Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Ł. K., B. W., E. K. (1), J. K. (1)

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę i ustalenie

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 182/21

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie w dniu 21 lutego 2019 r. (data nadania przesyłki, k. 76) Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

I.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 50.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty,

a)  tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z uwagi na nieważność (ze skutkiem ex tunc) umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r.;

b)  z uwagi na bezskuteczność niektórych postanowień umowy, tj. klauzuli niedozwolonej zawartej w § 12 ust. 7 umowy kredytowej, umowa jest więc ważna, jednak z uwagi na nieważność § 12 ust. 7 umowy, raty kredytu przeliczane są przez cały okres jej trwania według kursu z dnia podpisania pomiędzy stronami aneksu, tj. 2,12 zł, bowiem klauzula zawarta w przywołanym w § 12 ust. 7 nie wywiera skutków prawnych pomiędzy stronami;

II.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych, z uwzględnieniem sześciokrotności stawki określonej według obowiązujących przepisów o kosztach (pozew, k. 1-38).

W odpowiedzi na pozew z dnia 17 października 2019 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 103-147).

Pismem procesowym z dnia 24 sierpnia 2020 r . (data nadania przesyłki, k. 337) strona powodowa dokonała rozszerzenia powództwa wnosząc o:

I.  1) zasądzenie solidarnie od pozwanej na rzecz powodów kwoty 331.077,66 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od 3 grudnia 2007 r. do 30 listopada 2018 r.;

2)  4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego

wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty z uwagi na nieważność (ze skutkiem ex tunc) umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr(...)zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r. i ustalenie nieważności ww. umowy.

II. ewentualnie, w razie nieuwzględnienia przez Sąd wyżej wskazanych żądań i uznanie przez Sąd, że umowa jest ważna wnieśli o:

1) zasądzenie solidarnie od pozwanej na rzecz powodów:

a. kwoty 121.173,16 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od 3 grudnia 2007 r. do 1 października 2018 r., z uwagi na nieważność lub klauzul bezskuteczność niektórych postanowień umowy, tj. niedozwolonych zawartych w § 2 ust. 1, 12 ust. 7 (stanowiących dla pozwanego banku podstawę do uzależniania wysokości rat kredytowych kapitałowo-odsetkowych od kursu CHF), na skutek czego umowa jest ważna, jednak raty kredytu przeliczane są przez cały okres jej trwania bez zastosowania mechanizmu indeksacji, przy zachowaniu wszystkich pozostałych parametrów umowy, w tym w szczególności marży i oprocentowania.

b. kwoty 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego

2) ustalenie, że kredyt jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża,

3) ustalenie, że postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr (...) z późniejszymi zmianami zawarte w § 1 pkt 8, § 2 ust. 1, § 12 ust. 7, § 17 ust. 1, § 18, § 21 ust. 2 są bezskuteczne w stosunku do powodów, nie wiążą powodów i strony związane są umową w pozostałym zakresie.

III. Każdorazowo wnieśli też o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według przedłożonego spisu kosztów wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pismo procesowe strony powodowej zawierające rozszerzenie powództwa, k. 330-333).

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie w sprawie o sygn. II C 1101/19 stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie (postanowienie z 12 grudnia 2020 r., k. 342).

Pismem procesowym z dnia 17 marca 2021 r. pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, tj. wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie rozszerzenia powództwa z dnia 12 sierpnia 2020 r. oraz wniósł o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (pismo procesowe pozwanego z 17 marca 2021 r., k. 360-364).

Pismem procesowym z dnia 29 września 2021 r. strona powodowa dokonała kolejnej modyfikacji powództwa wnosząc o:

I.  1) zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów kwot:

- 331.077,66 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 3 grudnia 2007 r. do 30 listopada 2018 r.

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego

wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty z uwagi na nieważność (ze skutkiem ex tunc) lub bezskuteczność umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr(...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r. oraz

2) ustalenie nieistnienia umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr(...)zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. z uwagi na jej nieważność lub bezskuteczność.

Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia przez Sąd wyżej wskazanych żądań i uznanie przez Sąd, że umowa jest ważna wnieśli o:

II.  1) zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty kwot:

- 121.173,16 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od 3 grudnia 2007 r. do 1 października 2018 r.;

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,

- z uwagi na nieważność lub bezskuteczność niektórych postanowień umowy, tj. klauzul niedozwolonych zawartych w § 2 ust. 1, § 12 ust. 7 umowy (stanowiących dla pozwanego banku podstawę do uzależnienia wysokości rat kredytowych kapitałowo-odsetkowych od kursu CHF), na skutek czego umowa jest ważna, jednak raty kredytu przeliczone są przez cały okres jej trwania bez zastosowania mechanizmu indeksacji, przy zachowaniu wszystkich pozostałych parametrów umowy, w tym w szczególności marży i oprocentowania;

2) ustalenie, że kredyt jest kredytem w PLN i jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża;

3) ustalenie, że postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z późniejszymi zmianami zawarte w § 1 pkt 8, § 2 ust. 1, § 12 ust. 7, § 17 ust. 1, § 18, § 21 ust. 1 są bezskuteczne w stosunku do powodów, nie wiążą powodów i strony związane są umową w pozostałym zakresie.

III. Każdorazowo wnieśli też o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według przedłożonego spisu kosztów wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pismo procesowe strony powodowej z 29 września 2021 r., k. 368-371).

W odpowiedzi na ww. modyfikację pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, tj. wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie rozszerzenia powództwa oraz wniósł o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (pismo procesowe pozwanego z 2 listopada 2021 r., k. 376-398).

Pismem procesowym z dnia 30 listopada 2022 r. strona powodowa dokonała kolejnej modyfikacji (rozszerzenia) powództwa o kwoty uiszczone na rzecz pozwanego w okresie nieobjętym pozwem, tj. od dnia 3 grudnia 2018 r. do dnia 2 listopada 2022 r. z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych w łącznej kwocie 129.782,55 zł, wnosząc o:

I.  1) zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwot:

- 331.077,66 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 3 grudnia 2007 r. do 30 listopada 2018 r. wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty;

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty

- 129.782,55 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 3 grudnia 2018 r. do dnia 2 listopada 2022 r. wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty

- z uwagi na nieważność (ze skutkiem ex tunc) lub bezskuteczność umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r.

oraz

2) ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r. z uwagi na jej nieważność lub bezskuteczność.

Strona powodowa wskazała przy tym, że roszczenie ewentualne, zmodyfikowane w dniu 12 sierpnia 2020 r. oraz w dniu 29 września 2021 r., pozostaje bez zmian, a także w pozostałym zakresie roszczenie nie uległo zmianom (pismo procesowe strony powodowej z 30 listopada 2022 r., k. 490-494).

W odpowiedzi na wniesioną modyfikację powództwa pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie rozszerzenia powództwa (pismo procesowe pozwanego z 2 listopada 2021 r., k. 376-398).

Pismem procesowym z dnia 8 lutego 2023 r. oraz z 6 marca 2023 r. strona powodowa dokonała rozszerzenia powództwa wnosząc o:

I. 1) zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów kwot:

- 331.077,66 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 3 grudnia 2007 r. do 30 listopada 2018 r. wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty;

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty;

- 129.782,55 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 3 grudnia 2018 r. do dnia 2 listopada 2022 r. wraz z należnymi odsetkami

i

2) ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr(...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 roku w uwagi na jej nieważność lub bezskuteczność, a jeżeli Sąd uzna, że ustalenie brzmieniu ustalonym aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r. z nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z ww. umowy w brzmieniu ustalonym aneksem nr 1 z dnia 28 grudnia 2007 r., powoduje powrót do pierwotnej umowy, to również ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu z dnia 6 listopada 2007 r. z uwagi na jej nieważność lub bezskuteczność.

Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia przez Sąd wyżej wskazanych żądań i uznanie przez Sąd, że umowa jest ważna wnoszę o:

II. 1) zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty kwot:

- 121.173,16 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od 3 grudnia 2007 r. do 1 października 2018 r.,

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,

- z uwagi na nieważność lub bezskuteczność niektórych postanowień umowy, tj. klauzul niedozwolonych zawartych w § 1 pkt 8, § 2 ust. 1, § 12 ust. 7, § 17 ust. 1, § 18, § 21 ust. 2 umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. w brzmieniu ustalonym aneksem nr 1 z dnia 28 grudnia 2007 roku, (stanowiących dla pozwanego banku podstawę do uzależniania wysokości rat kredytowych kapitałowo-odsetkowych od kursu CHF), na skutek czego umowa jest ważna, jednak raty kredytu przeliczane są przez cały okres jej trwania bez zastosowania mechanizmu indeksacji, przy zachowaniu wszystkich pozostałych parametrów umowy, w tym w szczególności marży i oprocentowania,

2) ustalenie, że kredyt jest kredytem w PLN i jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża,

3) ustalenie, że postanowienia zawarte w § 1 pkt 8, § 2 ust. 1, § 12 ust. 7, § 17 ust. 1, § 18, § 21 ust. 2 umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. w brzmieniu ustalonym aneksem nr 1 z dnia 28 grudnia 2007 roku stanowią niedozwolone postanowienia umowne, są bezskuteczne w stosunku do powodów, nie wiążą powodów i strony zobowiązane są umową w pozostałym zakresie.

III. Każdorazowo wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pismo procesowe powoda z 8 lutego 2023 r., k. 523-530, pismo procesowe z 6 marca 2023 r., k. 535-536).

W odpowiedzi pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie rozszerzenia powództwa (pismo procesowe pozwanego z 16 marca 2023 r., k. 538-543).

Do zamknięcia rozprawy strony nie modyfikowały swoich stanowisk w sprawie ( protokół rozprawy z dnia 27 lutego 2024 r., k. 728).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ł. K., B. W. (partnerka Ł. K.), a także rodzice Ł. K., tj. E. K. (1) i J. K. (1) poszukiwali środków na zakup domu przy ul. (...) w miejscowości O.. Inwestycja została oszacowana na sumę 520.000 zł, w tym 435.000 zł ceny zakupu nieruchomości i 85.000 zł kosztów remontu. Wysokość zaangażowanych środków własnych wynosiła 20.000 zł. (wniosek o kredyt mieszkaniowy (...) z 5 października 2007 r., k. 155-156; zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487-488, nagranie 00:07:09-00:13:12; zeznania powoda J. K. (1), protokół k. 488, nagranie 00:25:58-00:26:17). Kwestiami związanymi z kredytem zajmował się Ł. K. i jego partnerka B. W., zaś rodzice Ł. K. byli współkredytobiorcami, aby możliwe było zaciągnięcie kredytu na potrzebną kwotę. Ł. K. i B. W. udali się do (...) Bank (...) S.A., gdzie zaproponowano im umowę kredytową w PLN. W przeszłości Ł. K. nie zaciągał kredytu w obcej walucie. E. K. (1) i J. K. (1) zaciągali w przeszłości 2-3 kredyty złotowe na zakup samochodu osobowego (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487-488, nagranie 00:09:28-00:13:12; zeznania powoda J. K. (1), protokół k. 489, nagranie 00:27:25-00:28:34; zeznania powódki E. K. (1), protokół k. 489, nagranie 00:29:31-00:30:40).

(...) SA posiadał w ofercie kredyty w złotówkach, euro i we frankach szwajcarskich. Klient był informowany jakie są warunki oferty kredytowych w różnych walutach, był też informowany o kursach. Klient miał też prawo zapoznać się wcześniej ze wzorem umowy kredytowej (zeznania świadka J. R., protokół k. 14 akt o sygn. I Cps 16/20, nagranie 00:10:20-00:27:43). Klienci banku byli informowani na czym polega różnica pomiędzy kredytem złotówkowym a walutowym. Pracownicy banku wskazywali, iż przy kredycie złotowym jedynym ryzykiem jest ryzyko zmiany oprocentowania, natomiast przy kredycie walutowym istnieje ryzyko zmiany oprocentowania oraz ryzyko zmiany kursu waluty. Klient we wniosku o kredyt potwierdzał, że otrzymał informacje w ww. zakresie, rozumie na czym ono polega i jest świadomy istnienia tego ryzyka (zeznania świadka J. K. (2), protokół k. 38 akt i sygn. I Cps 63/20 wraz z transkrypcją nagrania k. 42 – 00:10:36; zeznania świadka E. K. (2), protokół rozprawy k. 38 akt o sygn. I Cps 63/20 wraz z transkrypcją k. 49-50, nagranie 00:33:14-00:36:26).

W dniu 1 października 2007 r. Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1) złożyli do (...) Bank (...) wniosek o kredyt mieszkaniowy w wysokości 505.100 zł, w tym 500.000 zł na finansowanie inwestycji, 49 zł kwoty wolnej kredytu oraz 5.051 zł prowizji za udzielenie kredytu. We wniosku wskazano jako wnioskowaną walutę kredytu CHF z okresem kredytowania wynoszącym 40 pełnych lat (wniosek o kredyt mieszkaniowy (...) z 5 października 2007 r., k. 155-156).

W dniu 1 października 2007 r. Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1) podpisali oświadczenia, w których wskazali, że:

1)  nie skorzystali z przedstawionej im w pierwszej kolejności przez (...) SA oferty w walucie polskiej i dokonali wyboru oferty w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami/pożyczkami zaciągniętymi w walucie wymienialnej, polegającego na tym, iż:

a)  w przypadku wzrostu kursów walut podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej;

b)  w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest wypłacany po kursie kupna dla dewiz;

c)  w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest spłacany po kursie sprzedaży dla dewiz;

2)  zostali poinformowani o ryzyku zmiany stóp procentowych polegającym na tym, iż w przypadku wzrostu stawki referencyjnej podwyższeniu ulega oprocentowanie kredytu;

3)  ponoszą ryzyko zmiany kursów walutowych oraz zmiany stóp procentowych;

4)  zostali poinformowani, iż w przypadku kredytu/pożyczki udzielanej w walucie wymienialnej w rozliczeniach między klientami a (...) SA w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez (...) SA kursy walut obcych w złotych (kursy walut zamieszczone są w Tabeli kursów (...) SA) (oświadczenia wnioskodawców z 1 października 2007 r., k. 159-162).

W dniu 2 listopada 2007 r. Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1) zwrócili się do (...) S.A. o zmianę waluty przyznanego kredytu mieszkaniowego z CHF na PLN z zachowaniem dotychczasowych warunków (pismo z 2 listopada 2007 r., k. 157).

W dniu 6 listopada 2007 r. Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1) zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (dalej: Umowa).

Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy, na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązał się podstawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 505.100 zł na zakup i remont domu jednorodzinnego położonego w O., ul. (...) gm. (...) (działka (...)), z przeznaczeniem na potrzeby własne, cel dowolny oraz prowizję banku.

Stosownie do § 5 ust. 1 Umowy, wypłata kredytu będzie dokonana jednorazowo, w formie przelewu na wskazany rachunek, zgodnie z pisemną dyspozycją kredytobiorcy, z uwzględnieniem postanowień § 4.

(...) SA pobiera odsetki od kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjne, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży (§ 6 ust. 1 zd. 1 Umowy). Wzrost stawki referencyjnej wpływa na podwyższenie oprocentowania kredytu, które spowoduje wzrost raty spłaty kredytu i odsetek (§ 6 ust. 4 Umowy).

W myśl § 7 ust. 1 Umowy, w dniu zawarcia umowy stawka referencyjna WIBOR wynosiła 5,2100%, marża wynosiła 1,18 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosiło 6,3900% w stosunku rocznym.

Za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianę postanowień umowy (...) SA pobiera od kredytobiorcy prowizje i opłaty bankowe określone w Taryfie, z której wyciąg stanowił załącznik do umowy (§ 9 ust. 1 i 2 Umowy).

W myśl § 11 ust. 1 Umowy, należna (...) SA prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 1,00% kwoty kredytu, to jest kwota 5.051 zł zostanie potrącona przez (...) SA z wypłaconej kwoty kredytu, w dniu wypłaty. Prowizja od udzielonego kredytu nie podlegała zwrotowi (§ 11 ust. 2 Umowy).

Stosownie do § 12 ust. 1 Umowy, zabezpieczeniem spłaty kredytu stanowiła:

1)  hipoteka zwykła w kwocie 505.100 zł na zabezpieczenie kapitału i hipoteka kaucyjna do kwoty 126.280 zł na zabezpieczenie odsetek na nieruchomości położonej w miejscowości O., ul. (...), powiat (...);

2)  weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową na rzecz (...) SA;

3)  oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z tytułu umowy i wystawienia weksla;

4)  cesja praw z polisy ubezpieczenia kredytowanej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych;

5)  klauzula potrącenia wierzytelności z rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego w (...) SA Oddział (...) w K.;

6)  ubezpieczenie kredytowanego wkładu finansowego w (...) SA w wysokości 86.540 zł na pierwszy okres ubezpieczenia poprzez dokonanie wpłaty z tytułu kosztów ubezpieczenia w wysokości 2.509,66 zł (2,9% kwoty kredytowanego wkładu finansowego).

W § 30 ust. 1 Umowy, kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany o ryzyku stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej oraz ponoszeniu ww. ryzyka (umowa kredytu mieszkaniowego (...)nr (...)spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie polskiej z dnia 6 listopada 2007 r., k. 41-45; wyciąg z taryfy prowizji i opłat bankowych w (...) SA obowiązującej od dnia 1 kwietnia 2007 r., k. 46v-47).

W dniu 9 listopada 2007 r. kredytobiorcy złożyli dyspozycję wypłaty kredytu (dyspozycja wypłaty kredytu z 9 listopada 2007 r., k. 169).

W dniu 21 listopada 2007 r. Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1) zwrócili się do (...) S.A. o zmianę kredytu mieszkaniowego (...)udzielonego w PLN na CHF z warunkami umowy bez zmian (pismo z 21 listopada 2007 r., k. 158). Kredytobiorcy uzyskali informację z banku, iż zmiana waluty kredytu z PLN na CHF pozwoli na znaczne obniżenie raty kredytu z kwoty 3.400 zł na 2.300 zł (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487, nagranie 00:10:46-00:11:47).

Aneksem nr 1 z dnia 28 grudnia 2007 r. do Umowy kredytu mieszkaniowego(...) nr(...) z dnia 6 listopada 2007 r. spłacanego w ramach annuitetowych, udzielonego w walucie polskiej strony dokonały zmiany zasad spłaty wierzytelności kredytowej wynikającej z zawartej Umowy. Strony oświadczyły, że zachowana zostaje tożsamość i ciągłość wierzytelności oraz wszystkich jej zabezpieczeń. Kredytobiorca wyraził nieodwołalną zgodę na dostosowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami zakresu i treści istniejącego zabezpieczenia hipotecznego do zmiany zasad spłaty oraz należności ubocznych wynikających z niniejszego aneksu i zobowiązuje się dopełnić wszystkich niezbędnych do tego celu czynności.

Nazwa umowy otrzymała brzmienie: Umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr(...) spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej. Aneks zmienił postanowienia umowy od § 1 do § 35 i wprowadził tekst jednolity umowy.

Zgodnie z nowym brzmieniem § 1 ust. 8 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, Tabela kursów stanowi Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych.

Stosownie do § 2 ust. 1 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązuje się przewalutować kredyt z waluty polskiej na walutę wymienialną franki szwajcarskie (CHF). Podstawą przeliczenia kredytu jest zadłużenie na dzień 28 grudnia 2007 r., tj. kwota 507.593,17 zł (kapitał 504.878,03 zł oraz odsetki naliczone na dzień 28 grudnia 2007 r. w kwocie 2.715,14 zł). Przeliczenia kwoty kredytu dokonano według kursu kupna dla dewiz dla CHF, tj. 2,1216 zł. Kwota kredytu po przewalutowaniu na walutę wymienialną CHF wynosi 237.970,51 CHF. Kwota ubezpieczonego wkładu finansowego w (...) S.A. jest kwotą pozostałą do spłaty z tytułu ubezpieczenia wkładu finansowego, tj. 40.685,35 CHF.

W części III wskazano kwestie dotyczące Oprocentowania kredytu (§ 5-6 Umowy).

W myśl § 6 ust. 1 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, w dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 2,7450%, marża wynosiła 1,98 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosiło 4,7250% w stosunku rocznym.

Za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianę postanowień umowy (...) SA pobiera od kredytobiorcy prowizje i opłaty bankowe określone w Taryfie, z której wyciąg stanowił załącznik do umowy (§ 7 ust. 1 i 2 Umowy).

Stosownie do § 10 ust. 1 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, zabezpieczeniem spłaty kredytu stanowiła:

1)  weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową;

2)  oświadczenie o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z tytułu umowy i wystawienia weksla;

3)  klauzula potrącenia wierzytelności z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w (...) S.A. Oddział (...) w K.

4)  hipoteka zwykła w kwocie 238.075,04 CHF na zabezpieczenie kapitału i hipoteka kaucyjna do kwoty 59.520 CHF na zabezpieczenie odsetek w KW nr (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wejherowie dla nieruchomości położonej w miejscowości O., ul. (...), gm. (...);

5)  polisa wraz z cesją praw do odszkodowania z umowy ubezpieczenia kredytowanej nieruchomości, na rzecz (...) SA;

6)  kwota ubezpieczonego wkładu finansowego w (...) S.A. pozostała do spłaty z tytułu ubezpieczenia wkładu finansowego w wysokości 40.685,35 CHF.

Zgodnie z § 12 ust. 7 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Niespłacenie przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 12 ust. 3 ( § 17 ust. 1 Umowy zmienionej Aneksem nr 1).

Stosownie do § 18 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków;

2)  w formie gotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków.

Zgodnie z § 21 ust. 1 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, kredyt uważa się za spłacony jeżeli zadłużenie po spłacie ostatniej raty kredytu i odsetek wynosi „zero” albo jeżeli w wyniku ostatecznego rozliczenia wystąpi nadpłata lub niedopłata, wyrażona w walucie polskiej przy zastosowaniu kursu średniego NBP (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w dniu spłaty z rachunku, o którym mowa w § 12 ust. 1, w wysokości nie wyższej niż dwukrotność poleconej przesyłki pocztowej.

W § 29 Umowy zmienionej Aneksem nr 1, kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany:

1)  o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych;

2)  iż zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu;

3)  iż poniesie to ryzyko.

W art. 8 Aneksu nr 1 do ww. Umowy wskazano, że opłata za zmianę waluty kredytu wynosi 0,8% od kwoty aktualnego zadłużenia, tj. 4.060,75 zł. Z kolei szacunkowa wysokość kosztu poniesionego przez kredytobiorcę z tytułu odsetek określono na 294.550,95 CHF, przy założeniu, iż:

1)  oprocentowanie kredytu, o którym mowa w § 6 ust. 1 nie ulegnie zmianie w całym okresie spłaty kredytu;

2)  kwota kredytu zostanie wypłacona jednorazowo w całości;

3)  kredyt będzie wykorzystany i spłacony zgodnie z postanowieniami umowy (Aneks nr 1 z 28 grudnia 2007 r. do Umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 6 listopada 2007 r. spłaconego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie polskiej, k. k. 48, 50-54).

Kredytobiorcy zapoznali się z umową kredytową przed jej podpisaniem. Ł. K. nie prosił o dodatkowy czas, żeby przeczytać przedmiotowy Aneks (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 488, nagranie 00:19:47; zeznania powoda J. K. (1), protokół k. 488, nagranie 00:25:53; zeznania powódki E. K. (1), protokół k. 489, nagranie 00:29:31).

Kredytowana nieruchomość była zamieszkiwana przez Ł. K. od 2007 r. do 2012 r. Ł. K. miał zarejestrowaną w przedmiotowej nieruchomości działalność gospodarczą, jednak koszty nie były rozliczane w działalności. Od 2012 r. nieruchomość jest wynajmowana (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487, nagranie 00:05:18-00:06:21).

Środki z kredytu zostały uruchomione w dniu 28 grudnia 2007 r. w kwocie 504.878,03 zł wraz z odsetkami naliczonymi na dzień 28 grudnia 2007 r. w kwocie 2.715,14 zł (łącznie 507.593,17 zł), które zostały przeliczone przez bank po kursie 2,1216 na kwotę 237.970,41 CHF (zaświadczenie z 3 grudnia 2018 r., k. 63-66).

Przyjmując, że saldo kredytu w dniu 28 grudnia 2007 r. przewalutowane byłoby po kursie zamknięcia z rynku (...) to kwota kredytu 504.878,03 zł zostałaby przeliczona po kursie 2,1631 na kwotę 233.404,85 CHF. Tym samym różnica w saldzie CHF w porównaniu z kwotą przeliczoną przez bank wynosiłaby 4.565,56 CHF (237.970,41 CHF minus 233.404,85 CHF) (opinia biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości z 19 sierpnia 2023 r., k. 582).

Mechanizm ustalania kursów z Tabeli banku (...) S.A. stanowił mechanizm zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowane kursem CHF (opinia biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 580).

W okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 2 listopada 2018 r. kredytobiorcy uiścili na rzecz banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 331.077,66 zł, w tym 168.354,98 zł tytułem rat kapitałowych oraz 162.722,68 zł tytułem rat odsetkowych (biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 582).

Z kolei w ww. okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 2 listopada 2018 r. łączna kwota należnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego kursem (...) wyniosłaby 320.017,47 zł, w tym 163.100,27 zł tytułem rat kapitałowych oraz 156.917,20 zł tytułem rat odsetkowych. Tym samym różnica pomiędzy faktycznie spłaconymi przez kredytobiorców ratami a spłatami należnymi według kursu (...) wyniosłaby 11.060,19 zł, zaś wskazana kwota stanowiłaby hipotetyczną nadpłatę (biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 582).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również złożonych do akt sprawy dokumentów, w szczególności kopii wniosku kredytowego, umowy kredytu, zaświadczeń oraz oświadczeń. Sąd w całości dał wiarę przedłożonym dokumentom, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny opierał się na zeznaniach świadka J. K. (2) (protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Koszalinie, k. 38 akt o sygn. I Cps 63/20 wraz z transkrypcją k. 41-47v oraz 56v-58v, nagranie 00:05:08-00:26:50 oraz 00:57:04-01:05:07) świadka E. K. (2) (protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Koszalinie, k. 38 akt o sygn. I Cps 63/20 wraz z transkrypcją k. 47v-54, nagranie 00:29:01-00:50:25) oraz świadka J. R. (protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Koszalinie, k. 13-16 akt o sygn. I Cps 16/20, nagranie 00:05:53-00:56:32) – pracowników pozwanego banku, którzy w imieniu pozwanego podpisywali sporną Umowę kredytową (J. K. (2) i J. R.) lub Aneks do ww. Umowy (E. T. i J. R.). W przytoczonym w stanie faktycznym zakresie zeznania świadków należało uznać za istotne oraz wiarygodne albowiem w sposób spójny i wiarygodny świadkowie przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę w zakresie procedury udzielania kredytu w walucie CHF, możliwości negocjowania umowy, wypełniania przez bank/doradców finansowych obowiązków informacyjnych względem klientów oraz umożliwienia wypłaty i spłaty kredytu w jego walucie. Sąd miał na uwadze, iż świadek J. K. (2) podpisywała jako pełnomocnik banku umowę kredytu mieszkaniowego z dnia 6 listopada 2007 r. udzielonego w walucie polskiej, nie brała przy tym udziału w spotkaniach z powodami, tym samym jej zeznania nie miały przesądzającego znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie czy kosztach kredytu.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka E. R., w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym (protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Koszalinie, k. 39 akt o sygn. I Cps 63/20 wraz z transkrypcją k. 54-56, nagranie 00:50:50-00:57:02). Zeznania świadka nie miały przesądzającego znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie czy kosztach kredytu, gdyż świadek nie miał styczności z kredytobiorcami, nie brał udziału w rozmowach z klientami, pracował jako analityk w pozwanym banku.

Na rozprawie w dniu 2 grudnia 2022 r. Sąd pominął dowód z przesłuchania powódki B. W., z uwagi na jej niestawiennictwo na wyznaczonym terminie rozprawy w dniu 2 grudnia 2022 r. (protokół rozprawy z 2 grudnia 2022 r., k. 489). O skutkach niestawiennictwa na wyznaczony termin rozprawy powódka B. W. była pouczona w wezwaniu na rozprawę skierowanym do niej w dniu 3 grudnia 2022 r., które było dwukrotnie awizowane i powróciło do Sądu jako niepodjęte w terminie (koperta, k. 484).

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powodów Ł. K., J. K. (1) i E. K. (1) (protokół rozprawy z 2 grudnia 2022 r., k. 486-489), w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia umowy kredytowej to w przypadku pozostałych okoliczności, tj. niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd., ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy oferowanymi kredytami PLN i kredytem waloryzowanym w walucie CHF. Powodowie w oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu denominowanego, który miał niższą ratę.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii z dnia 19 sierpnia 2023 r. biegłego sądowego P. G. z zakresu bankowości uniwersalnej, dopuszczonej postanowieniem tut. Sądu z dnia 19 kwietnia 2023 r. (postanowienie z 19 kwietnia 2023 r., k. 556). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia biegłego sądowego P. G. z zakresu bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 573-595).

Sąd, postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., w pozostałym zakresie oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn, jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia (postanowienie z 19 kwietnia 2023 r., k. 556).

Z kolei na rozprawie w dniu 27 lutego 2024 r. (protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 728) Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego zgłoszony pismem procesowym z dnia 2 października 2023 r. celem wyjaśnienia rozbieżności w opinii biegłego sporządzonej w niniejszej sprawie a trzech opiniach wydanych w podobnych sprawach sądowych, których kopie załączono do pisma (pismo procesowe pozwanego z 2 października 2023 r., k. 616v wraz z kopiami opinii w innych sprawach sądowych, k. 617-668).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie strona powodowa ostatecznie domagała się:

1) zasądzenia od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwot:

- 331.077,66 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 3 grudnia 2007 r. do 30 listopada 2018 r. wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty;

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty;

- 129.782,55 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 3 grudnia 2018 r. do dnia 2 listopada 2022 r. wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty;

- z uwagi na nieważność (ze skutkiem ex tunc) lub bezskuteczność umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r.

oraz

2) ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) zawartej w K. w dniu 6 listopada 2007 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. a Ł. K., B. W., E. K. (1) i J. K. (1), zmienionej aneksem nr 1 zawartym w dniu 28 grudnia 2007 r. z uwagi na jej nieważność lub bezskuteczność ( roszczenie główne).

Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia przez Sąd wyżej wskazanych żądań i uznanie przez Sąd, że umowa jest ważna powodowie wnieśli o:

1) zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2017 r. do dnia zapłaty kwot:

- 121.173,16 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od 3 grudnia 2007 r. do 1 października 2018 r.;

- 4.867,19 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia uiszczonego przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego;

- z uwagi na nieważność lub bezskuteczność niektórych postanowień umowy, tj. klauzul niedozwolonych zawartych w § 2 ust. 1, § 12 ust. 7 umowy (stanowiących dla pozwanego banku podstawę do uzależnienia wysokości rat kredytowych kapitałowo-odsetkowych od kursu CHF), na skutek czego umowa jest ważna, jednak raty kredytu przeliczone są przez cały okres jej trwania bez zastosowania mechanizmu indeksacji, przy zachowaniu wszystkich pozostałych parametrów umowy, w tym w szczególności marży i oprocentowania;

2) ustalenie, że kredyt jest kredytem w PLN i jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża;

3) ustalenie, że postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego (...)nr (...) z późniejszymi zmianami zawarte w § 1 pkt 8, § 2 ust. 1, § 12 ust. 7, § 17 ust. 1, § 18, § 21 ust. 1 są bezskuteczne w stosunku do powodów, nie wiążą powodów i strony związane są umową w pozostałym zakresie ( roszczenie ewentualne) (pismo procesowe strony powodowej z 29 września 2021 r., k. 368-371; pismo procesowe strony powodowej z 30 listopada 2022 r., k. 490-494).

Sąd miał na uwadze, iż pierwotnie Umowa kredytu mieszkaniowego nr (...) z dnia 6 listopada 2007 r. stanowiła umowę kredytu udzielonego w walucie polskiej (k. 41-47), zaś Aneksem nr 1 z dnia 28 grudnia 2007 r. została zmieniona na kredytu udzielony w walucie wymienialnej (Aneks nr 1 z 28 grudnia 2007 r., k. 48, 50v-54). W dalszej części uzasadnienia Sąd powołując się na Umowę będzie odnosił się jedynie do umowy kredytowej zmienionej Aneksem nr 1, a więc do umowy kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie wymienialnej.

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia, tj. art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy wykonywana przez powodów umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie, nieważnej w ich ocenie Umowy, czy też zawierającej tzw. klauzule abuzywne. Można rozważać, czy skoro powodowie spłacają kredyt w wysokości podawanej przez bank, to istnieje niepewność jego sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień umownych oraz nieważności umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma jednak racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c., nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej nie zachodzi sprzeczność przedmiotowej Umowy z bezwzględnie obowiązującym przepisami ustawowymi.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie kredytu, na wniosek kredytobiorców zmienionej Aneksem nr 1 do Umowy z dnia 28 grudnia 2007 r., jego kwotę ustalono na 507.593,17 zł, która została przeliczona po kursie banku 2,1216 na kwotę 237.970,41 CHF (umowa kredytu mieszkaniowego(...) nr(...) z dnia 6 listopada 2007 r. zmieniona Aneksem nr 1 do Umowy z 28 grudnia 2007 r., k. 48, 50-54). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Wskazana Umowa przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 5 i 6 Umowy, k. 50v-51). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Aneksu nr 1 do Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowie takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokość świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi na realizację takiej inwestycji jak własny lokal mieszkalny, oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis). Okoliczność, że Ł. K. w kredytowanej nieruchomości miał zarejestrowaną działalność gospodarczą nie przesądza o braku statusu konsumenta, gdyż powód nie rozliczał kosztów kredytu w prowadzonej działalności gospodarczej (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487, nagranie 00:05:18-00:06:21).Pozostali powodowie w dacie zawierania umowy nie prowadzili działalności gospodarczej.

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem Aneksu nr 1 do Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści Umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. Okoliczności te potwierdza treść oświadczeń złożonych przez powodów w dniu 1 października 2007 r. (oświadczenia wnioskodawców z 1 października 2007 r., k. 159-162), jak również treść Umowy, gdzie w § 29 kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych, która to zmiana będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu i poniosą to ryzyko (k. 54).

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu powodowie posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa zdaniem Sądu również fakt, że waloryzacja kredytu była dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym treść wniosku o zmianę waluty kredytu z PLN na CHF (k. 158).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez nich umowa jest nieważna.

Powyżej opisane zmiany kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez kredytobiorców Umowa jest nieważna.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa w toku postępowania wskazała, że postanowienia zawarte w § 1 pkt 8 (definicja Tabeli kursów), § 2 ust. 1 (postanowienie dotyczące przewalutowania kredytu i wysokości kredytu w PLN i po przewalutowaniu w CHF), § 12 ust. 7 (klauzula indeksacyjna), § 17 ust. 1 (klauzula indeksacyjna), § 18 (spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek walucie innej niż waluta polska), § 21 ust. 1 (postanowienia dotyczące spłaty zadłużenia) umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z późniejszymi zmianami wprowadzonymi Aneksem nr 1 stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie chcieli sfinansować zakup i remont nieruchomości (łączna suma inwestycji została oszacowana na 520.000 zł) i poszukiwali produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu, ale także przy minimalnym zaangażowaniu środków własnych w kwocie 20.000 zł (k. 155v). W rezultacie zgłoszone przez kredytobiorców potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Początkowo powodowie zawarli umowę kredytu złotowego, jednak następnie – na wniosek powodów – kredyt przewalutowano z waluty PLN na CHF (wniosek z 21 listopada 2007 r., k. 158). Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty powodowie de facto nie pretendowali nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno podważyć jednak fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, mieli prawo to zrobić. Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w niniejszej sprawie postanowień końcowej Umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami powodów świadomie przez nich zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla nich nieodpowiednie w momencie jej zawierania. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie początkowo złożyli wniosek kredytowy na kredyt w CHF, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. Co prawda następnie wnieśli o zmianę waluty przyznanego kredytu na PLN i taką też podpisali Umowę, jednak ostatecznie jeszcze przed wypłatą kredytu, znając ryzyka zawarcia umowy kredytu w walucie wymienialnej o których zostali już wcześniej poinformowani, wnieśli o zmianę kredytu z PLN na CHF (k. 158). W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarli, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą. W ocenie Sądu zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa również fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Strona powodowa nie wykazała, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

W niniejszej sprawie biegły sądowy P. G. wskazał, że mechanizm ustalania kursów z Tabeli banku (...) S.A. stanowił mechanizm zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowane kursem CHF (opinia biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 580).

Biegły sądowy w niniejszej sprawie ustalił również różnicę pomiędzy kwotą uruchomionego kredytu przeliczoną przez pozwany bank po kursie z tabeli banku, a kwotą uruchomionego kredytu w sytuacji, gdyby przeliczona została po kursie zamknięcia z rynku (...), a więc kursie który można byłoby określić jako kurs rynkowy. Biegły oszacował, że różnica w takim przypadku wynosiłaby 4.565,56 CHF (opinia biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości z 19 sierpnia 2023 r., k. 582).

Biegły w swej opinii wskazał również, że powodowie w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 2 listopada 2018 r. uiścili na rzecz banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 331.077,66 zł, w tym 168.354,98 zł tytułem rat kapitałowych oraz 162.722,68 zł tytułem rat odsetkowych (biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 582). Z kolei w sytuacji przeliczenia należnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego po kursie (...) suma ww. rat wyniosłaby 320.017,47 zł, w tym 163.100,27 zł tytułem rat kapitałowych oraz 156.917,20 zł tytułem rat odsetkowych. Tym samym różnica pomiędzy faktycznie spłaconymi przez kredytobiorców ratami a spłatami należnymi według kursu (...) wyniosłaby 11.060,19 zł (biegłego sądowego P. G. do spraw bankowości uniwersalnej z 19 sierpnia 2023 r., k. 582).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli kursów walut obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów powodów jako kredytobiorców.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego w przypadku usunięcia z niej § 12 ust. 7 m regulującego mechanizm spłaty rat kredytowych (pozew, k. 2v), jak również roszczenie ewentualnie powodów o ustalenie, że kredyt jest kredytem w PLN i jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża (pismo procesowe strony powodowej z 29 września 2021 r., k. 368-371). W ww. koncepcji ferowanej przez stronę powodową w toku niniejszego postępowania, nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że składając wniosek o przewalutowanie umowy kredytowej z waluty PLN na CHF powodowie świadomie chcieli skorzystać z niższego oprocentowania (LBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu, co w swych zeznaniach potwierdził powód Ł. K. (zeznania powoda Ł. K., protokół k. 487, nagranie 00:10:46-00:11:47). Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interesy powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego. Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez kredytobiorców na rzecz pozwanego banku na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowiły świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie byli zobowiązani względem pozwanego banku.

Żądanie powodów, zdaniem Sądu, jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że powodowie zrealizowali cel umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału i nabyli określony majątek, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie zaciągały kredyty, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytami indeksowanymi nie zdecydowały się na ich zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie zobowiązani byli i nadal są względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądanie powodów nie znajdują uzasadnienia. Sąd nie uznał kwestionowanych postanowień Umowy, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd, w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk