Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej na rzecz powódki (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 233.700,00 zł (dwieście trzydzieści trzy tysiące siedemset złotych 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od 15 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  stwierdza, iż całość kosztów postępowania winien ponieść Skarb Państwa – Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, pozostawiając ich szczegółowe rozliczenie Referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt I C 216/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 lutego 2018 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym zasądzającego od Skarbu Państwa- Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej na jej rzecz kwoty 233 700 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 15 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że w wyniku przeprowadzonego przez pozwanego przetargu nieograniczonego w oparciu o przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych strony zawarły w dniu 25 listopada 2016 r. umowę nr (...) („Umowa”). Przedmiotem Umowy było wykonanie oceny ex post Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”. Pozwany zobowiązał się do dokonania merytorycznego odbioru dostarczanych przez powódkę raportów i zgłoszenia uwag do nich, a w przypadku ich braku lub po ich uwzględnieniu przez powódkę, do dokonania protokolarnego odbioru przedmiotu Umowy. Powódka podniosła, że w przypadku braku uwag, pozwany obowiązany był do wystawienia protokołu odbioru, czego nie uczynił zarówno w stosunku do raportu metodologicznego (do którego zgłosił uwagi uwzględnione przez powódkę), jak również do raportu końcowego, do którego żadnych uwag nie zgłosił. Tym samym pozwany powinien był wystawić protokół odbioru i zapłacić należne wynagrodzenie. Powódka podkreśliła, że wykonała zgodnie z Umową oba etapy realizacji dzieła dostarczając pozwanemu zarówno raport metodologiczny, jak i raport końcowy, a pozwany zgłosił swoje uwagi wyłącznie do raportu metodologicznego, które zostały uwzględnione. Powódka przesłała pozwanemu raport końcowy w dniu 22 grudnia 2016 r., a w dniu 10 stycznia 2017 r. pozwany poinformował, że odniesienie się do jego treści po uzupełnieniu o wynik jakościowych badań terenowych. Powódka pozbawiona jakiejkolwiek wiedzy o ewentualnych brakach przedmiotu Umowy, samorzutnie uzupełniła raport o szczegółowe wyniki badań terenowych i złożyła tak uzupełniony raport pozwanemu w dniu 12 stycznia 2017 r. Po tym czasie pozwany zaprzestał jakichkolwiek kontaktów z powódką – aż do czasu odebrania przez powódkę w dniu 15 marca 2017 r. pisma zawierającego oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Powódka uznała próbę odstąpienia od Umowy za bezskuteczną i podjęła próbę wyjaśnienia okoliczności sprawy, a następnie skierowała do pozwanego wezwanie do zapłaty. W ocenie powódki nie doszło do ziszczenia się jakichkolwiek przesłanek stanowiących podstawę dla pozwanego do odstąpienia od Umowy, a zatem musi być ono uznane za nieskuteczne. Tym samym pozwany jest obowiązany do zapłacenia wynagrodzenia za prawidłowo wykonane przez powódkę dzieło, do którego treści, kompletności, czy jakości pozwany nie zgłosił w procedurze odbiorowej żadnych uwag ( pozew – k. 3-11).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zarzucił, że powódka nie wykonała Umowy – część z opracowań nigdy nie została pozwanemu przedstawiona do odbioru (streszczenia raportów). Ze względu na cel wykonywania opracowań oraz ich przeznaczenie pozwany powinien był otrzymać niewadliwe opracowania do dnia 27 grudnia 2016 r., a w skrajnym przypadku do końca roku. Odbiór w okresie późniejszym czynił je bezużytecznymi (czego powódka miała świadomość), wobec czego brak było podstaw, aby dokonywać oceny i odbiorów opracowań już w 2017 r. Niezależnie od tego, pozwany wskazał również, że nawet gdyby doszło do próby odbioru, to opracowania zawierały liczne i istotne wady. W ocenie pozwanego jego oświadczenie o odstąpieniu od Umowy było skuteczne, a nawet gdyby przyjąć odmiennie, powódka nie może domagać się wypłacenia wynagrodzenia umownego, skoro przedmiot Umowy ze względu na liczne wady nie nadawał się do odbioru, był także niekompletny, zatem faktycznie powódka nie wykonała Umowy. Pozwany przedstawił szczegółowe uwagi, zarzuty i wątpliwości w odniesieniu do poszczególnych części badania, z zaznaczeniem wymogów wynikających ze Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia stanowiących załącznik do Umowy. Wskazał, że oświadczenie o odstąpieniu od Umowy powinno być przede wszystkim rozpatrywane w oparciu o art. 492 k.c. w kontekście przewidzianego przez § 8 ust. 2 Umowy termin pozostawania przez powódkę w zwłoce ponad 14 dni. Ewentualnie jako podstawę podstawy oświadczenia pozwanego należy upatrywać w art. 635 k.c. ( odpowiedź na pozew – k. 163-177v).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół – k. 843-844).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 listopada 2016 r. Skarb Państwa – Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej („Zamawiający”) zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. („Spółka”) umowę o dzieło nr (...), na mocy której spółka zobowiązała się wykonać ocenę ex-post Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” („Program”). Wykonawca zobowiązał się zrealizować zamówienie zgodnie ze Szczegółowym Opisem Przedmiotu Zamówienia stanowiącym załącznik nr 3 do Umowy oraz ofertą wykonawcy z dnia 26 października 2016 r., stanowiącą załącznik nr 4 do Umowy (§ 1 Umowy).

Przedmiot Umowy miał zostać wykonany w dwóch etapach, w których wykonawca był zobowiązany do sporządzenia i przedłożenia zamawiającemu:

1)  w ramach I etapu – raportu wstępnego (metodologicznego), w tym:

a)  roboczej wersji raportu wstępnego – w terminie 1 tygodnia od dnia zawarcia Umowy;

b)  końcowej wersji raportu wstępnego – w terminie 2 tygodni od dnia zawarcia Umowy;

2)  w ramach II etapu – raportu końcowego wraz ze streszczeniem raportu wstępnego i raportu końcowego – w terminie do dnia 22 grudnia 2016 r. (§ 3 ust. 1 Umowy).

Strony ustaliły, że zamawiającemu przysługuje prawo zgłaszania uwag do:

1)  roboczej wersji raportu wstępnego – w terminie 2 dni roboczych od dnia przedłożenia go zamawiającemu;

2)  końcowej wersji raportu wstępnego – w terminie 3 dni roboczych od dnia przedłożenia go zamawiającemu;

3)  raportu końcowego – w terminie 10 dni roboczych od dnia przedłożenia go zamawiającemu (§ 3 ust. 2 Umowy).

W przypadku zgłoszenia uwag, wykonawca był zobowiązany do ich uwzględnienie w terminie 2 dni roboczych od dnia ich zgłoszenia przez zamawiającego, bez dodatkowego wynagrodzenia (§ 3 ust. 3 Umowy).

W przypadku braku uwag, albo po ich uwzględnieniu, zamawiający zobowiązany był dokonać protokolarnego odbioru każdego z raportów, a w przypadku raportu końcowego odbioru wraz z odbiorem streszczenia raportu wstępnego i raportu końcowego (§ 3 ust. 4 Umowy).

W § 4 ust. 1 Umowy strony ustaliły, że za wykonanie przedmiotu Umowy oraz przeniesienie autorskich praw majątkowych, stosownie do § 7 ust. 1 Umowy, zamawiający zapłaci wykonawcy wynagrodzenie w wysokości 233 700 zł brutto.

Zapłata wynagrodzenia miała nastąpić w dwóch ratach w wysokości:

1)  50% wynagrodzenia, tj. 116 850 zł po dokonaniu przez zamawiającego odbioru końcowej wersji raportu wstępnego;

2)  50% wynagrodzenia, tj. 116 850 zł po dokonaniu przez zamawiającego odbioru raportu końcowego oraz streszczenia raportu wstępnego i raportu końcowego (§ 4 ust. 2 Umowy).

W § 8 ust. 1 strony ustaliły, że w przypadku:

1)  Powstania zwłoki w:

a)  Wykonaniu przedmiotu umowy lub jego części lub

b)  Uwzględnieniu uwag, stosownie do § 3 ust. 3

- wykonawca zapłaci na rzecz zamawiającego karę umowną w wysokości 2% wartości wynagrodzenia, o którym mowa w § 4 ust. 1 za każdy dzień zwłoki;

2)  Niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, innego niż wskazane w pkt 1, wykonawca zapłaci na rzecz zamawiającego karę umowną w wysokości 20% wartości wynagrodzenia, o którym mowa w § 4 ust. 1;

W § 8 ust. 2 ustalono, że w razie:

1)  zwłoki o której mowa w ust. 1 pkt 1:

a)  lit. a, powyżej 14 dni, lub

b)  lit. b, powyżej 2 dni,

2)  niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o którym mowa w ust. 1 pkt 2

- zamawiającemu przysługuje prawo odstąpienia od umowy.

W przypadku przewidzianym przez ust. 1 pkt 2 odstąpienie od umowy przez zamawiającego miało zostać wykonane poprzez złożenie wykonawcy oświadczenia w formie pisemnej, w terminie 30 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 (§ 8 ust. 3 Umowy).

Załącznikami do Umowy były m.in. szczegółowy opis przedmiotu zamówienia (załącznik nr 3), w rozdziale II określający cele oceny ex-post.

Celem ogólnym było podsumowanie i ocena realizacji Programu po jego zakończeniu. Cel miał zostać osiągnięty poprzez ocenę i analizę stopnia wykorzystania środków finansowych, ocenę skuteczności i sprawności pomocy oferowanej w ramach Programu oraz ocenę oddziaływania tej pomocy na beneficjentów i ich otoczenie jak również ocenę realizacji poszczególnych celów Strategii Rozwoju Rybołówstwa na lata 2007-2013 Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 oraz Strategii Rozwoju Rybołówstwa na lata 2007-2013 i wpływu wszystkich podejmowanych działań na zmianę sytuacji społeczno-ekonomicznej w sektorze rybołówstwa.

Cel ogólny miał zostać zrealizowany poprzez następujące cele szczegółowe:

1)  określenie stopnia wykorzystania środków finansowych w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013";

2)  określenie stopnia skuteczności i sprawności wsparcia w ramach Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013" oraz oddziaływania na beneficjentów i ich otoczenie;

3)  określenie efektywności Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa jego i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013", tj. ocena poniesionych nakładów w stosunku do uzyskanych wyników i rezultatów;

4)  określenie czynników mających pozytywny lub negatywny wpływ na realizację poszczególnych środków/operacji/projektów Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013" oraz osiągnięte wyniki i rezultaty Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013", włączając w to trwałość tychże wyników;

5)  określenie elementów Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013", które mogłyby być wykorzystane w ramach innych działań w Polsce na rzecz rybołówstwa poza Programem Operacyjnym "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013" lub w kolejnym okresie programowania;

6)  ocena systemu zarządzania i kontroli Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013";

7)  określenie stopnia realizacji/wykonania wskaźników określonych dla wszystkich priorytetów w Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013".

Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia określał również zakres prac, metodologię oceny ex-post, sposób organizacji i wymagania w zakresie raportowania. Celem umowy było wykorzystanie przedmiotu zamówienia przy sprawozdaniu z realizacji Programu przed Komitetem Monitorującym i dla Unii europejskiej oraz wyciągnięcie wniosków na przyszłość ( Umowa – k. 21-23, Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia – k. 23v-29, pozostałe załączniki do Umowy – k. 29v-31, zeznania świadków: E. K. (1) k. 236 – 240, J. M. k. 240 – 241 i J. W. k. 241 - 242).

Przedmiot Umowy związany był z realizacją przez Zamawiającego obowiązków przewidzianych przez art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego. Zarządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie powołania Komitetu Monitorującego Program Operacyjny „(...)” powołany został komitet monitorujący Program, którego zadaniem była kontrola realizacji tego programu operacyjnego. Harmonogram zamknięcia Programu przewidywał posiedzenie komitetu monitorującego, na którym miało być rozpoznane sprawozdanie końcowe na dzień 11 stycznia 2017 r. Przyjęte założenie zakładało przeprowadzenie zewnętrznej, niezależnej oceny wdrożenia Programu ( okoliczności częściowo bezsporne, ponadto uchwała komitetu monitorującego Program Operacyjny (...) nr (...) z dnia 22 stycznia 2016 r. – k. 179-180, regulamin komitetu monitorującego – k. 181-184, notatka służbowa z dnia 12 sierpnia 2016 r. w sprawie zmiany harmonogramu zamknięcia Programu – k. 185-186, harmonogram zamknięcia Programu – k. 187, ponadto zeznania świadków: E. K. (2) – k. 237v-239v, transkrypcja – k. 258-264v, E. W. – k. 239v-240, transkrypcja – k. 264v-266v, J. M. – k. 240-241v, transkrypcja – k. 264v-271v, J. W. – k. 241v-242v).

Na początku grudnia odbyło się spotkanie organizacyjne przedstawicieli stron Umowy, na którym omawiane były kwestie jej wykonania oraz terminów ( zeznania świadków: G. P. – k. 214-216, E. K. (2) – k. 237v-239v, transkrypcja – k. 258-264v, J. M. – k. 240-241v, transkrypcja – k. 264v-271v, M. S. – k. 292-296).

Spółka przesłała Zamawiającemu roboczą wersję raportu wstępnego, do której, pismem z dnia 6 grudnia 2016 r. Zamawiający zgłosił na podstawie § 3 ust. 2 pkt 1 Umowy uwagi ( pismo z dnia 6 grudnia 2016 r. – k. 40-40v).

Następnie Zamawiający przekazał Spółce bazę danych i dokumenty niezbędne do opracowania oceny ex-post Programu w dniu 12 grudnia 2016 r. ( pismo z dnia 12 grudnia 2016 r. – k. 65-66).

W dniu 16 grudnia 2016 r. Zamawiający przekazał Spółce uwagi do kwestionariusza (...) oraz zaznaczył, że nie otrzymał poprawionej wersji roboczej wersji raportu wstępnego oraz końcowej wersji raportu wstępnego ( wiadomość e-mail z dnia 16 grudnia 2016 r. – k. 253).

W dniu 19 grudnia 2016 r. Spółka odesłała Zamawiającemu kwestionariusz (...) do beneficjentów po poprawkach, zobowiązując się do przesłania poprawionego raportu metodologicznego następnego dnia.

Zamawiający tego samego dnia zaakceptował poprawiony kwestionariusz i przypomniał o konieczności przedstawienia raportu końcowego do dnia 22 grudnia 2016 r. ( wiadomości e-mail z dnia 19 grudnia 2016 r. – k. 61, 63).

W dniu 22 grudnia 2016 r. Spółka przesłała Zamawiającemu końcową wersję raportu wstępnego. Dzień później Zamawiający zgłosił uwagi do raportu oraz zwrócił się o jak najszybsze przekazanie poprawionej wersji raportu metodologicznego, listy ekspertów, a także wszystkich terminów paneli ekspertów i wywiadów pogłębionych. Jednocześnie wskazał na możliwość elastycznego podejścia do terminów w kwestii przedstawienia wyników oceny, z zaznaczeniem że sama realizacja zadania powinna zostać przeprowadzona do dnia 22 grudnia 2016 r. ( wiadomości e-mail z dnia 23 grudnia 2016 r. wraz z raportem zawierającym uwagi – k. 42-57v, 85, 253-253v, ponadto zeznania świadków: B. L. – k. 211-214, E. W. – k. 239v-240, transkrypcja – k. 264v-266v, J. M. – k. 240-241v, transkrypcja – k. 264v-271v).

W dniu 30 grudnia 2016 r. Spółka przesłała Zamawiającemu raport wstępny z uwzględnionymi uwagami ( wiadomość e-mail z dnia 30 grudnia 2016 r. – k. 59, wydruk raportu wstępnego – k. 92-107v).

W dniu 22 grudnia 2016 r. strona powodowa przesłała raport końcowy, 28 grudnia uzupełniła go o badania ilościowe. Zamawiający wskazał, że odniesienie się do raportu końcowego po otrzymaniu całości raportu uwzględniającego rezultaty (...) oraz panelu ekspertów oraz zwrócił się z prośbą o informację w przedmiocie terminu przekazania całości raportu końcowego (zeznania świadka B. L. k. 211 – 214, wiadomość e-mail z dnia 10 stycznia 2017 r. – k. 87, wiadomości e-mail k. 83, 85).

Jednocześnie w tamtym czasie departament Zamawiającego przygotował własną wersję raportu, która została w dniu 3 stycznia 2017 r. przesłana komitetowi monitorującemu i nie zawierała oceny zewnętrznej, o czym nie poinformował Spółki ( wiadomość e-mail z dnia 3 stycznia 2017 r. – k. 188-189, zeznania świadka J. W. – k. 241v-242v).

W dniach 4-5 stycznia przeprowadzony został panel ekspercki, na którym brał udział wskazany przez Zamawiającego przedstawiciel (...), jak również przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej ( zeznania świadków: B. L. – k. 211-214, G. P. – k. 214-216, E. W. – k. 239v-240, transkrypcja – k. 264v-266v).

W dniu 12 stycznia 2017 r. Spółka przesłała Zamawiającemu raport uwzględniający przekazane dwa dni wcześniej uwagi.

Zawarta w raporcie ocena Programu wskazywała na wystąpienie w jego ramach niedociągnięć związanych z jego wprowadzeniem oraz zwracała uwagę na niedostateczne wykorzystanie dostępnych środków ( wiadomość e-mail z dnia 12 stycznia 2017 r. – k. 83, wydruk raportu końcowego – k. 109-144, ponadto zeznania świadków: B. L. – k. 211-214, M. M. – k. 234v-234v, J. M. – k. 240-241v, transkrypcja – k. 264v-271v).

Wobec braku odpowiedzi ze strony Zamawiającego na przesłany raport, Spółka dwukrotnie – najpierw w dniu 27 stycznia 2017 r., a następnie ponownie w dniu 9 lutego 2017 r. – zwracała się z pytaniem odnośnie przewidywanego terminu przekazania uwag do raportu przekazanego w dniu 12 stycznia 2017 r. Próby tego kontaktu również pozostały bez jakiegokolwiek odzewu ze strony Zamawiającego, wobec czego Spółka wezwała Zamawiającego do wystawienia protokołu odbioru końcowej wersji raportu wstępnego oraz raportu końcowego, zwracając uwagę, że Zamawiający od dnia 30 grudnia 2016 r. (w przypadku końcowej wersji raportu wstępnego) oraz od dnia 12 stycznia 2017 r. (w przypadku raportu końcowego) nie zgłosił do nich uwag ( wiadomość e-mail z dnia 27 stycznia 2017 r. – k. 68, wiadomość e-mail z dnia 9 lutego 2017 r. – k. 69, pismo z dnia 20 lutego 2017 r. – k. 71-71v, ponadto zeznania świadka M. M. – k. 234v-234v, M. S. – k. 292-296).

Nie udzielając odpowiedzi na powyższe wezwanie, Zamawiający skierował do Spółki pismo, odebrane w dniu 15 marca 2017 r., w którym oświadczył, że odstępuje od Umowy na podstawie § 8 ust. 2 pkt 1 lit. a i pkt 2. Powodem odstąpienia od Umowy było uznanie Raportu za nieprzydatny w tamtym czasie, tj. już po czasie przedstawienia samodzielnie opracowanego sprawozdania Komitetowi Monitorującemu.

Następnie pismem z dnia 16 marca 2017 r. Zamawiający zwrócił przedmiot Umowy. Strony kontynuowały wymianę wiadomości e-mail ( oświadczenie o odstąpieniu od umowy – k. 36-36v, pismo z dnia 16 marca 2017 r. – k. 38, wiadomości e-mail z dni 15-16 marca 2017 r. – k. 89-90, ponadto zeznania świadka J. W. – k. 241v-242v).

Spółka kontynuowała kierowanie korespondencji do Zamawiającego wnosząc o kontakt w celu uzgodnienia trybu dalszego postępowania i przedstawienia informacji w przedmiocie wykonania Umowy ( pismo z dnia 23 marca 2017 r. – k. 73-75).

Następnie pismem z dnia 6 kwietnia 2017 r. Spółka wezwała Zamawiającego do zapłaty całości wynagrodzenia za wykonane dzieło, tj. 233 700 zł w terminie do dnia 14 kwietnia 2017 r. Wezwanie zostało odebrane przez Zamawiającego w dniu 7 kwietnia 2017 r. Spółka skierowała kolejne wezwanie do zapłaty z dnia 16 czerwca 2017 r.

Wyżej wskazana korespondencja także pozostała bez odpowiedzi Zamawiającego, aż do dnia 15 listopada 2017 r., kiedy wskazał on, że żądanie zapłaty kwoty stanowiącej równowartość wynagrodzenia z tytułu realizacji Umowy jest bezzasadne, ze względu na wykonanie dzieła niezgodnie z umową przejawiające się w nierzetelności przedstawionego przez wykonawcę raportu końcowego, co stanowiło m.in. podstawę do odstąpienia od Umowy. Zamawiający przedstawił ogólny zarys przesłanek stanowiących podstawę do odstąpienia od Umowy ( pismo z dnia 6 kwietnia 2017 r. wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 77-78v, wezwanie do zapłaty z dnia 16 czerwca 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania oraz notą księgową – k. 80-81v, pismo z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 146-146v).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, złożonych do akt niniejszej sprawy, których prawdziwość i wiarygodność nie była kwestionowana przez strony niniejszego postępowania, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Sąd ocenił wiarygodność i moc zebranych dowodów według własnego przekonania uwzględniając zasady logicznego rozumowania wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 233 § 1 k.p.c.).

Sąd poczynił swoje ustalenia także w oparciu o zeznania przesłuchanych w toku postępowania świadków: B. L., G. P., M. M., E. K. (2), E. W., J. M., J. W. oraz M. S.. Zeznania świadków były jasne, spójne i logiczne, w przeważającym stopniu korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Jednakże nie stanowiły podstawy ustaleń stanu faktycznego zeznania świadków w tym zakresie, w jakim świadkowie wskazywali na istnienie, bądź nie, ewentualnych wad sporządzonego na podstawie Umowy dzieła, bowiem okoliczności te nie były istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

W tym kontekście również przeprowadzona opinia Morskiego Instytutu Rybackiego – Państwowego Instytutu (...) ( k. 501-626v) okazała się nieistotna dla rozstrzygnięcia i nie stanowiła podstawy ustaleń. Niezależnie od powyższego, w ocenie Sądu zależność ustrojowa pomiędzy przedmiotowym Instytutem a stroną pozwaną – na co słusznie wskazywała powódka jeszcze przed dopuszczeniem tego dowodu – w tym uprawnienie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej na skład organów tego Instytutu (powołanie i odwołanie Dyrektora Morskiego Instytutu Rybackiego – (...)), powoduje, że pomiędzy podmiotem opiniującym a pozwanym istniała bezpośrednia zależność, wpływająca na ocenę bezstronności i obiektywności tego podmiotu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Strona powodowa dochodziła w przedmiotowej sprawie kwoty 233 700 zł tytułem nieuiszczonego wynagrodzenia za wykonaną umowę z dnia 25 listopada 2016 r. nr (...)

Pozwany kwestionował roszczenie, wskazując że przedmiot Umowy nie został opracowany w sposób prawidłowy i w przewidzianym Umową terminie, a zatem powódka nie wykonała przedmiotowej Umowy. Powołał się na skuteczne w jego ocenie wypowiedzenie Umowy.

Zawarta pomiędzy stronami Umowa jest umową o dzieło. Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło, będąca umową rezultatu, różni się od umów starannego działania koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy, który musi mieć charakter samoistny i musi być ucieleśniony, a więc przybrać określoną postać w świecie zjawisk zewnętrznych. Rezultat ten musi być przy tym sprawdzalny, czyli zdatny do poddania sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych ( wyrok Sądu Najwyższego z 27 marca 2013 r., sygn. akt I CSK 403/12).

W świetle stanowisk stron i treści Umowy Sąd doszedł do przekonania, że powódka wykonała dzieło określone w § 1 przedmiot Umowy. Szczególnie podkreślić trzeba, że Umowa w precyzyjny sposób przewidywała, nie tylko co i w jaki sposób ma wytworzyć powódka, ale przede wszystkim procedurę odbioru tego dzieła. Powódka porządziła i przedłożyła raport wstępny (metodologiczny), w stosunku do którego pozwany w dniu 6 grudnia 2016 r. zgłosił uwagi, na uwzględnienie których powódka miała 2 dni robocze od dnia ich zgłoszenia. Powódka naniosła stosowne poprawki, a ostateczna wersja raportu metodologicznego (uwzględniająca kolejne poprawki zgłoszone przez pozwanego w dniu 16 grudnia 2016 r.) została przekazana pozwanemu w dniu 19 grudnia 2016 r. Wersja ta została przez pozwanego zaakceptowana.

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 2 raport końcowy wraz ze streszczeniem raportu wstępnego i raportu końcowego miał zostać przekazany pozwanemu do dnia 22 grudnia 2016 r. i został w tym dniu przesłany przez powódkę. Dzień później pozwany ponownie skorzystał z przysługującego mu prawa do zgłaszania uwag. Kolejne, uzupełnianie wersje raportu, przekazane zostały w dniach 30 grudnia 2016 r. oraz ostateczna wersja raportu końcowego w dniu 12 stycznia 2017 r.

Ponownie podkreślić trzeba, że zgodnie z postanowieniami umowy pozwany zobowiązany był do zgłoszenia ewentualnych uwag, a powódka do ich uwzględnienia w przewidzianym terminie, bez dodatkowego wynagrodzenia. Natomiast jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, brak uwag skutkował powstaniem po stronie pozwanego zobowiązania do dokonania protokolarnego odbioru każdego z raportów (§ 3 ust. 4 Umowy).

Rozróżnić należy bowiem kwestię zwłoki w wykonaniu dzieła powstała po stronie powódki i związane z tym podstawy do naliczenia przez pozwanego przewidzianej w § 8 ust. 1 Umowy kary umownej, od przewidzianego w § 8 ust. 2 prawa odstąpienia od Umowy. Tym samym, mając na uwadze przywołane zapisy Umowy, stwierdzić należy że samo powstanie zwłoki w złożeniu przez powódkę poszczególnych części Umowy uprawniało pozwanego do ewentualnego nałożenia kar umownych, czego pozwany nie uczynił. Jednocześnie w przypadku stwierdzenia, że stworzony przez powódkę raport wymaga uzupełnienia, pozwany był zobowiązany do zastosowanie trybu zgłaszania uwag stosownie do § 3 ust. 2 Umowy. W przeciwnym przypadku zastosowanie znajdował przywołany zapis § 3 ust. 4 Umowy skutkujący odbiorem raportów.

Tymczasem w wypowiedzeniu umowy odebranym przez powódkę w dniu 15 marca 2017 r. pozwany powołał się na podstawę wypowiedzenia zawartą w § 8 ust. 2 pkt 1 lit. a i pkt 2, a więc na zaistnienie zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy lub jego części lub uwzględnieniu uwag stosownie do § 3 ust. 3 – powyżej 14 dni, jak również na niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy inne niż wskazane w § 8 ust. 1 pkt 1. Przy czym pozwany całkowicie zignorował przyjęte na siebie zobowiązanie zgłoszenia uwag. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, iż zamawiający nigdy nie zgłosił uwag w rozumieniu § 3 ust. 2 pkt 2 umowy o dzieło, do żadnej z wersji raportu końcowego, jedynie zapowiadając to w mailu z 10 stycznia 2017 r. Gdyby zaś przyjąć, że takim zgłoszeniem jest mail z 10 stycznia, to w terminie powódka uzupełniła raport o badania których domagał się pozwany.

Zauważyć należy, że jeszcze w dniu 10 stycznia 2017 r. pozwany deklarował chęć dalszej współpracy z powódką i oczekiwał na przesłanie całości raportu końcowego wraz z uwzględnionymi uwagami. Wbrew wyrażonemu stanowisku, po otrzymaniu raportu, pozwany zaprzestał jakiejkolwiek komunikacji z powódką, ignorując całkowicie zapis § 3 ust. 4 Umowy. Tym samym doszło do przyjęcia dzieła bez zgłoszenia uwag i powoływanie się przez pozwanego na jego braki nie ma znaczenia – skoro strony szczegółowo uregulowały kwestie brakowania dzieła i zgłaszania jego wad i braków to powołanie się na nie w trybie pozaumownym, w toku postepowania sadowego nie może odnieść skutku. Jak wynika z zeznań pracowników pozwanego zapadła jednostronna decyzja o zaprzestaniu kontaktów z powódką w kompletnym oderwaniu od postanowień umowy i treści dotychczasowej korespondencji. Również w przypadku zaistnienia w ocenie pozwanego przesłanek przewidzianych przez § 8 ust. 1 pkt 2 Umowy miał on, stosownie do § 8 ust. 3 wykonać prawo odstąpienia od umowy poprzez złożenie wykonawcy oświadczenia w formie pisemnej, w terminie 30 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 2. Pozwany natomiast milczał od 10 stycznia 2017 r., aż do połowy marca tego roku. Wobec nie zgłoszenia uwag do składanych dokumentów brak jest podstaw do przyjęcia, że powódka nie uzupełniła braków dzieła w zakreślonym terminie i pozostaje w ponad 14 dniowej zwłoce uzasadniającej odstąpienie od umowy.

Nie sposób uznać, aby wskazane przez pozwanego podstawy wypowiedzenia umowy mogły znaleźć w takich okolicznościach zastosowanie, a tym samym, aby przedmiotowe wypowiedzenie było skuteczne. Chcąc skorzystać z uprawnienia do wypowiedzenia Umowy powinien był skorzystać z przewidzianej w § 3 Umowy procedury zgłaszania uwag (do czego był zobowiązany umową), i dopiero w razie jej bezskuteczności mógł odstąpić od umowy, nie był zaś uprawniony do jednostronnego urwania kontaktu z powódką i odstąpienia umowy po terminie.

Twierdzenia pozwanego, że sporządzony przez powódkę raport był nieprzydatny po czasie złożenia sprawozdania, co miało stanowić podstawę takiego działania pozwanego, także nie zasługiwały na podzielenie. Intencją sporządzenia raportu było uzyskanie niezależnej, zewnętrznej oceny dotyczącej skuteczności wdrożenia Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”. Przedmiotowy raport miał służyć temu, aby na kolejne okresy wdrażania programów operacyjnych lepiej przygotować i wykonać te programy. Zatem złożenie sprawozdania w styczniu 2017 r. nie zaprzepaszczało wartości raportu, który mógł być w dalszym ciągu wykorzystany w bardziej dalekosiężnych celach, niż w przypadku jednorazowego złożenia sprawozdania. Raport miał też zostać wykorzystany przy tworzeniu sprawozdania końcowego wysyłanego do KE, bo „dobrze to wygląda” gdy wykonanie programu jest poddane zewnętrznej ocenie jak zeznał świadek J. W. (k. 242), nie sposób jednakże przyjąć, iż jedynym celem zawarcia umowy przez Skarb Państwa jest uzyskanie raportu który dobrze wygląda, a nie uzyskanie obiektywnej oceny podjętych i działań by kolejny program w przyszłości zrealizować lepiej i skuteczniej. Dokument ten miał zawierać subiektywne oceny i opinie wdrożenia programu. Raport taki z samej swojej definicji nie mógł być czymś co mogło być określone szczegółowo w zakresie płynących z niego wniosków – trudno tu zatem podzielić stanowisko pozwanego, że nie spełniał postawionych przed nim wymogów, skoro pozwany nie zgłosił doń żadnych konkretnych uwag. Na marginesie zaznaczyć można, że jest to kolejna okoliczność, która podważała przydatność sporządzonej w toku postępowania opinii Morskiego Instytutu Rybackiego – (...), ponieważ siłą rzeczy również opinia ta miała charakter ocenny, co należało rozpatrywać w kontekście powiązań pomiędzy Instytutem a pozwanym. W ocenie sądu skoro pozwany podważał możność sporządzenia opinii w niniejszej sprawie przez podmiot, który okazjonalnie współpracował w przeszłości i nie wykluczał dalszej współpracy w przyszłości z powodową spółką z uwagi na konflikt interesów i brak bezstronności biegłego, to tym bardziej należało zwrócić uwagę na ten konflikt i zakwestionować bezstronność w przypadku podmiotu niejako podległego stronie pozwanej.

Wyjątki od konieczności poprzedzenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy wyznaczeniem dodatkowego terminu na jej wykonanie wskazuje art. 492 k.c., zgodnie z którym, jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. Strona pozwana nie wskazała by odstąpiła od umowy na tej podstawie, ale w toku postepowania przed sądem powołała się na to, iż to była w istocie podstawa odstąpienia przez nią od umowy.

W orzecznictwie wskazuje się, że uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej bez wyznaczenia dodatkowego terminu na spełnienie świadczenia, a zatem bez swoistego "ostrzeżenia" dłużnika, dopuszczalne jest tylko w ściśle określonych w art. 492 k.c. przypadkach. W związku z tym stanowi on wyjątek od zasady ogólnej wyrażonej w art. 491 k.c. i należy go wykładać wąsko, zgodnie z zasadą exceptiones non sunt extendendae. Uprawienie to przysługuje więc jedynie w przypadku zwłoki dłużnika, a nie w przypadku innego opóźnienia w wykonaniu zobowiązania oraz tylko, jeśli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 marca 2014 r., I CSK 404/13, LEX nr 1522070). Odnosząc przedstawione rozważania do okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, że w § 8 Umowy strony przewidziały umowne prawo odstąpienia, które należy rozpatrywać w powiązaniu z § 3 tejże umowy. Umowne prawo odstąpienia zostało zastrzeżone na wypadek zwłoki w wykonaniu dzieła, a jak już wyżej podkreślono, w okolicznościach sprawy powódce nie można przypisać zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy, gdyż pozwana otrzymała w terminie dzieło, które było uzupełnione przed upływem terminów wskazanych w § 3 umowy, a jego jakość nie została skutecznie zakwestionowania w sposób wskazany w umowie. Jak wyżej wskazano dzieło nie utraciło także w znaczenia dla zamawiającego z uwagi na jego właściwości nawet gdyby zostało oddane po terminie. W tej sytuacji, oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy zawarte w piśmie odebranym przez powódkę w dniu 15 marca 2017 r. oceniane przez pryzmat art. 492 k.c., także nie mogło być uznane za skuteczne.

Wobec bezskuteczności oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy w oparciu o art. 635 k.c. (zostało złożone już po upływie terminu wykonania dzieła), a także w oparciu o przepisy ogólne dotyczące umów wzajemnych (492 k.c.), rzeczone oświadczenie pozwanego musi być jeszcze ocenione z punktu widzenia uregulowania zawartego w art. 644 k.c. W tej bowiem sytuacji, pozwany mógłby odstąpić od umowy z powódką tylko na zasadach określonych w wymienionym przepisie, zezwalającym zamawiającemu dzieło na odstąpienie od umowy mimo braku ustawowo określonych przyczyn odstąpienia wskazanych w przepisach szczególnych regulujących umowę o dzieło lub w przepisach ogólnych dotyczących umów wzajemnych (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 365/00, LEX nr 47605 i Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 11 kwietnia 2013 r., I ACa 75/13, LEX nr 1314854). Zgodnie z art. 644 k.c., dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.

Podkreślić trzeba, że nawet uznanie oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy za skuteczne w oparciu o regulację art. 644 k.c. nie uzasadniałoby oddalenia powództwo w niniejszej sprawie. W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że przewidziane w tym przepisie odstąpienie od umowy wywołuje skutek ex nunc. W powołanym wyżej wyroku z dnia 26 stycznia 2001 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że art. 644 k.c. pozwala zamawiającemu, jako osobie wyłącznie zainteresowanej tym, aby dzieło powstało, przerwać wykonywanie dzieła w dowolnym czasie przed jego ukończeniem. Uregulowanie to jest więc podyktowane interesem zamawiającego. Chronione jednak przy tym muszą być także interesy przyjmującego zamówienie. Dlatego powinien on otrzymać od zamawiającego, który odstąpił od umowy, umówione wynagrodzenie, pomniejszone ewentualnie o to, co przyjmujący zaoszczędził nie kończąc dzieła. Niweczący skutek odstąpienia przewidzianego w art. 644 k.c. został więc dość wyraźnie skierowany jedynie na przyszłość, w odniesieniu do okresu od chwili złożenia oświadczenia o odstąpieniu. Ma ono uwolnić przyjmującego zamówienie od obowiązku kontynuowania wykonywania dzieła, a zamawiającego od obowiązku zapłaty części wynagrodzenia odpowiadającej temu, co przyjmujący zamówienie zaoszczędził przerywając pracę nad dziełem. Odstąpienie dokonane na podstawie art. 644 k.c. działa zatem tak jak wypowiedzenie, tj. jedynie na przyszłość. W odniesieniu do przeszłości umowa o dzieło pozostaje w mocy. To właśnie ona jest podstawą obowiązku zamawiającego do zapłacenia przyjmującemu zamówienie wynagrodzenia. Ona też uzasadnia pozostanie u zamawiającego oddanej mu już części dzieła. Przenosząc przedstawione rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, że przyjmując, iż pozwany odstąpił skutecznie od umowy na podstawie art. 644 k.c., a jednocześnie ostatecznie przyjął bez zastrzeżeń materiały wykonane przez wykonawcę w ramach I i II etapu umowy to obecnie nie może twierdzić, że wykonawcy nie przysługuje wynagrodzenie z tego tytułu.

W konsekwencji stronie powodowej należało się wynagrodzenie, jakie miała osiągnąć w wykonaniu Umowy, tj. 233 700 zł przewidzianego przez § 4 ust. 1 Umowy. Wobec powyższego, należało zasądzić od pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej kwotę 233 700 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od dnia 15 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty.

Podstawę orzeczenia o odsetkach ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, zasądzonych w pkt 1 wyroku, stanowi art. 8 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, zgodnie z którym w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie oraz nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Pozwany otrzymał wezwania do zapłaty w dniu 7 kwietnia 2017 r., nie odpowiedział na nie, co wskazuje na istnienie długu i właściwe jego określenie przez powódkę. Powódka wezwała pozwanego do zapłaty całości wynagrodzenia za wykonane dzieło w terminie do dnia 14 kwietnia 2017 r., wobec czego odsetki należało zasądzić od dnia następnego.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając całością kosztów procesu pozwanego jako przegrywającego proces. Na podstawie art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c. pozostawiono szczegółowe wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

sędzia Piotr Królikowski