Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2020 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia (del.) Andrzej Vertun

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Stefanou

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2020 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko J. M. i M. G. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od J. M. na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 241.073,71 (dwieście czterdzieści jeden tysięcy siedemdziesiąt trzy 71/100) złotych wraz z odsetkami od kwoty 235.652,89 (dwieście trzydzieści pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt dwa 89/100) złote w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, lecz nie wyższej niż stopa odsetek maksymalnych za opóźnienie, od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od M. G. (1) na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 240.900,62 (dwieście czterdzieści tysięcy dziewięćset 62/100) złotych wraz z odsetkami od kwoty 235.652,89 (dwieście trzydzieści pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt dwa 89/100) złote w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, lecz nie wyższej niż stopa odsetek maksymalnych za opóźnienie, od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty, zastrzegając M. G. (1) prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz:

a)  w zakresie kwoty 235.652,89 zł, odsetek za opóźnienie w jej świadczeniu w okresie na dwa lata przed przysądzeniem własności oraz kosztów procesu zasądzonych w punkcie 5. – do hipoteki umownej wpisanej pod numerem 2 w tej księdze wieczystej;

b)  w pozostałym zakresie zasądzonej kwoty – do wysokości hipoteki kaucyjnej wpisanej pod numerem 3. w tej księdze wieczystej;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  ustala, że spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego z obowiązku świadczenia do wysokości dokonanej zapłaty;

5.  zasądza J. M. i M. G. (1) solidarnie na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1.243,44 (tysiąc dwieście czterdzieści trzy 44/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

6.  nakazuje Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Warszawie pobrać solidarnie od M. G. (1) i J. M. kwotę 3.541,40 (trzy tysiące pięćset czterdzieści jeden 40/100) złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

I C 351/16

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 24 marca 2016 r. (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpił o zasądzenie od J. M. kwoty 242.245,11 zł wraz z dalszymi odsetkami w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego liczonymi od kwoty 236.750,12 zł od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, iż tak wskazana wysokość naliczanych odsetek z tytułu opóźnienia nie może przekroczyć odsetek maksymalnych za opóźnienie. Powód zażądał ponadto zasądzenia tej samej kwoty na tych samych warunkach od M. G. (1), z ograniczeniem jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w W., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą (...). Kwoty te miały być płatne przez pozwanych na zasadach solidarności nieprawidłowej. Ponadto powód wniósł o obciążenie pozwanych kosztami postępowania, w tym kosztami notarialnego uwierzytelnienia dokumentów przedłożonych do akt w kwocie 275,88 zł.

Jako podstawę roszczenia w stosunku do pozwanego J. M. powód powołał umowę kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 kwietnia 2009 r., która została wypowiedziana w dniu 19 października 2015 r. w stosunku do obojga pozwanych. Odpowiedzialność pozwanej uzasadniały hipoteka umowna zwykła na kwotę 236.885,47 zł oraz hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 165.819,83 zł, ustanowione na wyżej wymienionej nieruchomości. Na kwotę dochodzoną pozwem składały się: należność główna – 236.750,12 zł; odsetki umowne – 677,17 zł; odsetki za opóźnienie – 4.802,51 zł oraz kwota prowizji – 15 zł.

(pozew, k. 1 – 99)

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i o rozłożenie świadczenia na raty. Wskazali, że w dniu 5 sierpnia 2013 r. pozwani podpisali z powodem aneks do umowy kredytu, powodujący, że straciły moc prawną poprzednie aneksy, a kwota pozostała do spłaty została znacznie zmniejszona.

(odpowiedź na pozew, k. 106 – 122)

W piśmie z dnia 17 stycznia 2017 r. powód wskazał, że wysokość wierzytelności wskazanych w pozwie została wyliczona w oparciu o aneks z 5 sierpnia 2013 r.

(pismo, k. 157 – 201)

W piśmie z dnia 26 marca 2017 r. pozwany podniósł, że Bank bezprawnie naliczył ubezpieczenie zaś w okresie od 30 kwietnia 2009 r. do 5 sierpnia 2013 r., czyli do podpisania ugody zwanej aneksem, roszczenia Banku z umowy kredytu były błędne i uznane za niebyłe. Podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

(pismo, k. 217 – 218)

Zarzut przedawnienia roszczenia został zawarty również w piśmie pozwanego z dnia 27 stycznia 2020 r.

(pismo, k. 472 i n.)

Sąd uznał za ustalone następujące okoliczności.

W dniu 30 kwietnia 2009 r. pomiędzy (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (dalej Bank) a J. M. została zawarta umowa kredytu. Na podstawie tej umowy Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 628.441,80 zł z przeznaczeniem: na zakup nieruchomości – 445.000; na wykończenie lokalu – 45.000 zł; na spłatę istniejących zobowiązań w kwocie 120.000 zł; na opłaty okołokredytowe – 434 zł; na ubezpieczenie tytułu prawnego i wad prawnych nieruchomości – 18.007,80 zł. Zabezpieczeniem wierzytelności o zwrot kredytu miały być hipoteki zwykłe na kwoty 628.441,80 zł oraz kaucyjne do kwoty 439.909,26 zł na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz własności lokalu numer (...) przy ul. (...) w W.. Zgodnie z punktem VIII. c) umowy w okresie 2 lat od dnia uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy oprocentowanie kredytu było stałe i wynosiło 11,9%. Po ustanowieniu hipotek na zabezpieczenie roszczenia o zwrot kredytu miało zostać obniżone o 2 % i wynosić 9,90%. Po upływie wymienionego wyżej okresu oprocentowanie kredytu miało być zmienne i składać się z sumy stawki referencyjnej WIBOR 12M dla złotówki i marży banku w wysokości 5,95%. Kredyt został udzielony na okres 50 lat i miał być spłacany w równych ratach.

(dowód: umowa, k. 10 – 15)

Stosownie do § 20 pkt B.1 Regulaminu kredytowania hipotecznego w przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę w terminie raty wynikającej z umowy kredytu bądź wierzytelność z umowy kredytu po upływie okresu wypowiedzenia niespłacona kwota stawała się kredytem przeterminowanym. Oprocentowanie od kredytu przeterminowanego wynosiło czterokrotność oprocentowania kredytu lombardowego.

(dowód: regulamin, k. 48 – 55)

W dniu 7 maja 2009 r. pomiędzy Bankiem i J. M. został zawarty aneks do umowy kredytu hipotecznego („aneks (...)”), zgodnie z którym Bank wyraził zgodę na odroczenie płatności części rat odsetkowych na okres 24 miesięcy. W tym okresie J. M. miał spłacać raty odsetkowe według stałego oprocentowania wynoszącego 3% w skali roku. Odroczone części rat odsetkowych miały być oprocentowane na 15% w skali roku i po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu ulec doliczeniu do salda kredytu pozostającego do spłaty.

(dowód: aneks nr (...), k. 16 – 19)

W dniu 10 czerwca 2010 r. strony podpisały aneks do umowy kredytu („aneks (...)”), w którym dookreśliły oznaczenie lokalu przy ul. (...), na którym ustanowiona miała być hipoteka na zabezpieczenie roszczenia o zwrot kredytu.

(dowód: aneks, k. 20 – 21)

W dniu 30 grudnia 2011 r. strony podpisały aneks do umowy kredytu („aneks (...)”), na podstawie którego Bank udzielił J. M. karencji w spłacie kapitału oraz odsetek kredytowych na okres 3 miesięcy począwszy od dnia 7 stycznia 2012 r. Kwota wymagalnych, zaległych odsetek na dzień podpisania aneksu miała zostać skapitalizowana i powiększyć kapitał kredyt. Odsetki naliczane w okresie trwania karencji miały zostać skapitalizowane i powiększać kapitał kredytu. Łącznie kredyt ulegał podwyższeniu o 71.396 zł, kwota podwyższenia została określona jako kredyt konsumencki a jej spłata miała następować wraz ze spłatą kredytu.

(dowód: aneks, k. 22 – 26)

W dniu 11 czerwca 2012 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu („aneks (...)”). Na podstawie tego aneksu strony postanowiły, że okres spłaty kredytu zostanie przedłużony do dnia 7 maja 2064 r. W okresie 60 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu (...) kredytobiorca zobowiązany był do spłaty miesięcznych rat określonych umową w kwocie 3.691,51 zł każda. Spłaty te miały być w całości zaliczane na poczet spłaty kapitału kredytu. Spłata pozostałej części każdej raty miała zostać odroczona na okres 60 miesięcy. Odsetki miały być naliczane na bieżące, jednakże ich spłata została zawieszona. Odsetki zaległe na dzień podpisania aneksu miały zostać doliczone do kapitału kredytu. Odsetki, których spłata została zawieszona w okresie karencji miały zostać doliczone do salda kapitału kredytu po upływie 60 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu. Za sporządzenie aneksu (...) Bank S.A. pobrał opłatę w wysokości 1% salda kredytu (8.777 zł).

(dowód: aneks, k. 27 – 31)

W dniu 23 sierpnia 2012 r. pomiędzy stronami został zawarty aneks do umowy kredytu („aneks (...)”), na mocy którego jedynym zabezpieczeniem roszczenia o zwrot kredytu pozostały hipoteki na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu numer (...) przy ul. (...) w W..

(dowód: aneks, k. 32 – 35)

W dniu 5 sierpnia 2013 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu („aneks (...)). Strony tego aneksu określiły, że aneks (...) nigdy nie nabrał mocy prawnej, jednakże strony stosowały się do jego treści, w ten sposób, że J. M. w okresie 24 miesięcy po dniu 12 maja 2009 r. uiścił część odsetek na poziomie 3% rocznie tj. kwotę 36.795,17 zł. Ustaliły, że w okresie od 11 maja 2011 r. do 30 grudnia 2011 r. J. M. uiścił kwotę 21.982,89 zł tytułem faktycznych spłat odsetkowych. Uznały, że aneks (...) nigdy nie nabrał mocy prawnej i ustaliły, że kredytobiorca, stosując się do jego treści przez 3 miesiące po dniu 7 stycznia 2012 r. nie uiszczał żadnych spłat z tytułu umowy kredytu, zaś Bank naliczał odsetki umowne po upływie 3 miesięcy po dniu 7 stycznia 2012 r. skapitalizował je. Ustaliły, że w okresie od dnia 6 kwietnia 2012 r. do 12 czerwca 2012 r. kredytobiorca był zobowiązany do uiszczenia rat kapitałowo-odsetkowych, wyliczonych w oparciu o sumę stawki referencyjnej WIBOR 12M zmiana co 3M oraz stałej marży Banku na poziomie 2%, zaś w tym okresie nie uiścił żadnej kwoty na poczet umowy. Ustaliły, że aneks (...) nie nabrał mocy prawnej, jednakże stosowały się do jego postanowień, w ten sposób, że kredytobiorca od dnia 12 czerwca 2012 r. do dnia 5 sierpnia 2013 r. spłacał raty kapitałowe ustalone dla kapitału o starej wartości, Bank doliczał odsetki umowne z uwzględnieniem dalszych kapitalizacji, pobrał opłatę od aneksu w kwocie 8.777,70 zł i przyjął od kredytobiorcy w dniu 10 października 2012 r. wcześniejszą spłatę w kwocie 450.000 zł. Strony oświadczyły, że modyfikują treść umowy oraz usuwają skutki aneksu (...), błędnego naliczania rat kapitałowo – odsetkowych w okresie od 11 maja 2011 r. do 30 grudnia 2011 r. aneksu (...), błędnego naliczania odsetek i powstałej zwłoki w okresie od dnia 6 kwietnia 2012 r. do dnia 12 czerwca 2012 r. oraz częściowo wykonanego aneksu (...), uznając, że aneksy (...) nigdy nie nabrały mocy prawnej a w konsekwencji ich rozliczenia w wyżej wskazanych okresach były błędne. Opierając się o te założenia ustaliły, że kredytobiorca w okresie 24 miesięcy od dnia 12 maja 2009 r. był zobowiązany do zapłaty jedynie rat odsetkowych naliczonych na poziomie średniej arytmetycznej stawki referencyjnej WIBOR 12M ZMIANA CO 3 M, określonej w załączniku do aneksu. Łączna wartość odsetek w tym okresie wyniosła 57.359,80 zł a faktycznie kredytobiorca uiścił 36.795,17 zł. Różnica w kwocie 20.564,63 zł została skapitalizowana w dniu 11 maja 2011 r. i w związku z tym kapitał wyniósł 649.006,43 zł, zaś jego spłata odbywała się na zasadach dalej określonych w aneksie. Różnica między tak określonym kapitałem a kapitałem błędnie wyliczonym wyniosła 88.048,06 zł na korzyść kredytobiorcy. W okresie od 11 maja 2011 r. do 30 grudnia 2011 r. kapitał był oprocentowany według stawki referencyjnej WIBOR 12 M ZMIANA CO 3 M, powiększonej o marżę w wysokości 2 %, według wykazu stawek stanowiących załącznik numer 2 do aneksu. W pierwszym dniu tego okresu występowała zaległość w spłacie rat odsetkowych wynosząca 3.121,35 zł. Naliczone według wyżej wymienionej stopy odsetki winny wynieść 25.168,22 zł, zaś kredytobiorca uiścił 21.982,89 zł. Uwzględniając istniejącą w dniu 11 maja 2011 r. zaległość różnica pomiędzy sumą spłat a należność wyniosła 6.306,88 zł na korzyść Banku, została skapitalizowana, wobec czego w dniu 30 grudnia 2011 r. saldo kredytu wyniosło 655.313,11 zł. W okresie kolejnych 3 miesięcy oprocentowanie kredytu wyniosło stawkę określoną w wykazie stanowiącym załącznik numer 3 do aneksu. W okresie od 7 stycznia 2012 r. do 6 kwietnia 2012 r. suma naliczonych przez Bank na podstawie aneksu (...) odsetek wyniosła 28.410,29 zł, podczas gdy przy zastosowaniu w/w stawki referencyjnej winna wynieść 11.395,29 zł. Tak obliczone odsetki strony skapitalizowały na dzień 6 kwietnia 2012 r. doliczając je do salda kredytu, które od tego dnia wynosiło 666.708,40 zł. Tak określony kapitał w okresie od 6 kwietnia 2012 r. do 12 czerwca 2012 r. oprocentowany był według stawki referencyjnej WIBOR 12M ZMIANA CO 3M, powiększonej o stałą marżę 2%. Naliczone w tym okresie odsetki wyniosły 8.542,69 zł i wobec braku ich spłaty w jakiejkolwiek części strony uzgodniły ich doliczenie do kapitału, który osiągnął w dniu 12 czerwca 2012 r. sumę 675.251,09 zł. Tak określony kapitał w okresie do dnia zawarcia aneksu (...) był oprocentowany według stawki określonej w załączniku numer 5 do aneksu. Strony ustaliły, że w okresie od 12 czerwca 2012 r. do dnia zawarcia aneksu kredytobiorca z tytułu spłaty kapitału kredytu uiścił 148,64 zł oraz wcześniejszą spłatę w wysokości 450.000 zł. Należne w okresie od dnia 12 czerwca 2012 r. do dnia 18 lipca 2013 r. prawidłowo określone odsetki wyniosły 16.749,08 (zamiast 57.600,39 zł). Bank zmniejszył saldo kapitału o opłatę w kwocie 8.770,70 zł, wobec czego kapitał uległ obniżeniu do kwoty 225.102,45 zł. Po tej operacji do tak określonego kapitału strony doliczyły odsetki wynoszące 17.650,33 zł oraz odsetki zapadłe w okresie od dnia 18 lipca 2013 r. do dnia 7 sierpnia 2013 r. Tak określony kapitał wyniósł 242.752,78 zł a od jego wartości odjęto kwotę 6.150 zł z tytułu zobowiązania Banku do pokrycia prowizji za pośrednictwo w obrocie nieruchomościami za kredytobiorcę. Łącznie na dzień 8 sierpnia 2013 r. zobowiązanie J. M. z tytułu kapitału kredytu wyniosło 236.602,78 zł. Bank zobowiązał się ponadto pokryć wynagrodzenie pełnomocnika prowadzącego w imieniu J. M. negocjacje w przedmiocie aneksu (...), które wyniosło 21.659,82 zł.

(dowód: aneks, k. 159 – 171; opinia biegłej I. D., k. 286 – 328)

W dniu 13 sierpnia 2013 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu („aneks (...)”), na podstawie którego zmieniły treść hipotek wpisanych do działu IV księgi wieczystej (...) poprzez obniżenie sum hipotecznych: hipoteki zwykłej do kwoty 236.885,47 zł a hipoteki kaucyjnej do kwoty 165.819,83 zł.

(dowód: aneks, k. 36 – 37)

W dniu 14 kwietnia 2015 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu („aneks (...)”), na podstawie którego odroczony został termin płatności 3 rat, począwszy od raty przypadającej na dzień 7 kwietnia 2015 r. Suma odroczonych rat odsetkowych po okresie prolongaty została doliczona do salda kredytu.

(dowód: aneks, k. 38 – 39)

W dniu 29 lipca 2015 r. Bank wezwał J. M. do uiszczenia zaległości w kwocie 727,77 zł z tytułu kredytu, w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy.

(dowód: wezwanie, k. 192 – 195)

W dniu 19 października 2015 r. zaległość J. M. z tytułu umowy kredytu wynosiła: 1320 zł z tytułu kapitału kredytu wynoszącego w tym dniu 235.716,78 zł; 1.656,89 zł odsetek kapitałowych i 9,79 zł odsetek za opóźnienie w spłacie należności. W dniu 27 listopada 2015 r. stan zaległości wyniósł: 235.652,89 zł kapitału kredytu (z tego 1568,26 zł tytułem zaległych na ten dzień rat) i 445,12 zł odsetek kapitałowych. W dniu 4 grudnia 2015 r. stan należności wyniósł: 235.652,89 zł z tytułu kapitału kredytu (z tego 1568,26 zł tytułem zaległych na ten dzień rat); 618,30 zaległych odsetek kapitałowych i 3,01 zł zaległych odsetek za opóźnienie,

(dowód: opinia biegłej I. D.)

Wobec zaległości w spłacie kredytu oświadczeniem datowanym na dzień 19 października 2015 r. Bank wypowiedział umowę kredytu z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, liczonego od dnia doręczenia wypowiedzenia. Wypowiedzenie zostało doręczone J. M. w dniu 3 listopada 2015 r. zaś M. G. (1) w dniu 27 października 2015 r.

(dowód: oświadczenie, k. 40 – 47)

W dniu 26 stycznia 2016 r. Bank wezwał J. M. i M. G. (1) do zapłaty kwoty 240.864,07 zł.

(k. 72 – 77)

W dniu 3 lutego 2010 r. w księdze wieczystej o numerze (...) prowadzonej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu numer (...) przy ul. (...) w W. zostały ujawnione hipoteki: umowna zwykła w kwocie 628.441,80 zł oraz umowna kaucyjna do kwoty 439.909,26 zł. Hipoteka umowna zwykła zabezpieczała spłatę kredytu oraz odsetek określonych według stałej stopy procentowej na 11,90%. Hipoteka umowna kaucyjna zabezpieczała zwrot innych opłat oraz należności ubocznych od kredytu. Wpisami z dnia 9 lutego 2010 r. zmieniono treść w/w hipotek, w ten sposób, że z hipoteki zwykłej wykreślono jako należność nią zabezpieczoną odsetki ograniczając zabezpieczone roszczenie do kapitału kredytu, zaś w treści hipoteki kaucyjnej ujawniono jako zabezpieczoną wierzytelność, oprócz innych opłat i należności ubocznych od kredytu, odsetki obliczane według zmiennej stopy procentowej. Wpisem z dnia 30 października 2013 r. dokonano zmiany treści hipotek poprzez określenie ich sum na kwoty: hipoteka zwykła 236.885,47 zł, hipoteka kaucyjna – 165.819,83 zł. Uprawnionym z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu jest M. G. (1).

(dowód: odpis zupełny księgi wieczystej, k. 80 – 88)

Ustalenia powyższe zostały dokonane na podstawie wskazanych wyżej dowodów, które Sąd uznał za wiarygodne i miarodajne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ostateczny kształt treści stosunku prawnego, warunkujący zakres roszczenia odzwierciedlał dopiero aneks (...), którego powód nie przedstawił wraz z pozwem, czyniąc to dopiero na zarzut pozwanych. Praktykę wybiórczego, selektywnego przedstawienia materiału dowodowego, wobec przedstawienia pozostałych aneksów do umowy, w tym tych, które ostatecznie nie kształtowały treści stosunku prawnego, ocenić należy negatywnie, jako naruszającą obowiązek z art. 3 k.p.c. Niemniej skoro aneks został ostatecznie przedstawiony, to dokument ten stanowił podstawę ustaleń w sprawie, w tym opinii biegłej, która rozliczyła strony w okresie wykonywania umowy po zawarciu aneksu. Wbrew stanowisku pozwanego opinii biegłej nie można uznać za niekompletną, selektywną czy wybiórczą. Biegła oparła się w jej treści na treści aneksu (...), co, zgodnie z niżej przedstawionymi wywodami, należało w pełni zaakceptować, jako że dokument ten stanowił jeden z filarów treści stosunku prawnego poddanego pod osąd. Opinia była jasna, stanowcza, jednoznaczna i weryfikowalna, co czyniło ją miarodajnym źródłem poznania rzeczywistości. Sąd pominął dowód z przesłuchania stron. J. M. nie stawił się na rozprawę, pomimo prawidłowego wezwania (k. 465). Pozwana, jak wynikało z jej oświadczenia złożonego na rozprawie oraz treści dokumentów, nie brała udziału w zawieraniu umowy kredytu oraz jej aneksów, a jej uczestnictwo w procesie kredytowym sprowadzało się do złożenia oświadczeń o ustanowieniu i zmianie treści hipotek. Treść tego prawa nie była zaś między stronami sporna. Wobec nieusprawiedliwionego, w kontekście podanej przyczyny nieobecności (leczenie ambulatoryjne, brak stwierdzonej w sposób określony w art. 214 ¹ k.p.c. przyczyny niezdolności do stawiennictwa) niestawiennictwa pozwanego, dowód z przesłuchania stron został pominięty w całości.

Sąd zważył, co następuje.

Powód dochodził od pozwanych zwrotu udzielonego J. M. kredytu w części obejmującej niespłacony kapitał, odsetki kapitałowe, odsetki za opóźnienie oraz bliżej niesprecyzowaną opłatę. W stosunku do tego pozwanego podstawą roszczenia był art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. Pozwana miała zaś odpowiadać na podstawie stosunku hipoteki, zabezpieczającej, w formie dwóch hipotek- zwykłej i kaucyjnej, roszczenie o zwrot kredytu i świadczeń ubocznych (art. 65 ust. 1 i 75ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, t. j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm.).

Powód w toku postępowania wykazał zasadę roszczenia, to jest, że wiązała go z pozwanym J. M. umowa kredytu, który udostępnił pozwanemu w kwocie pierwotnie 628.441,80 zł. Kwota ta została następnie, poprzez zawarcie przez strony aneksu (...) podwyższona, w drodze kapitalizacji nieuiszczonych za okresy przed zawarciem aneksu odsetek, do czego strony uprawniał art. 482 § 1 in fine k.c. Wykazał również, że umowa ta została skutecznie wypowiedziana oraz, że pozwana uprawniona była do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, które obciążały hipoteki ustanowione w celu zabezpieczenia roszczeń o zwrot kredytu. Pozwani, na których w tym względzie spoczywał ciężar dowodu, nie wykazali zaś, że miało miejsce zdarzenie prawne, wskutek którego obowiązek zwrotu kredytu nigdy nie powstał, względnie wygasł w całości. Prowadziło to do konkluzji, że roszczenie powoda było co do zasady usprawiedliwione.

Jeżeli chodzi o kwestię wysokości roszczenia to punktem odniesienia była umowa kredytu oraz aneks (...). Umowa określała zasadnicze elementy treści stosunku kredytowego, aneks zaś miał na celu ustalenie stanu rozliczeń stron powstałych na tle stosowania aneksów (...), które, zgodnie z oświadczeniami stron, „nigdy nie nabrały mocy wiążącej”. Kwalifikacja prawna owego uznania może być różnoraka. W odniesieniu do aneksu (...) istnieją argumenty dające podstawę do wniosku, zgodnego ze przedstawionym przez Rzecznika Finansowego poglądem w sprawie, że aneks ten, wprowadzający do umowy niedozwolone postanowienia umowne w zakresie określenia wysokości oprocentowania kredytu, nie wiązał stron (art. 385 ¹ § 1 k.c.). Można również zakładać, że wolą stron w zakresie pozostałych aneksów było zgodne ich rozwiązanie (na zasadzie art. 353 ¹ k.c.) jako akt odwrotny względem ich zawarcia. Można temu znaczeniu przypisywać wolę zaakceptowania przez powoda uchylenia się przez pozwanego od oświadczeń woli składanych przy zawarciu tych aneksów. Kwalifikacja powyższa o tyle nie ma znaczenia, co przesądza również ostatecznie o nieistotności dla rozstrzygnięcia sprawy poglądu Rzecznika Finansowego, że zastosowanie każdej z tych podstaw braku wiążącego charakteru owych aneksów, wobec przejściowego stosowania się do nich przez strony i dokonywania na ich podstawie rozliczeń kredytu, stwarzało stan niepewności co do trwałości tych rozliczeń. Niepewność tę usunął aneks (...), który ze względu na swoją podstawę oraz treść, zakwalifikować należało jako ugodę (art. 917 § 1 k.c.). Taki sposób rozwiązania niepewności stanu stosunków stron należało ocenić jako dopuszczalny, bez względu na przyczynę faktyczną lub prawną owej niepewności, w tym w szczególności, bez względu na fakt, że przynajmniej częściową przyczyną owej niepewności było stosowanie niedozwolonych postanowień umownych. Konsument, wobec którego takie postanowienia są stosowane może, w drodze stosownej ugody zawartej z przedsiębiorcą, określić sposób wyjścia stron z sytuacji spowodowanej stosowaniem takich postanowień. Ugoda stron rozwiązująca kwestie powstałe na tle stosowania się przez nie do postanowień następnie uznanych za niedozwolone nie jest wyłączona. Oczywiście ugoda taka również podlega kontroli pod względem stosowania niedozwolonych postanowień umownych. W sprawie jednak Sąd nie dopatrzył się podstaw do dokonywania takiej kontroli, wobec okoliczności zawarcia ugody, którą, zgodnie z oświadczeniem zawartym w § 5A aneksu, poprzedzały negocjacje. Okoliczność ta, w połączeniu z faktem prowadzenia tych negocjacji przez fachowego pełnomocnika w imieniu pozwanego oraz obiektywnego ich rezultatu, prowadzi do wniosku, że postanowienia aneksu zostały indywidualnie uzgodnione w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c. W konsekwencji należało przyjąć, że podnoszona przez pozwanego kwestia abuzywności aneksu (...) nie miała znaczenia w sprawie, skoro same strony abuzywność tę zidentyfikowały, uznały a skutki stosowania usunęły za pomocą ugody, której szczególną trwałość podkreśla treść art. 918 § 1 k.c. Postanowienia ugody w tym względzie należało uznać za wiążące, zarówno w sferze poczynionych między stronami ustaleń, co do wartości wpłat już dokonanych (podstawa faktyczna ugody), jak i treści określającej prawa i obowiązki stron na przyszłość.

W tym kontekście należy ocenić zarzut pozwanego odnoszący się do nadmiernej, jego zdaniem, wysokości kwoty ubezpieczenia. Jak należy rozumieć intencje pozwanego, to domagał się on eliminacji tej pozycji z kredytu uznając ją za nadmierny koszt związany z jego zawarciem. W tej kwestii należy zauważyć, że koszt ubezpieczenia został wyszczególniony nie jako element zobowiązania pozwanego wynikającego z umowy kredytu, ale jako cel kredytowania, na którego sfinansowanie zostały udzielone pozwanemu środki. Pozwany winien zatem wykazać treść stosunku prawnego, na podstawie którego obciążało go poniesienie tego ciężaru, aby Sąd mógł ocenić znaczenie treści owego zarzutu dla umowy kredytu. Wniosków w tym względzie pozwany nie złożył, ustalenia w sprawie pozwalają jedynie na stwierdzenie, że skoro ubezpieczenie stanowiło cel kredytu, to udzielenie środków na jego finansowanie nie mogło podlegać kontroli pod względem abuzywności, jako że dotyczyło głównego świadczenia kredytodawcy, jakim jest udostępnienie środków na cel określony w umowie (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.). Pamiętać należy ponadto, że pozwany dwukrotnie dał wyraz akceptacji dla tego celu kredytowania – raz spłacając jego kapitał częściowo do kwoty 450.000 zł a w pozostałym zakresie zawierając ugodę (aneks (...)). Jeżeli spłata 450.000 zł obejmowała kredyt na ten cel, to pozwany winien wykazać tę okoliczność oraz powołać okoliczności świadczące o nienależnym charakterze świadczenia w tej części. Nie wchodziła w tym miejscu w grę nieważność częściowa umowy kredytu, jako że cel kredytowania nie był zakazany przez ustawę ani nie prowadził do jej obejścia (art. 58 k.c.). Uwagi te pozostają aktualne przy założeniu, że kapitał kredytu nie został zaspokojony w ramach tej spłaty, lecz został objęty ugodą. W każdym razie pozwany nie wykazał ani podstaw, ani zasadności omawianego zarzutu.

Bezzasadny okazał się zarzut pozwanego odnoszący się do przedawnienia roszczeń należnych za okres sprzed ugody. W odniesieniu do roszczenia o spłatę kapitału, to zauważyć należy, że w dniu 10 października 2012 r. pozwany dokonał na poczet spłaty kapitału wpłaty w kwocie 450.000 zł, przewyższającej sumę rat kapitałowych wymagalnych przed tym dniem, dokonując tym samym nadpłaty. Skoro wpłata taka została dokonana, to, nawet jeżeli dotyczyła przedawnionych w chwili jej wnoszenia rat kapitałowych, nie mogła mieć znaczenia dla stanu rozliczeń stron, a to ze względu na treść art. 411 pkt 3 k.c. Czyniąc wpłatę na poczet wierzytelności już przedawnionej pozwany nie mógł zarzucać już, że doszło do jej przedawnienia i na tej podstawie domagać się ponownego rozliczenia przedawnionej należności. W zakresie natomiast odsetek powstała kwestia co do przedawnienia wierzytelności o zapłatę tej ich części, która powstała przed dniem 7 sierpnia 2010 r. Ugoda bowiem, stanowiąc uznanie długu, przerywała bieg terminu przedawnienia co do roszczeń nieprzedawnionych w chwili jej zawarcia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.). Okresu przed 7 sierpnia 2010 r. dotyczyła częściowo m.in. preambuła i § 1 aneksu. Generalnie okres ten mieścił się w okresie przypadającym między 12 maja 2009 r. a 11 maja 2011 r., w którym pozwany miał, zgodnie z treścią aneksu (...) uiszczać wyłącznie część odsetek, które wedle zmodyfikowanych aneksem (...) założeń winny wynieść w tym okresie 57.359,80 zł, pozwany zaś zapłacił 36.795,17 zł. Jednocześnie strony ugody postanowiły uznać skutek kapitalizacji różnicy w tych odsetkach na dzień 11 maja 2011 r. Oznacza to, że poprzez zawarcie ugody obejmującej czynność właściwego uznania długu oraz dokonanie kapitalizacji częściowo przedawnionych odsetek na podstawie art. 482 § 1 in fine k.c. pozwany zrzekł się korzystania z zarzutu przedawnienia, na podstawie art. 117 § 2 k.c., co do tych odsetek, które w chwili zawarcia ugody były przedawnione. Ugoda nie zawiera w tym względzie wyodrębnionego oświadczenia pozwanego o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia. Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2004 r. (V CK 620/03), zgodnie z którym tylko wówczas można przyjąć dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. Takie okoliczności to np. pertraktacje dłużnika z wierzycielem na temat rozłożenia długu na raty, zawarcie umowy nowacyjnej, zawarcie ugody sądowej lub pozasądowej. W konsekwencji przystąpienie do ugody i jej zawarcie oraz dokonanie rozliczenia części przedawnionej należności poprzez jej doliczenie do kapitału kredytu należy traktować jako zrzeczenie się zarzutu przedawnienia (por. M. Pyziak – Szafnicka, Komentarz do art. 117 k.c., uwaga 33, system informacji prawnej LEX, stan prawny na 2014 r. i tam podana literatura i orzecznictwo). W pozostałym zakresie przedawnienie nie mogło nastąpić ze względu na uznanie długu przez pozwanego.

W konsekwencji po dniu 7 sierpnia 2013 r. stan salda kredytu obejmował zadłużenie w kwocie 236.602,78 zł. Pozwani nie zdołali wykazać, że tak określone zadłużenie spłacili w całości. Na dzień wypowiedzenia umowy w stosunku do M. G. (1) oraz J. M. istniało zadłużenie w kwocie 235.652,89 zł z tytułu kapitału kredytu. Za to zadłużenie odpowiadali oboje pozwani – M. G. (1) z tego powodu, że obejmowało je hipoteka umowna zwykła, wpisana pod numerem 2 w dziale IV księgi wieczystej (...). Jeżeli chodzi o umowne odsetki kapitałowe, to pozwana M. G. (1) wobec wcześniejszego skutku wypowiedzenia umowy w stosunku do niej, powodującego utratę prawa powoda do naliczenia odsetek kapitałowych i wymagalność wierzytelności o zwrot kapitału wraz z odsetkami, była zobowiązana do zapłaty tych odsetek w kwocie 445,21 zł, pozwany zaś miał obowiązek zapłaty Bankowi z tego tytułu kwoty 618,30 zł.

Jeżeli chodzi o odsetki za opóźnienie to, jak wynika z treści wyciągu z ksiąg bankowych (k. 9), powód domagał się zapłaty tych odsetek obliczonych od kwoty niespłaconego kapitału, który w ocenie powoda w okresie od 27 listopada 2015 r. do 3 grudnia 2015 r wynosił 902,84 zł, zaś po 4 grudnia 2015 r. 236.750,12 zł. Oznacza to, że powód nie domagał się od M. G. (1) odsetek za opóźnienie w spłacie całości kapitału w okresie, kiedy wierzytelność w stosunku do niej z tego tytułu była już wymagalna, zaś w stosunku do obojga pozwanych od dnia 4 grudnia 2015 r. naliczał te odsetki wyłącznie od kwoty kapitału, bez doliczania do niego odsetek kapitałowych wymagalnych w dniu wygaśnięcia umowy w stosunku do każdego z pozwanych. Skoro stopa odsetek od należności przeterminowanych odpowiadała odsetkom maksymalnym, do dnia 31 grudnia 2015 r., określonym w treści art. 359 § 2 ¹ k.c. w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2016 r. (por. art. 56 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2015 r. poz. 1830), zaś po tym dniu w granicach określonych w treści art. 481 § 2 ¹ i § 2 ² k.c., to obliczenie tych odsetek na dzień 17 lutego 2016 r. przedstawiało się następująco. W okresie od 27 listopada 2015 r. do 3 grudnia 2015 r. odsetki te liczone od kwoty 902,84 zł a więc niższej niż rzeczywiste zadłużenie, lecz określonej w pozwie wyniosły 1,73 zł. W okresie od 4 grudnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. odsetki te liczone od kwoty 235.652,89 zł (rzeczywistego zadłużenia) wyniosły 1.807,75 zł. W okresie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 17 lutego 2016 r. stawkę odsetek należało obliczyć z uwzględnieniem określonej w umowie czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, wynoszącej 2,5 % (10%), niższej niż stawka odsetek maksymalnych za opóźnienie wynoszącej 12,5%. Odsetki za ten okres wyniosły 3.034,42 zł. Łącznie odsetki za opóźnienie od dnia 27 listopada 2015 r. do dnia 17 lutego 2016 r. według schematu podanego przez powoda wyniosły 4.843,90 zł. Skoro powód dochodził z tego tytułu kwoty 4.802,52 zł, to okazała się ona zasadna w całości.

W konsekwencji od pozwanego J. M. należało zasądzić kwoty: 235.652,89 zł tytułem zwrotu kapitału kredytu, 618,30 zł tytułem zaległych odsetek kapitałowych, 4.802,52 zł tytułem odsetek za opóźnienie w zapłacie kapitału od dnia 27 listopada 2015 r. do 17 lutego 2016 r. (łącznie 241.073,71 zł) oraz odsetki za opóźnienie od kwoty 235.652,89 zł od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty określone według stopy umownej (czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP). Z uwagi na potencjalną możliwość zmiany tej stawki, jak i zmiany stawki odsetek maksymalnych, koniecznym stało się zastrzeżenie o niedopuszczalności przekroczenia wartości stawki odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Pozwana M. G. (2) odpowiadała z tytułu hipotek: umownej zwykłej i umownej kaucyjnej. Reżim prawny tych hipotek określała u.k.w.i.h., w brzmieniu sprzed dnia 20 lutego 2011 r., tj. sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075), a to stosownie do art. 10 ust. 2 tej ustawy. Funkcja hipoteki kaucyjnej sprowadzała się do zabezpieczenia roszczeń o świadczenia uboczne względem świadczenia o zwrot kredytu, zabezpieczonego hipoteką zwykłą, nie była to zatem hipoteka samodzielna i podlegała reżimowi właściwemu dla głównej hipoteki zwykłej. Problem, co do zakresu odpowiedzialności pozwanej sprowadzał się do kwestii objęcia hipotekami odsetek za opóźnienie oraz zakresu ich zabezpieczenia. Stosownie do art. 69 u.k.w.i h. w brzmieniu sprzed 20 lutego 2011 r. w granicach przewidzianych w odrębnych przepisach hipoteka zabezpiecza także roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz o przyznane koszty postępowania. Na gruncie tego przepisu przyjęto, że hipoteka zwykła, ustanowiona dla zabezpieczenia wierzytelności kredytowej banku, obejmuje ustawowe odsetki za opóźnienie w spłacie tej wierzytelności w zakresie wskazanym w art. 1025 § 3 k.p.c. Nie zabezpiecza natomiast odsetek za opóźnienie ustalonych w umowie kredytowej według zmiennej stopy procentowej, nawet gdyby zostały objęte treścią wpisu do księgi wieczystej (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 maja 2005 r., III CZP 24/05). W konsekwencji zabezpieczeniem hipoteką zwykłą nie mogły zostać objęte odsetki kapitałowe, skoro umowa kredytu przewidywała stosowanie w tym względzie zmiennej stopy procentowej, zostały one jednak, co wynika wprost z treści wpisu dotyczącego oznaczenia wierzytelności, objęte hipoteką kaucyjną.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przepis ten ma takie znaczenie, że hipoteka umowna zgodnie z prawem materialnym (art. 69 u.k.w.h. w zw. z art. 1025 § 3 zdanie drugie k.p.c..). zabezpiecza ustawowe odsetki za opóźnienie ponad kwotę do której wpisano hipotekę z pierwszeństwem równym z należnościami objętymi w art. 1025 § 1 pkt 6 k.p.c. tylko za okres dwóch lat przed przysądzeniem własności (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 stycznia 2005 r., IV CK 451/04). Analogiczna teza została przedstawiona w postanowieniu z dnia 12 marca 2003 r. (III CKN 1026/00), w którego uzasadnieniu stwierdzono, że z porównania art. 69 i art. 104 u.k.w.h. można wywieść wniosek, że zabezpieczone hipoteką zwykłą odsetki i koszty postępowania zwiększają zakres odpowiedzialności właściciela nieruchomości ponad kwotę, do której wpisano hipotekę. Odsetki takie nie muszą zostać ujawnione we wpisie hipoteki (por. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 listopada 2006 r., I ACa 561/06). Podzielić należy stanowisko zaprezentowane w doktrynie, zgodnie z którym brak tego wpisu nie uchybia funkcji zasady szczegółowości hipoteki (art. 68 u.k.w.h.) albowiem funkcję tę przejmują, w odniesieniu do odsetek za opóźnienie, art. 359 § 2 ¹ oraz 2 ² k.c. „Przepisy te traktując o odsetkach maksymalnych wprowadzają pożądaną przewidywalność dla zainteresowanych uczestników obrotu, bowiem maksymalna wysokość odsetek umownych nie może przekroczyć czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, a w razie przekroczenia należą się odsetki maksymalne. Nie stanowi zatem trudności oszacowanie wysokości odsetek maksymalnych, co czyni kontrowersyjnym wymóg ujawniania oprocentowania w księdze wieczystej. I tak przecież wiadomo jakie maksymalne oprocentowanie może wejść w rachubę” (tak trafnie P. Gumiński, Hipoteczne zabezpieczenie odsetek od kredytu bankowego – stan obecny i spodziewana nowelizacja, Monitor Prawniczy z 2008 r., nr 22; tak również Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 24/05) . To samo dotyczy kosztów procesu. Prowadzi to do wniosku, że hipoteką umowną zwykłą objęte zostały: kapitał kredytu, odsetki za opóźnienie oraz koszty, również w granicach przekraczających wartość hipoteki. Co do odsetek – wnioskowanie o oznaczalności roszczenia o ich zapłatę poprzez istnienie normy określającej ich maksymalną wysokość prowadzi do wniosku, że teza o zakresie zabezpieczenia wynikającym z art. 69 u.k.w.h. jest aktualna również po wejściu w życie art. 481 § 1 ¹ i § 1 ² k.c. oraz obejmuje roszczenie o takie odsetki w wysokości określonej umownie. Również i w tym przypadku maksymalna wartość oprocentowania stanowi ustawowy element szczegółowości hipoteki, pozwalający na określenie maksymalnego zakresu odpowiedzialności pozwanego dłużnika rzeczowego.

W tym stanie rzeczy należało stwierdzić, że odsetki za opóźnienie w spłacie kapitału kredytu i koszty objęte były co do zasady hipoteką umowną, w zakresie wykraczającym poza wysokość hipoteki. W konsekwencji powstało pytanie o zakres zabezpieczenia odsetek i kosztów. Odpowiedzi w tym względzie udzieliła powołana wyżej uchwała Sądu Najwyższego, który, odrzucając wynikające z wnioskowania o braku normy ograniczającej zakres zaspokojenia hipotecznego w systemie prawa koncepcje zakładające brak ograniczenia zakresu odpowiedzialności dłużnika hipotecznego z tytułu odsetek i kosztów procesu, uznał, że ograniczenie to należy wyprowadzić z treści art. 1025 § 3 k.p.c.

Z kolei stosownie do art. 102 ust. 2 u.k.w.h. hipoteka kaucyjna może w szczególności zabezpieczać istniejące lub mogące powstać wierzytelności z określonego stosunku prawnego albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Hipoteka ta może również obejmować zatem mieszczące się w sumie hipoteki odsetki za opóźnienie (tak Sąd Najwyższy w w/w wyroku z dnia 13 stycznia 2005 r.) nieobjęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Odsetki te, w zakresie nieobjętym zabezpieczeniem hipoteki zwykłej, były zatem objęte hipoteką kaucyjną.

W konsekwencji na rzecz powoda należało zasądzić od pozwanej kwoty: 235.652,89 zł tytułem zwrotu kapitału kredytu, 445,21 zł tytułem zaległych odsetek kapitałowych, 4.802,52 zł tytułem odsetek za opóźnienie w zapłacie kapitału od dnia 27 listopada 2015 r. do 17 lutego 2016 r. (łącznie 240.900,62 zł) oraz odsetki za opóźnienie od kwoty 235.652,89 zł od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty określone według stopy umownej (czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP).

Odpowiedzialność pozwanej w zakresie kwoty kapitału kredytu oraz odsetek za opóźnienie w jego spłacie, w granicach określonych w art. 1025 § 3 k.p.c., jak również odpowiedzialność z tytułu kosztów procesu, ograniczona była do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i realizowana mogła być w zakresie hipoteki wpisanej na miejscu 2. w księdze wieczystej. W pozostałym zakresie odpowiedzialność ta ograniczona była sumą hipoteki kaucyjnej. Na podstawie art. 319 k.p.c. Sąd zastrzegł pozwanej prawo do powoływania się na ograniczenie tej odpowiedzialności w toku postępowania egzekucyjnego.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu. W odniesieniu do kwoty 15 zł tytułem opłaty i prowizji powód nie wykazał ani podstawy żądania ani jego wysokości. Nie wiadomo z jakim zdarzeniem wiązał powstanie obowiązku zapłaty tej kwoty ani skąd wywodził jej wysokość. Wobec ewentualnego objęcia tej wierzytelności hipoteką kaucyjną nie mógł powołać się również na domniemanie istnienia wierzytelności wynikające z wpisu zabezpieczającej ją hipoteki (art. 71 i art. 105 u.k.w.h.)

Odpowiedzialność pozwanych miała charakter solidarności nieprawidłowej. W związku z powyższym Sąd zastrzegł obydwu pozwanym prawo do powoływania się na spełnienie świadczenia przez drugiego, jako okoliczność zwalniającą z obowiązku świadczenia.

Sąd nie znalazł podstaw do rozłożenia świadczenia na raty, albowiem pozwani nie wykazali, że taki sposób swoistej restrukturyzacji długu w jakikolwiek sposób zwiększy prawdopodobieństwo jego zaspokojenia. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty uznać należy za celowe wyłącznie wtedy, gdy istnieją podstawy do stwierdzenia, że dłużnik będzie w stanie swoje zmodyfikowane w ten sposób zobowiązanie spełnić. Pozostaje to m.in. w związku z faktem, że skorzystanie przez sąd z art. 320 k.p.c. wiąże się z pozbawieniem wierzyciela odsetek od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (tak trafnie Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 5 lipca 2019 r., I ACa 964/2018). Nie zachodził również wypadek szczególnie uzasadniony w odniesieniu do pozwanych. Jeżeli ekonomicznym źródłem spełnienia świadczenia przez pozwaną miałaby być cena uzyskana ze sprzedaży lokalu obciążonego hipotekami, to siłą rzeczy zaspokojenie to winno nastąpić jednorazowo, skoro cena jest, co do zasady, świadczeniem jednorazowym.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. Powód wygrał sprawę w stopniu uzasadniającym zasądzenie tych kosztów w całości. Na koszty te składała się opłata od pozwu – 1.000 zł, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 226,44 zł tytułem kosztów wykonania odpisów dokumentów złożonych do akt sprawy na k. 6 – 99. Łącznie koszty te wyniosły 1.243,44 zł.

Poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa wydatki w kwocie 3541,40 zł (k.331), podlegały solidarnemu zwrotowi przez pozwanych (art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 785 ze zm. w zw.z art. 100 zd. 2 i art. 105 § 2 k.p.c.).

Ze względu na powyższe motywy orzeczono jak w sentencji.