Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ZAOCZNY W STOSUNKU DO (...), Z. U., Totalizatora Sportowego sp z o.o.,(...) (...), (...), (...) spółki komandytowo – akcyjnej, (...), Z. P., J. K. (1), Z. D., Ż. G., E. L., G. S., W. B., L. C., I. D., W. K., M. B., J. K. (2), D. O., J. Ś., M. S. i P. J.

Dnia 19 października 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2022 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15zzs(1) § 2 Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 374)

sprawy z powództwa (...)

przeciwko (...), Z. U., Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej (...), (...) S.A., (...) SA, (...), Totalizatorowi Sportowemu sp. z o.o., (...) sp zo.o, (...)SA, (...) Serwis sp. z o.o., (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) SA, (...) sp. z o.o. w W., Firmie Handlowo- (...) sp z o.o.,(...) spółce komandytowo-akcyjnej, (...) sp. z o.o, (...) sp. z o.o. (...), (...) sp. z o.o., (...) (...), Kołu Łowieckiemu nr. (...) (...), Fundacji (...) Z. K. (1), Z. P., J. K. (1), A. P. (1), Z. D., Z. W., A. P. (2), Ż. G., E. L., G. S., J. K. (3), E. K., W. B., J. K. (4), L. C., K. L., S. N., I. D., W. K., M. P. (2), M. B., J. K. (2), M. T., M. J., D. O., J. L. (1), J. L. (2), M. P. (3), M. C., M. F., J. Ś., M. S., P. J.

o ustalenie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda (...)z siedzibą w K. na rzecz pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądza od powoda (...) w likwidacji z siedzibą w K. na rzecz pozwanego (...)S.A. z siedzibą w W. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  zasądza od powoda (...) w likwidacji z siedzibą w K. na rzecz pozwanych (...) oraz (...)z siedzibą w W. kwotę 25.034,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy trzydzieści cztery tysiące złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  zasądza od powoda(...) w likwidacji z siedzibą w K. na rzecz pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

6.  zasądza od powoda (...) z siedzibą w K. na rzecz pozwanej Firmy Handlowo- (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. i Z. K. (2) kwotę 25.034,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

7.  zasądza od powoda(...) z siedzibą w K. na rzecz pozwanej K. L. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

8.  zasądza od powoda (...) z siedzibą w K. na rzecz pozwanej Fundacji (...)z siedzibą w z siedzibą w W. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

9.  zasądza od powoda (...) w likwidacji z siedzibą w K. na rzecz pozwanego (...) sp. z o.o. (...) z siedzibą we W. z siedzibą w W. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

10.  zasądza od powoda (...)z siedzibą w K. na rzecz pozwanych J. L. (1) i J. L. (2) kwotę 25.034,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

11.  zasądza od powoda (...) z siedzibą w K. na rzecz pozwanego M. C. kwotę 25.017,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

12.  zasądza od powoda (...) z siedzibą w K. na rzecz pozwanych E. K., J. K. (3), (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł., (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., A. P. (1), M. J. i S. N. kwotę 25.119,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy sto dziewiętnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

13.  nakazuje ściągnąć od powoda (...) z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 498,14 zł (czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych 14/100) tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt I C 360/18

UZASADNIENIE

wyroku z 19 października 2022 r.

Pozwem z 27 marca 2018 r. (...) z siedzibą w K. wniósł o ustalenie, że pozwanym: (1) (...) z siedzibą na C., (2) Z. U., (3) (...) z siedzibą na C., (4) Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej (...)w W., (5) (...) S.A. z siedzibą w W., (6) (...) S.A. z siedzibą w W., (7) (...) (8) Totalizatorowi Sportowemu sp. z o.o. z siedzibą w W., (9) (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., (10) (...) S.A. z siedzibą w W., (11)(...) sp. z o.o. z siedzibą w K. (poprzednio (...) sp. z o.o. (...)), (12) (...) (13) (...), (14) (...) (15) (...) (16) (...) (17) (...), (18) (...) S.A., (19) (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., (20) Firmie Handlowo- (...) sp. z o.o. z siedzibą w G., (21) (...), (22) (...) sp. z o.o. z siedzibą w R., (23) (...) sp. z o.o. sp. komandytowo-akcyjnej z siedzibą we W., (24) (...) sp. z o.o. sp. komandytowo-akcyjnej z siedzibą w Ł., (25) (...) (...), (26) Kołu Łowieckiemu nr (...), (27) Fundacji (...) z siedzibą w K., (28) Z. K. (1), (29) Z. P., (30) J. K. (1), (31) A. P. (1), (32) Z. D., (33) Z. W., (34) A. P. (2), (35) Ż. G., (36) E. L., (37) G. S., (38) J. K. (3), (39) E. K., (40) W. B., (41) J. K. (4), (42) L. C., (43) K. L., (44) S. N., (45) I. D., (46) W. K., (47) M. P. (2), (48) M. B., (49) J. K. (2), (50) M. T., (51) M. J., (52) D. O., (53) J. L. (1), (54) J. L. (2), (55) M. P. (3), (56) M. C., (57) M. F., (58) J. Ś., (59) M. S. oraz (60) P. J. w okresie postępowania likwidacyjnego powoda nie przysługuje prawo sądowego dochodzenia oraz egzekucji od powoda wierzytelności wynikających z zaakceptowanych przed otwarciem likwidacji zleceń odkupu jednostek uczestnictwa. Dodatkowo, powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

W ocenie powodowej spółki dochodzenie takich uprawnień narusza zasadę proporcjonalności spłaty wierzycieli wynikającą z art. 249 ust. 1 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 56; dalej: „ustawa o funduszach inwestycyjnych”) i tym samym uniemożliwia likwidację Funduszu oraz spłatę wierzycieli Funduszu w sposób równomierny i jako takie stanowi nadużycie prawa podmiotowego niezasługujące na ochronę (art. 5 k.c.) ( pozew, k. 3-20).

W odpowiedzi z 25 czerwca 2018 r. na pozew pozwany A. P. (2) wniósł o oddalenie powództwa. Pozwany wyjaśnił, że fundusz inwestycyjny jest szczególną kategorią osoby prawnej, której działalność podlega specjalnym rygorom, które nie dotyczą podmiotów podlegających przepisom upadłościowym i restrukturyzacyjnym. Stąd też ustawodawca celowo określił dla tej kategorii podmiotów specjalne regulacje zawarte w ustawie o funduszach inwestycyjnych. Prawidłowe funkcjonowanie funduszu inwestycyjnego, właściwe nim zarządzanie i wycena oraz skuteczny nadzór depozytariusza nad procesem wyceny i rozliczeń realizowanych przez fundusz nie powinien doprowadzić do sytuacji, że w przypadku likwidacji funduszu, jego aktywa mogą być niewystarczające do płaty wierzycieli. Stąd też w ocenie pozwanego słusznie nie uznano za zasadne wprowadzanie do systemu ograniczeń w zakresie sądowego dochodzenia i egzekwowania roszczeń wierzycieli. Wbrew tezie powoda, to nie luka w prawie, lecz nieprawidłowości w wykonywaniu obowiązków przez podmioty zaangażowane w działalność funduszu spowodowały sytuację, że wartość aktywów nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli ( odpowiedź na pozew, k. 455-458v).

W odpowiedzi z 26 czerwca 2018 r. na pozew pozwana K. L. wniosła o odrzucenie pozwu względnie oddalenie powództwa wobec pozwanej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych. W ocenie pozwanej powód nie ma interesu prawnego w dochodzeniu przedmiotowego roszczenia w stosunku do pozwanej, bowiem toczy się między stronami postępowanie przed Sądem Okręgowym w Gdańsku, gdzie powód podniósł w zarzutach od nakazu zapłaty zarzut niedopuszczalności drogi sądowej, który zarzut musi być zbadany przez wskazany Sąd. Dodatkowo, pozwana wskazała, że w istocie wytoczone powództwo nie zmierza do realizacji interesu powoda, ale jego depozytariusza i likwidatora, tj. (...) Banku (...) S.A., który podejmuje w ten sposób próbę ograniczenia swej odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pozwanych ( odpowiedź na pozew, k. 463-466).

(...)odpowiadając w dniu 3 lipca 2018 r. na pozew również wniosła o oddalenie powództwa w całości, ponieważ argumenty przedstawione w pozwie mogą być badane w poszczególnych sprawach, na wytoczenie których zdecydują się pozwani. Nie ma zatem potrzeby, aby w niniejszej sprawie badać w sposób generalny o zakazie wszczynania takich spraw ( odpowiedź na pozew, k. 480-481).

W piśmie z 26 czerwca 2018 r. stanowiącym odpowiedź na pozew (...) S.A. z siedzibą w Ł. wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie pozwanej powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie ( odpowiedź na pozew, k. 482-485).

W odpowiedzi z 3 lipca 2018 r. na pozew pozwana (...) sp. z o.o. spółka komandytowo-akcyjna z siedzibą we W. (poprzednio (...) sp. z o.o. (...) sp. komandytowo-akcyjna) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów na rzecz pozwanej, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana wyjaśniła, że w prawna regulacja likwidacji funduszy inwestycyjnych nie zawiera żadnych przepisów, które ograniczyłyby sądowe dochodzenie i egzekwowanie roszczeń wierzycieli. Nie ma zatem prawnych przesłanek kwestionowania takiego działania przez poszczególnych pozwanych. Dodatkowo pozwana wskazywała, że powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. ( odpowiedź na pozew, k. 491-493).

Odpowiadając w dniu 5 lipca 2018 r. na pozew: A. P. (1), J. K. (3), E. K., (...) sp. z o.o. i wspólnicy spółka komandytowo-akcyjna oraz (...) sp. z o.o. sp. k. wnieśli o odrzucenie pozwu względem spółki (...) sp. z o.o. sp. k., a także J. L. (1) i J. L. (2) bowiem podmiot ten nie istnieje, a zatem nie ma zdolności sądowej, o zwrot pozwu w stosunku do pozostałych ww. pozwanych, ewentualnie o oddalenie powództwa w stosunku do ww. pozwanych. Dodatkowo pozwani wnieśli o zasądzenie od strony powodowej na rzecz każdego z pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych. W ocenie pozwanych pozew jako nienależycie opłacony podlega zwrotowi. Pozwanych łączy bowiem współuczestnictwo formalne, więc opłata powinna być sumą oddzielnych opłat obliczonych od poszczególnych wartości przedmiotu sporu. Ponadto, pozwani wskazali, że powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu przedmiotowego powództwa ( odpowiedź na pozew, k. 499-506v i k. 1311-1312).

W odpowiedzi z 6 lipca 2018 r. na pozew Fundacja „(...) z siedzibą w K. wniosła oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Fundacji kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Pozwana podniosła zarzut braku legitymacji biernej, bowiem nie pozostaje z powodem w sporze. Odnosząc się merytorycznie do zarzutów wskazanych w pozwie, pozwana wyjaśniła, że zarzut naruszenia art. 5 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ do zakresu praw podmiotowych (majątkowych i niemajątkowych) nie należy prawo dochodzenia przez podmiot posiadający zdolność sądową swoich praw przed sądem. Ponadto, pozwany wskazał, że art. 5 k.c. nie może stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia, co oznacza niedopuszczalność oparcia roszczenia procesowego na fakcie nadużycia prawa podmiotowego przez przeciwnika procesowego ( odpowiedź na pozew, k. 554-560).

W piśmie z 6 lipca 2018 r. stanowiącym odpowiedź na pozew (...)wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, że powód nie zmierza do ustalenia istnienie lub nieistnienia prawa lub roszczenia wynikających z przepisów prawa materialnego (tj. do ukształtowania w drodze powództwa z art. 189 k.p.c. swojej sytuacji materialnoprawnej), lecz wyłącznie do uregulowania – na okres postępowania likwidacyjnego – stosunków proceduralnych z udziałem funduszu oraz pozwanych poprzez zanegowanie przysługujących pozwanym uprawnień o charakterze procesowym (tj. prawa do wniesienia pozwu oraz inicjowania postępowań egzekucyjnych). Istota powództwa z art. 189 k.p.c. jest unormowanie praw podmiotowych wynikających z przepisów prawa materialnego, a nie procesowego ( odpowiedź na pozew, k. 569-571v).

Pozwany (...) w W. w piśmie z 3 lipca 2018 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany wskazał, że zaprezentowana argumentacja może być podniesiona przez powoda indywidualnie w każdej z toczących się spraw ( odpowiedź na pozew, k. 578-578v).

Odpowiadając na pozew w piśmie z 4 lipca 2018 r. (...) „(...) sp. z o.o. z siedzibą w G. wniosła o oddalenie powództwa w całości z uwagi na brak interesu prawnego powoda w dochodzonym w pozwie ustaleniu ( odpowiedź na pozew, k. 579-584).

(...) sp. z o.o. spółka komandytowo-akcyjna z siedzibą we W. wniosła o oddalenie powództwa w całości jako oczywiście bezzasadnego. Ponadto, pozwany wniósł o zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jako główny argument pozwana spółka wskazała, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu przedmiotowego powództwa, skoro za każdym razem kwestionuje roszczenie pozwanych w sprawach o zapłatę ( odpowiedź na pozew, k. 579-594).

W odpowiedzi na pozew z 4 lipca 2018 r. (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana spółka wyjaśniła, że powództwo jest bezpodstawne i przedwczesne, ponieważ pozwana swoim działaniem lub zaniechaniem nie dała powodu do wytoczenia powództwa, a tym samym nie zagroziła w żaden sposób interesom powoda ( odpowiedź na pozew, k. 618-619).

W piśmie z 4 lipca 2018 r. M. C. również wniósł o oddalenie powództwa wskazując na bezzasadność powództwa. Nie ma bowiem przepisów zabraniających dochodzenia i egzekwowania roszczeń od funduszu inwestycyjnego w likwidacji. Ponadto, w ocenie pozwanego czystą rabulistyką jest zaliczanie do jednej kategorii roszczenia byłych uczestników funduszu, do których należy pozwany, z roszczeniami aktualnych uczestników ( odpowiedź na pozew, k. 626-628).

W pismach procesowych z 5 lipca 2018 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz M. P. (3) pozostawili ocenę prawną żądania powoda Sądowi, wnosząc jedynie o uwzględnienie najlepszego interesu prawnego pozwanych ( odpowiedź na pozew, k. 632-632v i k. 635-635v).

Koło Łowieckie nr (...) wniosło o oddalenie powództwa w części, w jakiej ma prowadzić do ustalenia, że pozwanym w okresie likwidacji powoda nie przysługuje prawo do sądowego dochodzenia oraz egzekucji od powoda wierzytelności wynikających z zaakceptowanych przed otwarciem likwidacji zleceń odkupu jednostek uczestnictwa. Dodatkowo pozwany wniósł o zasądzenie od powoda kosztów procesu ( odpowiedź na pozew, k. 643-649).

W odpowiedzi na pozew z 23 lipca 2018 r. J. K. (4) wskazała, że pozew skierowany przeciwko niej jest bezprzedmiotowy, bowiem Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z 25 maja 2018 r. zasądził na rzecz pozwanej w niniejszej sprawie 123.217,69 zł z odsetkami, przy czym w każdym przypadku wniesienia powództwa, oprócz swojej właściwości, sąd bada z urzędu dopuszczalność drogi sądowej. Z tych względów powództwo powinno ulec oddaleniu ( odpowiedź na pozew, k. 655-655v).

Odpowiadając na pozew w dniu 17 września 2018 r. (...) S.A. z siedzibą w W. wniosło o zwrot pozwu ewentualnie o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu pozwane towarzystwo wskazało na brak interesu prawnego w wytoczeniu przez powoda powództwa o ustalenie w zakresie wskazanym w pozwie ( odpowiedź na pozew, k. 700-703).

W piśmie z 4 lipca 2018 r. Z. K. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości wskazując, że wniesienie tego typu pozwu jest niedopuszczalne, bowiem zgodnie z art. 189 k.p.c. ustaleniu może podlegać stosunek prawny lub prawo podmiotu, który ma w tym interes prawny, a powód nie posiada takowego w żądaniu zaprezentowanym w pozwie ( odpowiedź na pozew, k. 705-711).

Odpowiadając w dniu 6 lipca 2018 r. na pozew (...) wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, że powód nie zmierza do ustalenia istnienie lub nieistnienia prawa lub roszczenia wynikających z przepisów prawa materialnego (tj. do ukształtowania w drodze powództwa z art. 189 k.p.c. swojej sytuacji materialnoprawnej), lecz wyłącznie do uregulowania – na okres postępowania likwidacyjnego – stosunków proceduralnych z udziałem funduszu oraz pozwanych poprzez zanegowanie przysługujących pozwanym uprawnień o charakterze procesowym (tj. prawa do wniesienia pozwu oraz inicjowania postępowań egzekucyjnych). Istota powództwa z art. 189 k.p.c. jest unormowanie praw podmiotowych wynikających z przepisów prawa materialnego, a nie procesowego ( odpowiedź na pozew, k. 719-722v).

W piśmie z 22 lutego 2019 r. M. F. wniósł o oddalenie powództwa w całości, z uwagi na możliwość odnoszenia zarzutów wskazanych w pozwie w poszczególnych sprawach toczących się między stronami ( odpowiedź na pozew, k. 865-866).

(...) sp. z o.o. z siedzibą w R. w piśmie z 30 listopada 2021 r. wskazał, że w jego ocenie wszyscy wierzyciele powinni być traktowani jednakowo oraz wyjaśnił, że niezasadne byłoby obciążenie kosztami procesu ( pismo procesowe, k. 1406-1406v).

Postanowieniami z 9 czerwca 2021 r. Sąd oddalił wnioski dwójki z pozwanych o odrzucenie pozwu, jak również umorzył postępowanie co do pozwanej (...).

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił i zważył, co następuje.

Komisja Nadzoru Finansowego decyzją z 7 października 2014 r. cofnęła (...) z siedzibą w K. zezwolenie na prowadzenie działalności. W terminie 3 miesięcy od wydania ww. decyzji nie nastąpiło przejęcie zarządzania powodem przez inne towarzystwo, co spowodowało, że wdrożona została procedura likwidacji zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie trybu likwidacji funduszy inwestycyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 114, poz. 963 ze zm.). Likwidatorem powodowej spółki został (...) Bank (...) S.A. Przyczyną cofnięcia zezwolenia było stwierdzenie przez Komisję Nadzoru Finansowego istotnego naruszenia interesu uczestników funduszu oraz liczne naruszenia prawa i statutów funduszy inwestycyjnych przez zarządzający nimi podmiot, tj. powodowy fundusz.

(...) Bank (...) S.A. jako likwidator sukcesywnie spienięża aktywa funduszu i po uzyskaniu środków spłaca wierzytelności pozwanych, proporcjonalnie do umorzonych przez nich jednostek uczestnictwa. Powodowy fundusz jest niewypłacalny, ponieważ ujemna wartość aktywów netto na jednostkę uczestnictwa pogłębia się. Część pozwanych wystąpiła przeciwko powodowi z powództwami o zapłatę w postępowaniu nakazowym i w przeważającej mierze uzyskała nakazy zapłaty. Część spośród pozwanych wytoczyła pozwy przeciw powodowi, część spraw została zakończona prawomocnymi wyrokami na podstawie których prowadzone są postępowania egzekucyjne przeciw powodowi.

( dowód: wyciąg z funduszy inwestycyjnych prowadzonych przez Sąd Okręgowy w Warszawie, k. 90-97, komunikat z 236. posiedzenia KNF w dniu 7 października 2014 r., k. 99-102, Ogłoszenie o rozpoczęciu likwidacji (...), k. 104-105, informacje półroczne o stanie likwidacji, k. 114-115, nakazy zapłaty, k. 117-131)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów złożonych w niniejszej sprawie, które Sąd w całości uznał za wiarygodne, gdyż ich rzetelność i prawdziwość nie były przez strony kwestionowane, a okazały się być dopuszczonymi jako dowody niezbędne do ustalenia stanu faktycznego oraz na okoliczności uznane przez Sąd za bezsporne, bowiem albo zostały przez strony wprost przyznane albo też ich zaprzeczenie nie zostało przez stronę dostatecznie udowodnione, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie art. 229 i 230 k.p.c.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi określa zasady tworzenia i działania funduszy inwestycyjnych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zasady prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności przez fundusze zagraniczne i spółki zarządzające, zasady działania podmiotów zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także zasady prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności przez podmioty zarządzające alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi mające siedzibę w państwie członkowskim albo w państwie trzecim.

Stosownie do art. 15 ustawy o funduszach inwestycyjnych, utworzenie funduszu inwestycyjnego wymaga nadania funduszowi inwestycyjnemu statutu przez towarzystwo funduszu inwestycyjnego (spółkę akcyjną), zawarcia przez towarzystwo z depozytariuszem umowy o wykonywanie funkcji depozytariusza funduszu inwestycyjnego, wydania zezwolenia przez Komisję Nadzoru Finansowego, zebrania wpłat do funduszu inwestycyjnego w wysokości określonej w jego statucie oraz wpisania funduszu inwestycyjnego do rejestru funduszy inwestycyjnych. Wpis ten ma charakter konstytutywny. Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych jawny rejestr funduszy inwestycyjnych prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie.

Art. 249 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych przewiduje, że likwidacja funduszu inwestycyjnego polega na zbyciu jego aktywów, ściągnięciu należności funduszu, zaspokojeniu wierzycieli funduszu i umorzeniu jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych przez wypłatę uzyskanych środków pieniężnych uczestnikom funduszu, proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych. Według art. 249 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych zbywanie aktywów funduszu powinno być dokonywane z należytym uwzględnieniem interesów uczestników funduszu inwestycyjnego. Natomiast ust. 3 tego artykułu przewiduje, że środki, które pozostały po zakończeniu likwidacji, których nie można złożyć do depozytu sądowego ani nie można ze względu na ich wartość rozdzielić pomiędzy wszystkich uczestników funduszu, likwidator przekazuje na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego. Wydane na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 252 ustawy o funduszach inwestycyjnych rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie trybu likwidacji funduszy inwestycyjnych przewiduje w § 9 ust. 1, że likwidator sporządza i przedstawia Komisji, w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu dokumentów i nośników informacji, o których mowa w § 6 ust. 1, harmonogram oraz sposób dokonywania czynności związanych z likwidacją funduszu, w tym sposób podejmowania decyzji dotyczących zbycia aktywów funduszu oraz ściągnięcia jego należności, a także sposób i kolejność dokonywania wypłat środków pieniężnych wierzycielom oraz uczestnikom funduszu. Według § 9 ust. 6 ww. rozporządzenia, na podstawie harmonogramu likwidator zbywa aktywa funduszu, dokonuje ściągnięcia należności funduszu, zaspokaja wierzycieli funduszu oraz umarza jednostki uczestnictwa albo certyfikaty inwestycyjne przez wypłatę uzyskanych środków pieniężnych uczestnikom funduszu.

Jak więc wynika z powyższych uregulowań, likwidacja funduszu inwestycyjnego jest wysoce sformalizowanym postępowaniem zmierzającym do zakończenia działalności funduszu oraz zaspokojenia jego wierzycieli, po przeprowadzeniu którego następuje rozwiązanie funduszu i jego wykreślenie z rejestru funduszy inwestycyjnych, stąd szczególnego znaczenia nabiera kompletna i spójna regulacja prawna obejmująca przesłanki otwarcia likwidacji, jej cele, procedurę przeprowadzenia oraz nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad jej przebiegiem. Art. 249 ustawy o funduszach inwestycyjnych zawiera sekwencję obligatoryjnych czynności likwidatora funduszu. Zgodnie z art. 251 ustawy o funduszach inwestycyjnych, o dokonaniu czynności określonych w art. 249 ust. 1 i art. 250 ustawy o funduszach inwestycyjnych likwidator niezwłocznie zawiadamia Komisję Nadzoru Finansowego. Po dokonaniu tych czynności likwidator składa wniosek do sądu rejestrowego o wykreślenie funduszu z rejestru funduszy inwestycyjnych. Przepisy te mają charakter kognitywny, powinny być wykładane i stosowane w sposób zgodny z ich językowym znaczeniem, tak jak uczyniły to Sądy obu instancji. Należy zauważyć, że regulacje ustawy o funduszach inwestycyjnych mają w przeważającej części charakter publicznoprawny i służą ochronie nie tylko interesów wierzycieli funduszu, w tym jego uczestników, ale także ochronie szeroko rozumianych interesów uczestników obrotu finansowego.

Co istotne, do likwidacji funduszy inwestycyjnych wyłączono stosowanie przepisów prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. W związku z tym wyłączną formą zbiorowego zaspokojenia wierzycieli jest likwidacja funduszu na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych. Dodatkowo, regulacja zawarta w ustawie o funduszach inwestycyjnych nie zawiera żadnych przepisów, które ograniczałyby sądowe dochodzenie i egzekwowanie roszczeń wierzycieli.

Powodowy fundusz żądał ustalenia przez niniejszy Sąd, że w okresie postępowania likwidacyjnego powoda nie przysługuje pozwanym prawo sądowego dochodzenia oraz egzekucji od powoda wierzytelności wynikających z zaakceptowanych przed otwarciem likwidacji zleceń odkupu jednostek uczestnictwa.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego można wytoczyć w sytuacji istnienia po stronie powodowej interesu prawnego w ustaleniu konkretnego stosunku prawnego lub prawa. Jest to przesłanka merytoryczna powództwa o ustalenie. Interes prawny zachodzi wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa w kategoriach obiektywnych. Interes prawny istnieje zatem, gdy strona nie ma innej drogi sądowej w dochodzeniu swojego prawa. W rezultacie interes taki nie zachodzi, gdy zainteresowany może uzyskać ochronę prawną w drodze powództwa o świadczenie.

W ocenie Sądu powodowi nie przysługuje więc interes prawny w ustaleniu na podstawie art. 189 k.p.c., że pozwani nie mogą dochodzić swoich wierzytelności wobec powoda na drodze postępowania sądowego czy egzekucyjnego. Powód bowiem może w toku prowadzonych spraw podnosić przytoczone w pozwie argumenty i sądy rozpatrujące merytorycznie poszczególne sprawy o zapłatę będą mogły badać zgłaszane przez powoda w niniejszej sprawie zarzuty. Ponadto, w drodze powództwa o ustalenie nie można dochodzić ustalenia faktów lub dokonywać wykładni prawotwórczej wobec istnienia w prawie luk prawnych (por. wyrok Sadu Najwyższego z 23 lutego 1993 r., sygn. akt I PKN 597/98, OSNP 2000, Nr 8, poz. 301). Ciężar wykazania interesu prawnego spoczywał na powodzie, czemu powód nie sprostał. Bezsprzecznie natomiast – na co sama strona powodowa wskazywała – w procesach wszczętych przez wierzycieli powodowy fundusz podnosił zarzut niedopuszczalności drogi sądowej, domagając się odrzucenia pozwu i opierając swoją argumentację na takich samych tezach, jak wskazane w niniejszym pozwie. Zarzuty te w większości sporów były już przedmiotem merytorycznych rozstrzygnięć. Z uwagi na przegraną w większości spraw wytoczonych m.in. przez niektórych pozwanych w niniejszej sprawie, nie można oprzeć się wrażeniu, że wytoczenie niniejszego powództwa stanowi próbę ominięcia przepisów prawa. Fundusz w każdym toczącym przeciwko nim procesie mógł podejmować obronę i korzystać z przysługujących mu środków prawnych. Natomiast, twierdzenie powoda, że w ramach zawisłych postępowań nie ma możliwości podnoszenia zarzutów dotyczących szerszego kontekstu sprawy należało uznać za gołosłowne.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd oddalił powództwo w całości.

Odnosząc się również merytorycznie do argumentów zaprezentowanych przez stronę powodową należy wyjaśnić, że niedopuszczalność drogi sądowej ma charakter wyjątkowy, ponieważ godzi w uprawnienie gwarantowane w art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, dlatego sytuacje, w których zakaz dochodzenia roszczeń na drodze cywilnej ma charakter stały (bezwzględny) lub czasowy (względny), powinny mieć konkretne umocowanie ustawowe. Z pewnością nie istnieje w prawie wyrażony wprost zakaz dochodzenia od funduszu inwestycyjnego znajdującego się w stanie likwidacji roszczenia o zapłatę czy egzekwowania wierzytelności na podstawie uzyskanego tytułu, tylko z tej przyczyny iż wierzycielem jest uczestnik funduszu. Strona powodowa w istocie dąży do pozbawienia konstytucyjnych uprawnień pozwanych tylko dlatego, iż po spłaceniu wierzytelności fundusz zaspokoi ich w trybie art. 249 w/w ustawy..

Nie znajdują także dostatecznego uzasadnienia podejmowane przez powoda próby wywiedzenia takiej niedopuszczalności z odczytywanych per analogiam przepisów Prawa upadłościowego. Abstrahując od dopuszczalności takiego zabiegu, należy zauważyć, że co do zasady upadłość jest egzekucją generalną, która zastępuje windykację syngularną zarówno sądową, jak i administracyjną. W konsekwencji nie można wyprowadzać z niej, jako postępowania stricte wykonawczego, reguł rządzących postępowaniem rozpoznawczym. Argumentu w tej materii dostarcza zresztą samo Prawo upadłościowe, a konkretnie jego art. 144 ust. 1, który zezwala na prowadzenie procesu przeciwko syndykowi, pomimo wyrażonego w art. 146 ust. 1 tej ustawy zakazu wszczynania kolejnych egzekucji i obowiązku zawieszenia tych, które pozostają w toku.

Mając na uwadze powyższe, nie sposób uznać wyrażonego w art. 249 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych nakazu zaspokojenia proporcjonalnego uczestniczących w likwidacji funduszu jego wierzycieli, za przesłankę zakazu (niedopuszczalności drogi sądowej) dochodzenia tych wierzytelności w trakcie postępowania likwidacyjnego przed sądem. Oceniając treść powyższej normy na tle jej zgodności systemowej z innymi regulacjami, dostrzec można jej „deklaratywny” charakter i brak ustawowych środków dostosowujących do jej brzmienia czynności wierzycieli likwidowanego funduszu, którzy mogą obecnie nie tylko dochodzić od niego swoich wierzytelności w sprawach o zapłatę, ale co istotniejsze, nie natrafiają na widoczne przeszkody w egzekucji swoich należności z pominięciem zasady proporcjonalności zaspokojenia. Opisane braki, jeżeli uznać je za niezamierzone działanie ustawodawcy, czy jego niekonsekwencje, powinny być usunięte przy pomocy środków legislacyjnych, a nie na drodze powództwa o ustalenie. Ponadto, wymóg proporcjonalnego zaspokojenia wierzycieli nie może stanowić podstawy do wyłączenia drogi sądowej, bo zasada ta odnosi się do spełnienia świadczenia, a nie do jego dochodzenia.

Sąd Okręgowy nie dostrzegł również, sugerowanej w pozwie, sprzeczności roszczeń pozwanych o zapłatę z zasadami współżycia społecznego. Art. 5 k.c. ma charakter bardzo wyjątkowy, a ponadto istnieje domniemanie, że osoba uprawniona korzysta z prawa podmiotowego w sposób legalny, zasługujący na ochronę prawną. Kwestionujący takie uprawnienie dłużnik obowiązany jest więc wykazać racjonalne przesłanki swojej kontestacji (art. 6 k.c.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r., sygn. akt V CSK 43/08, Legalis nr 340496).

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie tyle nie potwierdza argumentów powoda, co wręcz prowadzi do wniosku, że to nie pozwani, ale powód narusza zasadę proporcjonalności. Jak wskazano w pismach Komisji Nadzoru Finansowego: „nierówne traktowanie uczestników (…) polegało na tym, iż część uczestników, w stosunku do których miał zastosowanie mechanizm potrąceń, otrzymała środki z odkupienia jednostek uczestnictwa (w ramach zlecenia konwersji) przed uczestnikami, którzy oczekują na środki ze zrealizowanych zleceń odkupienia jednostek uczestnictwa. Częściowe zaspokojenie zobowiązania wobec określonej grupy uczestników prowadziło do uprzywilejowania tych uczestników kosztem pozostałych uczestników, w tym tych, którym nie zostały wypłacone środki z tytułu zrealizowanych zleceń odkupienia jednostek uczestnictwa” (pisma KNF, k. 525-525v i k. 527-529v).

W związku z powyższym należało uznać za nieuzasadniony zarzut naruszenia art. 5 k.c., w sytuacji w której fundusz z jednej strony zasłania się koniecznością proporcjonalnego zaspokojenia wierzycieli, a sam w przeszłości dokonywał w pierwszej kolejności zaspokojenia uczestników, którzy zlecili konwersję.

Powyższe rozważania znalazły odzwierciedlenie w pkt 1. wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 99 w zw. z art. 98 § 3 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Powód jest stroną przegrywającą sprawę w całości, a zatem w oparciu o powołaną regulację zasadnym było obciążenie go obowiązkiem zwrotu kosztów procesu poniesionych przez pozwanych. Zgodnie z powołanymi przepisami strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast stronom reprezentowanym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata, które jest nie wyższe niż stawki opłat określone odpowiednio w § 2 pkt. 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) i w § 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.), a także kwotę z tytułu opłaty od pełnomocnictwa. Rozstrzygnięcie w tej materii znalazło się w pkt 2.-12. wyroku.

W stosunku do podmiotów które nie zajęły stanowiska procesowego wyrok ma charakter zaoczny stosownie do dyspozycji art. 339 § 1 k.p.c.

W punkcie 13. wyroku Sąd orzekł o nieuiszczonych przez powoda kosztach procesu w postaci pokrytych tymczasowo z sum Skarbu Państwa wynagrodzeń za sporządzane tłumaczenia, co uczyniono na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 1805 ze zm.).

Sędzia Piotr Królikowski