Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 29 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant sekretarz sądowy Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

przeciwko J. S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powoda Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.:

1.  kwotę 71 840,19 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy osiemset czterdzieści złotych i dziewiętnaście groszy) wraz z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych od dnia 1 maja 2019 roku do dnia zapłaty,

2.  odsetki jak dla zaległości podatkowych, naliczane od kwoty 110 000 (sto dziesięć tysięcy) złotych od dnia 1 maja 2019 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części odrzuca pozew;

III.  zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powoda Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. kwotę 5 724,74 zł (pięć tysięcy siedemset dwadzieścia cztery złote i siedemdziesiąt cztery grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 272/24

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 7 października 2021 roku (data stempla pocztowego – k. 88) powód Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. (dalej: ARiMR, Agencja) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego J. S. kwoty 181 840,19 zł wraz z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych od dnia 1 maja 2019 roku do dnia zapłaty a ponadto o zasądzenie kosztów procesu. (pozew – kk. 3-5v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 maja 2023 roku (data stempla pocztowego – k. 115) pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że w wyroku skazującym Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim nakazano mu zapłatę na rzecz Agencji kwoty tytułem naprawienia szkody, pozwany zapłacił już część należności na rzecz powoda oraz że przesyłki z wezwaniami do zapłaty nie dotarły do pozwanego z uwagi na problemy z pocztą (odpowiedź na pozew – kk. 114-114v.).

Strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie. Na rozprawie w dniu 15 stycznia 2025 roku powód podniósł, że po wniesieniu pozwu pozwany nie uiścił żadnej części należności, a kwota wypłacona przed wytoczeniem powództwa została uwzględniona przy obliczeniu sumy żądanej pozwem (protokół – k. 133).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 czerwca 2012 roku została zawarta umowa przyznania pomocy nr (...)- (...)- (...), na podstawie której J. S., jako beneficjentowi została przyznana przez Agencję w ramach pomocy kwota 198 000 zł, „jednak nie więcej niż 50% poniesionych kosztów kwalifikowanych operacji” (§4 ust. 1 umowy). Celem realizacji operacji było zwiększenie dochodu poprzez zakup nowego sprzętu (§3 ust. 2). Szczegółowy zakres finansowo-rzeczowy operacji został określony w Załączniku nr 1 do umowy, zgodnie z którym przedmiotem dofinansowania były:



wózek widłowy, udźwig 1,5-2 tony,



wózek widłowy, udźwig 2,5-3 tony,



wózek widłowy, udźwig 5-9 ton.

Beneficjent miał zrealizować operację w 2 etapach (§3 ust. 4), zaś pomoc – przyznana kwota – miała być przekazana w 2 transzach: pierwsza transza w wysokości 88 000 zł, nie więcej jednak niż 50% przyznanej umową kwoty pomocy, zaś druga transza w wysokości 110 000 zł, nie więcej jednak niż 50% przyznanej umową kwoty pomocy (§4 ust. 2).

Zgodnie z treścią Załącznika nr 2 do przedmiotowej umowy, stanowiącego wykaz dokumentów, które należy dołączyć do wniosku o płatność, dokumenty te to m.in.:



faktury lub dokumenty o równoważnej wartości dowodowej – kopie potwierdzone za zgodność z oryginałem przez pracownika Agencji (pkt 1),



dowody zapłaty – kopie potwierdzone za zgodność z oryginałem przez pracownika Agencji (pkt 2),



informacja dotycząca parametrów zakupionej maszyny/urządzenia – na formularzu udostępnionym przez Agencję – oryginał (pkt 28),

Zgodnie z §5 umowy beneficjent zobowiązał się do spełnienia warunków określonych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, przepisach ustaw, rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lipca 2008 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz realizacji operacji zgodnie z postanowieniami umowy.

Zgodnie z §12 ust. 1 pkt 6 i 8 umowy, Agencja żąda zwrotu nienależnie lub nadmiernie pobranej kwoty pomocy w przypadku:



złożenia przez beneficjenta podrobionych, przerobionych, nierzetelnych lub stwierdzających nieprawdę dokumentów lub oświadczeń, mających wpływ na przyznanie i wypłatę pomocy,



innych władczych rozstrzygnięć uprawnionych organów państwowych lub orzeczeń sądowych stwierdzających popełnienie przez beneficjenta, w związku z ubieganiem się o przyznanie lub wypłatę pomocy, czynów zabronionych odrębnymi przepisami.

W myśl §12 ust. 3 i 4 umowy, beneficjent zwraca nienależnie lub nadmiernie pobraną kwotę pomocy powiększoną o odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych, za okres od dnia otrzymania powiadomienia przez beneficjenta o konieczności zwrotu do dnia dokonania przez niego zwrotu.

(umowa przyznania pomocy – kk. 9-32; załącznik nr 1 do umowy – k. 33; załącznik nr 2 – kk. 36-38)

W dniu 14 sierpnia 2012 roku J. S. złożył wniosek o płatność pośrednią dla I etapu realizacji operacji. Na skutek wniosku w dniu 28 września 2012 roku została mu wypłacona kwota 88 000 zł (wniosek – kk. 39-41; potwierdzenie przelewu – k. 50).

W dniu 14 grudnia 2012 roku beneficjent złożył wniosek o płatność końcową dla II etapu inwestycji. Do wniosku dołączono m.in. fakturę VAT nr (...) z dnia 10 października 2012 roku za zakup wózka widłowego (...)za kwotę 220 000 zł netto oraz informację dotyczącą parametrów zakupionego wózka widłowego, w której jako stan maszyny/urządzenia wskazano: „fabrycznie nowa”, a jako rok produkcji wskazano 2012. Dołączono także oświadczenie beneficjenta, w którym wskazano m.in.: „Oświadczam, że jestem świadomy, iż w przypadku stwierdzenia umyślnego złożenia fałszywych deklaracji, daną operację wyklucza się ze wsparcia (...) i odzyskuje się wszystkie kwoty, które już zostały wypłacone na tę operację wraz z należnymi odsetkami oraz że zostanę wykluczony z otrzymywania wsparcia w ramach tego samego działania w roku kalendarzowym w którym dokonano ustalenia, oraz w następnym roku kalendarzowym”. W dniu 18 lutego 2013 roku Agencja wypłaciła beneficjentowi kwotę pomocy za II etap realizacji inwestycji w wysokości 110 000 zł (wniosek – kk. 51-53; zestawienie rzeczowo-finansowe – k. 54; wykaz faktur – k. 61; informacja dotycząca parametrów zakupionej maszyny/urządzenia – k. 63; faktura VAT – k. 64; oświadczenie – k. 60; potwierdzenie przelewu – k. 62).

W ramach dochodzenia nadzorowanego przez Prokuraturę Rejonową w Gorzowie Wielkopolskim (PR Ds. 547.2018) potwierdzono fakt popełnienia przez J. S. czynu z art. 286§1 k.k. związanego z wyłudzeniem pomocy publicznej na szkodę ARiMR – J. S. przyznał się, że zakupił starszy, używany model wózka widłowego (...) i wyraził chęć skorzystania z wydania wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy. Tym samym Prokurator Prokuratury Rejonowej w Gorzowie Wielkopolskim wniósł akt oskarżenia, a także wniosek na podstawie art. 335§2 k.p.c. W konsekwencji wyrokiem Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 lutego 2019 roku, sygn. VII K 930/18 J. S. został uznany winnym tego że „w okresie od 14 grudnia 2012 r. do 30 stycznia 2013 r., jako prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) J. S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, wprowadził przedstawicieli Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (...) Oddział (...) w błąd, co do istotnych specyfikacji przedmiotu dofinansowania składając fakturę zakupu nr (...) oraz nieprawdziwe pisemne oświadczenie co do zakupu nowego wózka widłowego marki (...)o nr seryjnym (...)rocznik 2012, podczas gdy przedmiotowy wózek widłowy wyprodukowany został w 2006 roku, tym samym nie spełniając warunków przyznania pomocy finansowej, czym doprowadził Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (...) Oddział (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 110 000 zł wypłaty pomocy nr (...)- (...)- (...). Za ten czyn na podstawie art. 286§1 k.k. w zw. z art. 11§3 k.k. sąd wymierzył mu karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności (pkt I), warunkowo zawieszając jej wykonanie tytułem próby na okres 2 lat (pkt II). Ponadto Sąd ten na podstawie art. 46§1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz Agencji kwoty 110 000 zł (pkt III). Wyrok jest prawomocny z dniem 12 lutego 2019 roku.

(kopia wyroku ze stwierdzeniem prawomocności – kk. 66-67; akta VII K 930/18: protokół przesłuchania podejrzanego – kk. 84-85; akt oskarżenia – kk. 89-90, wniosek na podstawie art. 335§2 k.p.k. – kk. 91-92, wyrok – kk. 104-105)

Pismem z dnia 1 kwietnia 2019 roku Agencja poinformowała J. S., że z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości, w wyniku zaistnienia przesłanek wskazanych w §12 ust 1 pkt 6 i 8 umowy oraz w związku z §9 ust. 10 umowy beneficjent jest zobowiązany do zwrotu całości otrzymanej kwoty pomocy w wysokości 198 000 zł. Poinformowano, że Agencja poweźmie niezbędne kroki w celu odzyskania uprzednio wypłaconych środków oraz że należy dokonać zwrotu tych środków w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma, zaś w przypadku niedokonania zwrotu, zostanie wszczęty proces windykacji nienależnie pobranych kwot wraz z odsetkami. Pismo zostało doręczone w dniu 16 kwietnia 2019 roku (pismo z 1.04.2019 – kk. 77-79; potwierdzenie odbioru – kk. 80-81).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 21 maja 2019 roku Agencja wezwała J. S. do zapłaty zadłużenia, które wg stanu na dzień 21 maja 2019 roku wynosi 198 911,35 zł, w tym: kapitał w kwocie 198 000 zł oraz odsetki w kwocie 911,35 zł w wysokości jak dla zaległości podatkowych – w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego z wykorzystaniem weksla in blanco. Przesyłka z wezwaniem była awizowana i nieodebrania powróciła do nadawcy (wezwanie – k. 82; potwierdzenie odbioru – k. 83).

Pismem z dnia 28 czerwca 2019 roku Agencja ponownie wezwała J. S. do zapłaty zadłużenia wynoszącego na dzień 27 czerwca 2019 roku kwoty 200 517 zł, w tym kapitału w kwocie 198 000 zł oraz odsetek w kwocie 2 517,04 zł. Przesyłka ponownie powróciła do nadawcy po awizacji jako niepodjęta (wezwanie – k. 85; potwierdzenie odbioru – k. 86).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci powołanych dowodów z dokumentów (kopii), a także z dołączonych akt sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim, sygn. VII K 930/18. Dowody te nie budziły wątpliwości Sądu co do swej wiarygodności oraz autentyczności.

Sąd zważył, co następuje:

Co do zasady roszczenie jest zasadne. Z art. 30 ust. 2 obowiązującego wówczas, znajdującego zastosowanie do zasad Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, z którego pozwany skorzystał, Rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 25, str. 8 z późn. zm.), wynika, że w przypadku stwierdzenia, iż beneficjent umyślnie złożył fałszywą deklarację, daną operację wyklucza się ze wsparcia EFRROW i odzyskuje się wszystkie kwoty, które już zostały na nią wypłacone. Ponadto beneficjenta wyklucza się z otrzymywania wsparcia w ramach tego samego środka w roku kalendarzowym, w którym dokonano ustalenia, oraz w następnym roku kalendarzowym. Zapis ten znajduje również odzwierciedlenie w treści §12 ust. 1 pkt 6 i 8 zawartej między stronami umowy. Pozwany niewątpliwie w ramach wykonywania zawartej umowy o przyznanie pomocy (dofinansowania) z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich złożył deklarację, że zakupione przez niego urządzenie (wózek widłowy) było fabrycznie nowe, wyprodukowane w 2012 roku. Jednakże w ramach prowadzonego postępowania karnego ustalono, że przedmiotowy wózek widłowy był używany i wyprodukowany został w 2006 roku. Za opisany czyn pozwany został prawomocnie skazany, a zatem skoro pozwany – jako beneficjent – wprowadził powoda w błąd, złożył nieprawdziwe oświadczenie, które miało wpływ na przyznanie mu pomocy na podstawie stwierdzających nieprawdę dokumentów, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, to na mocy przepisów umowy, a także Rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011, obowiązany jest do zwrotu wszystkich kwot, które zostały mu wypłacone. Łącznie stanowi to kwotę 198 000 zł. Powód jednak w ramach pozwu dochodził kwoty 181 840,19 zł, wskazując, że środki wpłacone przez pozwanego przed wytoczeniem powództwa zostały uwzględnione przy obliczeniu żądanej sumy.

Z kolei pozwany zwrócił uwagę, że w punkcie III wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 lutego 2019 roku w sprawie o sygn. VII K 930/18 Sąd ten na podstawie art. 46§1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz Agencji kwoty 110 000 zł. Orzeczenie w tym zakresie stwarza powagę rzeczy osądzonej w niniejszej sprawie.

Do końca czerwca 2015 r. obowiązywały przepisy art. 62-70 k.p.k., zgodnie z którymi pokrzywdzony mógł aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne (adhezyjne) w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa (art. 62 k.p.k.). W ramach takiego powództwa pokrzywdzony miał możliwość wyboru drogi dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym lub karnym. Z dniem 1 lipca 2015 r. na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 396) przepisy art. 62-70 k.p.k. zostały uchylone. Obecnie nie istnieje możliwość wytoczenia powództwa adhezyjnego. Nadano także nowe brzmienie art. 46 k.k., zgodnie z którym w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Na mocy znowelizowanych przepisów obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienia za krzywdę i nawiązki utraciły charakter środków karnych i stały się instytucjami cywilnoprawnymi spełniającymi takie funkcje, jak przedtem spełniało uwzględnienie powództwa adhezyjnego.

Zawarta w znowelizowanym w 2015 roku, aktualnie obowiązującym art. 415 k.p.k. tzw. klauzula antykumulacyjna reguluje kwestię orzekania przez sąd o obowiązku naprawienia szkody – jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, o takim obowiązku nie orzeka się (§1), natomiast w przypadku gdy orzeczony obowiązek naprawienia szkody nie pokrywa całej szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym (§2). Ratio legis art. 415§1 k.p.k. sprowadza się do zapobieżenia funkcjonowaniu w obrocie prawnym tytułów egzekucyjnych wynikających z dochodzenia tego samego roszczenia w postępowaniu karnym i innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Z tego przepisu wynika kategoryczny zakaz rozstrzygania w różnych postępowaniach o tej samej szkodzie, a co za tym idzie – kumulowania tytułów egzekucyjnych wynikających z różnych orzeczeń. Jeżeli zatem roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, to nie jest możliwe (niejako ponowne) orzekanie o obowiązku naprawienia szkody, i to niezależnie od tego, czy zasądzone w postępowaniu cywilnym roszczenie zostało wyegzekwowane. Z kolei z art. 415§2 k.p.k. wynika, że orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody w postępowaniu karnym nie zamyka pokrzywdzonemu drogi do dochodzenia swych roszczeń w postępowaniu cywilnym, ale tylko o tyle, o ile zasądzone kwoty nie pokryją całej szkody. Innymi słowy, pokrzywdzony w procesie cywilnym może dochodzić kwoty ponad kwotę zasądzoną w związku z zasądzonym w procesie karnym odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem, dowodząc, że nie obejmuje ona całej należności (K. Eichstaedt [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2025, art. 415; uchwała SN z 3.12.2021 r., III CZP 84/20, OSNC-ZD 2022, nr 3, poz. 33). Konkludując, wyrok wydany w postępowaniu karnym, zobowiązujący skazanego do naprawienia szkody, wyłącza ponowne orzekanie w postępowaniu cywilnym o odszkodowaniu objętym tym wyrokiem (zob. wyrok SN z 20.12.2018 r., II CSK 754/17, OSNC 2019, nr 10, poz. 102).

Skoro zatem w punkcie III ww. wyroku sądu karnego orzeczono o obowiązku naprawienia szkody w wysokości 110 000 zł, to w ramach postępowania cywilnego zasądzeniu podlega jedynie kwota ponad kwotę zasądzoną w ww. wyroku w procesie karnym, tj. kwota 71 840,19 zł, stanowiąca różnicę między żądaną kwotą, a orzeczoną już w wyroku karnym (181 840,19 – 110 000).

Roszczenie odsetkowe podlegało natomiast uwzględnieniu w całości, na podstawie §12 ust. 3 i 4 umowy, realizujących dyspozycję art. 5 ust. 2 Rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011. Wezwanie do zapłaty z dnia 1 kwietnia 2019 roku zostało doręczone pozwanemu w dniu 16 kwietnia 2019 roku, w wezwaniu zakreślono termin 14 dni na uregulowanie należności, a zatem od dnia 1 maja 2019 roku, jako następującego po ostatnim dniu tego terminu, odsetki są już należne.

W konsekwencji orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi też na powyższe rozważania, w pozostałym zakresie pozew podlegał odrzuceniu na podstawie art. 199§1 pkt 2 k.p.c., o czym należało orzec jak w punkcie II sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98§1, §1 ¹, §3 k.p.c., art. 99 k.p.c i art. 100 k.p.c. Powód wygrał sprawę w wymiarze 39,5%, a zatem w odpowiadającym temu wymiarze należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda zwrot poniesionych przez niego kosztów. Łącznie wyniosły one 14 493 zł, na którą to kwotę składały się opłata sądowa od pozwu w wysokości 9 093 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5 400 zł (na podstawie §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych). 39,5% z kwoty 14 493 zł stanowi kwotę 5 724,74 zł i taką kwotę zasądzono w punkcie III sentencji wyroku.