Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

Protokolant: Maksymilian Obrębski

po rozpoznaniu w dniu 09 października 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Kancelarii (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko K. W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego K. W. na rzecz Kancelarii (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 104.586,90 (sto cztery tysiące pięćset osiemdziesiąt sześć i 90/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 stycznia 2024 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego K. W. na rzecz Kancelarii (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 10.647,00 (dziesięć tysięcy sześćset czterdzieści siedem i 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kwota 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta i 00/100) złotych, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia (del.) Agnieszka Onichimowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 stycznia 2024 r. (data stempla pocztowego – k. 232) Kancelaria (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o zasądzenie od K. W. kwoty 104.586,90 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł z pozwanym „Umowę renty, oświadczenia o poddaniu się egzekucji oraz umowę ustanowienie odpłatnej służebności” na podstawie której doszło do przeniesienia na rzecz powódki prawa własności nieruchomości lokalowej nr 13, położonej w budynku mieszkalnym położonym przy ul. (...) w W. stanowiącej wraz z prawami związanymi odrębną nieruchomość. Ekwiwalentem dla przeniesienia prawa własności było ustanowienie na rzecz pozwanego renty miesięcznej w wysokości (...) zł miesięcznie. Realizując Umowę powódka od marca 2019 roku regularnie wypłacała pozwanemu uzgodnioną comiesięczną rentę hipoteczną, zaś sumaryczna wysokość wypłaconej renty do października 2023 roku wyniosła (...) zł. W związku z uzyskaniem własności lokalu, powód realizował obowiązek regulowania podatków w łącznej wysokości 6.409,09 zł i wpłat na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej w łącznej wysokości 19.877,81 złotych. Wyjaśniono ponadto, iż wyrokiem z dnia 16 listopada 2023 roku w sprawie o sygn. akt: I C 358/23, Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie dokonał uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez dokonanie w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowego lokalu prawa własności na rzecz pozwanego w miejsce powoda oraz wykreślenia z działu III odpłatnej służebności osobistej, a to wobec stwierdzenia nieważności przedmiotowej Umowy. Powód wyjaśnił ponadto, iż na dochodzone świadczenie składały się wypłaty dokonywane od marca 2019 roku do listopada 2023 roku z tytułu renty hipotecznej, opłat eksploatacyjnych, podatku od nieruchomości i od użytkowania wieczystego lokalu w łącznej kwocie 110.286,90 zł. Powód wskazał, że pismem z dnia 14 grudnia 2023 r, doręczonym w dniu 19 grudnia 2023 roku, wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 110.286,90 zł w terminie 5 dni. Następnie zaś w dniu 27 grudnia 2023 roku złożył pozwanemu oświadczenie o potrąceniu, powyższej kwoty z wierzytelnością pozwanego z tytułu wynagrodzenia za ustanowionej służebności w kwocie 5.700,00 zł. (pozew k. 4-6)

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu, powołując się na rażące naruszenie przepisu art. 5 k.c., pozwany zarzucił roszczeniu dochodzonemu przez stronę powodową sprzeczność tegoż roszczenia z dobrymi obyczajami oraz ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa wykonywanego przez powodową spółkę.

W uzasadnieniu pozwany zwrócił uwagę na fakt, iż przedmiotowa umowa została zawarta w dniu 21 lutego 2019 r z inspiracji powodowej spółki, w sytuacji gdy K. W. od stycznia 2018 roku pozostawał pod stałą opieką Samodzielnego Wojewódzkiego Zespołu Publicznych Zakładów (...) Opieki Zdrowotnej w W. - Poradni (...) przy ul. (...) w W., wobec zdiagnozowanego u niego (...) (...) oraz chorobę (...) Zdaniem pozwanego powodowa spółka w sposób nieuprawniony wykorzystała ciężkie (...)pozwanego, które nie pozwoliły mu na zrozumienie podejmowanych prze siebie decyzji. (odpowiedź na pozew k. 240-241v)

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 lutego 2019 roku przed A. T. - notariuszem w W., za Rep. (...) Kancelaria (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zawarła z K. W. „Umowę renty, oświadczenia o poddaniu się egzekucji oraz umowę ustanowienie odpłatnej służebności” (dalej „Umowa"). W ramach zawartej Umowy K. W. przeniósł na rzecz Kancelarii (...) sp. z o.o. prawo własności lokalu nr (...), o powierzchni 33,27 m ^{( 2)}, znajdującego w budynku mieszkalnym położonym przy ul. (...) w W.. Ekwiwalentem dla przeniesienia powyższego prawa własności było ustanowienie na rzecz K. W. renty miesięcznej, płatnej przez Kancelarię (...) sp. z o.o., w wysokości (...) zł (§7 Umowy). Na podstawie (...) sp. z o.o. ustanowiła na rzecz pozwanego dożywotnią i odpłatną służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie dożywotniego zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu oraz prawie korzystania ze wszystkich pomieszczeń znajdujących się w lokalu (§ 8.1. Umowy), za wynagrodzeniem wynoszącym 100 zł miesięcznie (§8.2. Umowy).

Dowód: akt notarialny rep (...) - umowa renty , oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz umowa ustanowienia odpłatnej służebności osobistej – k. 11-19

Realizując Umowę (...) sp. z o.o. od marca 2019 r. wypłacała K. W. uzgodnioną comiesięczną rentę hipoteczną w kwocie (...) zł. Do października 2023 r. K. W. wypłacono 84.000,00 zł z tytułu renty.

Dowód: potwierdzenia przelewów renty – k. 22-77

Od marca 2019 r. K. W. uiszczał na rzecz Kancelarii (...) sp. z o.o. uzgodnione comiesięczne wynagrodzenie za służebność w kwocie 100 zł. Do listopada 2023 roku K. W. z tego tytułu uiścił kwotę 5.700,00 zł.

Dowód: faktury VAT – k. 159-215

Wobec nabycia własności lokalu na podstawie Umowy, Kancelaria (...) sp. z o.o. pokryła zobowiązania podatkowe obciążające lokal na łączną kwotę 6.409,09 zł oraz dokonała wpłat na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej z tytułu opłat eksploatacyjnych na łączną kwotę 19.877,81 zł.

Dowód: potwierdzenia przelewów na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej – k. 79-135, potwierdzenia przelewów zobowiązań podatkowych – k. 137-157

Prawomocnym wyrokiem z dnia 16 listopada 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie, sygn. akt: I C 358/23, wydanego na skutek powództwa K. W. przeciwko Kancelarii (...) sp. z o.o., dokonał uzgodnienia z rzeczywistym stanem prawnym stanu prawnego nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej lokal mieszkalny o numerze (...), dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) poprzez nakazanie wykreślenia z działu II tej księgi wpisu prawa własności Kancelarii (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (KRS (...)) i wpisanie w jego miejsce K. W. (PESEL (...)), jako właściciela (pkt. I sentencji wyroku) oraz dokonał uzgodnienia z rzeczywistym stanem prawnym stanu prawnego nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej lokal mieszkalny o numerze (...), dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) poprzez nakazanie wykreślenia z działu III prawa wynikającego z umowy renty, oświadczenia o poddaniu się egzekucji oraz umowy ustanowienia odpłatnej służebności osobistej sporządzonej w dniu 21 lutego 2019 r. za Repertorium (...)w Kancelarii Notarialnej Notariusza A. T. z siedzibą w W. przy ul. Karolkowej (...) zawartej pomiędzy powodem K. W. a pozwaną Kancelarią (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (pkt II sentencji wyroku).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że zawarta między K. W. a Kancelarią (...) sp. z o. o. umowa renty, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz umowa ustanowienia odpłatnej służebności osobistej dotknięta jest wadą skutkującą nieważnością tej czynności prawnej, albowiem w dniu 21 lutego 2019 r. K. W. znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Zapadłe rozstrzygnięcie oparto na wnioskach płynących z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii zgodnie z treścią której, u K. W. wystąpiła choroba (...) - (...) Sąd Rejonowy zaznaczył, że zarówno organiczne (...), jak i (...), mają trudny do uchwycenia początek oraz powolny przebieg ze stopniowym nasileniem objawów.

Dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z dnia 16 listopada 2023 r. wraz z uzasadnieniem - k. 217-222v, opinia sądowo-psychiatryczna – k. 246-265

Pismem z dnia 14 grudnia 2023 r. Kancelaria (...) sp. z o. o. wezwała K. W. do zapłaty kwoty 110.286,90 zł w terminie 5 dni od dnia otrzymania wezwania. Wezwanie zostało doręczone w dniu 19 grudnia 2023 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty – k. 224-225v, książka nadawcza – k. 226, wydruk z systemu śledzenia przesyłek – k. 227

Pismem z dnia 27 grudnia 2023 r. Kancelaria (...) sp. z o. o. złożyła K. W. oświadczenie o potrąceniu swoich roszczeń w kwocie 110.286,90 zł z roszczeniami K. W. w kwocie 5.700,00 zł. Oświadczenie zostało doręczone w dniu 28 grudnia 2023 r.

Dowód: oświadczenie o potrąceniu – k. 229, potwierdzenie nadania – k. 230, wydruk z systemu śledzenia przesyłek – k. 231

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, które nie pozostawały ze sobą w sprzeczności. Wskazane dowody wzajemnie się uzupełniają i potwierdzają, w zestawieniu ze sobą tworzą spójny stan faktyczny i brak jest zdaniem Sądu przesłanek do odmówienia im mocy dowodowej w zakresie, w jakim stanowiły one podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Pozostałe (a nie ujęte wyżej) zaprezentowane przez strony dowody, nie stanowiły w ocenie Sądu wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych w sprawie ustaleń faktycznych.

Na rozprawie w dniu 09 października 2024 r. Sąd uznając, iż stan faktyczny w sprawie został ustalony w stopniu pozwalającym na merytoryczne rozstrzygnięcie, na podstawie art. 235(2) § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wnioski strony pozwanej o dopuszczenie dowodów wskazanych w pkt 5 i 6 odpowiedzi na pozew (k. 240v). Zaznaczyć trzeba, że fakt, iż wobec powodowej spółki prowadzone były postępowania karne, w związku z zawarciem umowy z dnia 21 lutego 2019 r., nie dowodzi przestępczego charakteru działań. W przypadku pierwszego etapu postępowania karnego tj. postępowania przygotowawczego, nie można bowiem w żaden sposób mówić o ustaleniu odpowiedzialności karnej. Tym samym okoliczności na jakie dowody te (pomijając już fakt, że strona pozwana nie wskazała konkretnych dokumentów z akt karnych) miałby zostać dopuszczone były nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Na wstępie należy wskazać, że roszczenie strony powodowej oparte było o przepisy art. 410 k.c. (dot świadczenia nienależnego) w zw. z art. 405 i nast. k.c. (dot. bezpodstawnego wzbogacenia)

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W myśl zaś art. 410 k.c. przepisy artykułów poprzedzających (dot. bezpodstawnego wzbogacenia) stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego (§ 1) Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. (§ 2)

W tym miejscy należy zaznaczyć, że w orzecznictwie jednolicie wskazuje się że przepisy prawa materialnego powołane przez powoda jako źródło jego żądań, nie wiążą sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu. Konstrukcja prawnej podstawy rozstrzygnięcia należy bowiem zawsze do sądu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I CKN 252/98, OSNC 1999, Nr 9, poz. 152). Tutejszy Sąd nie jest więc związany twierdzeniami powoda, co do podstawy prawnej dochodzonego przezeń roszczenia, natomiast wiąże go przytoczona w pozwie podstawa faktyczna powództwa, czyli okoliczności faktyczne uzasadniające to roszczenie i wysokość żądanej kwoty. Innymi słowy określone w pozwie żądanie jest zindywidualizowane przytoczonymi przez powoda okolicznościami faktycznymi.

Przechodząc do zasadniczej części rozważań wskazać należy, że bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej. Bezpodstawne wzbogacenie jest samoistnym źródłem zobowiązania ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.08.2007 r., sygn. V CSK 152/07, LEX nr 465613), a podmiot, który został bezpodstawnie wzbogacony, ma obowiązek zwrotu nienależnej korzyści ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.12.2006 r., IV CSK 272/06, LEX nr 250047). Celem roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego ( vide: wyrok SN z dnia 13 maja 1988 r., III CRN 83/88, OSNCP 1989, nr 5, poz. 84, OSPiKA 1989, z. 7-12, poz. 149, PiP 1990, z. 5, s. 114).

Trzeba przy tym mieć na uwadze, że dyspozycja art. 405 k.c. wyznacza trzy podstawowe przesłanki do powstania roszczenia o zwrot wzbogacenia, mianowicie: wymaga się, aby doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, by wzbogacenie i zubożenie pozostawało ze sobą w związku w tym znaczeniu, że wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały wspólne źródło, oraz by wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej. W judykaturze podkreślono, że bez znaczenia jest, w wyniku jakiego zdarzenia nastąpiło wzbogacenie; może to być działanie wzbogaconego, zubożonego, osoby trzeciej, a także jakiekolwiek inne zdarzenie. Istotnym jest jedynie, by w wyniku tego zdarzenia nastąpiło przesunięcie korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 58/98,). Dodatkowo przyjęto, iż dla istnienia wzbogacenia w rozumieniu art. 405 k.c. nie ma znaczenia wina wzbogaconego lub jakakolwiek inna forma jego uchybienia lub zaniedbania, bezprawność ani związek przyczynowy w ujęciu art. 361 § 1 k.c. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1999 r., I CKN 1128/97). Podnosi się także, że dla istnienia bezpodstawnego wzbogacenia nie ma znaczenie ani wiedza, ani wola osoby wzbogaconej, a do bezpodstawnego wzbogacenia może dojść nawet wbrew woli tej osoby ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2002 r., V CKN 641/00).

Podkreślić należy, że świadczenie nienależne jest szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia, do którego stosuje się przepisy artykułów 405-409 k.c. dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia. W piśmiennictwie wskazuje się, iż przez świadczenie na gruncie art. 410 k.c. należy zatem rozumieć każde celowe i świadome przysporzenie na rzecz majątku jakiejś osoby, które z punktu widzenia odbiorcy świadczenia można przyporządkować jakiemuś zobowiązaniu, choćby nieważnemu lub w ogóle jeszcze nieistniejącemu. Świadczenie nienależne może przybrać zarówno postać czynności prawnej, w tym nawet nieważnej, jak również mieć charakter czynności czysto faktycznej (vide: Paweł Księżąk, Bezpodstawne wzbogacenie, 2007). Jak już wspomniano, nienależne świadczenie stanowi postać bezpodstawnego wzbogacenia, w konsekwencji ogólne przesłanki z art. 405 k.c. muszą być spełnione także w wypadku świadczenia nienależnego. Jednakże, na gruncie nienależnego świadczenia przesłanka bezpodstawnego wzbogacenia musi być rozumiana w sposób szczególny. Jeśli doszło do świadczenia, które w świetle jednej z kondykcji podlega zwrotowi, bez względu na to, co stanowiło jego przedmiot, zachodzi domniemanie, iż ten kto świadczenie otrzymał jest wzbogacony (vide: Paweł Księżąk, Bezpodstawne wzbogacenie, 2007).

W ocenie Sądu powód wykazał wszystkie przesłanki odpowiedzialności na gruncie przepisów art. 410 k.c. i art. 405 k.c.

Jak wynika z poczynionych ustaleń Umowa zawarta przez strony w dniu 21 lutego 2019 r. została - w ramach postępowania prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie, w sprawie o sygn. akt: I C 358/23 - uznana za nieważną, a zatem doszło do odpadnięcia podstawy prawnej. Tym samym niewątpliwie doszło również do zubożenia powodowej spółki na skutek dokonania płatności wskazanych w pozwie w sumie na kwotę 110.286,90 zł i jednoczesnego wzbogacenia o tą kwotę po stronie pozwanego.

Nie budziło również wątpliwości Sądu, że wzbogacenie pozwanego i zubożenie powoda pozostawało ze sobą w związku w tym znaczeniu, że wzbogacenie było wynikiem zubożenia, jako że obie te okoliczności znajdowały wspólne źródło w nieważnej (jak się później okazało) Umowie z dnia 21 lutego 2019 r.

Celem wyjaśnienia należy przy tym zaznaczyć, że o wzbogaceniu można mówić nie tylko w sytuacji bezpośredniego otrzymania świadczenia, ale również gdy na skutek świadczenia realizowanego przez powoda (zubożałego w nin. sprawie) po stronie pozwanego doszło do zaoszczędzenia pewnych wydatków, które pozwany w przeciwnym wypadku musiałby ponieść ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 roku, sygn. V CSK 320/09; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 roku sygn. I PK 86/12; wyrok Sąd Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. sygn. V CSK 320/09). Uwaga ta jest szczególnie istotna w kontekście poniesionych przez powoda wydatków w kwocie 6.409,09 zł (z tytułu zobowiązań podatkowych) oraz kwoty 19.877,81 zł (z tytułu wpłat dokonanych na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej) , jako że powód dokonał płatności nie bezpośrednio na rzecz pozwanego a na rzecz podmiotów trzecich.

W tym kontekście należy również zaznaczyć, że nawet jeśli uznamy, że powyższe płatności z tytułu opłat eksploatacyjnych oraz z tytułu należności podatkowych nie stanowią nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c (z uwagi na to, że ich bezpośrednim odbiorcą nie był pozwany), to w dalszym ciągu kwoty uiszczone z tego tytułu stanowić będą bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu art. 405 k.c., za które odpowiada pozwany. W sytuacji tej bowiem doszło do jednoczesnego zubożenia powoda i wzbogacenia (zaoszczędzenia majątku wobec braku konieczności osobistego uiszczenia należności) pozwanego. Nie było ku temu zaś podstawy prawnej wobec jej pierwotnej nieważności (art. 82 k.c.), a wahania w majątku stron (zubożenie i wzbogacenie) wynikały z tego zdarzenia (Umowy z dnia 21 lutego 2019 r.)

Uzupełniając powyższe rozważania zaznaczyć trzeba, że strona pozwana w zasadzie nie kwestionowała stanowiska strony powodowej co do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego. Linia obrony strony pozwanej opierała się bowiem na twierdzeniu, że powództwo nie może być uważane za wykonywanie prawa i nie może korzystać z ochrony, a to z uwagi na rażące naruszenie przepisu art. 5 k.c. Zdaniem pozwanego w dniu 21 lutego 2019 r., z inspiracji strony powodowej doszło do zawarcia Umowy, pomimo obiektywnie złego stanu psychicznego pozwanego K. W., objawiającego się uzewnętrznianymi przez pozwanego zaburzeniami i brakiem rozumienia swoich poczynań.

Z powyższym stanowiskiem strony pozwanej nie sposób się zgodzić.

Zgodnie z przepisem art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Zasady współżycia społecznego należą do kategorii klauzul generalnych, dzięki którym po pierwsze możliwa jest indywidualizacja rozstrzygnięć opartych na przepisach prawa, które z natury mają formę ogólną, po drugie możliwe jest łagodzenie rygoryzmu prawa oraz po trzecie zapewniają normom prawnym dostateczny stopień elastyczności. Chodzi więc o normy społeczne, których przestrzegać musi każdy człowiek i obywatel i które mają znaczenie ogólne dla wszystkiego rodzaju stosunków społecznych, w tym także i prawnych. Zasady te nie są statuowane przez organy państwowe lecz rodzą się samoistnie w społeczeństwie. Nie są one sankcjonowane przez państwo, więc ich realizacja nie jest zabezpieczona przymusem ze strony państwa. Art. 5 k.c. dotyczący nadużycia prawa podmiotowego należy do grupy przepisów, w których naruszenie zasad współżycia społecznego spotyka się z dezaprobatą ze strony ustawodawcy, w tym sensie, że wiąże on ujemne skutki z takim zachowaniem. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 kwietnia 2011 r., II CSK 494/10, zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy, przez co w takim właśnie całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki rozstrzygnięcia w sytuacjach wyjątkowych, które ten przepis ma na względzie. Dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego przypadku, w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. ( vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z 28 listopada 1967 r., I CR 415/67). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94 podkreślił, iż istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw wymagają z jednej strony ostrożności, a z drugiej wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego przypadku. Ponadto w wyroku z dnia 23 maja 2002 r. Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązkiem Sądu jest określenie, czy w okolicznościach rozpoznawanej sprawy można uznać, że postępowanie strony jest naganne z punktu widzenia konkretnej normy etycznej (narusza konkretną zasadę współżycia społecznego). Niewątpliwie przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania, a ostatecznej oceny zachowania z punktu widzenia tych zasad powinien dokonać Sąd, zatem jego obowiązkiem jest określenie, czy w okolicznościach rozpoznawanej sprawy można uznać, że postępowanie strony jest naganne z punktu widzenia konkretnej normy. (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego IV CKN 1095/00, LEX nr 57209)

Mając na uwadze poczynione w przedmiotowej sprawie ustalenia Sąd nie dopatrzył się podstaw do zastosowania w przedmiotowej sprawie art. 5 k.c.

Analiza powołanej przez stronę pozwaną argumentacji wskazuje, że opiera się ona na twierdzeniu, że strona powodowa miała świadomość złego stanu zdrowia psychicznego w jakim znajdować miał się K. W. w okresie poprzedzającym zawarcie umowy oraz w dacie jej zawarcia i w konsekwencji z premedytacją wykorzystała jego stan zdrowia, który wyłączał świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli przy zawarciu umowy.

W ocenie Sądu strona pozwana nie wykazała jednak, że powodowa spółka taką świadomość miała. Sam fakt, iż Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie ustalił przesłankowo nieważność umowy z dnia z dnia 21 lutego 2019 r. (uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego – k. 222), opierając się na opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii (k. 265), nie potwierdza powyższych twierdzeń strony pozwanej. Należy bowiem zwrócić uwagę na fakt, iż w świetle wspomnianej opinii biegłego, jednostki chorobowe jakich występowanie stwierdzono u pozwanego mają trudny do uchwycenia początek oraz powolny przebieg ze stopniowym nasileniem objawów. W tych okolicznościach nie sposób przesądzić, że w okresie kontaktów poprzedzających zawarcie umowy, jak i w dniu jej zawarcia, możliwym było zaobserwowanie złego stanu zdrowia psychicznego K. W..

W okolicznościach przedmiotowej sprawy zdaniem tutejszego Sądu, nie ma podstaw aby twierdzić, że powodowa spółka świadomie wykorzystała stan zdrowia pozwanego. Co więcej, nie jest również prawdą, aby do zawarcia przedmiotowej Umowy doszło z inspiracji powoda. Jak bowiem ustalił Sąd Rejonowy, to pozwany skontaktował się z powodową spółką, będąc zainteresowanym otrzymaniem renty dożywotniej i w tym kierunku prowadził z powodem rozmowy.

Co więcej zdaniem Sądu trudno jest z punktu widzenia zasad współżycia społecznego zaaprobować sytuację w której, pozwany po otrzymaniu w ramach zawartej Umowy korzyści majątkowych - czy to w postaci bezpośrednich wypłat, czy też uiszczanych za niego należności podatkowych i czynszu administracyjnego na rzecz wspólnoty mieszkaniowej -odmawia zwrotu kwoty odpowiadającej jego wzbogaceniu. Oznaczałoby to bowiem, że (na skutek ustalenia nieważności Umowy) powód przez okres kilku lat mieszkał i utrzymywał się na koszt podmiotu trzeciego, który nie był względem jego zobowiązany do jakiegokolwiek świadczenia. Można więc zadać sobie pytanie dlaczego pozwany, skoro niemal od samego początku (na co zwrócono uwagę w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew) uważał zawartą umowę za nieważną, przez okres kolejnych lat (od marca 2019 r. do października 2023 r.) nie uiszczał samodzielnie opłat i podatków związanych z mieszkaniem oraz przyjmował świadczenia pieniężne w kwocie po (...) zł. Tego rodzaju postawa, gdzie z jednej strony pozwany kwestionuje umowę, ale jednocześnie korzysta z wynikających z tej umowy korzyści majątkowych, a następnie odmawia ich zwrotu, pomimo, że w od początku uważał ją za nieważną a więc nieobowiązującą, musi budzić zasadniczy sprzeciw z punktu widzenia poczucia elementarnej sprawiedliwości.

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił w całości powództwo zasądzając od pozwanego na rzecz powoda całą żądaną kwotę 104.586,90 zł wraz z odsetkami od dnia 15 stycznia 2024 r.

Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek ustawowych jest art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Wezwaniem datowanym na dzień 14 grudnia 2023 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty - w terminie 5 dni - kwoty 110.286,90 złotych. Wezwanie doręczono w dniu 19 grudnia 2023 r. (wydruk z systemu śledzenia przesyłek – k. 227), a zatem żądanie zsadzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu (co miało miejsce w dniu 15 stycznia 20204 r.), Sąd uznał za uzasadnione w okolicznościach przedmiotowej sprawy.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.647,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty. Na powyższą kwotę złożyła się: oplata sadowa od pozwu w wysokości 5.230,00 złotych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 5.400,00 zł

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska