Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 06 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

Protokolant: Starszy Sekretarz Sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 07 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. W. i P. W.

przeciwko B. N. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej B. N. (1) solidarnie na rzecz powodów D. W. i P. W. kwotę 123.494,05 (sto dwadzieścia trzy tysiące czterysta dziewięćdziesiąt cztery i 05/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 20 listopada 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  ustala, że powodowie ponoszą koszty postępowania w 60%, zaś pozwana w 40%, z tym, że ich rozliczenie pozostawia Referendarzowi sądowemu.

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 08 stycznia 2015 r. (k. 154) powodowie D. W. i P. W. wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od J. N. kwoty 308.218,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 207.519,70 zł od dnia 20 listopada 2014 roku do dnia zapłaty oraz od pozostałej części dochodzonej kwoty tj. 100.698,49 zł - od dnia doręczenia pozwanemu odpisu niniejszego pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według spisu kosztów, który zostanie przedstawiony na rozprawie, a gdyby spis taki nie został przedstawiony według norm przepisanych, wnosząc o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości co najmniej podwójnej stawki minimalnej określonej w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że w dniu 14 lutego 2014 roku zawarli z pozwanym umowę, której przedmiotem było „wykończenie wraz z częściowym wyposażeniem domu mieszkalnego położonego w (...) przy ul. (...)" zgodnie z załączonym kosztorysem. Powodowie przekazali pozwanemu przed przystąpieniem przez niego do prac rysunki techniczne (projekty) poszczególnych elementów domu, które pozwany zobowiązał się w ramach umowy zrealizować. Umowa miała zostać wykonana przez pozwanego do dnia 12 maja 2014 roku (§ 1 ust. 5) i przewidywała dlań wynagrodzenie w kwocie (...) złotych (§ 1 ust. 4), z tym że w załączonym kosztorysie określono je na kwotę łączną brutto (...) złotych. Powodowie zapłacili pozwanemu zaliczkowo kwotę łączną (...) złotych. Pozwany nie zakończył w terminie zleconych mu prac. Powodowie podkreślili, że pomimo wielokrotnego stwierdzenia wad wykonania umowy tylko nieliczne z tych wad skutecznie usunięto, a w większości przypadków nawet wielokrotne poprawki nie doprowadziły do należytego wykonania zleconych prac. Powodowie wyjaśnili, iż pod koniec lipca 2014 r. pozwany odmówił dalszego prowadzenia prac oraz dalszych poprawek, jak też uczestnictwa w odbiorze wykonanego dzieła. Natomiast pod koniec sierpnia 2014 roku pozwany zdemontował wadliwie zamontowane drzwi i je zabrał. Opierając się na ekspertyzie z dnia 29 sierpnia 2014 roku mgr inż. I. H. powodowie stwierdzili, że wykonane dzieło obarczone jest licznymi wadami obniżającymi jego wartość o kwotę brutto 145.899,87 złotych bez uwzględnienia koniecznych do poniesienia kosztów wynajęcia nowej ekipy oraz niemożliwych do przewidzenia poprawek i prac dodatkowych, które mogą pojawić się podczas poprawiania dotychczas wykonanych prac wykończeniowych. Zdaniem powodów rzeczywista wartość prac wykonanych przez pozwanego wynosi brutto (tj. po doliczeniu należnego podatku VAT) 321.568,93 złotych. W ocenie powodów pozwany w sposób zawiniony nienależycie wykonał umowę i nie usunął wad dzieła, wobec czego jego wynagrodzenie podlega obniżeniu do kwoty odpowiadającej rzeczywistej wartości wykonanych prac. Pozwany powinien zatem zwrócić część uiszczonego mu przez powodów zaliczkowo wynagrodzenia tj. kwotę 118.431,07 złotych. Powodowie zaznaczyli przy tym, że w piśmie z dnia 3 grudnia 2014 roku pozwany przyznał zasadność obniżenia jego wynagrodzenia o kwotę (...) złotych netto, co daje kwotę brutto (...) złotych. Zdaniem powodów niezależnie od obowiązku zwrotu powyższej kwoty, pozwany winien jest powodom zapłatę kary umownej, o której mowa w § 7 ust. 1 i umowy. Termin wykonania umowy oznaczony został na 12 maja 2014 roku, a tymczasem pozwany w dniu wytoczenia powództwa nadal nie wykonał umowy, ewentualnie nie usunął wad. Kwota kary umownej została wyliczona następująco: 0,1% x 425.170,00 x 219 dni (licząc jedynie do dnia 31 grudnia 2014 roku) = 93.112,23 złotych. Ponadto powodowie, wobec nienależytego wykonania umowy przez pozwanego, zmuszeni byli zlecić wykonanie zastępcze, co kosztowało ich dodatkowo łącznie 96.674,89 złotych. ( pozew k. 2-5)

W odpowiedzi na pozew pozwany J. N., wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów solidarnie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany w pierwszej kolejności wskazał, że powodowie nie opłacili jeszcze w całości prac wykonanych przez niego w budynku przy ul. (...). Załączony do umowy kosztorys (opiewający na kwotę 459.184,27 zł brutto), był jedynie kosztorysem wstępnym, jak wyraźnie wskazano w § 1 ust. 4 umowy. Zgodnie z tym postanowieniem umownym, rozliczenie stron miało nastąpić na podstawie wartości wykonanej pracy oraz faktur za zakupione materiały. Zakres wykonanych przez pozwanego prac był znacznie większy, niż pierwotnie (tj. przy zawieraniu umowy) zakładano. Zweryfikowany przez pozwanego i doręczony powodom w lipcu 2014 r. kosztorys opiewał na kwotę 504.866,00 zł brutto. Oprócz pozycji ujętych w kosztorysie pozwany wykonał ponadto szereg prac i dostaw dodatkowych, których łączna wartość wyniosła 51.677,80 zł brutto. W związku z nakazaniem pozwanemu opuszczenia miejsca prac i niemożnością dokończenia prowadzonych robót, pozwany wyraził jednak zgodę na obniżenie należnego mu wynagrodzenia o kwotę 109.472,24 zł brutto, odpowiadającą wartości niewykonanych prac. Pozwany zaznaczył, że powodowie nie zrealizowali płatności, wynikającej z faktury końcowej nr (...)z dnia 15 grudnia 2014 r. na kwotę 7.071,56 zł. Potrzeba wykonania prac i dostaw dodatkowych ujawniła się po zawarciu umowy. Pozwany wykonał prace instalacyjne: elektryczne i hydrauliczne, których nie obejmował wstępny kosztorys, a które zlecili mu powodowie. Pozwany realizował też mnóstwo „ponadprogramowych” prac w zakresie sieci telekomunikacyjnej, internetowej komputerowej. Ponadto przed rozpoczęciem robót pozwany musiał dokonać szeregu nieprzewidzianych wcześniej prac i napraw, m. in. wypożyczyć nagrzewnicę do ogrzania budynku, sprawdzić miejsca, gdzie przecieka woda, zamówić serwis w celu naprawy piec dokonać napraw hydraulicznych. Te prace były konieczne, gdyż okazało się, że budynek ul. (...) nie był w okresie zimowym ogrzewany, wskutek czego centrali ogrzewanie zostało uszkodzone, zamarzła woda. Na koszty dodatkowe (nieuwzględnione w kosztorysie) złożyły się także, między innymi, koszty zaopatrzenia, dostawa grzejników. Powodowie mieli pełną świadomość konieczności wykonania prac dodatkowych i poniesienia związanych z tym kosztów. Pozwany zaprzeczył, jakoby odmówił dokończenia prac, usuwania zgłaszanych wad oraz udziału w odbiorze robót, wskazując, że nie mógł dokończyć części wykonywanych prac, gdyż powodowie w sierpniu 2014 r. nakazali mu bezwzględne opuszczenie terenu robót. Pozwany zaznaczył, że zgodnie z § 7 umowy podstawą do obciążenia karą umowną miała być zwłoka w wykonaniu przedmiotu umowy lub zwłoka w usunięciu wad stwierdzonych protokolarnie, gdzie tymczasem strony nie sporządziły żadnych protokołów, stwierdzających istnienie wad przedmiotu umowy. Co więcej pozwany nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia, gdyż powstały one wskutek niezależnych od niego okoliczności. Główną przyczyną opóźnień w realizacji przedmiotu umowy była konieczność wykonania przez pozwanego szeregu dodatkowych prac, które zablokowały postęp robót budowlanych i wykończeniowych. Odnosząc się do zarzutów powodów dotyczących nieprawidłowości wykonanych prac i opóźnienia w ich realizacji, pozwany oświadczył, że nie otrzymał nigdy pełnego, profesjonalnego projektu wnętrzarskiego, w szczególności nie otrzymał projektów dołączonych do pozwu. Pozwany zaznaczył także, że w trakcie realizacji prac powodowie wielokrotnie zmieniali koncepcję i zamysły, pewne decyzje podjęli ze znacznym opóźnieniem. Pozwany podnosił również, że proponowane przez powodów rozwiązania w zakresie prac wykończeniowych były często irracjonalne lub niemożliwe do zastosowania. Co więcej, budynek, w którym realizowano prace posiadał wady konstrukcyjne, które rzutowały na wydłużenie czasu trwania prac pozwanego oraz ich efekt końcowy. Odnosząc się do pozostałych roszczeń powodów, pozwany podniósł, że opinia rzeczoznawcy I. H. obarczona jest błędami merytorycznymi i rachunkowymi, a żądanie pokrycia przez pozwanego kosztów wykonania zastępczego jest nieuprawnione. Wizja lokalna stanowiąca podstawę opinii odbyła się bez udziału i wiedzy pozwanego. Pozwany został pozbawiony możliwości złożenia stosownych wyjaśnień. Ponadto pozwany zamierzał dokonać weryfikacji tej opinii w oparciu o wizję lokalną, powód jednakże nie wyraził na to zgody. Pozwany zauważył także, że żądana przez powodów tytułem wykonania zastępczego kwota 96.674,89 zł przekracza ponad czterokrotnie wartość wskazaną przez powołanego rzeczoznawcę I. H.. W ocenie pozwanego powodowie w zakres żądanego odszkodowania wliczają koszty, które nie stanowią szkody w rozumieniu art. 471 kodeksu cywilnego. (odpowiedź na pozew – k. 207-217)

Postanowieniem z dnia 28 marca 2017 r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. (postanowienie – k. 530)

Postanowieniem z dnia 08 marca 2018 r. Sąd podjął zawieszone postępowanie z udziałem B. N. (1) w miejsce zmarłego pozwanego J. N.. (postanowienie – k. 536)

W piśmie procesowym z dnia 30 kwietnia 2018 r. pozwana B. N. (1) podtrzymała w całości stanowisko w sprawie zajmowane uprzednio przez J. N. i wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (pismo – k. 546-548)

W piśmie procesowym z dnia 15 lipca 2022 r. (data stempla pocztowego) powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej należności dochodzonych pozwem. Na wypadek nieuwzględnienia żądania w oparciu o wskazaną w pozwie podstawę faktyczną, powodowie wnieśli o zasądzenie kwoty dochodzonej pozwem tytułem kary umownej należnej powodom od pozwanego na podstawie § 7 umowy stron ( pismo procesowe k. 804-807v)

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 lutego 2014 roku P. W. i D. W., jako zamawiający zawarli z J. N. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą ,,(...)”, jako ,,Wykonawcą” umowę, której przedmiotem było wykończenie wraz z częściowym wyposażeniem domu mieszkalnego położonego przy ul. (...) (...) w W..

Umowa przewidywała, że zakres opracowania przedmiotu umowy zostanie określony w załączniku nr 1 (kosztorysie ofertowym) do umowy będącym jej integralną częścią oraz projekcie wnętrzarskim i elementach składowych wyposażenia zatwierdzonych przez Zamawiającego (§ 1 ust. 2). Zmiany zakresu rzeczowego prac projektowych określonych w załączniku nr 1 do Umowy wymagały pod rygorem nieważności pisemnego porozumienia dodatkowego do umowy (§ 1 ust. 3). Honorarium Wykonawcy za wykonanie prac objętych umową miał określać wstępny kosztorys zbudowany w oparciu o powyższe załączniki i wynosiło netto 425.170,00 zł. Rozliczenie miało nastąpić na podstawie wartości wykonanej pracy (wg stawek jednostkowych za m2 dla robocizny z kosztorysu) oraz faktur dla zakupione materiały. (§ 1 ust. 4). Strony ustaliły termin rozpoczęcia prac na dzień podpisania Umowy, natomiast termin zakończenia prac został określony na 12 maja 2014 r. (§ 1 ust. 5). Strony zobowiązały się do wzajemnego i niezwłocznego powiadamiania się na piśmie o zaistniałych przeszkodach w wypełnianiu wzajemnych zobowiązań w trakcie wykonywania przedmiotu umowy (§ 2 ust. 2).

Należności za wykonane prace, stanowiące przedmiot umowy miały być każdorazowo płatne na podstawie faktur wystawionych przez Wykonawcę, po dokonaniu protokolarnego przekazania zakresu prac objętych fakturowaniem, przelewem z konta Zamawiającego na konto Wykonawcy (§ 3 ust. 2). Zamawiający był zobowiązany do zapłaty faktury w terminie 7 dni od daty jej otrzymania.(§ 3 ust. 3)

Strony przewidziały, że w przypadku konieczności przerwania lub wstrzymania prac objętych umową z powodu okoliczności, za które nie odpowiada Wykonawca, wysokość wynagrodzenia za wykonane prace miała zostać ustalona na podstawie protokolarnie zatwierdzonego przez strony odbioru prac. (§ 6 ust. 1), gdzie przedmiotowy protokół miał stanowić podstawę do rozliczenia należności wykonawcy (§ 6 ust. 2)

Zgodnie z § 7 ust. 1 Umowy Wykonawca miał zostać obciążony przez Zamawiającego karą umowną w przypadku: a) zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy w wysokości 0,1% wynagrodzenia określonego w § 1 ust. 5 umowy za każdy dzień zwłoki; b) zwłoki w usunięciu wad stwierdzonych protokolarnie, w wysokości 0,1 % wynagrodzenia za każdy dzień zwłoki, licząc od dnia określonego jako termin usunięcia wad.

Strony ustaliły również, że wszelkie zmiany w umowie wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 10 ust. 1)

Dowód: Umowa – k. 9-11

Ze strony Wykonawcy funkcję kierownika budowy pełnił B. N. (2). Natomiast funkcję inspektora nadzoru inwestorskiego ze strony Inwestora (Zamawiającego) pełnił architekt wnętrz inż. W. K.. Osoby te nie posiadały przewidzianych przez przepisy prawa budowlanego uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653. Zeznania świadka B. N. (3) – k. 494, zeznania świadka A. C. – k. 477v, zeznania świadka P. K. – k. 504-507v, zeznania świadka J. P. (k. 508-516)

Dokumentacja techniczna przekazana Wykonawcy przed przystąpieniem do realizacji umowy w postaci niepodpisanych i nieoznaczonych datą rysunków technicznych została sporządzona przez osobę nieposiadającą odpowiednich uprawnień nie jest uznawana w budownictwie jako ,,projekt budowlany”. Przedmiotowa dokumentacja stanowiła jednak wystarczającą podstawę do rozpoczęcia procesu wykonywania prac, określenia niezbędnego czasu na realizację tych prac i dokonania wstępnej wyceny.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653, rysunki techniczne - k. 18-36

Zamawiający dokonał na rzecz Wykonawcy zapłaty wynagrodzenia umownego – w formie zaliczek – na łączną kwotę 440.000,00 zł.

Dowód: okoliczność bezsporna, faktury VAT – zaliczkowe – k. 38-41, zeznania powoda P. W. (k. 799-801)

W początkowym etapie realizacji Umowy polegającej na robotach rozbiórkowych, murowych i wykonywaniu ścianek działowych oraz okładzin ścian i sufitów z płyt gipsowo-kartonowych, Wykonawca realizował prace poprawnie i w terminowo.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653, zeznania świadka B. N. (3) (k. 491v-499), zeznania świadka P. K. (k. 504-507v),

Na dalszych etapach realizacji Umowy doszło do wielu wad w ramach realizowanych prac oraz opóźnień w ich realizacji. Wobec ujawnionych wad były podejmowane próby ich usunięcia. Personel realizujący prace wykończeniowe i aranżacyjne nie posiadał odpowiednich do tego kwalifikacji, występowały również problemy z dyscypliną pracy i egzekwowaniem trzeźwości pracowników.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653, zeznania świadka G. B. – k. 305-306 oraz k. 593-593v, zeznania świadka I. H. – k. 351, dokumentacja zdjęciowa – k. 68-90, zeznania świadka W. K. – k. 593v-594, świadka A. O. (k. 484-491v), zeznania świadka J. P. (k. 508-516), wiadomość e-mail z dnia 19 maja - k. 243, zeznania powoda P. W. (k. 799-801)

W ramach prac dotyczących elementów wykończenia wnętrz doszło do nieprawidłowego wykonania robót obejmujących:

- wykonanie ścianek działowych z płyt gipsowo-kartonowych na rusztach metalowych + ścianka kolankowa + skosy strych + zabudowy zabudowań i skosów z płyt kartonowo- gipsowych strych (6d1);

- Tynki (gładzie) jednowarstwowe wewnętrzne gr. 3 mm z gipsu szpachlowego wykonywane ręcznie (9d2);

- gipsowanie i wyklejanie fizeliną ścianek działowych;

- malowanie zwykłe farbą olejną lub ftalową bez Szpachlowania;

- dwukrotne malowanie zwykłe farbą olejną lub Ftalową podłoży gipsowych z dwukrotnym szpachlowaniem;

- licowanie ścian płytkami łazienka z sauną;

- licowanie ścian płytkami w garażu;

- licowanie ścian płytkami mozaika;

- licowanie ścian płytkami mozaika w łazience przy sypialni;

- układanie tapet wytłaczanych na styk;

- licowanie ścian płytkami łazienka na strych;

- Zakup i montaż luster w łazienkach;

- wykonanie posadzek z klepek drewnianych jesionowych klasy 1 wraz cyklinowaniem i lakierowaniem m2;

- wykonanie posadzek z wykładzin z tworzyw sztucznych-sypialnia na piętrze;

- wykonanie posadzek z płytek łazienka obok sypialni;

- wykonanie posadzek z płytek łazienka na strychu;

- wykonanie posadzek z płytek łazienka z sauną;

- wykonanie posadzek z kamienia na parterze;

- wykonanie okładzin schodów z drewna;

- listwy wykończeniowe;

- bidet;

- kabiny natryskowe (3 szt. – w tym jedna nie zamontowana)

- wanna kąpielowa;

- ustępy;

- umywalki;

- konstrukcja i zabudowa pod kominek;

- wykonanie wnęki pod telewizor z przesunięciem i podejściem;

­- montaż parapetów granitowych (jeden parapet zamontowany w ramach robót zastępczych);

- montaż półek - pomieszczenie natryskowe;

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653, dokumentacja zdjęciowa – k. 68-90

W dniu 4 sierpnia 2014 r. Wykonawca spotkał się z Inwestorem, zdając klucze i opuszczając budowę bez zakończenia realizacji umowy, jak i usunięcia wszystkich stwierdzonych wad.

Dowód: okoliczność bezsporna, wiadomość email z dnia 3 sierpnia 2014 r. – k. 298

Pismem z dnia 20 sierpnia 2014 r. Zamawiający wezwali Wykonawcę do demontażu i zabrania wszystkich drzwi wewnętrznych do dnia 27 sierpnia 2014 r., pod rygorem samodzielnego demontażu na koszt Wykonawcy.

Wobec żądania Inwestora zamontowane przez Wykonawcę drzwi drewniane zostały zdemontowane w sierpniu 2014 r.

Dowód: pismo z dnia 20 sierpnia 2014 r. – k. 45 zeznania A. C. – k. 479, zeznania powoda P. W. (k. 799-801), zeznania pozwanej B. N. (1) (k. 801v-802)

Wartość prac wykonanych przez Wykonawcę w budynku mieszkalnym jednorodzinnym położonym w W. przy ul. (...) wyniosła ogółem 433.092,19 zł brutto.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K., k. 607-653.

Inwestor w celu usunięcia stwierdzonych wad zlecił wykonanie zastępcze innym podmiotom.

Szacunkowa wartość prac obejmujących dokończenia poszczególnych robót i napraw wad w wykonaniu zastępczym w budynku mieszkalnym jednorodzinnym w W. przy ul. (...) wyniosła 80.371,96 zł.

Dowód: okoliczność bezsporna, opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – k. 607-653, faktury VAT – k. 105-153, umowa o roboty remontowo-budowlane z dnia 18 sierpnia 2014 r. – k. 154-158

P. W. i D. W. zlecili rzeczoznawcy majątkowemu inż. I. H. wykonanie opinii dotyczącej oszacowania wartości niewykonanych, źle wykonanych i niedokończonych prac wykończeniowych zgodnie z umową z dnia 14.02.2014 r. W sporządzonej w dniu 28 sierpnia 2014 r. ekspertyzie rzeczoznawca stwierdziła, że kwota należna do zapłaty Wykonawcy robót - pomniejszona o wartość robót niewykonanych, źle wykonanych lub do dokończenia, powiększona o 15 % ze względu na niemożliwe do przewidzenia koszty możliwych wad ukrytych, koszty wynajęcia nowej ekipy oraz wartość kar umownych wykonanych prac wykończeniowych przy ul. (...) na (...) w W. - na dzień wizji tj. 06.08.2014 r. wynosi łącznie 207.519,70 zł .

Dowód: opinia rzeczoznawcy majątkowego I. H. – k. 48-89

Pismem z dnia 03 listopada 2014 r. pełnomocnik P. W. i D. W. wezwał J. N. do zapłaty w terminie 14 dni kwoty: 207.519,70 zł tytułem nienależytego wykonania umowy z dnia 14 lutego 2014 r. W uzasadnieniu wskazano, że powyższa kwota jest nienależną częścią wynagrodzenia umownego. Ponadto wskazano, że Umowne wynagrodzenie - wobec nieusunięcia ujawnionych wad oraz braku woli ich usunięcia - podlega obniżeniu o wskazaną wyżej kwotę.

Dowód: pismo z dnia 03 listopada 2014 r. – k. 96, pełnomocnictwo, k. 96

W piśmie z dnia 03 grudnia 2014 r. Wykonawca wskazała, że Zamawiający nie uregulowali całości kwoty wynikającej z kosztorysu, tj. 467.468,80 zł netto (504.866,30 zł brutto), bowiem uiścili jedynie 440.000,00 zł. Wobec zastrzeżeń stwierdzonych w opinii rzeczoznawcy Wykonawca stwierdził, że możliwe jest zmniejszenie wynagrodzenia wynikającego z kosztorysu do kwoty 358.919,44 zł netto (387.632,99 zł brutto) tj. o kwotę 108.549,36 zł netto, a nie o kwotę 145.899,87 zł netto. Ponadto Wykonawca wskazał na część wykonanych przez niego prac (m.in. prace elektryczne, koszty zaopatrzenia) o wartości 55.000,00 zł. Wykonawca stwierdził ponadto, że to Zamawiający uniemożliwił mu usunięcie wad lub dokończenie niektórych prac składających się na przedmiot umowy i z tego powodu bezpodstawnym jest obciążanie go kosztami poprawienia czy dalszego wykonania prac przez inną osobę. W ocenie Wykonawcy nie było również podstaw do obciążania go karą umowną w kwocie 39.734,85 zł, albowiem opóźnienie w realizacji prac wynikało z okoliczności, za które nie ponosił odpowiedzialności.

Dowód: pismo z dnia 03 grudnia 2014 r. – k. 101-104

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów prywatnych, których wiarygodności strony nie podważały, tym samym brak było podstaw do ich kwestionowania.

Czyniąc ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd co do kluczowych w sprawie okoliczności, w szczególności oceny prawidłowości realizacji umowy przez Wykonawcę, zweryfikowania twierdzeń co do ujawnionych wad przeprowadzonych robót, wartości wykonanych przez pozwanego robót oraz wartości prac zastępczych zleconych celem usunięcia wad - oparł się na opinii głównej (k. 607-653) oraz opinii uzupełniającej (k. 695-712) biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K.. Opinie te Sąd uznał za profesjonalne, rzeczowe i pełne. Biegły w sposób wyczerpujący przedstawił wszelkie uwarunkowania związane z wymogami co do prawidłowego wykonania umowy stron (obejmującej przeprowadzenie robót budowlanych) oraz ustalił zarówno wartość prac wykonanych, jak i zastępczych oraz obliczył wysokość kary umownej. W opinii uzupełniającej biegły w przekonujący sposób odpowiedział natomiast na zarzuty stron.

Sąd oparł się również na zeznaniach świadków: G. B. (k. 305-306, k. 593-593v), I. H. (k. 351), W. K. (k. 593v-594), uznając je za wiarygodne, albowiem korespondowały one ze sobą, jak i pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym.

Sąd oparł się na zeznaniach powoda P. W. (k. 799-801), co do okoliczności istotnych w niniejszej sprawie jedynie w zakresie w jakim znajdowały one oparcie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym (w szczególności opinii biegłego).

W ocenie Sądu zeznania pozwanej B. N. (1) (k. 801v-802) miały zasadniczo znaczenie marginalne w sprawie. Sąd oparł się na zeznaniach pozwanej jedynie w zakresie okoliczności, które znajdowały oparcie pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym. Zeznania pozwanej dotyczyły zasadniczo okoliczności nieistotnych w sprawie (znajomość z św. K. i jego relacje z J. N., zmiany w koncepcji realizacji umowy). Pozwana nie uczestniczyła bowiem w żaden sposób w realizacji umowy i jak sama zeznała nigdy nie była na budowie.

Sąd dał również wiarę zeznaniom świadka A. C. (k. 477-483v) jedynie w zakresie w jakim zeznania te znajdowały oparcie w pozostałym materiale dowodowym, w tym zeznaniach innych świadków. Zaznaczyć przy tym należy, że zeznania tego świadka nie mogły stanowić przeciwwagi dla zeznań innych świadków co do złej organizacji pracy, braku dyscypliny na budowie, albowiem jak świadek sam wskazał, nie znał on innych pracowników, ani ich zakresu prac oraz kompetencji zawodowych, a na terenie budowy przebywał krótko. Co więcej zaznaczyć trzeba, że zeznania świadka w odniesieniu do fragmentu w którym wskazywał, że Inwestor (powód) chwalił montaż drzwi, nie miały w niniejszej sprawie znaczenia, albowiem, pomijając już bowiem kwestię ich wiarygodności (montażem drzwi zajmował się bowiem sam świadek- co w oczywisty sposób musi rzutować na ocenę jego zeznań), zaznaczyć trzeba, że przedmiotowe drzwi zostały ostatecznie przez Wykonawcę zdemontowane i zabrane, ich dostawa nie podlegała więc rozliczeniu w ramach Umowy.

W ocenie Sądu zeznania świadka B. N. (3) (k. 491v-499), sprawującego funkcję kierownika budowy, jedynie w niewielkim stopniu zasługiwały na uwzględnienie tj. w zakresie w jakim znajdowały oparcie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym (w szczególności opinii biegłego). Podkreślenia wymaga, że twierdzenia świadka o rzekomej dobrej jakości wykonanych prac – z niewielkimi tylko wadami, stoją w jaskrawej sprzeczności ze zgromadzonym materiałem dowodowym – w szczególności ustaleniami w opinii biegłego sądowego (k. 607-653). Podkreślić przy tym należy, że podnoszone przez świadka okoliczności w postaci utrudnionego kontaktu z projektantem, czy też zmian koncepcji po stronie projektanta i inwestora – co miało tłumaczyć zaistniałe opóźnienia i poszczególne wady, wobec zapisów wiążącej strony umowy (które wymagały pisemnego porozumienia dla wprowadzenia zmian zakresu rzeczowego prac projektowych), nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Również wskazane przez świadka powody późniejszego braku zadowolenia z realizowanych prac, nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z ustaleń Sądu (opartych głównie na opinii biegłego) wynika bowiem, że do powstania wad niewątpliwie doszło, skoro zaś Wykonawca miał obowiązek uwzględniać jedynie te zmiany projektu które zostały pisemnie uzgodnione, to ustnie przekazywane polecenia w tym względzie nie wiązały stron. W konsekwencji wskazywane przez świadka okoliczności co do powodów opóźnień w żaden sposób nie mogą ekskulpować Wykonawcy, który zdecydował się na zmianę zakresu prac z pominięciem przewidzianej w umowie procedury.

Także zeznania świadka A. O. (k. 484-491v) Sąd uznał za przydatne (i wiarygodne) jedynie w zakresie w jakim korespondowały one z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym. Należy zwrócić uwagę na fakt, że o ile świadek zeznał, że nie odnotował uchybień dokonywanych przez innych pracowników na budowie, to jednocześnie zaznaczył, że się tym nie interesował. Świadek nie miał również wiedzy, ani na temat terminowości i skutków prac innych pracowników, ani ogólnie na temat współpracy powodów z pozwanym. Co więcej, według zeznań świadka nie przebywał on długo na budowie bowiem nie chcąc czekać z realizacją prac zszedł z budowy nie kończąc prac, które miał wykonać. Świadek ten potwierdził natomiast fakt wadliwej organizacji prac na budowie oraz występowania wad w zakresie położonego parkietu. Sąd w analogiczny sposób ocenił zeznania świadka P. K. (k. 504-507v) – który był wspólnikiem A. O. w ramach prowadzonej przez nich działalności polegającej na świadczeniu usług parkieciarskich. W ocenie Sądu zeznania świadka J. P. (k. 508-516) zasługiwały na uwzględnienie w zakresie w jakim korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym. W szczególności w zakresie w jakim wskazywał on na nieprawidłową realizację prac (k. 510) czy też na nieterminowość ich realizacji. Zaznaczyć przy tym należy, że świadek nie znał przyczyn opóźnień.

Pozostałem zgromadzone w sprawie, a nie wymienione wyżej dowody nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Bezspornym w przedmiotowej sprawie jest, że w dniu 14 lutego 2014 r. strony zawarły umowę, na mocy której pozwany (uprzednio J. N.) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zobowiązał się wykonać prace wykończeniowe wraz z częściowym wyposażeniem domu mieszkalnego będącego własnością powodów. Nie było również przedmiotem sporu, że pozwany opuścił budowę nie doprowadzając do końca wszystkich prac przewidzianych w Umowie oraz nie usuwając wszystkich ujawnionych wad przeprowadzonych do tego czasu robót.

Twierdzenia stron były w niniejszej sprawie sprzeczne na bardzo wielu polach (m.in. co do przyczyn zaistniałych opóźnień), przy czym w odniesieniu do okoliczności kluczowych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, zasadniczo spór sprowadzał się do tego, jakie wady ujawniły się w toku realizacji umowy, jaka była wartości przeprowadzonych przez Wykonawcę prac do czasu opuszczenia budowy oraz jaki był koszt usunięcia ujawnionych wad.

Analiza umowy łączącej strony prowadzi do wniosku, iż jest to umowa o dzieło w rozumieniu przepisu art. 627 k.c., zgodnie z którym przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową wzajemną i umową rezultatu. Obowiązek zamawiającego zapłaty wynagrodzenia odpowiada obowiązkowi przyjmującego zamówienie wykonania oznaczonego dzieła. Jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy z punktu widzenia uprawnień stron umowy o dzieło istotne jest rozróżnienie niewykonania zobowiązania objętego umową od jego nienależytego wykonania. Z niewykonaniem zobowiązania mamy do czynienia wówczas, gdy dzieło nie zostało wykonane w ogóle bądź, gdy wada jest tego rodzaju, że uniemożliwia normalne wykorzystanie rezultatu prac wykonawcy lub odbiera im cechy wyraźnie oznaczone w umowie istotnie zmniejszając ich wartość ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt III CZP 8/15).

W przedmiotowej sprawie strona powodowa zarzucała pozwanemu nienależyte wykonanie dzieła. Z uzasadnienia pozwu oraz dalszych pism procesowych strony powodowej wynika, że żądana kwota tj. 308.218,19 zł obejmuje różnicę pomiędzy uiszczoną na rzecz pozwanego kwotą 440.000,00 zł a rzeczywistą (zdaniem powodów) wartością prac wykonanych przez pozwanego (321.568,93 zł) tj. 118.431,07 zł oraz karą umowną za opóźnienie (za 219 dni) w wysokości 93.112,23 zł oraz kosztem wykonania zastępczego w kwocie 96.674,89 zł.

Oceniając zgłoszone w pozwie roszczenie należy kolejno rozważyć podstawy dla ww. roszczeń cząstkowych składających się na żądaną kwotę.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do roszczenia o obniżenie ceny należy stwierdzić, że znajduje ono oparcie w regulacji art. 637 k.c. (który obowiązywał do dnia 24 grudnia 2014 r., a więc również na datę zawarcia i realizacji umowy przez strony). Zgodnie z § 1 tego przepisu, jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów. Zgodnie natomiast z § 2 tego artykułu gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

Przedmiotem badania Sądu, co do zasadności roszczenia powoda w pierwszej kolejności powinno być zatem istnienie przesłanek warunkujących możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Należy mieć na uwadze, że ustawodawca wprowadził regulację dotyczącą odpowiedzialności przyjmującego zamówienie za wady dzieła w przepisach art. 636 – 638 k.c. Podobnie jak w wypadku umowy sprzedaży, ustawodawca przewiduje w formie rękojmi za wady szczególną ochronę strony umowy ,,obciążonej” wadami świadczenia. W art. 638 k.c. (w brzmieniu aktualnym do dnia 24 grudnia 2014 r.) w zakresie wad dzieła możemy znaleźć odwołanie do odpowiednio stosowanych przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (jeżeli z przepisów poprzedzających nie wynika nic innego).

Choć istnieją pewne odrębności w zakresie odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady dzieła i za wady rzeczy sprzedanej (inne roszczenia przysługują uprawnionemu, w przypadku dzieła nie ma rozgraniczenia na wady prawne i fizyczne), to jednak nie ulega wątpliwości, że przepisy o rękojmi przy sprzedaży dotyczące terminów dochodzenia roszczeń i dopełnienia aktów staranności przez uprawnionego będą miały zastosowanie także w przypadku rękojmi przy umowie o dzieło bez jakichkolwiek modyfikacji.

Z art. 563 k.c. wynika, że możliwość dochodzenia przez kupującego (w niniejszej sprawie przez zamawiającego) uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy (dzieła) uzależniona jest od dokonania przez uprawnionego pewnych „aktów staranności” tj.: zawiadomienia sprzedawcy (przyjmującego zamówienie) o wadzie w określonym terminie – miesiąca od wykrycia wady (§ 1), a w przypadku gdy do zawarcia umowy dochodzi pomiędzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą – niezwłocznie po jej wykryciu. „Niezwłoczność", o jakiej w przepisie mowa, oznacza konieczność dokonania zawiadomienia bez zbędnej zwłoki. Oceny, na ile ów akt staranności uprawnionego został dochowany, należy dokonywać przez pryzmat normalnego toku czynności kupującego (zamawiającego). Podkreślenia przy tym wymaga, że termin na dokonanie notyfikacji zobowiązanego o wadach jest terminem zawitym – nie może być wolą stron modyfikowany. Niespełnienie przesłanek z art. 563 k.c. powoduje zaś utratę uprawnień z tytułu rękojmi. Z powyższego wynika, że dochowanie aktów staranności stanowi przesłankę materialnoprawną o charakterze konstytutywnym – warunkującą prawną możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Skoro więc strona powodowa upatruje jako jednej z podstaw swojego roszczenia w przepisach dotyczących rękojmi za wady dzieła, to powinna była wykazać, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., okoliczności i fakty, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. W przedmiotowej sprawie ten obowiązek sprowadzał się do wykazania, że dzieło ma wady oraz że zostały dokonane akty staranności, to jest że zbadano przedmiot umowy oraz zawiadomiono zobowiązanego o wadach w odpowiednim terminie. Powinien także udowodnić, kiedy o wadach się dowiedział.

Mając na względzie okoliczności niniejszej sprawy, fakt terminowego zgłaszania przez powodów wad dzieła nie ulegał żadnym wątpliwościom. Jak bowiem ustalono do czasu kiedy Wykonawca opuścił teren budowy (4 sierpnia 2014 r. oddanie kluczy) nie tylko ujawniony zostało szereg wad poczynionych robót, ale również na bieżąco - i to nawet po 12 maja 2014 r. - trwały starania o ich usunięcie ( vide: zeznania świadka G. B. – k. 305-306, zeznania świadka W. K. – k. 593v-594, świadka A. O. k. 484-491v, zeznania świadka J. P. k. 508-516, zeznania powoda P. W. k. 799-801). Tym samym nie może być wątpliwości, że wady zgłoszono w terminie, a Wykonawca (pozwany) o nich wiedział. Wątpliwości Sądu nie budził również sam fakt wystąpienia konkretnych wad, okoliczność ta została bowiem potwierdzona w opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. – (k. 607-653), zeznaniach świadków (w tym świadka I. H. – k. 351), czy też dokumentacji zdjęciowej (k. 68-90). Wobec powyższego należy przyjąć, iż strona powodowa dopełniła aktów staranności (art. 568 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 638 k.c.).

W dalszej kolejności należy odnieść się do przywołanej już regulacji art. 637 k.c., a konkretnie jej § 2, gdzie mowa jest o tym, że w przypadku wad nieistotnych (a z takimi mamy do czynienia w niniejszej sprawie) zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

Odnosząc to do realiów niniejszej sprawy, należy zwrócić uwagę na pismo Zamawiającego (inwestora) z dnia 03 listopada 2014 r. (k. 95-96) w którym zażądano od Wykonawcy zapłaty kwoty 207.519,70 zł z tytułu obniżenia wynagrodzenia. W uzasadnieniu odwołano się do znanej Wykonawcy treści ekspertyzy sporządzonej przez rzeczoznawcę I. H., wyraźnie zaznaczając, że Wykonawca nie tylko nie usunął stwierdzonych wad, ale nawet nie wykazał gotowości do ich usunięcia. W ocenie Sądu przedmiotowe pismo należało uznać za oświadczenie zawierające żądanie obniżenia ceny w rozumieniu art. 637 k.c. Za w pełni uprawnione należało również uznać zawarte w przedmiotowym piśmie stwierdzenie, co do braku woli po stronie Wykonawcy usunięcia wad. Skoro bowiem Wykonawca opuścił teren budowy i na niego nie powrócił to oczywistym jest, że nie mógł usunąć stwierdzonych wad, a na wcześniejszym etapie pomimo podejmowanych prób nie zdołał ich usunąć.

Rozpatrując kwestie skuteczności złożonego oświadczenia o obniżeniu ceny (które Wykonawca niewątpliwe otrzymał – co wynika z potwierdzeń odbioru – k. 97-99, jak i udzielonej odpowiedzi – k. 100 , k. 101) warto również zaznaczyć, że pomimo tego, że oświadczenie to zostało złożone przez pełnomocnika powodów r. pr. P. O., który dysponował jedynie pełnomocnictwem procesowym (vide: k. 96), to w ocenie Sądu oświadczenie to odniosło skutek prawny. Sąd w tym względzie podziela bowiem stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 20 października 2004 r., sygn. I CK 204/04, w świetle którego o ile przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia oświadczenia materialnoprawnego, to jednak oświadczenie woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia może być jednak złożone w sposób dorozumiany. Biorąc pod uwagę konsekwentne stanowisko powodów w tym względzie, wyrażające się w żądaniu usunięcia wad, a także późniejsze złożenie w tym względzie powództwa, Sąd nie miał wątpliwości, że do takiego dorozumianego oświadczenia woli powodów o udzieleniu pełnomocnictwa materialnoprawnego, co do żądania obniżenia ceny w niniejszej sprawie doszło. Niezależnie od powyższego, tzn. gdyby uznać brak dorozumianego oświadczenia woli powodów, to oświadczenie złożone przez pełnomocnika należało uznać z skuteczne w świetle udzielenia przez pozwanego odpowiedzi, co oznacza zgodę na działanie bez umocowania stosownie do treści art. 104 zd. 2 kc.

W dalszej kolejności należało odnieść się do kwestii wysokości żądania obniżenia ceny. W tym względzie przede wszystkim wypada odnotować, że żądanie obniżenia ceny obejmuje opisaną w pozwie różnicę pomiędzy uiszczonym na rzecz pozwanego wynagrodzeniem (440.000,00 zł), a rzeczywistą wartością prac wykonanych oraz kosztem wykonania zastępczego. W ocenie Sądu obniżenie wynagrodzenia w odpowiednim stosunku (art. 637 § 2 zdanie pierwsze k.c.) ze względu na wady dzieła, oznacza obniżenie wynagrodzenia o koszt usunięcia wad, jeżeli nie jest on nadmierny. Możliwość obniżenia wynagrodzenia należnego za wykonanie wadliwego dzieła, aczkolwiek ograniczona do sytuacji, gdy wady nie są istotne, jest dogodniejsza dla zamawiającego niż domaganie się na drodze sądowej upoważnienia do usunięcia wad na koszt przyjmującego zamówienie. ( vide: Uchwała SN z 15.02.2002 r., III CZP 86/01, OSNC 2002, nr 11, poz. 132.)

Dokonując ustaleń w powyższym zakresie, Sąd oparł się w całości na dowodzie z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr. inż. Z. K. (k. 607-653) W sporządzonej opinii biegły ustalił, że wartość wykonanych przez Wykonawcę w budynku mieszkalnym jednorodzinnym położonym w W. przy ul. (...) wyniosła ogółem 433.092,19 zł brutto. Oznacza to, że różnica pomiędzy uiszczonym wynagrodzeniem tj. 440.000,00 zł, a powyższą kwotą wyniosła 6.907,81 zł i była objęta oświadczeniem o obniżeniu ceny. Ponadto, jak wskazano wyżej, w ramach żądania obniżenia ceny mieścił się również koszt usunięcia wad tj. koszt prac zastępczych. Biegły ustalił, że szacunkowa wartość prac obejmujących dokończenia poszczególnych robót i napraw wad w wykonaniu zastępczym wyniosła 80.371,96 zł, co daje łącznie kwotę 87.279,77 zł (6.907,81 zł+80.371,96 zł) . Należy przy tym wskazać, iż do wyliczonej przez biegłego kwoty Sąd dodał kwotę 500,00 złotych z tytułu braku zamontowania jednej z kabin natryskowych. W sporządzonej opinii biegły odnotował, iż były 3 kabiny natryskowe, w tym jedna niezamontowana. Pomimo powyższej konstatacji, biegły nie uwzględnił kosztów tych prac, których wartość pokrywała się z wysokością wynikającą z szacunkowego wyliczenia Wykonawcy. Sąd ustalając wartość niezbędnych prac posiłkował się wyliczeniami wynikającymi z operatu sporządzanego przez inż. I. H.. Warto przy tym nadmienić, iż w tym zakresie Sąd podzielił uwagi pełnomocnika powodów zawarte w piśmie datowanym na dzień 30 września 2019 roku (k. 731). Pozostałe zastrzeżenia zawarte w piśmie pełnomocnika powodów co do wartości wadliwie wykonanych prac nie zasługują na uwzględnienie. Porównanie wyceny prac sporządzonej przez biegłego z kosztorysem ofertowym załączonym do umowy wskazuje, iż biegły zawarł przedmiotowe prace w sporządzonym zestawieniu odpowiednio korygując ich wartość.

W dalszej kolejności omówienia wymaga również ujawnione w pozwie, a składające się na żądaną kwotę roszczenie zapłaty 93.112,23 zł, z tytułu kary umownej.

Na wstępie należy znaczyć, że ogólną podstawę do naliczenia kar umownych stanowił § 7 ust. 1 Umowy zgodnie z którym Wykonawca miał zostać obciążony przez Zamawiającego karą umowną w przypadku: a) zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy w wysokości 0,1% wynagrodzenia określonego w § 1 ust. 5 umowy za każdy dzień zwłoki; b) zwłoki w usunięciu wad stwierdzonych protokolarnie, w wysokości 0,1 % wynagrodzenia za każdy dzień zwłoki, licząc od dnia określonego jako termin usunięcia wad. Jako, że w przedmiotowej sprawie nie dokonano protokolarnego stwierdzenia wad, uprawnienia strony powodowej do zasądzenia kary umownej upatrywać można jedynie w opóźnieniu w wykonaniu przedmiotu umowy.

W świetle powyższych regulacji oczywistym jest, że uprawnienie do nałożenia na świadczeniodawcę (pozwanego) kar umownych wobec stwierdzonych uchybień, znajdowało umocowanie w Umowie wiążącej strony. Zasadniczego znaczenia w tym względzie nabiera jednak (wobec argumentacji powołanej przez stronę powodową) kwestia dopuszczalności przedmiotowej kary umownej w obowiązujących regulacjach ustawowych.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. (art. 484 § 1 k.c.)

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań ( vide: wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08). Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Przy czym zastrzeżenie kary umownej skutkuje modyfikacją ogólnych reguł odpowiedzialności w ten sposób, że dla zaistnienia obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie tylko dwóch przesłanek pozytywnych i niezaistnienie żadnej z przesłanek negatywnych (jednej lub trzech, w zależności od przyjętej koncepcji co do wymogu zaistnienia szkody: brak winy albo brak szkody, brak winy, brak związku przyczynowego). (vide:. P. Drapała (w:) System..., s. 963; wyrok SN z dnia 9 lutego 2005 r., II CK 420/04). Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma więc obowiązku wykazywać faktu poniesienia szkody oraz że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi jednak wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania ( vide: wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649). Dłużnik natomiast, chcąc zwolnić się z obowiązku zapłaty kary umownej, musi z kolei wykazać, że kara umowna nie była zastrzeżona lub zobowiązanie (tzn. obowiązek, z którego wykonaniem została zastrzeżona kara umowna) zostało należycie wykonane lub też że niewykonanie lub nienależyte wykonanie tego zobowiązania spowodowane było okolicznościami, za które nie ponosi on odpowiedzialności ( vide: K. Osajda, Komentarz do Kodeksu Cywilnego, wyd. 2018, Legalis).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy zaznaczyć trzeba, że strona pozwana, jako argumenty mające świadczyć o bezzasadności roszczenia, w tym naliczenia kary umownej wskazywała okoliczności co do przyczyn opóźnień, a w szczególności zmiany koncepcji Inwestorów co do sposobu jej realizacji, ustalaniu wielu szczegółów dot. wykonywanych prac w trakcie realizacji umowy oraz istniejących brakach w dokumentacji.

W ocenie Sądu strona powodowa wykazała fakt opóźnienia w realizacji umowy. Przy czym opóźnienie to nie miało tak znaczonego wymiaru jat twierdzi powód (219 dni). Z treści Umowy wynika bowiem, że termin zakończenia prac został ustalony na 12 maja 2014 r. Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika zaś, że termin ten niewątpliwie nie został dotrzymany, skoro wiele prac było realizowanych latem, zaś do przekazania kluczy doszło dopiero w dniu 4 sierpnia 2014 r. Zresztą właśnie ta data w ocenie Sądy powinna stanowić cezurę dla naliczania kary umownej. W ocenie Sądu strony uzgadniając zdanie kluczy, przy znanym im stanie zaawansowania prac, w sposób konkludentny doprowadziły do rozwiązania umowy. Nie sposób znaleźć uzasadnienia dla dalszego naliczania (po 4 sierpnia 2014 r.) kary umownej w sytuacji, gdy Wykonawca na tym etapie nie miał już faktycznej możliwości samodzielnego dokończenia prac.

Odnosząc się natomiast do przywołanych wyżej argumentów strony pozwanej, stwierdzić należy, że powołane okoliczności nie stanowią okoliczności, za które Wykonawca nie ponosi odpowiedzialności. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że w świetle zapisów umowy (na co słusznie zwrócił uwagę biegły w sporządzonej opinii) zmiany zakresu rzeczowego prac projektowych określonych w załączniku nr 1 do Umowy (kosztorysie ofertowym - będącym jej integralną częścią) wymagały pod rygorem nieważności pisemnego porozumienia dodatkowego do umowy (§ 1 ust. 3). Co więcej, strony zobowiązały się do wzajemnego i niezwłocznego powiadamiania się na piśmie o zaistniałych przeszkodach w wypełnianiu wzajemnych zobowiązań w trakcie wykonywania przedmiotu umowy (§ 2 ust. 2). Wreszcie strony ustaliły również, że wszelkie zmiany w umowie wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 10 ust. 1)

Jeżeli więc Wykonawca decydował się na podjęcie realizacji Umowy pomimo istniejących braków dokumentacji projektowej, czy też na uwzględnienie sugestii i żądań ze strony Inwestora czy też architekta wnętrz, co do prowadzonych prac, czynił to na własne ryzyko. Strona pozwana nie wykazała również, aby informowała pisemnie o zaistniałych przeszkodach w wypełnianiu wzajemnych zobowiązań (którymi w świetle podnoszonej w toku postępowania argumentacji były ciągłe zmiany koncepcji oraz konieczność ustalenia wielu szczegółów). Wobec tego strona pozwana nie może obecnie tłumaczyć się, że nie ponosi winy za zaistniałe opóźnienia czy też niektóre z wad z tego powodu, że spowodowane to zostało powołanymi wyżej okolicznościami. Od Wykonawcy, jako przedsiębiorcy działającego na rynku budowlanym, a tym samym profesjonalnego uczestnika rynku, należy oczekiwać nie tylko dochowania standardów świadczenia usług, ale również pełnej świadomości co do konsekwencji podjęcia się realizacji umowy przy braku wymaganej dokumentacji, czy też konsekwencji braku respektowania zapisów zwartej przez siebie umowy.

Sąd ustalając wysokość należnej kary umownej oparł się na wyliczeniach biegłego w zakresie długości trwania okresu opóźnienia (k. 620). Biegły ustalił bowiem, że okres opóźnienia miał miejsce od dnia 12 maja 2014 r. do dnia 4 sierpnia 2014 r. – tj. faktycznego zakończenia umowy i wyniósł 84 dni. Należy przy tym wskazać, iż jako podstawę wyliczeń Sąd przyjął stawkę za jeden dzień opóźnienia wynikającą z zawartej przez strony (0,001za/dzień x 425.170=84x425,17), nie zaś stawkę wskazywaną przez biegłego. Tym samym w ocenie Sądu należna kara umowna powinna wynieść 35.714,28 zł.

Należy przy tym wskazać, iż strona powodowa domagała się dwukrotnie zasądzenia kary umownej. Kara umowna w wysokości 39.734,85 złotych (85 dni zwłoki) stanowiła składową żądanej kwoty 207.519,70 złotych wyliczonej przez inż. I. H. (k. 66). Niezależnie od powyższego powodowie domagali się zapłaty kwoty 93.112,23 zł za 219 dni zwłoki, przyjmując za datę końcowa ostatni dzień 2014 roku, tj. 31 grudnia 2014 roku.

Rekapitulując dokonane powyżej rozważania Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do kwoty 123.494,05 zł (35.714,28 zł + 87.279,77 zł+500,00) o czym orzeczono w punkcie I sentencji wyroku. Natomiast w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie II sentencji wyroku.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem strony powodowej (pozew k. 2, pismo procesowe k. 804), zasądzając odsetki ustawowe od dnia 20 listopada 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetki ustawowe za opóźnienia od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Wezwanie do zapłaty (k. 95) doręczono bowiem w dniu 05 listopada 2014 r., co oznacza, że żądanie wobec zakreślonego 14 dniowego terminu stało się wymagalne w dniu 20 listopada 2014 r..

O kosztach procesu orzeczono na postawie art. 100 w zw. z art.. 108 § 1 k.p.c. ustalając, iż powodowie ponoszą koszty postępowania w 60 % zaś pozwana w 40 %, pozostawiając ich szczegółowe rozliczenie Referendarzowi sądowemu.

Sędzia (del.) Agnieszka Onichimowska