Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

Protokolant: Anna Janik

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa J. F.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  stwierdza, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 16 listopada 2009r. zawarta przez powoda z pozwanym jest nieważna,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  ustala, że powód ponosi koszty postępowania w 56,52%, zaś pozwany w 43,48%, pozostawiając ich rozliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt: IC 404/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 kwietnia 2017 roku skierowanym przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. powód J. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 112.889,13 zł wskutek uznania umowy o kredyt hipoteczny za nieważną wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty, albo w przypadku nieuznania powyższego żądania, o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 112.235,58 złotych wskutek uznania niektórych zapisów umowy kredytowej z dnia 16 listopada 2009 roku za bezskuteczne wobec powoda, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty, w przypadku zaś uznania żądania ewentualnego powód wniósł o ustalenie, że nie jest on związany nieuczciwymi postanowieniami umownymi na przyszłość. Ponadto powód wniósł o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w kwocie 17 złotych.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że w dniu 16 listopada 2009 roku zawarł z (...) Bank S.A. (po zmianie firmy (...) S.A.) umowę kredytu hipotecznego nr (...), której przedmiotem było udzielenie kredytu na kwotę 674.000 zł. Celem kredytu było sfinansowanie prawa własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w K.. Następnie w dniu 29 października 2015 roku stron zawarły Aneks do umowy, w którym strony zmieniły dotychczasowe postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zawarte w § 3 Umowy na zapis dotyczący podwyższenia marży banku o 0,24 punktu procentowego do czasu dokonania całkowitej spłaty niskiego wkładu własnego. Powód podniósł, że umowa zawiera postanowienia dotyczące waloryzacji kwoty kredytu (§ 1 ust. 3 Umowy), klauzulę indeksacyjną 1 (§ 1 ust.3A Umowy ), klauzulę indeksacyjną 2 (§ 10 ust. 2 zd. 2 Umowy), klauzulę indeksacyjną 3 (§ 12 ust. 5 Umowy), klauzulę indeksacyjną 4 ( § 15 ust. 4 Umowy).

Zdaniem powoda, wysokość jego zobowiązań była waloryzowania miernikiem wartości wyznaczanym swobodnie przez pozwanego, w związku z czym kwota kredytu oraz zadłużenia z tytułu niespłaconego kredytu nie została określona w umowie ani aneksie, ani też nie została uzależniona od miernika obiektywnego, lecz pozostawiona została do swobodnego uznania pozwanego, który nie był ograniczony żadnymi postanowieniami umownymi lub ustawowymi. W ocenie powoda Umowa z 2009 roku wraz z Aneksem z 2105 roku są nieważne w świetle art. 58 § 1 k.c. albowiem naruszają art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe oraz art. 358 ¹ § 5 k.c. Jak wskazał powód bank nie może żądać od kredytobiorcy zwrotu większej kwoty środków pieniężnych aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji. Ponadto zdaniem powoda umowna klauzula waloryzacyjna stosowana do kwoty udzielonego kredytu wystawia kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko, zaś taki rozkład ryzyka jest niedopuszczalny ze względu na charakter wzajemnie zobowiązujący umowy kredytu. Powód podniósł, że postanowienia waloryzujące były bez wątpienia postanowieniami, bez których umowa nie zostałaby zawarta, dlatego też umowa jest nieważna w całości stosownie do art. 58 § 3 k.c. Ponadto zdaniem powoda umowa jest nieważna, gdyż strony nie uzgodniły wszystkich istotnych elementów umowy kredytu. Powód w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia na podstawie 410 § 2 k.c. dochodzi od pozwanego zwrotu kwot nienależnie zapłaconych tytułem: spłat rat kredytu od dnia zawarcia umowy z 2009 roku do dnia 16 stycznia 2012 roku to jest kwoty 98.601,82 zł oraz kwoty zwroty kwoty 14.287,31 zł zapłaconej tytułem składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

W zakresie roszczenia ewentualnego powód, wskazując że jest konsumentem podniósł, iż postanowienia umowne przewidujące określenie kwoty kredytu oraz wysokość raty kapitałowo odsetkowej w zależności od jednostronnie wyznaczanego przez pozwanego kursu CHF, a także postanowienia przewidujące pobieranie składki tzw. ubezpieczenia niskiego wkładu własnego naruszają przepisy art. 385 ¹ § 1 oraz 385 ³ pkt 20 k.c. i jako takie były klauzulami nieuczciwymi i bezskutecznymi wobec powoda od chwili zawarcia umowy. Powód zaznaczył, iż klauzule nie były z nim uzgadniane indywidulanie. Nadto kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Powód już w dniu wypłaty kredytu był winny pozwanemu o 41.706,98 zł więcej niż kwota wypłaconego kredytu. Dodatkowo powód zapłacił nienależną kwotę 14.287,31 zł tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W ocenie powoda odpowiedzialność pozwanego może kształtować się według dwóch reżimów odpowiedzialności kontraktowej z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania albo przepisów o obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego.

W przypadku zaś uwzględnienia roszczenia ewentualnego powód wniósł również o ustalenie na podstawie art. 189 kpc, że klauzule indeksacyjne oraz klauzula ubezpieczenia niskiego wkładu własnego są bezskuteczne wobec niego na przyszłość. Powód uznał, iż przysługuje mu interes prawny w ustalaniu bezskuteczności powołanych postanowień umownych, gdyż postanowienia te wyznaczają zakres zobowiązań powoda i stanowią podstawę dla pozwanego w ustalaniu wysokości zadłużenia powoda oraz należnych pozwanemu rat spłaty kredytu w przyszłości /pozew k. 2-36/.

W odpowiedzi na pozew z dnia 16 czerwca 2017 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego pozwanego według norm przepisanych.

Jak wskazała strona pozwana żądanie pozwu opiera się na bezzasadnym kwestionowaniu waloryzacji wysokości świadczenia do waluty CHF. Kwestionowane przez powoda klauzule indeksacyjne oraz postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i zmiennego oprocentowania nie sią ani sprzeczne z prawem, ani nie są zdanie pozwanego niedozwolonymi postanowieniami umowy kredytowej. Dopuszczalność waloryzacji w umowie kredytu potwierdza wprost orzecznictwo Sądu Najwyższego. Tym samym wszystkie twierdzenia powoda, jakoby umowa kredytowa nie mieściła się w art. 69 prawa bankowego są bezpodstawne. Nadto umowy o kredyt indeksowany zostały wprost wymienione w art. 69 prawa bankowego, jako możliwy wariant umowy kredytu, na mocy ustawy antyspreadowej. Powództwo w niniejszej sprawie stanowi próbę uchylenia się przez kredytobiorcę od świadomie przyjętego ryzyka kursowego. Umowa nie narusza bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa bankowego, dewizowego, czy też kodeksu cywilnego. Nie ma podstaw do kwestionowania jej ważności. Ponadto kwestionowane w pozwie klauzule zostały indywidualnie uzgodnione z powodem, który świadomie zdecydował o zaciągnięciu kredytu indeksowanego z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego. Dodatkowo powód został poinformowany o ryzyku kursowym. Nadto nie zdecydował się na możliwość spłaty kredytu w walucie waloryzacji pomimo takiej sposobności, uniezależniając się w ten sposób od tabel kursowych. W kwestii abuzywności, nawet gdyby hipotetycznie przyjąć postanowienia waloryzacyjne za niedozwolone, powód wywodzi z tego błędne skutki, bowiem nawet w takiej sytuacji umowa zachowuje jej charakter, a w miejsce kursu tabelowego należy stosować kurs rynkowy. W zakresie opłat z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, opłaty te nie są świadczeniem nienależnym. Odnośnie pozostałych kwot strona powodowa nie zarzuca abuzywności postanowień umowy kredytu, które przewidywały obowiązek ich uiszczenia /odpowiedź na pozew k. 174-276/.

W piśmie z dnia 27 czerwca 2019 roku powód zmodyfikował żądanie dochodzone pozwem i wniósł ostatecznie o:

1) ustalenie, że Umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF 2 dnia 16 listopada 2009 r. zwarta przez powoda
z pozwanym jest nieważna i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 380.944,26 PLN jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty, przy czym datą wymagalności roszczenia jest 7 kwietnia 2017 r., a wartością przedmiotu sporu jest kwota kredytu określona umową to jest 674.000,00 PLN;

2) ewentualnie, na wypadek nieuznania żądania opisanego w pkt 1, ustalenie, że Aneks z dnia 29 października 2015 r. oraz zapisy Umowy w § 3 ust. 3, § 1 ust. 3 i 3A, § 10 ust. 2 zd. 2, § 12 ust. 5, § 15 ust. 4 są bezskuteczne wobec powoda oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 112.235,58 PLN wskutek pobierania
przez pozwanego od powoda zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów Umowy oraz Aneksu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty, przy czym datą wymagalności roszczenia jest 7 kwietnia 2017 r. a wartością przedmiotu sporu jest kwota kredytu określona Umową to jest 674.000.00 PLN;

z pozostawieniem pozostałych żądań pozwu bez zmian /pismo k. 1259-1263/.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie /pismo pozwanego k. 1288, protokół rozprawy k. 1301-1301v./.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. F. po rozwodzie z żoną zamieszkał w wynajętym mieszkaniu. Po pewnym czasie postanowił zakupić mieszkanie. Pośrednik kredytowy zapoznał powoda z warunkami udzielania kredytów złotówkowych i kredytów złotówkowych waloryzowanych walutą obcą, a także poinformował o ryzyku związanym z kredytem waloryzowanym walutą obcą, w szczególności o ewentualnych skutkach zmiany kursu waluty w postaci wzrostu comiesięcznej raty i całego zadłużenia. Pośrednik zapewniał powoda, że to najlepsza oferta na rynku, tym bardziej, iż nie miał on gotówki na wkład własny / dowód: zeznania powoda k. 1055-1056 i k. 1287-1287v./.

W dniu 12 października 2009 roku J. F. złożył do (...) Banku S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego (...) w wysokości 674 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego z rynku wtórnego. W dacie wnioskowania o udzielenie kredytu powód posiadał wykształcenie wyższe podyplomowe, jako lekarz zatrudniony był na podstawie umowy o pracę w (...) Szpitalu (...) w K. na stanowisku starszego asystenta z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 3190 zł. Ponadto prowadził prywatną praktykę lekarską, z której miesięcznie średnio otrzymywał dochód w wysokości 8.468 zł. Powód posiadał wówczas w banku (...) S.A. linię debetową z limitem 2500 zł oraz kartę kredytową z limitem 3500 zł. Jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu powód zaproponował hipotekę na nieruchomości oraz ubezpieczenie na życie, ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych, ubezpieczenie spłaty raty kredytu / dowód: wniosek k. 291-302/.

Wobec pozytywnego obliczenia zdolności kredytowej powoda, szacującej maksymalną wysokość kwoty kredytu na 917.759,65 zł, pozwany bank w dniu 04 listopada 2009 r. wydał pozytywną decyzję kredytową do wniosku J. F. z dnia 12 października 2007 r., przyznając kredyt na m.in. następujących warunkach: finansowanie zakupu na rynku wtórnym prawa własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ul. (...); kwota kredytu: 674 000 zł; waluta waloryzacji kredytu: CHF; kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2009-11-03 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 245752,20 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie; okres kredytowania: 360 miesięcy; wariant spłaty kredytu: równe raty kapitałowo odsetkowe, prowizja za udzielenie kredytu: 2 % kwoty kredytu tj. 13 480 zł; opłata z tytułu przystąpienia do ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych; składka miesięczna tytułem grupowego ubezpieczenia na życie i całkowitej niezdolności do pracy wynosi 0,0417% kwoty bieżącego zadłużenia, płatna w dniu uruchomienia kredytu oraz w terminach spłaty poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych, jeżeli kredytobiorca przystąpił do umowy grupowego ubezpieczenia; na dzień wydania decyzji kredytowej przez Bank oprocentowanie kredytu w wynosi 7,69 %, marża Banku 7,40%. W okresie ubezpieczenia Kredytu w (...) S.A. dokonanego zgodnie z § 3 ust. 6, z tytułu refinansowania składki na ubezpieczenie pomostowe, oprocentowanie Kredytu ulega podwyższeniu o 1,50 p.p. i wynosi 9,19%. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia obniżenie oprocentowania Kredytu o 1,50 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty; prawne zabezpieczenie kredytu – hipoteka kaucyjna wpisana na pierwszym miejscu do kwoty 1 011 000 zł ustanowiona na nieruchomości określonej w nowozałożonej KW, przelew praw z plisy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości obciążonej hipoteką; ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu (...) S.A. na 36-miesięczny okres ubezpieczenia; prawne zabezpieczenie kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w Banku odpisu księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającego prawomocny wpis do hipoteki (o której mowa w ust. 1 niniejszego §) ustanowionej na rzecz Banku: ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A., na okres przejściowy określony powyżej (ubezpieczenie pomostowe); sposób wypłaty kredytu: Kwota 674 000,00 zł w sposób określony w ww akcie notarialnym / dowód: wydruk z kalkulatora kredytowego k. 309-310, decyzja kredytowa k. 304-308/.

W dniu 16 listopada 2009 roku J. F. zawarł z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym (...) S.A. w W.) umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF , której poszczególne zapisy stanowiły:

㤠1 Dane o kredycie:

1.  Cel kredytu: finansowanie zakupu na rynku wtórnym prawa własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ul. (...);

2.  Kwota Kredytu: 674.000 zł;

3.  Waluta Waloryzacji Kredytu: CHF;

3A. Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2009-11-03 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 245.752,20 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie;

4. Okres kredytowania: 360 miesięcy, tj. od dnia 2009-11-16 do dnia 2039-11-15;

5. Wariant spłaty kredytu: równe raty kapitałowo odsetkowe (…);

7. Prowizja za udzielenie kredytu: 0,70% kwoty kredytu tj. 4718 zł;

7A. Opłata z tytułu przystąpienia do ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych w (...) S.A. wynosi 0,0065% sumy ubezpieczenia nieruchomości;

7C. Składka miesięczna tytułem grupowego ubezpieczenia na życie i całkowitej niezdolności do pracy wynosi 0,0417% kwoty bieżącego zadłużenia, płatna w dniu uruchomienia kredytu oraz w terminach spłaty poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych, jeżeli kredytobiorca przystąpił do umowy grupowego ubezpieczenia (…)

8. Na dzień wydania decyzji kredytowej przez Bank oprocentowanie kredytu w wynosi 7,69 %, marża (...) 7,40%. W okresie ubezpieczenia Kredytu w (...) S.A. dokonanego zgodnie z § 3 ust. 6, oprocentowanie Kredytu ulega podwyższeniu o 1,50 p.p. i wynosi 8,90%. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia obniżenie oprocentowania Kredytu o 1,50 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty. (…)

§ 3 Prawne zabezpieczenie kredytu

1.  Hipoteka kaucyjna wpisana na pierwszym miejscu do kwoty 1.011.000 zł ustanowiona na nieruchomości określonej w nowozałożonej KW (…)

3. Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu (...) S.A. na 36-miesięczny okres ubezpieczenia (…) tj. 7.007, 00 zł

4. Przelew praw z tytułu umowy ubezpieczenia na życie i całkowitej niezdolności do pracy Bezpieczny Kredyt dokonany na warunkach określonych w oświadczeniu o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia jeżeli kredytobiorca przystąpił do grupowego ubezpieczenia na życie i całkowitej trwałej niezdolności do pracy. (…)

5. przelew praw z tytułu grupowej umowy ubezpieczenia spłaty raty kredytu

6. Prawne zabezpieczenie kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w Banku odpisu księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającego prawomocny wpis do hipoteki (o której mowa w ust. 1 niniejszego §) ustanowionej na rzecz (...): 1)Ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A., na okres przejściowy określony powyżej (ubezpieczenie pomostowe), (…)

§ 5 Wypłata Kredytu

1.  Sposób wypłaty kredytu:

Kwota 674.00 zł w sposób określony w akcie notarialnym Umowy Sprzedaży;

§ 9 Oprocentowanie kredytu

1.  Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust 8.

2.  Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 2009-09-28 wynosząca 0,29 % powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę Banku w wysokości 7,40% (…)

§ 10 Spłata Kredytu – wysokość rat

1.  Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo-odsetkowych określonych w § 1 ust. 5 w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat (…)

2.  Harmonogram spłat Kredytu stanowi załącznik nr 1 do Umowy i jest doręczany kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni od daty uruchomienia kredytu. Harmonogram spłat jest sporządzany w CHF (…)

4. Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (…)

§ 12 wcześniejsza spłata kredytu

1. Kredytobiorca jest uprawniony do dokonania wcześniejszej spłaty całości lub części Kredytu (…)

5. Wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF, z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującym na dzień i godzinę spłaty.

§15 Nieterminowa spłata kredytu

4. Z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności Banku z tytułu Umowy kredytowej, Bank dokonuje wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa

§ 30 Oświadczenia Kredytobiorcy

1.  Kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów, zasadami modyfikacji oprocentowania Kredytu, ma świadomość, iż zmiana wysokości oprocentowania kredytu dokonana zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy będzie wpływać na wysokość raty oraz wzrost kosztów obsługi kredytu. Kredytobiorca w pełni akceptuje zasady zmiany stopy procentowej.

2.  Kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Kredytobiorca jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (…)” / dowód: umowa nr (...) k. 39-44v/.

Kredyt został wypłacony na poczet należności wynikającej z aktu notarialnego Rep. A nr (...) z dnia 20 listopada 2009 roku zgodnie z wnioskiem powoda / dowód: wniosek o wypłatę transzy kredytu k. 340-341/.

W dniu 29 października 2015 roku strony zawarły Aneks do Umowy. Zgodnie z tym aneksem zmieniono dotychczasowe postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zawarte w § 3 Umowy a zapis dotyczący podwyższania marży Banku o 0,24 punktu procentowego do czasu dokonania całkowitej spłaty kwoty niskiego wkładu własnego / dowód: Aneks k. 45/.

(...) ustala tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego dnia przed otwarciem oddziałów banku na podstawie średnich notowań z rynku międzybankowego prezentowanych w serwisach internetowych R. i B. oraz dodaniu do średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs sprzedaży) lub odjęciu od średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs kupna).

Dokonując transakcji walutowych z klientami, związanymi z uruchomieniem i spłatą kredytu waloryzowanego walutą obcą, bank dokonuje równoległych transakcji na tynku międzybankowym / dowody: „Tabela kursowa (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa A. R. – 351-400, zeznania świadka M. D. – k. 1203-1204, transkrypcja k. 12421256v.).

J. F. spłaca raty kapitałowo-odsetkowe w złotych polskich. W okresie od 24 listopada 2009 roku do 16 września 2016 roku powód dokonał spłaty kwoty tytułem kapitału w wysokości 129.516,85 zł oraz odsetek w kwocie 209.479,86 zł / dowód: elektroniczne zestawienie operacji – k. 140-142/.

Pismem z dnia 27 marca 2017 roku, występując za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika powód J. F. wezwał (...) S.A. do :

1) zwrotu wszystkich zapłaconych przez niego kwot w związku z wykonywaniem umowy kredytowej z dnia 16 listopada 2009 roku w szczególności kwot zapłaconych tytułem spłaty raty kredytu od dnia zawarcia umowy do dnia 15 marca 2017 r. w wysokości 366.656,95 zł, a także wszystkich kwot zapłaconych po tej dacie jako świadczenia nienależnego w związku z tym, że ww. umowa kredytowa jest nieważna;

2) albo, na wypadek nie uwzględnienia powyższego żądania, do zwrotu powodowi kwoty 97.948,27 zł, jako zapłaconej ponad należne (...) S.A. raty, gdyż wysokość tych rat obliczał bank z zastosowaniem nieuczciwych postanowień umownych;

3) a także zwrotu kwoty 14.287,31 zł tytułem nienależnie pobranej składki na tzw. ubezpieczenie niskiego wkładu

/dowód: pismo k. 46-47v./.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, których wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Za wiarygodne i korespondujące z dowodami w postaci dokumentów sąd uznał zeznania świadka M. D., jednakże świadek nie był przy podpisywaniu przedmiotowej umowy.

Zeznania powoda Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy. Sąd nie dał wiary powodowi w zakresie, w jakim zaprzeczał, że bank przedstawił mu ryzyko związane z wahaniami kursowymi CHF i oprocentowaniem, bowiem dokumenty świadczą o faktach przeciwnych, zaś od zawarcia umowy do złożenia zeznań przez powoda upłynęło ok. 10 lat, co w świetle doświadczenia życiowego każe wnioskować, że powód nie pamięta szczegółowo okoliczności zawarcia umowy.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2018r. został dopuszczony dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wysokości rat jakie powód powinien był wpłacić na rzecz pozwanego banku z pominięciem klauzul indeksacyjnych, wysokości i dat powstania szkody poprzez pobieranie przez pozwanego zawyżonych rat spłaty kredytu. Na podstawie tego postanowienia biegła dr A. M. wyliczyła, że różnica w ratach jakie ogółem zostały zapłacone, a ratach jakie miały być zapłacone według CHF wynosi 86.514,43 zł /opinia biegłego k. 1149-1157/.

Sąd pominął pozostałe dowody z dokumentów lub kopii dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, nie wskazanych w powyższym stanie faktycznym, jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w zakresie żądania ustalenia nieważności umowy zawartej między stronami. Tak określone żądanie znajduje swą podstawę prawną w treści przepisu art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda ( wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, opubl. w OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko, które Sąd Okręgowy w całości podziela, wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 roku ( II CKN 919/99, opubl. w Systemie Informacji Prawniczej LEX nr 54376).

Interes prawny będąc materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, badany jest przez Sąd z urzędu, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania powoda pod kątem merytorycznym. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. powód powinien wykazać istnienie po jego stronie interesu prawnego.

Odnosząc powyższe rozważania do poczynionych w sprawie ustaleń Sąd doszedł do przekonania, że powód posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W tym miejscu należy powołać orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). W wyroku TSUE z 3 października 2019r. (C-260/18, K. D., J. D. przeciwko (...) Bank (...)), TSUE stwierdził, że art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków konsumenckich, należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Z tego wynika, że umowa takiego kredytu może być unieważniona, jeżeli usunięcie klauzuli waloryzacyjnej prowadzi do takiego wniosku, że umowa nie byłaby zawarta lub nie powinna być ze względu na abuzywność tego przepisu utrzymywana. Jednakże unieważnienie umowy zależy od woli konsumenta. Albowiem jeśli chodzi o znaczenie, jakie należy przypisać woli wyrażonej w tym względzie przez konsumenta, TSUE uściślił, w odniesieniu do obowiązku sądu krajowego w zakresie pominięcia, w razie potrzeby z urzędu, nieuczciwych postanowień umownych zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, że sąd ten nie ma obowiązku odstąpienia od stosowania danego warunku, jeżeli konsument, po powiadomieniu go przez ten sąd, ma zamiar nie podnosić jego nieuczciwego i niewiążącego charakteru, wyrażając w ten sposób dobrowolną i świadomą zgodę na dany warunek. Czyli, gdy sąd krajowy uzna klauzulę waloryzacyjną za wadliwą, to nie może zastępować wynikających z niej postanowień umownych za pomocą innych przepisów krajowych o charakterze ogólnym np. zasad współżycia społecznego, chyba, że ma przygotowany odpowiedni przepis określony przez TSUE jako „dyspozytywny” (co może np. oznaczać zastosowanie przepisów o wyzysku).

Powód w niniejszym postępowaniu zmierzał m.in. do ustalenia, że umowa o kredyt jest nieważna, nie dlatego, że tak czy inaczej była wykonywana, ale ze względu na zawarte w niej niedozwolone postanowienia. Powód zakwestionował przepisy umowy w zakresie klauzul dotyczących waloryzacji kredytu, czyli zapisów zawartych w §1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 2 zd. 2, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 oraz § 15 ust. 4, a także zapisy dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego § 3 ust. 3.

Biorąc pod uwagę twierdzenia powoda, że nie ma możliwości obiektywnego ustalenia kursu waluty, według którego następuje przeliczanie jego raty z CHF na PLN, a tym samym nie może ustalić jaka kwota jest należna pozwanemu z tytułu spłaty kolejnych rat, uznać należy, że niepewność jego sytuacji prawnej została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie. Kwestia abuzywności klauzul umownych winna być badana na datę zawarcia umowy, a samo wykonywanie umowy, czyli dokonywanie spłaty rat w określonej wysokości, nie może mieć dla tej oceny przesądzającego znaczenia, a po drugie zdaniem Sądu wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej nie spowodowało ex lege zmiany stosunków umownych, lecz umożliwiło jedynie dokonanie takiej zmiany.

Przechodząc do meritum sprawy, należy wskazać, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy kredytu, tekst jedn. Dz. U. z 2002 roku, nr 72, poz. 665 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawała okoliczność, że strony zawarły umowę o kredyt hipoteczny, na podstawie której bank udzielił kredytu w walucie polskiej waloryzowanego walutą CHF.

Z powyższego wynika, że udzielony powodowi kredyt jest kredytem denominowanym. Wyjaśnić trzeba, że tego rodzaju kredyt nie jest ustawowo zdefiniowany, jednak powszechnie przyjmuje się w obrocie prawnym, że jest to kredyt wyrażony w walucie obcej, a wypłacony (uruchomiony) w walucie polskiej, zaś kredytobiorca dokonuje spłaty rat kapitałowo –odsetkowych w walucie polskiej po przeliczeniu według kursu wymiany walut na dany dzień. W wykonaniu umowy o kredyt denominowany nie dochodzi do faktycznego zakupu przez bank waluty i jej sprzedaży klientowi dokonującemu spłaty raty. Oznacza to, iż wszelkie operacje wykonywane są jedynie „na papierze”, dla celów księgowych, natomiast do faktycznego transferu wartości dewizowych w którąkolwiek stronę nie dochodzi (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07 maja 2013 roku, VI ACa 441/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2015 roku, I ACa 16/15). Postanowienia umowne dotyczące dokonywania przeliczenia wartości zadłużenia kredytobiorcy na CHF oraz wysokości rat spłaty kredytu z CHF na PLN są jedynie – w ocenie Sądu - elementem klauzuli waloryzacyjnej w rozumieniu art. 358 ¹ § 2 k.c., która służy przede wszystkim „ustaleniu i utrzymywaniu wartości świadczeń w czasie” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14).

Powód wskazywał, iż za abuzywne, a tym samym niewiążące należy uznać m.in. postanowienie zawarte w § 10 ust. 4 umowy, które brzmi: „Raty kapitałowo – odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”. Oceniając ten zapis należy wskazać, że jest on sprzeczny z prawem i dobrymi obyczajami, bo odwołuje się do tabeli kursów sprzedaży walut kredytodawcy. Za sprzeczną z zasadą swobody umów (art. 353 ¹ k.c. – strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego) należy uznać, co jest w judykaturze i doktrynie jednoznaczne, określenie wysokości świadczenia tzw. metodą subiektywną tj. uzależnioną wyłącznie od woli jednej ze strony umowy, w tym przypadku strony silniejszej – banku. Dopuszczalna jest jedynie metoda obiektywna (np. odwołanie się do kursów NBP) lub zobiektywizowana (ocena niezależnego eksperta). Bez znaczenia jest tu okoliczność, czy pozwany bank de facto „stosował” np. kurs NBP, bo oceną sądu objęta jest, wobec żądania pozwu, treść umowy a nie sposób jej stosowania. Czysto literalne rozumienie w/w klauzuli jest zatem wykluczone jako prowadzące do skutku sprzecznego z prawem tj. do ewidentnego naruszenia zasady swobody umów. W tym przypadku sąd musi ocenić, czy klauzula ta ma charakter określający główne świadczenia stron umowy i czy uznać tę klauzulę za nieważną w całości, czy też możliwa jest jej interpretacja zgodna z wolą stron i nie naruszająca zasady swobody umów. Klauzula waloryzacyjna określona w art. 358 ¹ § 2 k.c. (strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości) ma na celu ochronę wartości świadczenia głównego w razie znaczącej inflacji, ingerencja sądu w oznaczenie wartości świadczenia głównego dokonuje się „w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza” (§3 art. 358 ¹). Nie ma przesłanek do rozumienia umownej klauzuli waloryzacyjnej w sposób odmienny. W szczególności klauzula ta nie może być rozumiana jako swoisty instrument walutowy – gra na parze walutowej ( (...) contract for difference) prowadząca - jak w analizowanej sprawie – do znaczących zysków uzyskiwanych przez stronę pozwaną nie wynikających z celu umowy (kredyt określony w złotych), jak i z celu klauzuli (ochrona wartości kapitału głównego). Klauzula waloryzacyjna jest zawsze klauzulą, która zabezpiecza realizację świadczenia głównego w przypadku określonych zdarzeń niezależnych od stron tj. inflacji. Z istoty swojej, jako realizująca funkcję zabezpieczająca, może lecz nie musi znaleźć zastosowanie w konkretnej sprawie. Powoduje to, że nie sposób uznać jej za określającą świadczenie główne. Tezy tej nie zaprzecza fakt, że w pewnych okolicznościach może ona wpłynąć na wartość świadczenia stron. Na wysokość świadczeń stron wpływać bowiem mogą również inne świadczenia np. ubezpieczenie spłaty kredytu, prowizje, bezsprzecznie mające również charakter świadczeń ubocznych, a nie głównych. Gdyby próbować utrzymać w mocy ważność klauzuli zawartej w § 10 ust. 4 umowy kredytowej, w zgodzie z zasadą swobody umów tj. przez uznanie, że chroni ona kapitał główny kredytodawcy przed inflacją, to hipotetycznie można by „ratować” sens tej klauzuli interpretując ją w następujący sposób – „w przypadku inflacji następuje waloryzacja wartości kwoty głównej kredytu w oparciu o obiektywnie oznaczony kurs franka szwajcarskiego”. Rozważania takie są jednak bezprzedmiotowe, wobec uznania jej nieważności jako, że opiera się ona na sprzecznej z zasadą swobody umów subiektywnej metodzie oznaczenia wartości świadczenia. Wysokość zobowiązań powoda była waloryzowania miernikiem wartości wyznaczanym swobodnie przez pozwanego, w związku z czym kwota kredytu oraz zadłużenia z tytułu niespłaconego kredytu nie została określona w umowie ani aneksie, ani też nie została uzależniona od miernika obiektywnego, lecz pozostawiona została do swobodnego uznania pozwanego, który nie był ograniczony żadnymi postanowieniami umownymi lub ustawowymi. Ponadto Sąd przychyla się do twierdzenia powoda, że bank nie może żądać od kredytobiorcy zwrotu większej kwoty środków pieniężnych aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji. Ponadto podziela zdanie powoda, że umowna klauzula waloryzacyjna stosowana do kwoty udzielonego kredytu wystawia kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko, zaś taki rozkład ryzyka jest niedopuszczalny ze względu na charakter wzajemnie zobowiązujący umowy kredytu. Powód podniósł, że postanowienia waloryzujące były bez wątpienia postanowieniami, bez których umowa nie zostałaby zawarta.

Zgodnie zaś z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 tego artykułu nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Stosownie do treści art. 385 ¹ § 3 k.c., nieuzgodnione indywidualnie są natomiast te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie zaś z art. 385 ¹ § 4 k.c., ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Z przytoczonych regulacji wynika, że aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za niedozwolone, muszą zostać spełnione cztery warunki: 1) umowa musi być zawarta z konsumentem, 2) postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidulanie, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron.

W przedmiotowej sprawie wątpliwości nie budzi okoliczność, że zawierając z pozwanym umowę kredytową, powód posiadał status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c., który stanowi, że za konsumenta uważa osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie ulega wątpliwości, że zaciągnięcie przez powoda kredytu miało służyć pozyskaniu środków pieniężnych na sfinansowanie zakupu mieszkania na potrzeby własne, co zresztą nie było przedmiotem kontrowersji w procesie.

Z art. 58 § 1 k.c. wynika, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zaś z §3 tegoż artykułu wynika, że jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Dlatego też w powództwo zostało uwzględnione odnośnie żądania stwierdzenia nieważności umowy.

Natomiast żądanie co do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 380.944,26 zł. zostało oddalone, z tej przyczyny, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy strony powinny zwrócić sobie to co wzajemnie świadczyły. Zgodnie bowiem z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Ponieważ powód uzyskał kredyt w kwocie dwukrotnie większej niż żądana przez niego kwota, niezasadne jest orzekanie o zwrocie zapłaconej przez niego kwoty na rzecz banku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c.