Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. i J. P.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie

I.  Oddala powództwo;

II.  Zasądza od M. P. i J. P. na rzecz (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty po 2708,50 zł (dwa tysiące siedemset osiem złotych i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu i nie obciąża powodów kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I C 78/21

UZASADNIENIE

W dniu 4 stycznia 2021 r. M. P. i J. P. skierowali przeciwko (...) Bankowi (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. pozew o ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 9 maja 2008 r. jest nieważna, a także wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powodowie podnieśli, że przedmiotowa umowa jest sprzeczna z prawem, a w szczególności prawem bankowym, a ponadto że zawiera postanowienia niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Szczegółowe wyjaśnienie żądania pozwu i podniesionych dla jego poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i repliki na odpowiedź na pozew ( pozew – k. 3-22, replika – k. 368-372).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa, a ponadto o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew oraz pisma z dnia 27 września 2021 r. (odpowiedź na pozew – k. 74-140v, pismo pozwanego – k. 379-380).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół rozprawy z dnia 6 listopada 2023r. – k. 546).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26 marca 2008 r. J. P. i M. P. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W., wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 406 000 zł, w walucie CHF. We wniosku kredytowym znalazło się oświadczenie, że zostali poinformowani przez bank o ryzyku zmiany stopy procentowej, która ma wpływ na wysokość raty kapitałowo-odsetkowej i je akceptują, a także że zostali poinformowani o ryzyku wynikającym ze zmiany kursu waluty oraz zmiany wysokości spreadu walutowego i przyjmują do wiadomości, że zmiany kursów walut oraz zmiany wysokości spreadu walutowego w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu, tj. kwotę kredytu do spłaty oraz wysokość raty kapitałowo-odsetkowej (wniosek kredytowy – k. 152-154v, zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach – k. 155, świadectwo pracy – k. 156, korespondencja e-mailowa – k. 161-163, zeznania powoda J. P. – k. 504v-506 i powódki M. P. – k. 506v).

Bank oferował kredytobiorcom kredyt zarówno w walutach obcych, jak i w złotówkach. Wszyscy klienci, zgodnie z procedurą obowiązująca w banku byli w pierwszej kolejności informowani o możliwości uzyskania kredytowania w PLN. O wyborze konkretnego produktu decydował klient, a znaczący wpływ na to miało mniejsze oprocentowanie oferowane przez bank dla kredytów w walutach, aniżeli w PLN. Każdy klient otrzymywał symulacje porównawcze, przedstawiające, jak będzie kształtowało się zobowiązanie z tytułu umowy w przypadku kredytu w walucie. Kredytobiorcy byli również informowanie przez pracownika banku o ryzyku walutowym i ryzyku zmiennej stopy procentowej. Zdolność kredytowa była wyższa w CHF, co determinowało decyzję o zaciągnięciu kredytu w walucie (instrukcja udzielania kredytu mieszkaniowego – k. 184-205, zeznania świadka A. W. – k. 444-448, świadka Z. Ż. – k. 483-486, świadka U. J. – k. 490-493, świadka A. C. – k. 509-511, 546-547).

W dniu 9 maja 2008 r. M. P. i J. P. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...), na mocy której bank udzielił kredytobiorcom kredytu na sfinansowanie kosztów budowy domu jednorodzinnego w łącznej kwocie 153 399,47 CHF, z ostatecznym terminem spłaty do dnia 8 maja 2045 r., w ratach równych (§ 1 ust. 1-4 oraz § 5 ust. 4 Części Szczególnej Umowy, dalej „CSU”).

Zgodnie z § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy (dalej „COU”) kwota kredytu wypłacana w złotych miała być określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt był denominowany, według kursu kupna tej waluty negocjowanego pomiędzy kredytobiorcami a bankiem w dniu uruchomienia środków.

W § 11 ust. 2-4 COU stwierdzono, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków nastąpi w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej, a do przeliczeń stosuje się kursu kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. W przypadku, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych okazałaby się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu kredytu, bank miał uruchomić środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokonać pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej. Jeżeli kwota byłaby niewystarczająca do realizacji celu kredytu kredytobiorcy zobowiązani byli do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez bank.

Zgodnie z definicją zawartą w § 1 pkt 17 ogólnych warunków udzielania kredytu, przez Tabelę kursów należało rozumieć Tabelę kursów walutowych (...) Bank (...) S.A. obowiązującą w banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Tabela miała być udostępniania klientom na tablicy ogłoszeń w placówkach banku oraz, na życzenie klienta, telefonicznie.

Kredyt został oprocentowany zmienną stopą procentową, odpowiadającą sumie stopy bazowej LIBOR 3M i marży banku. Stopa bazowa ustalona w umowie miała obowiązywać do przedostatniego dnia włącznie, trzymiesięcznego okresu obrachunkowego, rozumiano jako okres kolejnych trzech miesięcy. Pierwszy okres obrachunkowy liczony był od dnia uruchomienia kredytu.

Zmiana stopy bazowej na stopę obowiązującą w ostatnim dniu roboczym przed dniem zmiany miała następować ostatniego dnia każdego trzymiesięcznego okresu obrachunkowego (lub najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu), aż do dnia całkowitej spłaty kredytu, przy czym pierwsza zmiana miała nastąpić po trzech miesiącach licząc od dnia uruchomienia kredytu (§ 2 COU).

W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 4,68833% w stosunku rocznym, w tym marża 1,9%. Obniżenie marży banku w okresie kredytowania o 1 p.p. miało nastąpić po ustanowieniu docelowego zabezpieczenia spłaty na warunkach określonych w § 3 ust. 2 COU oraz o kolejne 1 p.p. po uzupełnieniu wkładu własnego do minimalnej wymaganej w wysokości na warunkach określonych w § 4 ust. 2 COU (§ 1 ust. 4-6 CSU).

Spłata kredytu następować miała zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcom i poręczycielom, a zasady spłaty kredytu określone zostały w § 13 COU (§ 5 ust. 1 i 7 CSU).

Harmonogram spłat miał ulegać aktualizacji każdorazowo w przypadku zmiany oprocentowania kredytu. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej harmonogram miał być wyrażony w walucie, w której kredyt jest denominowany, a spłata następować w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, zaś do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu miał zastosowanie kurs sprzedaży danej waluty według tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 13 ust. 2 i 7 COU).

W § 1 ust. 3 COU wskazano, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej zmiana kursu waluty wpływa na wypłacane w złotych przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych, Wskazano także, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca z uwzględnieniem § 11 ust. 2-4 oraz § 18 ust. 6 COU.

Kredyt został uruchomiony w czterech transzach:

1.  w dniu 16 maja 2008 r. w wysokości 18 518,52 CHF przeliczonej na 38.000 PLN (kurs 2,0520),

2.  w dniu 23 maja 2008 r. w wysokości 72 011,52 CHF przeliczonej na 150 000 PLN (kurs 2,0830),

3.  w dniu 6 listopada 2008 r. w wysokości 21 344,72 CHF przeliczonej na 50 000 PLN (kurs 2,3425),

4.  w dniu 30 kwietnia 2009 r. w wysokości 29 319,40 CHF przeliczonej na 83 853,48 PLN (kurs 2,8600) ( umowa kredytu nr (...) (...) (...) – k. 26-38, pełnomocnictwo – k. 157, oświadczenie o poddaniu się egzekucji – k. 158, dokumentacja ubezpieczeniowa – k. 159-160, ogólne warunki udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego – k. 174-179, zaświadczenie banku z dnia 22 maja 2020 r. – k. 43-47, wniosek o wypłatę transzy – k. 164-170, zaświadczenie dotyczące uruchomienia kredytu – k. 171, zawiadomienie o wysokości rat – k. 206-210, zeznania powoda J. P. – k. 504v-506 i powódki M. P. – k. 506v).

Bank ustalał kursy kupna i sprzedaży CHF w Tabeli kursów walut obcych na w oparciu o kurs średni pozyskiwany w serwisie informacyjnym R. oraz zastosowanie maksymalnych odchyleń -/+ zaakceptowanych przez zarząd banku (zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 228-231, zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 232-234, zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 235-238, zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 239-242, zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 243-245, zarządzenie nr (...) wraz z załącznikiem – k. 246-248).

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wskazane wyżej dowodowy z dokumentów, których treść i autentyczność nie była przez strony kwestionowana i również Sąd nie znalazł podstaw do podważenia waloru dowodowego tych dokumentów.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania świadków A. W., Z. Ż., U. J. oraz A. C., ponieważ były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym i korespondowały ze sobą.

Sąd uwzględnił zeznania powodów w zakresie, w jakim potwierdzał je pozostały materiał dowodowy. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w części, w której wskazali, że bank nie przedstawił im ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z dokumentów (wniosek kredytowy, oświadczenia o akceptacji ryzyka kursowego, § 1 ust. 3 umowy) wynikają fakty przeciwne, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 12 lat od zawarcia umowy, to wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie.

Sąd pominął pozostałe dowody jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie dochodzili ustalenia nieważności umowy kredytu. Podstawę prawną żądań powodów stanowił zatem art. 189 k.p.c.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2045, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, a w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania spłaty zadłużenia.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia opartego na art. 189 k.p.c., powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytu, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów w dniu 9 maja 2008 r. umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, a w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (153 399,47 CHF), cel kredytu (finansowanie kosztów budowy dom jednorodzinnego), zasady i termin spłaty kredytu (spłata w 423 miesięcznych ratach), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (zmienna stopa procentowa, której zmiana uzależniona jest od zmiany stopy referencyjnej dla danej waluty oraz zmiany parametrów rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju, którego waluta jest podstawą waloryzacji), sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, a także pozostałe warunki wskazane w przytoczonym przepisie.

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r., zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W art. 69 ust. 2 Prawa bankowego posłużono się przy określeniu elementów umowy kredytu sformułowaniem „w szczególności” co oznacza, że umowa kredytu może także zawierać inne postanowienia niesprzeczne z prawem, niemające na celu obejścia prawa i niesprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Podkreślić przy tym trzeba, że zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej i skutkujący koniecznością spłaty kredytu w walucie obcej. Przepisy te nie wykluczają możliwości zastrzeżenia w umowie lub regulaminie kredytu, zgodnie z zasadą swobody umów, że wypłata kredytu wyrażonego w walucie obcej nastąpi w walucie polskiej oraz że także w PLN nastąpi spłata tego kredytu. Zawarciu takich postanowień nie sprzeciwiają się przepisy prawa, a nadto uzasadnione są one celem umowy kredytu, który miał sfinansować cel mieszkalny w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorców osiągających dochody w PLN.

Sądowi nie są znane przepisy, które przedmiotowa umowa o kredyt miałaby obchodzić, brak jest zatem podstaw do stwierdzenia drugiej przesłanki nieważności.

Nie zachodzi podstawa do uznania przedmiotowej umowy kredytu za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności.

Powodowie wypełnili wniosek kredytowy oraz zostali zapoznani ze związanymi z umową ryzykiem kursowym i ryzykiem zmiany stopy procentowej, co potwierdził pisemnymi oświadczeniami. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego. Materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania nie powala przy tym na wyciągnięcie wniosku, że bank przewidywał nieuniknioną i znaczną deprecjację PLN względem CHF i świadomie, nielojalnie naraził powodów na zaciągnięcie zobowiązania wyrażonego w walucie obcej.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące powodów można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu denominowanego w CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Mając powyższe na uwadze, brak jest podstaw do stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy w świetle przesłanek z art. 58 k.c.

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając przedmiotową umowę kredytu powodowie działali jako konsumenci, bowiem dokonali z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zakwalifikowanie strony umowy jako przedsiębiorcy wymaga istnienia bezpośredniego związku miedzy czynnością prawną a działalnością zawodową podmiotu dokonującego czynności. Pozwany traktował powodów jako konsumentów, co jednoznacznie wynika z treści kontraktu, w którym wskazano, iż głównym celem kredytu jest sfinansowanie kosztów budowy domu jednorodzinnego oraz nie wskazano, iżby realizacja tego celu miała w jakimkolwiek zakresie służyć potrzebom działalności gospodarczej powodów.

Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, „rażąco” narusza interesy konsumenta (art. 385 ¹ § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi.

Dla uznania klauzuli za niedozwoloną, zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § 1 k.c., poza kształtowaniem praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, musi ona rażąco naruszać jego interesy. Konieczne zatem jest ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami) oraz prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta). Należy uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale i inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego zdrowie, czas, dezorganizacja zajęć, prywatność, poczucie godności osobistej czy satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 768–769; E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, s. 341).

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadzą przy wypłacie kwoty kredytu do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku oraz do przeliczenia rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych w CHF na PLN zgodnie z kursem sprzedaży CHF opublikowanym w tabeli banku.

Konsument-kredytobiorca nie ma wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF. Czynniki obiektywne, a zatem sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta, jak w szczególności wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na sytuację konsumenta-kredytobiorcy. Kurs waluty obcej określony w tabeli kursowej banku zawiera bowiem także marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli przedmiotową umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredyt do CHF.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że we wniosku o kredyt powodowie wnioskowali o udzielenie im kredytu w kwocie 406 000 zł i zgodnie z umową miała być im wypłacona kwota kredytu w złotych, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś denominacja kredytu w walucie CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowa kredytu może być wykonywana z pominięciem denominacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, będzie diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze uznać należało, że nie ma podstaw do ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytu, tak w świetle art. 58 k.c., jak i art. 385 ¹ k.c., wobec czego Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Powodowie przegrali sprawę w całości, jednakże Sąd uznał za sprawiedliwe obciążenie ich częściowo kosztami poniesionymi przez pozwanego, a mianowicie wynagrodzeniem pełnomocnika w kwocie 5400 zł i opłatą skarbową od dokumentu pełnomocnictwa, dzieląc te koszty po połowie, tj. 2708,50 zł. Nie obciążając powodów całością wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego Sąd zważył, że częściowo zasadna była argumentacja powodów co do abuzywności pewnych postanowień umownych, a ponadto nierówna jest pozycja stron, z których jedna jest konsumentem, a druga przedsiębiorcą o znacznej pozycji finansowej. Wskazać należy również, że pozwany bank prowadzi szereg podobnych spraw dotyczących zobowiązań indeksowanych kursem CHF, a zatem nakład pracy na dostosowanie stanowiska pozwanego do realiów konkretnej sprawy nie jest znaczny.