Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

Protokolant: stażysta Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Miasta (...) W.

przeciwko A. S. (1) i D. S.

o zapłatę

I.  zasądza od A. S. (1) na rzecz Miasta (...) W. 71.122,01 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy sto dwadzieścia dwa złote i jeden grosz) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 lipca 2018r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od A. S. (1) na rzecz Miasta (...) W. 6.256,50 zł (sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt sześć złotych i pięćdziesiąt groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym wynagrodzenie pełnomocnika 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych),

IV.  zasądza od Miasta (...) W. na rzecz D. S. 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika procesowego.

Sygn. akt: I C 210/20

UZASADNIENIE WYROKU

z dnia 15 grudnia 2023 r. (k. 240)

Pozwem skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie Miasto (...) W. domagało się zasądzenia nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym na jego rzecz od:

a)  pozwanej A. S. (1) kwoty 71.122,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 lipca 2018 r. do dnia zapłaty wraz z należnymi kosztami procesu i kosztami zastępstwa procesowego wraz z odsetkami,

b)  pozwanej A. S. (1) i pozwanej D. S. solidarnie kwoty 71.122,02 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, wraz z należnymi kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego wraz z odsetkami.

Powód wskazał, że zawarł w dniu 10.09.2009 r. z A. S. (1) i jej mężem M. S. umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu nr (...) położonego w W. przy ul. (...) wraz z udziałem wynoszącym (...) części we współwłasności wszelkich części budynku i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz udziałem wynoszącym (...) we współużytkowaniu wieczystym nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) z obrębu (...) – do ustawowej wspólnoty małżeńskiej. Od ceny sprzedaży zastosowano bonifikatę w wysokości 80%.

Przed upływem 5 lat od daty sprzedaży tj. 25 stycznia 2010 r. R. J. (1) działający w imieniu nabywców, a zarazem jako druga strona umowy, nabył ww. lokal za cenę 154.569,36 zł. Środki, które uzyskali zbywcy nie zostały przeznaczone na zakup innego lokalu mieszkalnego albo nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystywanej na cele mieszkaniowe – powodowi nie zostały przedstawione dokumenty, które by to potwierdzały pomimo wezwań kierowanych do pozwanej A. S. (1), z których pierwsze tylko zostało przez nią odebrane.

Roszczenie swoje powód wywodził z art. 68 u.g.n. zaznaczając, że przeniesienie własności nieruchomości przed upływem pięciu lat od pierwotnego nabycia doprowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej względem powoda, który stosując na rzecz najemców bonifikaty przy sprzedaży lokalu zrezygnował z uzyskania kwoty odpowiadającej jego rynkowej wartości. Nabywca M. S. zmarł 15.10.2009 r. Ze względu na ustanie wspólności małżeńskiej powód domagał się zasądzenia od pozwanej A. S. (1) 71.122,01 zł. A jako, że spadek po zmarłym na podstawie ustawy odziedziczyły: pozwana (żona) A. Z. – S., D. S. (córka) i A. S. (2) (córka) w udziale po 1/3 spadku każda z nich, z dobrodziejstwem inwentarza, to na tej podstawie powód domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanych żony i córki D. S. także kwoty 71.122,02 zł. (pozew k. 4 – 54).

W odpowiedzi na pozew i na rozprawie, A. S. (1) wnosiła o oddalenie powództwa, wskazywała, że nie jest w stanie zaspokoić roszczenia powoda ze względu na problemy zdrowotne i związane z tym kłopoty finansowe (pismo k. 74 – 102).

Pozwana wskazała, że kwestiami związanymi ze sprzedażą mieszkania zajmował się zmarły mąż, który jak się potem okazało był hazardzistą. Część ceny za mieszkanie przegrał pomimo tego, że informował pozwaną o wpłaceniu jej na poczet ceny domku, do którego miała się przeprowadzić rodzina. Pozostałą część kwoty pozwana odebrała po śmierci męża, jednakże została okradziona przez człowieka, który był jej sąsiadem, groził jej i dzieciom, zastraszał, posuwał się do przemocy fizycznej. Na skutek tej sytuacji pozwana popadła w depresję i alkoholizm. Pozwana ma złamany kręgosłup i posiada orzeczenie o niepełnosprawności II stopnia. Otrzymuje świadczenia z ośrodka pomocy społecznej w wysokości 645 zł miesięcznie.

Pozwana D. S. w odpowiedzi na pozew wnosiła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu (odpowiedź na pozew k. 104 – 120).

Pozwana zarzucała, że brak prawidłowego umocowania R. J. (1) do zbycia w imieniu M. S. ww. lokalu, powoduje nieważność wskazanej umowy zbycia lokalu na podstawie pełnomocnictwa, nieskuteczne zbycie oraz spełnienie się przesłanek z art. 68 u.g.n. w stosunku do pozwanej D. S..

Pozwana wskazywała, że w chwili śmierci ojca miała zaledwie 8 lat – jej babcia wystąpiła do Sądu Rejonowego dla (...) Warszawy Wydział VI Rodzinny i Nieletnich z wnioskiem o ograniczenie władzy rodzicielskiej jej matce A. S. (1) nad pozwaną – wniosek został uwzględniony postanowieniem z 15.06.2010 r. w sprawie o sygn. akt VI Nsm 689/09, poprzez umieszczenie małoletniej w rodzinie zastępczej J. i R. Z.. Ani małoletnia, ani jej opiekunowie nie mieli wiedzy odnośnie co do czynności dokonywanych przez rodziców D. S..

Pozwana zarzucała nieważność umowy sprzedaży lokalu zawartej przez R. J. (1), na podstawie art. 58 §1 k.c,. ze względu na fakt wygaśnięcia umocowania udzielonego przez M. S. w dacie zawierania umowy i złożenie nieprawdziwego oświadczenia że M. S. był w tym momencie właścicielem lokalu, gdyż z chwilą śmierci nastąpiło otwarcie spadku i jego udział wszedł do masy spadkowej. D. S. powoływała brzmienie art. 101 §2 k.c. oraz art. 8 i 922 k.c. Pozwana wskazywała, że umowa sprzedaży mieszkania nie była objęta jej zgodą. Dla skuteczności dokonania takiego rozporządzenia musiałaby zostać udzielona zgoda przez Sąd opiekuńczy stosownie do art. 101 §3 k.r.o., co nie miało miejsca. Z tego względu, czynność sprzedaży lokalu jest w ocenie pozwanej bezwzględnie nieważna.

Pozwana wskazywała na brak spełnienia przesłanek do zwrotu bonifikaty w rozumieniu art. 68 ust 2 u.g.n. – rygor ten nie ma zastosowania do osoby bliskiej, która nabyła lokal przed upływem 5 lat od jego nabycia przez pierwotnego nabywcę, z udzieloną bonifikatą, jeśli nabycie praw do lokalu nastąpiło poprzez spadkobranie (art. 68 ust. 2b u.g.n. w zw. z art. 4 pkt 3b u.g.n.). Dalej pozwana powoływała się na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe na podstawie art. 1031 §2 k.c. oraz fakt, że M. S. nie pozostawił po sobie żadnego majątku. Ostatecznie pozwana zarzucała nadużycie prawa podmiotowego w zakresie w jakim powód domagał się zasądzenia od niej kwoty wskazanej w punkcie b) petitum pozwu, w rozumieniu art. 5 k.c., wobec faktu że pozwana ma 18 lat i w przypadku uwzględnienia powództwa musiałaby przez wiele lat borykać się ze spłatą długu, za który nie odpowiada osobiście, nie miała także wpływu na jego powstanie.

W toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Małżonkowie M. S. i A. S. (1), pozostający w ustroju ustawowej wspólności małżeńskiej nabyli od powoda – Miasta (...) W. – Dzielnica O. w (...) W., wyodrębniony lokal nr (...) położony w W. przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej oraz udziałem w użytkowaniu wieczystym, na podstawie umowy zawartej 06.10.2009 r. zaprotokołowanej przez D. K. notariusza w W. za rep. (...). Nabywcy byli dotychczasowymi najemcami, sprzedaż odbywała się z bonifikatą 80% od ceny wynikającą z art. 68 ust. 1 pkt 1 u.g.n. Wartość lokalu została określona na kwotę 171.657 zł na podstawie wyceny szacunkowej z 24 sierpnia 2009 r. Cena lokalu po zastosowaniu bonifikaty wyniosła 34.331,40 zł i w dacie zawarcia umowy (...) W. potwierdziło jej uiszczenie. Pierwsza opłata za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej wynosiła 4.620,41 zł, ale po udzieleniu 80% bonifikaty w wysokości 3.696,33 zł zapłacono cenę 924,08 zł. Łączna kwota bonifikaty wyniosła 141.021,93 zł. Nabywcy zostali dwukrotnie poinformowani i o treści art. 68 ust. 2 u.g.n. - zarówno w protokole uzgodnienia warunków sprzedaży lokalu mieszkalnego, jak i w akcie notarialnym (§2, 3 i 5 aktu notarialnego k. 7 – 41v, protokół uzgodnienia k. 42 - 43).

W tej samej dacie M. S. i pozwana A. S. (1) zawarli z R. J. (1) umowę przedwstępną sprzedaży lokalu nabytego od (...) W. za cenę 154.569,36 zł, pod warunkiem założenia księgi wieczystej dla przedmiotowego lokalu. Na dzień zawarcia umowy strony zgodnie oświadczyły, że R. J. (2) zapłacił na poczet ceny sumę 92.616,04 zł, zaś pozostała kwota 60.000 zł miała zostać zapłacona do rąk zbywców w dniu objęcia lokalu przez R. J. (1) w posiadanie (§2 ust 1. 3-5 umowy). Sprzedający zarazem udzielili R. J. (1) pełnomocnictwa do zawarcia w ich imieniu umowy przyrzeczonej w wykonaniu postanowień umowy przedwstępnej sprzedaży, przy czym warunkiem skorzystania przez R. J. (1) z umocowania jest przedstawienie notariuszowi pokwitowania zapłaty kwoty 60.000 zł z podpisem jednego ze sprzedających poświadczonym notarialnie – pełnomocnictwo to nie wygasało na skutek śmierci któregokolwiek z powodów (§3 ust. 1 a) i ust. 2 umowy) (akt notarialny rep. (...) (...) k. 149-152).

Notariusz odczytywał stronom treść umów przy ich zawieraniu. Pierwsza część ceny, wypłacona do rąk M. S. w dacie zawarcia umowy sprzedaży lokalu, została przez niego rozdysponowana w związku z jego uzależnieniami. Podobnie i druga rata, wypłacona A. S. (1) została przez nią spożytkowana na cele konsumpcyjne (nie mieszkaniowe). Żadna część z tej kwoty nie została przekazana D. S. (zeznania świadka J. Z. k. 160 – 161 znacznik 00:06:33- 00:13:05, zeznania pozwanej A. S. (1) k. 237 znacznik 00:24:05 – 00:30:51, zeznania pozwanej D. S. k. 237 – 237 v znacznik 00:32:06 – 00:36:10).

M. S. zmarł w dniu 15.10.2009 r. (postanowienie k. 53).

Przedmiotowy lokal został sprzedany w dniu 25.01.2010 r. przez R. J. (1), działającego w imieniu M. S. i A. S. (1), jako pełnomocnik z zakresem umocowania określonym w pełnomocnictwie udzielonym mocą §3 aktu notarialnego sporządzonego przez J. Ś. – notariusza w W. w dniu 06 października 2009 r. rep. (...) na rzecz R. J. (1), działającego jako jego nabywca. Stawający oświadczył, że zapłacił na rzecz zbywców całą należną cenę wynoszącą 154.569,36 zł, co potwierdzało oświadczenie złożone przez A. S. (1) w dniu 09 listopada 2009 r. z podpisem notarialnie poświadczonym przez J. Ś.. R. J. (1) okazał przy akcie notarialnym potwierdzenie uiszczenia części ceny w kwocie 60.000 zł na rzecz pozwanej A. S. (1) z podpisem notarialnie poświadczonym. Umowa sprzedaży została zaprotokołowana przez J. Ś. notariusza w W. - akt notarialny rep. A (...) (akt notarialny k. 44 – 46v).

Postanowieniem z 10.08.2016 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w W. sygn. akt II Ns 1614/14 stwierdził, że spadek po M. S. zmarłym 15 października 2009 r. na podstawie ustawy nabyły żona A. S. (1) oraz córki D. S. i A. S. (2) po 1/3 spadku każda z nich z dobrodziejstwem inwentarza (odpis postanowienia k. 53). W postępowaniu spadkowym po zmarłym M. S. D. S. nie uzyskała żadnych kwot. Nie nastąpił dział spadku (zeznania świadka J. Z. k. 160 – 161 znacznik 00:06:33- 00:13:05, zeznania pozwanej A. S. (1) k. 237 znacznik 00:24:05 – 00:30:51, zeznania pozwanej D. S. k. 237 – 237 v znacznik 00:32:06 – 00:36:10).

Pismem z 08.01.2018 r. kierowanym do pozwanej A. S. (1) Urząd (...) W. w związku ze zbyciem lokalu na rzecz R. J. (1), na podstawie art. 68 ust. 2 u.g.n. informował o konieczności dostarczenia umowy notarialnej, dokumentującej przeznaczenie w całości środków pochodzących ze sprzedaży lokalu na cele mieszkaniowe, a także do dostarczenia dokumentu pełnomocnictwa udzielonego R. J. (1), w terminie 14 dni od daty doręczenia pod rygorem wezwania do zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty. Korespondencja została odebrana przez pozwaną A. S. (1) w dniu 11.01.2018 r. (wezwanie wraz z ZPO k. 47 – 48). Pozwana nie przedstawiła żadnych dokumentów, nie udzieliła także odpowiedzi na wezwanie (bezsporne).

Wezwaniem do zapłaty z 14.05.2018 r. Miasto (...) W. domagało się od A. S. (1) kwoty 142.244,03 zł równej zwaloryzowanej bonifikacie udzielonej przy wykupie lokalu mieszkalnego nr (...) w W. przy ul. (...) w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania. Pozwana nie podjęła korespondencji kierowanej do niej dwukrotnie pomimo, że odebrała pod tym adresem wcześniejsze pismo (wezwanie wraz z ZPO k. 50 – 52v, karta lokalu z wyliczeniami waloryzacji k. 49). Pozwana nie zaspokoiła żądania Miasta o zapłatę (bezsporne).

W toku procesu został sporządzony protokół spisu inwentarza masy spadku po zmarłym M. S. (protokół w postępowaniu XVII Km 76/20 k. 204-205).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, której autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron a i Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić jej mocy dowodowej. W szczególności dla rozstrzygnięcia istotna była treść aktów notarialnych, dokumentujących zawarte umowy, rodzaj pełnomocnictwa udzielonego R. J. (2) co stanowiło podstawę do poczynienia ustaleń odnośnie do ważności umowy sprzedaży ze stycznia 2010 r.

Sąd oparł się na zeznaniach słuchanej w toku procesu świadek J. Z. (k. 160 – 161 znacznik 00:06:33- 00:13:05) – babki macierzystej D. S. i matki A. S. (1), dając im w pełni wiarę. Świadek wiarygodnie i w logicznym związku z przedłożoną dokumentacją zeznawała w przedmiocie stosunków rodzinnych, fakcie roztrwonienia przez A. S. (1) i M. S. kwoty ze sprzedaży mieszkania zakupionego z bonifikatą od miasta. Istotne dla rozstrzygnięcia i wiarygodne było także zeznanie świadka o braku finansowania w jakiejkolwiek mierze pozwanej D. S. przez matkę, a wcześniej ojca – córka otrzymywała świadczenia socjalne oraz pozostawała na utrzymaniu babki. Świadek w ocenie sądu zeznawał zgodnie z wiedzą, którą mógł posiadać z racji związków rodzinnych, spójnie i bez tendencji do fabularyzowania zdarzeń.

Zeznania świadka R. J. (1) były nieprzydatne dla rozstrzygnięcia w sprawie (k. 236 – 236v znacznik 00:04:46 – 00:20:30), bowiem świadek nie pamiętał żadnych okoliczności sprawy, a te kwestie które był w stanie przywołać wynikały z treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd oparł się także na zeznaniach pozwanych - A. S. (1) (k. 237 znacznik 00:24:05 – 00:30:51) oraz pozwanej D. S. (k. 237 – 237 v znacznik 00:32:06 – 00:36:10). Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej A. S. (1) w zakresie w jakim przyznała ona, że pieniądze uzyskane ze sprzedaży mieszkania na rzecz R. J. (2) nie zostały przeznaczone na cele mieszkaniowe, ani nie były w żadnej mierze przekazane na rzecz pozwanej D. S.. Zeznanie pozwanej było zbieżne z zeznaniami zarówno J. Z., jak i pozwanej D. S.. Sąd miał na uwadze, że pozwana w stanowisku końcowym (k. 237 v znacznik 00:40:42) wskazywała, że chciałaby odciążyć córkę z długów co mogło rzutować na treść jej zeznań, jednakże nie zgromadzono w toku procesu żadnych dowodów świadczących przeciwko ustaleniu, że pozwana D. S. nie otrzymała jakiejkolwiek części z ceny sprzedaży mieszkania – czy bezpośrednio czy też w związku z postępowaniem spadkowym po zmarłym M. S.. Sąd miał na uwadze fakt, iż pozwana A. S. (1) cierpi od dawna na chorobę alkoholową, aczkolwiek jak sama wskazywała w dacie zawierania badanych umów nie miało to wpływu na możliwość zrozumienia treści podejmowanych przez siebie czynności. Z tego też względu nie miała znaczenia dla orzeczenia dokumentacja medyczna A. S. (1) (k. 76 – 102).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie zasługiwało na uwzględnienie jedynie w zakresie, w jakim dotyczyło żądania z punktu I petitum, w pozostałej części należało je oddalić.

W sprawie bezsporne było, że pozwana A. S. (1) wraz z mężem M. S. nabyła mieszkanie przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej oraz udziałem w użytkowaniu wieczystym, na podstawie umowy zawartej 06.10.2009 r. korzystając z 80% bonifikaty od ceny jakiej udzieliło jej Miasto, z racji że wcześniej byli najemcami przedmiotowego lokalu a bonifikata została udzielona w celu zaspokojenia ich potrzeb mieszkaniowych. Bezsporne było także zbycie tego lokalu przez R. J. (2) na jego własną rzecz już 25.01.2010 r. na podstawie udzielonego mu przez małżonków pełnomocnictw. Niesporny także i potwierdzony zeznaniami oraz stanowiskami strony pozwanej był fakt, że cena sprzedaży mieszkania zbytego na rzecz R. J. (2) przed upływem terminu, o którym mowa w art. 68 ust. 2 u.g.n. nie została ani w całości ani w części przeznaczona na zakup nieruchomości na cele mieszkaniowe.

Art. 68 u.g.n. miał ułatwić zakup lokalu przez najemcę, dla którego lokal ten stanowi centrum życiowe oraz zapewnić właśnie temu najemcy stabilne zaspokojenie jego potrzeb mieszkaniowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2003 r., IV CKN 1637/00). Następowało to poprzez udzielenie dotychczasowemu najemcy lokalu istotnego upustu cenowego, co stanowi udzielenie znacznego przywileju finansowego i pomocy ze środków publicznych, której otrzymanie nie może być w żadnym wypadku traktowane jako bezwarunkowo należne. Bonifikata taka bowiem jest wyjątkiem od zasadniczo równego dostępu do świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Ustanowione ustawą ograniczenia w rozporządzeniu nabytym w taki sposób lokalem mają zaś m.in. to znaczenie, że służą zapewnieniu, że chociaż pewna wyodrębniona grupa społeczności lokalnej otrzyma tego typu przywilej finansowy, to pozostanie zabezpieczony jego usprawiedliwiony społecznie nadrzędny cel jakim jest zapewnienie potrzeb mieszkaniowych (art. 75 ust. 1 Konstytucji).

Wprawdzie pozwana A. S. (1) wnosiła o oddalenie powództwa, jednakże nie podniosła przeciwko niemu żadnych zarzutów, które mogłyby podlegać uwzględnieniu. Choroba alkoholowa pozwanej w tym czasie nie ograniczała jej możliwości zaciągnięcia ważnego zobowiązania – z dokumentacji medycznej wynika, że problemy zdrowotne związane z przebiegiem tej choroby nastąpiły po styczniu 2010 r., zatem już po dacie kiedy miały miejsce zdarzenia istotne dla sprawy. Również działanie w zaufaniu do męża, czy też brak należytej staranności w prowadzeniu własnych spraw poprzez zignorowanie treści udzielonych pouczeń nie zwalnia pozwanej od odpowiedzialności.

Z tego też względu należało uznać pozwaną A. S. (1) za bezpodstawnie wzbogaconą w rozumieniu art. 405 k.c. w zw. z art. 68 ust. 2 u.g.n., bowiem zbyła nieruchomość zakupioną z bonifikatą przed upływem 5 lat od daty zakupu, a środków z nich uzyskanych nie przeznaczyła na cele mieszkaniowe. Połowa różnicy miedzy ceną uiszczoną a ceną pełną, powiększona o koszty waloryzacji jest zatem kwotą wzbogacenia, które pozwana uzyskała bez podstawy prawnej. Wysokość roszczenia nie była kwestionowana i wynikała także z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w szczególności aktu notarialnego z 06.10.2009 r. i karty lokalowej z wyliczeniem waloryzacji. Jako, że M. S. zmarł 15.10.2009 r. ustawowa wspólność majątkowa małżeńska z mocy prawa zmieniła się we współwłasność udziałową – po ½. Sąd uznał także jako zasadne roszczenie w zakresie odsetek, których datę początkową powód określił na 01.07.2018 r. – data ta wynika z wezwań do zapłaty skierowanych do pozwanej. Podstawą prawną zasądzenia odsetek jest art. 481 §1 k.c. w zw. z art. 455 k.c.: pozwanej wysłano wezwanie do zapłaty z dnia 14.05.2018 r., w którym wyznaczono 30 - dniowy termin do spełnienia świadczenia. Wprawdzie pozwana przesyłki tej fizycznie nie odebrała, tym niemniej wobec jej wysłania na właściwy adres, prawidłowe awizowanie oraz brak twierdzeń pozwanej co do tego, że zawiadomienie o nadejściu przesyłki i możliwości jej odbioru we właściwym urzędzie pocztowym do niej nie dotarło, uznać ją należało za doręczoną w trybie zastępczym, z upływem okresu jej awizowania.

Z tego względu Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji w punkcie 1.

W zakresie roszczenia powoda z punktu 2 petitum Sąd Okręgowy uznał, iż jest ono niezasadne ze względu na brak przesłanek zwrotu kwoty zwaloryzowanej bonifikaty w odniesieniu do obu pozwanych, w części w jakiej doszło do dziedziczenia po zmarłym M. S..

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że niezasadne są w ocenie Sądu twierdzenia strony pozwanej o nieważności umowy na podstawie art. 58 §1 k.c. ze względu na naruszenie art. 101 §2 k.c. Jak wykazał przewód sądowy, w treści umowy przedwstępnej sprzedaży z 06.10.2009 r. udzielone R. J. (1) pełnomocnictwo – zarówno przez M. S. jak i A. S. (1) do zawarcia w ich imieniu umowy przyrzeczonej w wykonaniu postanowień umowy przedwstępnej, pod warunkiem przedstawienia notariuszowi, pokwitowania zapłaty kwoty 60.000 zł z podpisem notarialnie poświadczonym. W §3 ust. 2 zastrzeżono że pełnomocnictwo takie nie wygasa ze śmiercią mocodawców. Nie doszło zatem do naruszenia wskazanego przepisu k.c. Niemniej podkreślić należy, że pełnomocnik, zgodnie z istotą pełnomocnictwa, tj. stosunku prawnego opartego na zaufaniu, pełnomocnik powinien działać zgodnie z domniemaną wolą mocodawcy, a w każdym razie nie powinien podejmować czynności w imieniu mocodawcy sprzecznych z rzeczywistą lub domniemaną wolą, chociażby mieściły się one w zakresie udzielonego pełnomocnictwa. Takie działanie pełnomocnika, aczkolwiek formalnie poprawne, może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i powodować odpowiedzialność odszkodowawczą pełnomocnika wobec mocodawcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie pod sygn. akt II CSK 458/12, publ. w Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna – Zbiór Dodatkowy - OSNC-ZD z 2014 r. Nr 1, poz. 10).W przedmiotowej sprawie formalnie działanie pełnomocnika mieściło się w graniach zakreślonych umową. Ewentualne zaś roszczenia pomiędzy pozwanymi a R. J. (1) pozostają poza niniejszym procesem.

Sąd Okręgowy podziela argumentację podnoszoną w odpowiedzi na pozew złożonej pismem z 15.03.2020 r., w zakresie w jakim pozwana D. S. wskazywała brak obowiązku zwrotu bonifikaty w rozumieniu art. 68 ust. 2 i 2b u.g.n. Rygor wynikający z ww. regulacji nie dotyczy bowiem osoby bliskiej, która zbyła zakupiony lokal przed upływem pięciu lat od jego nabycia przez pierwotnego nabywcę z udzielona bonifikatą, jeśli nabycie praw nastąpiło przez spadkobranie (por. wyrok SA w Katowicach z 13.12.2018 r., I ACa 444/18, LEX nr 2669669). Obowiązek zwrotu równowartości zwaloryzowanej bonifikaty w razie dokonania rozporządzenia, jako czynnik skutecznie zniechęcający do zbycia lokalu, w istocie jest ograniczeniem tego prawa i jako taki podlega wykładni ścisłej a nie rozszerzającej.

Pojęcie zbywania (i nabywania) nieruchomości definiuje sama ustawa o gospodarce nieruchomościami stanowiąc w art. 4 pkt 3b, że należy przez to rozumieć dokonywanie czynności prawnych, na podstawie których następuje przeniesienie własności nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej albo oddanie jej w użytkowanie wieczyste.

Trzeba przyjąć, że jeżeli spadkodawca nie rozporządził nieruchomością za życia, to jego spadkobierca nie może być obciążony obowiązkiem zwrotu równowartości bonifikaty, bo taki obowiązek do chwili otwarcia spadku nie powstał. Skutkiem dziedziczenia nie może być przekształcenie zdarzenia warunkującego aktualizację obowiązku, bo to byłoby równoznaczne z modyfikacją przesłanek aktualizacji obowiązku, czyli zmianą treści stosunku, w który miałby wstępować spadkobierca. Aktualizacja tego potencjalnego obowiązku uzależniona jest od przesłanki, która z chwilą śmierci pierwszego nabywcy nie może się już spełnić, bo nie jest już możliwe zbycie przez niego nieruchomości.

Pozwane uzyskały swoje udziały w nieruchomości lokalowej, którą A. S. (1) i M. S. nabyli korzystając z bonifikaty, uzyskały nie w wyniku dokonania czynności prawnej przeniesienia własności (zbycia w znaczeniu wyżej powołanym) lecz w wyniku spadkobrania, czyli zdarzenia, z którym ustawa wiąże określone skutki prawne. Nie ma zatem zastosowania do niej art. 68 ust. 2b ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Do analogicznego wniosku prowadzi wykładnia celowościowa omawianej regulacji. Celem ustawodawcy nie było zróżnicowanie sytuacji prawnej spadkobierców nabywcy nieruchomości, gdy w chwili otwarcia po nim spadku nie istniało zobowiązanie, którego treścią był obowiązek zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty. Odmienna wykładnia prowadziłaby do takiego zróżnicowania – w takim bowiem przypadku obowiązek zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty obciążałby tylko tych spadkobierców pierwotnego nabywcy, zbywających przedwcześnie odziedziczony lokal, którzy byli osobami bliskimi spadkodawcy, obowiązku takiego nie mieliby natomiast spadkobiercy nie będący osobami bliskimi spadkodawcy (por. uchwała SN z 17.12.2010 r., III CZP 102/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 82, wyrok SA w Katowicach z 9.01.2020 r., I ACa 622/19, LEX nr 3066531).

Z tego też względu brak podstaw do uznania, że roszczenie strony powodowej oparte na art. 405 k.c. w zw. z art. 68 ust. 2b u.g.n. istnieje jako takie. Skoro bowiem taki „dług” nie podlega dziedziczeniu nie można mówić o bezpodstawności przysporzenia, które by nastąpiło w takiej sytuacji.

Dodatkowo należy wskazać, że ze względu na tryb życia zmarłego M. S., pozwane w ramach dziedziczenia nie uzyskały żadnych aktywów.

Ze względu na powyższe rozstrzygniecie zbędne było rozpoznawanie pozostałych zarzutów strony pozwanej w zakresie niniejszego roszczenia.

Ponadto w ocenie Sądu stanowisko końcowe pozwanej A. S. (1) nie może stanowić uznania powództwa (k. 237 v znacznik 00:40:42). Pozwana w ostatnim słowie wskazywała, że chciałaby odciążyć córkę z długów. Niemniej oświadczenie to nie spełniało wymogów niezbędnych do przypisania mu skutku o którym mowa w art. 213 k.p.c. Uznanie powództwa zawiera w sobie z jednej strony elementy oświadczenia wiedzy pozwanego, z drugiej strony elementy oświadczenia woli pozwanego. Uznanie powództwa w rozumieniu art. 213 § 2 k.p.c. zakłada stwierdzenie istnienia dochodzonego roszczenia, a tym samym wystąpienie wszystkich przesłanek kreujących jego byt prawny. Pozwana A. S. (1) wprawdzie w sposób nieprofesjonalny (nie była reprezentowana przez pełnomocnika w toku procesu) jednakże jasny wskazywała w toku procesu, iż wnosi o oddalenie powództwa. Oświadczenie pozwanego o uznaniu żądania pozwu powinno mieć więc charakter jednoznaczny i bezwarunkowy. W wyroku z 12.12.2014 r. w sprawie I ACa 892/14 (LEX nr 1651980) Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, iż skoro uznanie powództwa wywołuje szereg skutków w toku procesu, to powinno być ono wyraźne i oczywiste. Taka sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie. Zdanie pozwanej Sąd potraktował jako chęć pomocy córce D. S., na wypadek gdyby Sąd miał uwzględnić roszczenie w stosunku do córki, nie zaś jako uznanie roszczenia. Przeciwko odmiennej interpretacji przemawiają nie tylko okoliczności zajęcia stanowiska końcowego, jego brzmienie ale także zasady współżycia społecznego, bowiem D. S. odziedziczyłaby po matce dodatkowy dług, co do którego istnienia nie istnieją podstawy prawne.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji w punkcie 2.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 98 §1 k.p.c. stosownie do wyniku postępowania w odniesieniu do każdego z roszczeń.

Na zasądzoną od przegrywającej pozwanej A. S. (1) kwotę złożyły się koszty opłaty od pozwu 3.556,50 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika – 2.700zł.

Z powyższych względów Sad okręgowy orzekł jak w sentencji w punkcie 3.

Koszt 5.400 zł zasądzony od powoda na rzecz D. S. obliczony został na podstawie §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Z tych względów orzeczono jak w sentencji w punkcie 4.

Sędzia SO Bożena Chłopecka