.2014 – kk. 112-113; wniosek z 13.06.2014 – kk. 115-116; Propozycja nabycia – kk. 118-119).

W sierpniu 2015 roku przedstawiciel (...) Bank S.A. w W. skontaktował się telefonicznie z W. G., proponując mu nabycie certyfikatów inwestycyjnych (...) wyemitowanych przez (...) Fundusz (...). Propozycja została przedstawiona jako bardzo atrakcyjna, bezpieczna, o niskim ryzyku utraty zainwestowanych środków, a jednocześnie o wysokim prawdopodobieństwie zysków i wyjątkowa (dostępna jedynie przez dwa tygodnie). W konsekwencji w dniu 13 sierpnia 2015 roku w oddziale Banku W. G. została przedstawiona przez przedstawiciela pracownika Banku – opiekuna klienta M. M. – Propozycja nabycia (nr (...)) certyfikatów inwestycyjnych (...). W Propozycji wskazano, że emisja Certyfikatów Inwestycyjnych przeprowadzana jest na podstawie art. 19 Statutu Funduszu, a także art. 177 i innych przepisów ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych (dalej: ustawa), na warunkach określonych w Warunkach Emisji Certyfikatów Inwestycyjnych (...)Fundusz (...) (dalej: Warunki Emisji). Emisja obejmowała nie mniej niż 1 i nie więcej niż 277 Certyfikatów Inwestycyjnych. Cena emisyjna jednego Certyfikatu Inwestycyjnego wynosi 180 285,33 zł. Certyfikaty Inwestycyjne są imiennymi papierami wartościowymi nieposiadającymi formy dokumentu, będącymi certyfikatami inwestycyjnymi w rozumieniu ustawy. Zapis na Certyfikaty Inwestycyjne może obejmować nie mniej niż 1 Certyfikat Inwestycyjny i nie więcej niż ich maksymalną liczbę określoną Statutem dla danej emisji Certyfikatów Inwestycyjnych. Zapisy trwały od dnia 7 sierpnia do 25 sierpnia 2015 roku. Przydział Certyfikatów Inwestycyjnych dokonywany był w terminie do 14 dni od zakończenia przyjmowania zapisów, pod warunkiem, że dokonano wpłat co najmniej w minimalnej wysokości określonej Statutem. Wskazano, że celem inwestycyjnym Funduszu jest osiąganie przychodów z lokat netto Funduszu oraz że Fundusz nie gwarantuje osiągnięcia celu inwestycyjnego. Zgodnie z Propozycją, Fundusz może lokować swoje Aktywa w zbywalne:

1)  wierzytelności i prawa do świadczeń z tytułu wierzytelności, w tym wynikających z umów o subpartycypację, oraz papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne,

2)  dłużne papiery wartościowe takie jak: obligacje, bony skarbowe, ony pieniężne, listy zastawne, weksle,

3)  Instrumenty Rynku Pieniężnego,

4)  Instrumenty Pochodne, w tym Niewystandaryzowane Instrumenty Pochodne,

5)  jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego

6)  depozyty w bankach krajowych lub instytucjach finansowych.

Opis czynników ryzyka Funduszu znajdował się w Warunkach Emisji. Obejmował on czynniki: ryzyka związanego z funkcjonowaniem rynku obrotu wierzytelnościami, ryzyka strategii inwestycyjnej, ryzyka niewypłacalności wierzycieli, ryzyka niewypłacalności emitentów, ryzyka rozliczenia, ryzyka płynności, ryzyka walutowego, ryzyka stopy procentowej, ryzyka związanego z lokowaniem aktywów w depozyty, ryzyka związanego z lokowaniem aktywów w Instrumenty Pochodne, ryzyka prawnego, ryzyka międzynarodowego, ryzyka związanego z przechowywaniem aktywów, ryzyka związanego z koncentracją aktywów lub rynków, ryzyka kontrpartnerów, ryzyka związanego z podmiotem obsługującym pakiet sekurytyzowanych wierzytelności, ryzyka nieosiągnięcia oczekiwanego zwrotu z inwestycji w Certyfikaty Inwestycyjne z uwzględnieniem czynników mających wpływ na poziom ryzyka związanego z Inwestycją, ryzyka wystąpienia szczególnych okoliczności, na wystąpienie których uczestnik Funduszu nie ma wpływu lub ma ograniczony wpływ, ryzyka wyceny poszczególnych składników portfela, ryzyka niedojścia emisji do skutku, ryzyka nieprzydzielenia Certyfikatów Inwestycyjnych, ryzyka braku wpływu na zarządzanie Funduszem, ryzyka związanego z kompetencjami Zgromadzenia Inwestorów, ryzyka wynikającego z możliwości obciążenia Funduszu nielimitowanymi kosztami związanymi z jego funkcjonowaniem, ryzyka związanego z możliwością przeprowadzenia kolejnych emisji Certyfikatów Inwestycyjnych, ryzyka płynności Certyfikatów Inwestycyjnych Funduszu, ryzyka zmiany Statutu, ryzyka prawno-podatkowego, ryzyka związanego z niepoprawnym złożeniem zapisu na Certyfikaty Inwestycyjne lub ich opłaceniem, ryzyka związanego z możliwością nie wykupienia przez Fundusz (...) lub redukcji żądał wykupu Certyfikatów Inwestycyjnych.

Każdy uczestnik Funduszu miał dwie możliwości zakończenia inwestycji:

­

skorzystanie z gwarancji w terminie określonym w Ofercie Odkupu Certyfikatów Inwestycyjnych (...),

­

złożenie żądania wykupu w terminach określonych w Statucie Funduszu.

Oferta Gwarancji wystawiona przez (...) S.A. z siedzibą w L. polegała na odkupieniu od uczestnika jego certyfikatów, po zagwarantowanej cenie, na podstawie umowy sprzedaży. Realizacja gwarancji była uzależniona m.in. od spełnienia warunku, że wynik Funduszu będzie niższy niż ten wynikający z Oferty Gwarancji. Oferta odkupu Certyfikatów Inwestycyjnych (...)w odniesieniu do uczestnika W. G., złożona w dniu 13 sierpnia 2015 roku przez (...) S.A. z siedzibą w L., ostatecznie nie została zrealizowana (Propozycja nabycia nr (...) – kk. 25-25v., kk. 89-89v.; oferta odkupu – kk. 90-91v.; Warunki Emisji – kk. 282-284v.; Statut Funduszu – kk. 295-321; zeznania świadka M. M. – protokół kk. 213-214; zeznania powoda – protokół kk. 260-261).

AGIO Wierzytelności (...) 2 (...) był tzw. zamkniętym funduszem inwestycyjnym, inwestującym w portfele wierzytelności. Model inwestycyjny opierał się na wzroście wartości pomiędzy kwotą nabycia portfela wierzytelności, a kwotą uzyskaną w procesie windykacji. Proces windykacji obsługiwał (...) S.A. z siedzibą w Luksemburgu. Oferta nabycia certyfikatów inwestycyjnych Funduszu była kierowana do klientów zamożnych. Bank udzielał klientom informacji o Funduszu, a następnie pośredniczył w prowadzeniu zapisów na te certyfikaty, przeprowadzając wszelkie procedury operacyjne (zeznania świadka J. P. na piśmie – kk. 251v.-252v.).

(...), jak podnosiło (...) S.A. jako zarządzający Funduszem w treści dokumentu promocyjnego przedstawianego klientom, został otwarty „wobec dobrych perspektyw dotyczących rynku wierzytelności oraz w oparciu o praktyczną wiedzę i osiągnięty sukces w zarządzaniu funduszami (...) oraz (...). W ramach charakterystyki portfeli wierzytelności wskazywano, że:

­

względnie dokładne prognozowanie stopy zwrotu z portfeli wierzytelności możliwe jest dzięki przeprowadzanym przed zakupem statystycznym badaniom ich jakości,

­

fundusz dokonuje zakupów portfeli wierzytelności masowych,

­

cechą nabywanych do windykacji portfeli jest mierzalna i powtarzalna stopa zwrotu,

­

do Funduszu nabywane będą wyłącznie portfele zbadane, o dobrej jakości i znanej teoretycznej stopie zwrotu,

­

są to główne portfele bankowe oraz wierzytelności telekomunikacyjne o przewidywalnej stopie zwrotu,

­

fundusz będzie również nabywał bankowe wierzytelności hipoteczne zabezpieczone na nieruchomościach.

Jako zalety (...) wskazano:

­

możliwość uczestniczenia w hossie rynku wierzytelności, dostępnego dotychczas wyłącznie dla inwestorów instytucjonalnych,

­

wynik funduszu niezależny od koniunktury na rynkach finansowych,

­

nowa klasa aktywów w portfelu jako źródło jego dywersyfikacji,

­

atrakcyjna, mierzalna i powtarzalna stopa zwrotu,

­

specjalna oferta Serwisera funduszu dla uczestników: gwarantowana, minimalna stopa zwrotu na poziomie 15,76% w ciągu 3 lat.

(dokument promocyjny (...) – kk. 26-32).

W. G. dokonał zapisu na jeden Certyfikat Inwestycyjny serii (...) wyemitowany przez (...) i opłacił go przelewem w wysokości 185 693,89 zł (w tym opłata manipulacyjna w wysokości 5 408,56 zł) na rachunek bankowy wskazany przez Fundusz. W oparciu o zapis został mu przydzielony certyfikat Funduszu serii (...) o wartości 180 285,33 zł. Jako cel inwestycji wskazano „wzrost wartości”. W. G. nabył Certyfikat Inwestycyjny w imieniu własnym (potwierdzenie wpłaty z 28.08.2015 – k. 34; informacja o dokonaniu przydziału – k. 35; zapis na certyfikaty inwestycyjne – kk. 36-37, kk. 93-94).

W dniu 20 grudnia 2018 roku W. G. złożył na stosownym formularzu wniosek o wykup ww. Certyfikatu Inwestycyjnego z datą wykupu wskazaną na dzień 29 marca 2019 roku. Żądanie wykupu zostało potwierdzone (formularz wykupu – kk. 41-44v.; potwierdzenie wykupu – k. 45).

W dniu 29 września 2021 roku, w wyniku zaistnienia przesłanki określonej w art. 36 ust 1 pkt 7 Statutu Funduszu (...), otwarta została likwidacja Funduszu. W związku z tym dokonano wyceny wartości aktywów netto i wartości aktywów netto na certyfikat inwestycyjny wg stanu na dzień 29 września 2021 roku. Wartość aktywów Funduszu wyniosła 132 157 025,50 zł łącznie i 117,65 zł za każdy certyfikat inwestycyjny. Dodatkowo Fundusz dokonał podziału certyfikatów inwestycyjnych w ten sposób, że jeden certyfikat inwestycyjny podzielony został na 11 765 nowych certyfikatów inwestycyjnych, których wartość wynosi 0,01 zł za każdy. Z dniem rozpoczęcia likwidacji fundusz inwestycyjny nie może emitować ani wykupywać certyfikatów inwestycyjnych – może jednak następować ich częściowe umorzenie połączone z częściową wypłatą środków pieniężnych na rzecz uczestników. Likwidacja Funduszu, zgodnie z art. 249 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, polega na zbyciu aktywów Funduszu, ściągnięciu należności, zaspokojeniu wierzycieli i umorzeniu certyfikatów inwestycyjnych przez wypłatę uzyskanych środków pieniężnych uczestnikom Funduszu, proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich certyfikatów inwestycyjnych (informacja (...) dotycząca podziału certyfikatów inwestycyjnych i otwarcia likwidacji – k. 198).

Na skutek umorzenia Certyfikatu Inwestycyjnego serii (...) wyemitowanego przez (...) w likwidacji, W. G. otrzymywał kwoty:

­

17 576,11 zł – w dniu 29 października 2021 roku,

­

1 780,41 zł – w dniu 4 lutego 2022 roku,

­

1 424,32 zł – w dniu 27 kwietnia 2022 roku,

­

2 225,51 zł – w dniu 21 października 2022 roku,

­

3 560,82 zł – w dniu 17 stycznia 2023 roku,

­

1 032,63 zł – w dniu 14 lipca 2023 roku.

Suma ww. otrzymanych kwot wynosi 27 599,80 zł (historia rachunku bankowego – kk. 203-206; potwierdzenia umorzenia – kk. 46-49).

Pismem z dnia 21 grudnia 2022 roku W. G. wniósł reklamację w trybie przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 roku o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i rzeczniku finansowym, jednocześnie żądając zwrotu środków pieniężnych w wysokości 162 687,54 zł, wpłaconych na oferowane przez przedstawiciela Banku instrumenty finansowe, w związku z nieuczciwymi praktykami rynkowymi ze strony Banku i nienależytym świadczeniem usług doradztwa inwestycyjnego, wyznaczając 14-dniowy termin na spełnienie żądania (reklamacja – kk. 50-51).

W. G. inwestował również w certyfikaty inwestycyjne Funduszu (...). Na skutek żądania wykupu certyfikatów inwestycyjnych Funduszu serii (...), Fundusz wykupił i umorzył łącznie 762 certyfikatów inwestycyjnych W. G. i wypłacił mu z tego tytułu łączną kwotę 158 477,80 zł, w tym m.in. w dniu 31 grudnia 2018 roku kwotę 108 249,96 zł i następnie sukcesywnie wypłacając kolejne kwoty. Po otwarciu likwidacji tego Funduszu w dniu 29 września 2021 roku, Fundusz ten dokonywał częściowych umorzeń certyfikatów i z tego tytułu, na dzień 13 marca 2024 roku, wypłacił W. G. łącznie 13 151,75 zł (informacja od (...) – kk. 244-245; historia rachunku bankowego – kk. 203-206).

Pośredniczenie (...) Banku S.A. w W. w prowadzeniu zapisów na Certyfikaty Inwestycyjne wszystkich serii (...) występowało na mocy umowy zlecenia z dnia 10 lutego 2015 roku zawartej pomiędzy (...)S.A. w W., a (...) Bank S.A. w W. (umowa zlecenia – kk. 276-280v.)

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie przedłożonych do akt sprawy ww. dokumentów prywatnych, których wiarygodność nie była kwestionowania przez żadną ze stron. Mogły one tym samym stanowić podstawę do czynienia ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Jako cenne uzupełnienie dowodów z dokumentów Sąd uznał zeznania wymienionych świadków, a także dowód z przesłuchania stron z ograniczeniem do strony powodowej. W szczególności Sąd dał wiarę dowodowi z dokumentu w postaci Badania Profilu Inwestycyjnego Klienta, chociaż powód w piśmie procesowym z dnia 7 marca 2024 roku stanowiącym replikę na odpowiedź na pozew (kk. 225-225v.) zaprzeczył, jakoby taką ankietę wypełnił. Choć przedłożony dokument nie zawiera podpisu powoda, to jak wynika z jego treści, stanowi wydruk z systemu elektronicznego pozwanego, zaś twierdzenia powoda, jakoby został on sporządzony bez wiedzy powoda, Sąd uznał za niewiarygodne i niczym niepoparte. Zważywszy natomiast, że ww. dokument został przedłożony jedynie celem wykazania okoliczności zadeklarowanego przez powoda doświadczenia w inwestowaniu w papiery wartościowe, a także celów i nastawienia do ryzyka (a okoliczności te finalnie nie przesądziły o zasadności stanowiska pozwanego, o czym jest mowa w dalszej części uzasadnienia), zaś o tym, że powód takie doświadczenie posiada i inwestował już w liczne instrumenty finansowe, świadczą bezspornie inne przedłożone dokumenty, w oparciu o reguły wynikające z art. 231 i art. 233§1 k.p.c. Sąd dowód ten uznał za wiarygodny, podobnie jak Formularz informacji o Kliencie wypełniany jeszcze w związku z zawarciem umowy z (...) Bank S.A. z dnia 6 listopada 2010 roku (kk. 87-87v.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w przeważającej części.

Powód domagał się zapłaty kwoty 162 687,54 zł wraz z odsetkami tytułem odszkodowania w związku z wadliwym wykonywaniem przez pozwanego na rzecz powoda usługi doradztw inwestycyjnego oraz w związku z dopuszczeniem się przez pozwanego w stosunku do powoda nieuczciwych praktyk rynkowych przy sprzedaży instrumentów finansowych – certyfikatów inwestycyjnych serii(...) (...) Fundusz (...) – na podstawie art. 471 k.c. oraz art. 12 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 845; dalej cyt. jako: u.p.n.p.r.), w zw. z art. 415, 430 i 441§1 k.c.

W ocenie Sądu odpowiedzialność pozwanego wynika również z art. 443 k.c., tj. wyraża się w zbiegu odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej. Podstawą prawną odpowiedzialności deliktowej istotnie jest rzeczony art. 12 ust. 1 pkt 4 u.p.n.p.r., zgodnie z którym w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu. Zastosowanie znajduje również art. 430 k.c., stanowiący podstawę odpowiedzialności Banku opartej na zasadzie ryzyka, za szkodę wyrządzoną z winy jego podwładnego (pracownika Banku). W tym wypadku zdarzeniem szkodzącym, nieuczciwą praktyką rynkową, której dopuścił się Bank, było nieudzielenie rzetelnej informacji o tym, na ile niebezpieczny jest certyfikat inwestycyjny, w który ostatecznie zainwestował powód i jakie zagrożenie (utrata znacznej większości środków) może się z tym wiązać. Obowiązek udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji wynika bowiem z art. 24 ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1616), a niedochowanie takiego obowiązku stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, zachowanie nie tylko sprzeczne z prawem, ale też dobrymi obyczajami.

Oczywistym jest, że pozwany, jako bank, jest w swoich relacjach z klientem w pozycji z natury uprzywilejowanej. Klient – rozumiany jako przeciętny obywatel – nigdy nie będzie miał wiedzy i świadomości na poziomie osób zawodowo zajmujących się oferowaniem lub korzystaniem z transakcji finansowych związanych z obrotem papierów wartościowych, jakimi są np. pracownicy banku, albowiem to oni przecież oferują klientowi skorzystanie z takich usług. Oczywistym jest, że po stronie klienta, przy tak znacznej dysproporcji w poziomie wiedzy i świadomości na temat danego produktu finansowego, występuje nadmierne zaufanie do banku, jako do instytucji zaufania publicznego. Z tej dysproporcji wynika tym większy obowiązek po stronie banku udzielenia klientowi rzetelnych, uczciwych informacji co do rzeczywistych, prawdopodobnych skutków zawarcia danej umowy, w tym – jeżeli dotyczy ona inwestycji w papiery wartościowe – o prawdopodobnym ryzyku utraty części lub nawet całości zainwestowanego kapitału.

Nawet jeżeli więc powód faktycznie już wcześniej korzystał z podobnych instrumentów finansowych, to nigdy nie będzie to poziom wiedzy równy pracownikom opisanych instytucji. Poza sporem pozostawało to, że powód od długiego czasu był klientem pozwanego Banku – posiadał tam konto bankowe, korzystał z jego usług, inwestował swoje środki pieniężne w różne instrumenty finansowe. Zawarł bowiem z (...) Bank S.A. w W. o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, inwestował środki w ramach zawieranych umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ( (...)), a także nabywał certyfikaty inwestycyjne serii (...) Funduszu (...), certyfikaty inwestycyjne Funduszu (...) oraz certyfikaty inwestycyjne Funduszu (...) (tego ostatniego Funduszu dotyczy dochodzone pozwem roszczenie). Jak podkreślił jednak SN w wyroku z 22 czerwca 2023 roku w sprawie II CSKP 1409/22 (LEX nr 3590479), dokonując oceny transparentności i dopuszczalności umów konsumenckich uwzględniać trzeba normatywny model przeciętnego konsumenta. Nie można przy tym uznawać, że przeciętny konsument w stosunkach bankowych to konsument szczególnie uważny, rozsądny i doświadczony. Powód, choć rzeczywiście posiada pewne doświadczenie w inwestowaniu w papiery wartościowe, to jak też zaznaczył w Badaniu profilu inwestycyjnego klienta (k. 97-97v.), nie wykonywał i nie wykonuje zawodu związanego z rynkiem finansowym. Rzeczywiście akceptował on ryzyko „spadku wartości inwestycji”, ale jednocześnie nie akceptował ryzyka „poniesienia znacznych strat”. Nadto dotychczasowe instrumenty finansowe, w które inwestował ( (...), tzw. otwarte fundusze inwestycyjne), miały inną specyfikę, wiązały się z innym ryzykiem niż to, które wiązało się z zakupem Certyfikatu Inwestycyjnego (...)(tzw. zamkniętym funduszem inwestycyjnym).

Pozwany podnosił również, że dochował należycie obowiązków informacyjnych i powód miał świadomość co do ryzyka dotyczącego nabycia przedmiotowego Certyfikatu Inwestycyjnego oraz warunków jego wykupu. W treści Propozycji nabycia nr (...) (k. 89v.) wskazano bowiem, że „Fundusz nie gwarantuje osiągnięcia celu inwestycyjnego”. W ocenie Sądu jednak nie było to wystarczające ostrzeżenie o potencjalnym zagrożeniu utraty większości zainwestowanych środków.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 czerwca 1972 r. (sygn. II CR 218/72, OSNC 1972, nr 12, poz. 228) wyjaśnił, na czym polega obowiązek takiego właściwego ostrzeżenia. Sprawa, nad którą SN się pochylał, dotyczyła środka ochrony roślin, który okazał się na tyle toksyczny, że spowodował śmierć osób go używających. SN uznał, że zamieszczone na opakowaniu tego środka ostrzeżenie o groźbie zatrucia oraz wskazówka, że „w silosach wgłębnych, zamkniętych należy pracować w masce z pochłaniaczem na benzol i często wychodzić na powietrze”, nie czyniły zadość obowiązkowi ostrzeżenia nabywcy o grożącym mu niebezpieczeństwie. Na producencie, jako na wytwarzającym wysoce szkodliwe trucizny, spoczywa obowiązek zamieszczenia takiego ostrzeżenia, aby stosujący mógł z łatwością przekonać się, że preparat stanowi nie tylko środek niebezpieczny, ale grożący śmiercią. Ostrzeżenie takie powinno być sformułowane w sposób dostatecznie jasny i odróżniający ogólną szkodliwość w potocznym rozumieniu tego słowa od szkodliwości, z którą może się łączyć utrata życia. SN uznał, że producent sformułował na etykiecie jedynie ogólne reguły ostrożności, a co więcej – w sytuacji, kiedy uniknięcie ewentualnej szkody jest możliwe jedynie przez zastosowanie środków ochronnych, których nie ma w ogólnym obrocie handlowym, nie zapewnił możliwości równoczesnego dostarczenia nabywcom potrzebnych masek ochronnych. Nie wystarczy więc jakiekolwiek wskazanie możliwości wystąpienia negatywnych skutków, a za dostateczne uznaje się dopiero takie ostrzeżenie, które jest jasne, wyraźne, zrozumiałe i niedopuszczające żadnych wątpliwości (M. Sieradzka [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2024, art. 24).

W ocenie Sądu ww. przypadek można zastosować per analogiam do przedmiotowej sprawy. Nie może być uznane za wystarczające i adekwatne ogólne pouczenie o ryzyku inwestycyjnym, jakie zawarto przy zawieraniu przedmiotowej umowy. Ww. informacja jest tak sformułowana, że nie stanowi wyraźnego ostrzeżenia o możliwej utraty większości zainwestowanego kapitału, a jedynie wskazuje, że Fundusz „nie gwarantuje osiągnięcia celu inwestycyjnego”. Z kolei tak obszerny i skomplikowany opis czynników ryzyka Funduszu znajdujący się w Warunkach Emisji (kk. 283-284v.) w żadnym wypadku nie stanowi jasnego, wyraźnego i zrozumiałego ostrzeżenia, o którym mowa w piśmiennictwie i nie może stanowić o słuszności argumentacji pozwanego. Nie może bowiem umknąć uwadze fakt, że sam produkt był przedstawiany klientom jako bardzo atrakcyjny, jako zalety wskazując m.in. atrakcyjną, mierzalną i powtarzalną stopa zwrotu, a gwarantowana, minimalna stopa zwrotu miała wynosić 15,76% w ciągu 3 lat. Działanie pozwanego pozostawało zatem w sprzeczności z zasadą zaufania klientów do banków jako instytucji zaufania publicznego, jak też zasadą lojalności i rzetelnego informowania klientów o rodzaju, treści, a zwłaszcza skutkach zawierania konkretnych umów dotyczących instrumentów finansowych.

Podstawę prawną odpowiedzialności kontraktowej pozwanego stanowi natomiast art. 471 k.c. w zw. z art. 76 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 722 z późn. zm., dalej cyt. jako: u.o.i.f.). Ten ostatni przepis stanowi definicję doradztwa inwestycyjnego. Otóż zgodnie z tym przepisem, „doradztwo inwestycyjne polega na przygotowywaniu, z inicjatywy firmy inwestycyjnej albo na wniosek klienta, oraz przekazywaniu klientowi, określonej w art. 9 rozporządzenia 2017/565, pisemnej, ustnej lub w innej formie, w szczególności elektronicznej, spełniającej wymóg trwałego nośnika, przygotowanej w oparciu o potrzeby i sytuację klienta rekomendacji, dotyczącej nabycia lub zbycia jednego instrumentu finansowego lub większej ich liczby, albo dokonania innej czynności wywołującej równoważne skutki, której przedmiotem są instrumenty finansowe, albo rekomendacji dotyczącej powstrzymania się od wykonania takiej czynności.” Niewątpliwie powód najpierw otrzymał informację o przedmiotowym produkcie drogą telefoniczną, na skutek zainicjowanej rozmowy z pracownikiem banku, a następnie doszło do zawarcia umowy w oddziale Banku. Nastąpiło to na skutek wyraźnej rekomendacji akurat tego produktu. Powód był zapewniany o bezpieczeństwie takiej inwestycji, pewności zysku, a także o wyjątkowości oferty (zainwestowanie w te akurat certyfikaty inwestycyjne było możliwe jedynie przez dwa tygodnie). Takie działanie niewątpliwie spełnia definicję doradztwa inwestycyjnego określoną w art. 76 u.o.i.f., jednak ostatecznie było to również działanie, które doprowadziło do podjęcia przez konsumenta (powoda) decyzji co do nabycia instrumentu finansowego, której inaczej by nie podjął, a zatem działanie wprowadzające w błąd, o którym mowa w art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r. Tym samym nie może znaleźć aprobaty argumentacja pozwanego, jakoby on „jedynie pośredniczył” przy sprzedaży certyfikatów i skoro szkoda w majątku powoda została spowodowana okolicznościami, na które pozwany nie miał wpływu (polityka inwestycyjna Funduszu, sposób zarządzania, przebieg postępowania likwidacyjnego), to pozwany nie może odpowiadać za zaistniałą szkodę – przeciwnie, to pozwany świadczył usługę doradztwa inwestycyjnego (udzielał klientom informacji o Funduszu, a następnie pośredniczył w prowadzeniu zapisów na te certyfikaty, przeprowadzając wszelkie procedury), w jej ramach wprowadził konsumenta w błąd, nie udzielając rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji w zakresie oferowanego produktu, który następnie został przez powoda nabyty.

Nie można zgodzić się z pozwanym, jakoby po stronie powoda nie wystąpiła żadna szkoda. Powód niewątpliwie doznał szkody majątkowej, jaką była utrata znacznej części środków pieniężnych zainwestowanych w certyfikat inwestycyjny i niemożliwość ich odzyskania w sytuacji, gdy upłynęło już niemal 10 lat od dnia dokonania zapisu na opisany certyfikat inwestycyjny – nastąpił spadek wartości certyfikatów inwestycyjnych, w które zainwestował powód, została otwarta likwidacja funduszu, w efekcie czego certyfikaty inwestycyjne zostały umorzone, a uczestnikom funduszu wypłacane są z tego tytułu środki pieniężne, jednak nie jest możliwe przewidzenie, kiedy i czy w ogóle powód ma szanse odzyskać z tego tytułu większość zainwestowanych środków. W oczywisty sposób nie można też uznać, by nie zaistniał związek przyczynowo-skutkowy między działaniem pozwanego, a szkodą. To na skutek uchybienia informacyjnego pozwanego – nieudzielenia pełnej, prawdziwej, rzetelnej informacji, adekwatnej do preferencji klienta oraz działania sprzecznego z najlepiej pojętym interesem klienta, w ramach nienależycie wykonywanego doradztwa inwestycyjnego – powód jako klient wszedł w stosunek prawny, zainwestował swoje środki pieniężne, które następnie utracił w przeważającej części.

Mając na uwadze powyższe rozważania, powództwo co do zasady podlegało uwzględnieniu i pozwany, jako odpowiedzialny za poniesioną szkodę majątkową, obowiązany jest do jej naprawienia. Do rozstrzygnięcia pozostawało, czy dochodzone pozwem roszczenie pieniężne było zasadne co do wysokości.

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2024 roku (kk. 196-196v.) podnosił, że powód „otrzymał w wyniku umorzenia certyfikatów inwestycyjnych środki od Funduszu” m.in. w kwocie 108 249,96 zł w dniu 31 grudnia 2018 roku, a także kolejne sukcesywnie wypłacane kwoty. Pozwany wskazywał, że zwrot środków był dużo wyższy, aniżeli powód wskazywał w pozwie, zaś pozwany nie ma pełnej wiedzy dotyczącej tego, jaka jest łączna kwota wypłat dla powoda i ile certyfikatów inwestycyjnych zostało umorzonych a ile wciąż posiada. Jednak kwoty opisywane przez pozwanego dotyczą innego Funduszu niż tego, które obejmuje podstawa faktyczna powództwa, tj. Funduszu (...), co wynika wprost z przedłożonej do akt sprawy informacji (...) dotyczącej podziału certyfikatów inwestycyjnych i otwarcia likwidacji, a także historii rachunku bankowego, w którym w tytułach operacji oznaczono, które wypłaty dotyczyły (...), a które (...). Z tytułu umorzenia certyfikatu inwestycyjnego z tego ostatniego Funduszu powód otrzymał łącznie 27 599,80 zł. Tym samym różnica między wpłaconymi środkami z tytułu zapisu na jeden Certyfikat Inwestycyjny serii (...) wyemitowany przez (...), a otrzymaną kwotą z tytułu umorzenia, wynosi 158 094,09 zł (185 693,89 – 27 599,80 = 158 094,09). W konsekwencji to taka kwota tytułem roszczenia głównego podlegała zasądzeniu, jednocześnie żądanie pieniężne ponad tę kwotę w oczywisty sposób podlegało oddaleniu.

W przedmiocie odsetek orzeczono na podstawie art. 481 k.c. od dnia następnego po dniu sporządzenia odpowiedzi na pozew, albowiem to dopiero pozew należało uznać za wezwanie do zapłaty, a nie reklamację z dnia 21 grudnia 2022 roku, gdyż powód nie przedłożył żadnego dowodu jej doręczenia. W ocenie Sądu świadczenie to nie było też na tyle oczywiście zasadne pod względem prawnym, by zasadnym było zasądzenie odsetek już od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu (po myśli art. 455 k.c.). Świadczenie należało uznać za wymagalne dopiero z dniem 27 lutego 2023 roku, tj. z dniem sporządzenia odpowiedzi na pozew, a zatem roszczenie odsetkowe było zasadne za okres od dnia 28 lutego 2023 roku do dnia zapłaty, zaś w pozostałym zakresie żądanie to podlegało oddaleniu.

W oparciu o powyższe rozważania, Sąd orzekł jak w punktach I-II sentencji wyroku.

O kosztach procesu (punkt III sentencji wyroku) orzeczono na podstawie art. 98§1, §1 ¹ i §3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, który powód wygrał w przeważającej części (powództwo oddalono jedynie w niewielkiej części – przy czym kwota pieniężna, co do której powództwo oddalono, została przez pozwanego zapłacona już po wniesieniu pozwu), a zatem pozwany obowiązany jest zwrócić całość poniesionych przez powoda kosztów procesu w postaci opłaty sądowej od pozwu w kwocie 1 000 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5 400 zł (zgodnie z §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).