Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 5 czerwca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2024 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. P.

przeciwko M. J.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  oddala powództwo;

II.  odstępuje od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu pozwanej kosztów procesu.

Sygn. akt I C 412/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Okręgowego w Poznaniu w dniu 22 października 2021 roku (data stempla pocztowego – k. 87) powód K. P. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w miejscowości P. (dla lokalu nie założono odrębnej księgi wieczystej), zawartej w dniu 25 października 2016 roku przed notariuszem A. K. (1), Rep. A nr (...) w P. pomiędzy J. Z. a M. K.-J., która to czynność została dokonana z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje względem M. J. (jako następcy prawnego dłużnika J. Z.) wierzytelność w kwocie 153 204,59 zł, będąca przedmiotem postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu, sygn. XVIII C 798/18, zasądzona tytułem zwrotu należności wyegzekwowanej na podstawie nieprawomocnego częściowego wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18 lutego 2016 roku, sygn. XVIII C 1422/15.

Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego (pozew – kk. 1-18).

Nadto w piśmie z dnia 22 listopada 2021 roku powód wyraził zgodę na skierowanie sprawy do mediacji (pismo – kk. 99-100)

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 7 grudnia 2021 roku (data stempla pocztowego – k. 156) pozwana M. J. nie wyraziła zgody na mediację, wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania (odpowiedź na pozew – kk. 102-105v.).

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2022 roku wydanym w sprawie XVIII C 2277/21 Sąd Okręgowy w Poznaniu stwierdził swą niewłaściwość miejscową i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie jako właściwemu miejscowo i rzeczowo (postanowienie – k. 196).

Pismem z dnia 19 lipca 2023 roku powód wniósł także o uznanie, że powód może prowadzić egzekucję wierzytelności wskazanej w pozwie w zakresie kwoty co najmniej 100 000 zł (a sprecyzowanej po sporządzeniu opinii biegłego sądowego) z całego majątku pozwanej, w szczególności z rachunków bankowych, wierzytelności, ruchomości, nieruchomości i innych praw majątkowych pozwanej (pismo – kk. 216-218).

Strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie do dnia zamknięcia rozprawy. W szczególności pozwana w piśmie z dnia 26 lipca 2023 roku wniosła również o oddalenie wniosku powoda, że powód może prowadzić egzekucję w zakresie kwoty 100 000 zł z całego majątku pozwanej, w tym z wymienionych szczegółowo w piśmie z dnia 19 lipca 2023 roku praw (pismo – kk. 220-221v.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 września 2015 roku J. Z. wniósł do Sądu Okręgowego w Poznaniu pozew, w którym wniósł o zasądzenie od pozwanych Z. B. i K. P. solidarnie kwoty 123 443 zł wraz ze stosownymi odsetkami oraz kosztami postępowania (pozew – akta XVIII C 1422/15, kk. 2-3).

Wyrokiem zaocznym częściowym z dnia 18 lutego 2016 Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie o sygn. XVIII C 1422/15 zasądził od powoda K. P. na rzecz J. Z. kwotę 123 443 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 listopada 2013 roku, koszty procesu oraz nieuiszczoną kwotę opłaty od pozwu. Wyrokowi zaocznemu częściowemu nadano rygor natychmiastowej wykonalności (wyrok zaoczny częściowy – akta XVIII C 1422/15, k. 129).

W dniu 19 lutego 2016 roku J. Z. złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi zaocznemu częściowemu z dnia 18 lutego 2016 roku. Wniosek został uwzględniony (wniosek – akta XVIII C 1422/15, k. 131; pismo przewodnie - akta XVIII C 1422/15, k. 137).

W dniu 11 marca 2016 roku K. P. wniósł sprzeciw od wyroku zaocznego częściowego z dnia 18 lutego 2016 roku, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości (sprzeciw - akta XVIII C 1422/15, kk. 151-154).

Następnie zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, w ramach którego zostały zajęte rachunki bankowe oraz ruchomości. W ramach dobrowolnych wpłat K. P. wyegzekwowane zostały następujące kwoty:

- 123 443 zł tytułem należności głównej – przelew w dniu 11 kwietnia 2016 roku,

- 35 419,64 zł tytułem należności ubocznych – przelew w dniu 14 kwietnia 2016 roku.

Dodatkowo pobrano też opłatę egzekucyjną w wysokości 11 762,18 zł.

(potwierdzenia przelewów – kk. 45-46; protokół zajęcia ruchomości – k. 51, pismo komornika – k. 52; zeznania powoda K. P. – k. 279)

K. P. zwrócił się też do J. Z. z propozycją zawarcia porozumienia (datowanego na dzień 6 kwietnia 2016 roku i podpisanego przez K. P. w tym dniu), zgodnie z którym J. Z. miał zobowiązać się do cofnięcia wniosku egzekucyjnego złożonego do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lesznie na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego częściowego z dnia 18 lutego 2016 roku i do niepodejmowania żadnych działań egzekucyjnych w stosunku do K. P., zaś K. P. miał zobowiązać się do zapłaty kwoty 61 721,50 zł w określonych porozumieniem ratach, co miało wyczerpać wszelkie roszczenia J. Z. w stosunku do K. P. wynikające ze wskazanego wyroku zaocznego (porozumienie – akta XVIII C 1422/15, k. 486).

Pismem z dnia 14 kwietnia 2016 roku J. Z. wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lesznie M. S. o całkowite umorzenie postępowania egzekucyjnego (pismo – k. 49).

Postanowieniem z dnia 20 września 2016 roku Sąd odrzucił sprzeciw od wyroku zaocznego częściowego z dnia 18 lutego 2016 roku, uznając, że nie została uiszczona opłata od sprzeciwu (postanowienie - akta XVIII C 1422/15, k. 251-253).

Na skutek złożonego przez K. P. zażalenia postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu uchylił postanowienie z dnia 20 września 2016 roku w przedmiocie odrzucenia sprzeciwu od wyroku zaocznego częściowego (postanowienie – akta XVIII C 1422/15, k. 267).

Również postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności częściowego wyroku zaocznego z dnia 18 lutego 2016 roku (postanowienie – akta XVIII C 1422/15, k. 273).

Odpisy obu postanowień oraz sprzeciwu od nakazu zapłaty zostały doręczone pełnomocnikowi J. Z. w dniu 2 listopada 2016 roku (e.p.o. – akta XVIII C 1422/15, k. 284).

W dniu 25 października 2016 roku przed notariuszem A. K. (1) pomiędzy J. Z. a M. J. została zawarta umowa darowizny, na mocy której to J. Z. darował swojej córce M. J. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ul. (...) o pow. użytkowej 34,54 m ² (umowa darowizny – kk. 108-110).

J. Z. zmarł w dniu 2 lutego 2017 roku (odpis skrócony aktu zgonu – akta XVIII C 1422/15, k. 385).

Spadek po J. Z. odziedziczyły i przyjęły z dobrodziejstwem inwentarza córki A. G. i M. J. (każda z nich w 1/2 części), na podstawie testamentu sporządzonego dnia 15 grudnia 1998 roku w P. przed notariuszem R. S., rep. A nr (...), otwartego i ogłoszonego w Kancelarii Notarialnej w P. przez notariusza B. N. w dniu 9 maja 2017 roku, za nr rep. A (...) (akt poświadczenia dziedziczenia – kk. 24-26, protokół dziedziczenia i oświadczenia o przyjęciu spadku – kk. 27-29; kopia testamentu – kk. 141-143).

A. G. nabyła po zmarłym ojcu środki pieniężne w kwocie 1 046,46 zł, zaś M. J. – w kwocie 1 050 zł. Ustalony stan czynny spadku wynosi 4 592,92 zł (deklaracje podatkowe SD-Z2 – kk. 35-38, kk. 259-262; oświadczenie majątkowe pozwanej – akta XVIII C 798/18 – kk. 732-734).

Postanowieniem z dnia 27 lutego 2017 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu zawiesił postępowanie z uwagi na śmierć J. Z. (postanowienie – akta XVIII C 1422/15, k. 387).

M. J. zbyła spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) o pow. użytkowej 34,54 m ² znajdujące się w budynku nr (...) przy ul. (...) w P., na mocy umowy sprzedaży z dnia 10 kwietnia 2017 roku, rep. A nr (...) (umowa sprzedaży – kk. 225-226v.; informacja od spółdzielni mieszkaniowej – kk. 22-23).

Postanowieniem z dnia 18 maja 2018 roku Sąd podjął postępowanie w sprawie z udziałem spadkobierczyń (córek) J. A. G. i M. J. (postanowienie – akta XVIII C 1422/15, k. 448).

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2018 roku wydanym w sprawie o sygn. XVIII C 798/18 Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1.  oddalił powództwo wobec pozwanego Z. B.;

2.  zasądził solidarnie od powódek na rzecz pozwanego kwotę 3 617 zł;

3.  uchylił w całości częściowy wyrok zaoczny z dnia 18 lutego 2016 roku ogłoszony w sprawie XVIII C 1422/15;

4.  oddalił powództwo wobec pozwanego K. P.;

5.  zasądził solidarnie od powódek A. G. i M. J. na rzecz K. P. kwotę 157 696,47 zł tytułem zwrotu należności wyegzekwowanej na podstawie nieprawomocnego częściowego wyroku zaocznego z dnia 18 lutego 2016 roku;

6.  zastrzegł powódkom A. G. i M. J. prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności tylko do wysokości ustalonego stanu czynnego spadku po zmarłym J. Z.;

7.  w pozostałym zakresie oddalił wniosek pozwanego K. P. o zwrot należności wyegzekwowanej na podstawie nieprawomocnego wyroku zaocznego SO w Poznaniu z dnia 18 lutego 2016 roku

8.  zasądził solidarnie od powódek na rzecz pozwanego K. P. kwotę 6 704 zł.

(wyrok – akta XVIII C 798/18, k. 637)

W uzasadnieniu wyroku wskazano m.in. że strony zawarły ustną umowę sprzedaży ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa (...), ustalając, że pozwani zapłacą pewną cenę za sprzedany asortyment, której jednak – zgodnie ze stanowiskiem J. Z. – nie zapłacili w całości. W ocenie Sądu jednak ani on, ani powódki (jego córki) nie wykazały i nie udowodniły, w jakim stanie oraz jakie składniki majątkowe wchodzące w skład likwidowanego przedsiębiorstwa zostały sprzedane i wydane pozwanym. Brak było dostatecznych dowodów, które umożliwiłyby Sądowi ustalenie przedmiotu łączącej strony umowy, m.in. z uwagi na zaniedbanie powoda udokumentowania treści umowy sprzedaży (zaś inna przedłożona w postępowaniu umowa zawierała podrobione podpisy). Ponadto roszczenie J. Z. wobec pozwanego K. P. uległo przedawnieniu w 2014 roku (uzasadnienie wyroku – kk. 646-666).

W dniu 28 sierpnia 2018 roku przed notariuszem I. A., w siedzibie jej kancelarii w P., M. J. złożyła wykaz inwentarza po zmarłym ojcu J. Z., co zostało stwierdzone protokołem (rep. A nr (...)). Oświadczyła, że wg posiadanej przez nią wiedzy, w skład masy spadkowej po zmarłym wchodzą opisane rzeczy ruchome oraz środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych w łącznej kwocie 2 092,92 zł (protokół z przyjęcia wykazu inwentarza – kk. 30-34).

W dniu 10 lipca 2020 roku została nadana klauzula wykonalności ww. wyrokowi w zakresie pkt 5 z ograniczeniem wynikającym z punktu 6 wobec A. G. (kopia klauzuli wykonalności – k. 44).

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2020 roku SO w Poznaniu m.in. stwierdził prawomocność wyroku z dnia 20 grudnia 2018 roku w punktach 6-7 w stosunku do powódki M. J. z dniem 5 kwietnia 2019 roku (postanowienie – akta XVIII C 798/18, k. 795).

Postanowieniem z dnia 10 września 2020 roku SO w Poznaniu odrzucił apelację powódki M. J. od wyroku z dnia 20 grudnia 2018 roku (postanowienie – akta XVIII C 798/18, k. 810).

W dniu 3 marca 2021 roku A. G. i M. J. przelały na konto K. P. kwoty po 2 245,92 zł (potwierdzenia przelewów – kk. 53-54).

Postanowieniem z dnia 4 marca 2021 roku SO w Poznaniu stwierdził prawomocność wyroku z dnia 20 grudnia 2018 roku w punktach 3, 4, 5 i 8 w stosunku do powódki M. J. z dniem 23 września 2020 roku (postanowienie – akta XVIII C 798/18, k. 834).

Postanowieniem z dnia 4 marca 2021 roku ww. Sąd nadał temu wyrokowi klauzulę wykonalności w stosunku do M. J. (kopia klauzuli wykonalności – k. 42; wyrok – akta XVIII C 798/18, k. 637).

K. P. pismem z dnia 13 lipca 2021 roku zwrócił się do M. J. z wezwaniem do realizacji wyroku SO w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2018 roku (pismo – k. 55).

Pismem z dnia 30 sierpnia 2021 roku pełnomocnik M. J. poinformował K. P., że M. J. korzysta z prawa zastrzeżonego w pkt 6 wyroku SO w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2018 roku w zakresie ograniczenia jej odpowiedzialności z tytułu roszczeń K. P. do stanu czynnego spadku po zmarłym J. Z.. Ponadto poinformował o fakcie sporządzenia spisu inwentarza po zmarłym J. Z. i oraz o tym, że kwota stanu czynnego spadku została w całości wyczerpana, albowiem A. G. i M. J. przelały na konto K. P. kwoty po 2 245,92 zł, zaś kwota 101,04 zł została przekazana na konto Z. B. – byłego wspólnika K. P. i drugiego z pozwanych, w postępowaniu, które zostało zakończone wyrokiem z dnia 20 grudnia 2018 roku (pismo – k. 56).

W chwili otwarcia spadku J. Z. posiadał na swoich rachunkach bankowych środki pieniężne w kwocie 87 635,72 zł, które były objęte dyspozycją wkładu na wypadek śmierci w kwocie 85 542,80 zł na rzecz A. G. (zaświadczenie o wysokości salda – k. 140).

J. Z. w okresie przed śmiercią pobierał emeryturę w wysokości (...)zł miesięcznie (fotokopia oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – kk. 74-77).

J. Z. przez lata samotnie wychowywał swoje obie córki (po śmierci żony), jak również w ich późniejszym, dorosłym życiu, utrzymywał normalne, dobre relacje, raczył opieką i troską, wspomagał je majątkowo – na podstawie umowy sprzedaży, darowizny oraz wniosku wieczystoksięgowego z dnia 26 kwietnia 2004 roku (rep. A nr (...)) darował M. J. nieruchomość w postaci lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P., przy ul. (...) o pow. 25,60 m ² o ówczesnej wartości 90 000 zł, w której to następnie pozwana zamieszkiwała, a także dokonał na rzecz córki A. G. darowizny kwoty pieniężnej w wysokości 300 000 zł, którą to kwotę uzyskał ze sprzedaży stanowiącej jego własność nieruchomości na mocy umowy z dnia 31 października 2007 roku. Był człowiekiem majętnym. Miał problemy zdrowotne (kardiologiczne). Z K. P. widział się 2 razy w życiu. Ich spór dotyczy działalności gospodarczej prowadzonej przez J. Z. – po zawieszeniu działalności w 2004 roku sprzedał maszyny K. P. i Z. B., którzy – wedle twierdzeń J. Z. – nie uregulowali za nie całości należności (umowa z 26.04.2004 – kk. 144-150; umowa z 31.10.2007 – kk. 151-155; zeznania świadka P. J. – k. 276; zeznania świadek A. G. – k. 276v.; zeznania świadek A. D. – k. 277v.; zeznania świadek M. R. – k. 278; zeznania świadek A. K. (2) – kk. 278v.; zeznania powoda K. P. – k. 279; zeznania pozwanej M. J. – kk. 279v.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o przedłożone do akt sprawy dokumenty oraz kopie, których autentyczność nie była kwestionowana, jak również w oparciu o zeznania wymienionych świadków i stron, które nie budziły wątpliwości Sądu pod względem ich wiarygodności. Przede wszystkim też Sąd oparł się o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o sygn. XVIII C 1422/15, a następnie XVIII C 798/18.

W toku postępowania strona powodowa wnosiła o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność wyceny wartości lokalu mieszkalnego położonego w P. przy ul. (...). Z uwagi na końcowe rozstrzygnięcie, o którym Sąd wypowiedział się w dalszej części uzasadnienia, dowód ten należało uznać za niepotrzebny. Nawet gdyby jednak rozstrzygnięcie było inne, to w dalszym ciągu dowód taki byłby nieprzydatny – pozwana wyzbyła się bowiem owej nieruchomości i prowadzenie egzekucji z tego składnika majątku byłoby niemożliwe, a co najwyżej powód mógłby w dalszej perspektywie wystąpić z powództwem przeciwko pozwanej o zapłatę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Podstawę prawną roszczenia stanowią przepisy art. 527-534 k.c. Zgodnie z treścią art. 527§1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. § 2 cytowanego przepisu zawiera legalną definicję czynności prawnej dokonywanej z pokrzywdzeniem wierzycieli stanowiąc, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż przed dokonaniem czynności. W myśl §3 tego przepisu, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Zgodnie natomiast z art. 530 k.c., przepisy artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała.

Należy zgodzić się z powodem, że pozwana posiada legitymację bierną, mimo zbycia uzyskanej przez siebie korzyści majątkowej, której dotyczy powództwo (zob. wyrok SN z dnia 3 lutego 2005 r., II CK 412/04, LEX nr 359437), czego zresztą pozwana nie kwestionowała. Należy też zgodzić się, że powództwo nie jest spóźnione, albowiem został zachowany 5-letni termin wynikający z art. 534 k.c. Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną został wniesiony do Sądu Okręgowego w Poznaniu w dniu 22 października 2021 roku (data stempla pocztowego – k. 87), zaś sama czynność – umowa darowizny, miała miejsce w dniu 25 października 2016 roku.

Przechodząc zaś do szczegółowego rozważenia zasadności powództwa, należy wskazać, że jak podnosił powód w pozwie, J. Z. dokonał darowizny należącego do niego lokalu mieszkalnego na rzecz córki M. J. z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela J. Z.. Przysługiwała mu bowiem wierzytelność w kwocie 157 696,47 zł tytułem zwrotu wyegzekwowanych od niego należności na podstawie nieprawomocnego jeszcze wyroku zaocznego częściowego z dnia 18 lutego 2016 roku, a wyegzekwował jedynie 4 491,88 zł. W jego ocenie w momencie dokonywania darowizny J. Z. miał świadomość, że opisane orzeczenie jest nieprawomocne, został od niego złożony sprzeciw i został uchylony w stosunku do niego rygor natychmiastowej wykonalności. Z argumentacji powoda miało wynikać, że J. Z. miał pełną świadomość pokrzywdzenia powoda jako wierzyciela i tym kierował się dokonując darowizny, a na jej skutek stał się niewypłacalny w większym stopniu niż przed jej dokonaniem.

W ocenie Sądu nie można się z takim stanowiskiem zgodzić. Rację ma natomiast strona pozwana, że w momencie dokonywania darowizny J. Z. miał następującą wiedzę:

­

nadal istniał w obrocie prawnym wyrok zaoczny częściowy SO w Poznaniu z dnia 18 lutego 2016 roku, opatrzony rygorem natychmiastowej wykonalności;

­

należności wynikające z ww. wyroku zostały wyegzekwowane, uregulowane w ramach dobrowolnych wpłat K. P., który to wcześniej też zwracał się do J. Z. z propozycją zawarcia porozumienia w przedmiocie spłaty tych należności;

­

postanowieniem z dnia 20 września 2016 roku Sąd odrzucił sprzeciw od wyroku zaocznego częściowego z dnia 18 lutego 2016 roku.

W dniu 25 października 2016 roku, tj. w dniu zawarcia umowy darowizny, J. Z. nie mógł mieć jeszcze wiedzy o wydaniu postanowień z dnia 17 października 2016 roku, albowiem odpisy obu postanowień oraz sprzeciwu od nakazu zapłaty zostały doręczone pełnomocnikowi J. Z. dopiero w dniu 2 listopada 2016 roku (e.p.o. – akta XVIII C 1422/15, k. 284). W konsekwencji J. Z. w żadnym wypadku nie mógł wtedy liczyć się z tym, że będzie musiał zwrócić K. P. wyegzekwowaną należność. Ponadto podstawa żądania owej należności przecież całkowicie wówczas nie odpadła – postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku Sąd jedynie zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności częściowego wyroku zaocznego, a ów wyrok zaoczny został uchylony w całości dopiero wyrokiem z dnia 20 grudnia 2018 roku, a zatem już po śmierci J. Z..

W tym miejscu należy pochylić się nad ww. okolicznościami, które w ocenie Sądu świadczy o tym, że powoda nie można traktować jako wierzyciela w rozumieniu art. 528 k.c., ale co najwyżej jako przyszłego wierzyciela w rozumieniu art. 530 k.c. Przyszły wierzyciel to bowiem taki, którego wierzytelność powstała już po dokonaniu czynności dłużnika (P. Nazaruk [w:] B. Bajor, D. Bierecki, J. Bocianowska, J. Ciszewski, M. Ciszewski, G. Karaszewski, J. Knabe, J. Mucha-Kujawa, G. Sikorski, B. Sitek, R. Tanajewska, P. Nazaruk, Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 530). W ocenie Sądu tak też było w tym przypadku – w momencie dokonywania darowizny J. Z. nie był jeszcze dłużnikiem K. P., albowiem nie było ku temu żadnej podstawy prawnej, by domagać się zwrotu spełnionego świadczenia stwierdzonego wyrokiem zaocznym częściowym z dnia 18 lutego 2016 roku, opatrzonym rygorem natychmiastowej wykonalności. Ów rygor został uchylony dopiero postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku, które zostało doręczone pełnomocnikowi J. Z. dopiero w dniu 2 listopada 2016 roku, natomiast końcowe rozstrzygnięcie zapadło dopiero w ramach wyroku z dnia 20 grudnia 2018 roku, w ramach którego SO w Poznaniu uchylił w całości częściowy wyrok zaoczny z dnia 18 lutego 2016 roku oraz orzekł w przedmiocie zwrotu należności wyegzekwowanej na podstawie nieprawomocnego częściowego wyroku zaocznego z dnia 18 lutego 2016 roku. Nastąpiło to jednak już dopiero po śmierci J. Z.. Nie ulega jednak wątpliwości, że w samym momencie dokonywania darowizny, K. P. nie był jeszcze wierzycielem, choć zaistniały już pewne przesłanki ku temu, że tym wierzycielem się stanie (uchylenie postanowienia w przedmiocie odrzucenia sprzeciwu, uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego częściowego).

Stosując zaś art. 530 k.c., należy rozróżnić „zamiar pokrzywdzenia wierzycieli” i „świadomość pokrzywdzenia wierzycieli”. Konieczność wykazania „zamiaru” stanowi przesłankę znacznie bardziej wymagającą niż konieczność wykazania samej „świadomości”. Termin „zamiar pokrzywdzenia” wykracza bowiem poza samą „świadomość pokrzywdzenia” i zakłada również działanie kierunkowe, którego celem jest doprowadzenie do pokrzywdzenia wierzyciela. Należy zauważyć jednak, że zaostrzenie wymogów dowodowych odnośnie do ochrony wierzytelności przyszłych jest w pełni uzasadnione potrzebą zapewnienia odpowiedniej ochrony pewności i bezpieczeństwu obrotu. Przyszły wierzyciel może uzyskać ochronę tylko w razie działania dłużnika, które stanowi rozmyślne dążenie do uwolnienia się od spełnienia zobowiązania, którego powstanie w przyszłości jest realne (P. Nazaruk [w:] B. Bajor, ...).

W ocenie Sądu takiego zamiaru J. Z. nie mógł mieć. W momencie dokonywania darowizny miał on bowiem całkowicie uzasadnione przekonanie, że wyrok zaoczny częściowy, zaopatrzony w klauzulę wykonalności, istnieje w obrocie prawnym, gdyż sprzeciw złożony przez K. P. został przez sąd odrzucony, zaś sam K. P. spełnił dochodzone roszczenie, a wcześniej proponował zawarcie określonego porozumienia. Nawet jeśli zatem – hipotetycznie zakładając – J. Z. mógł mieć pewną świadomość (a co najmniej możliwość uzyskania takiej wiedzy), że sprawa jeszcze nie została przesądzona, gdyż wyrok zaoczny częściowy nie jest jeszcze prawomocny, a postanowienie w przedmiocie odrzucenia sprzeciwu zostało przez K. P. zaskarżone, to o rozmyślnym zamiarze pokrzywdzenia powoda jako przyszłego wierzyciela nie może być mowy.

Nadto należy mieć na uwadze, że J. Z. przez lata samotnie wychowywał swoje obie córki, jak również w ich późniejszym, dorosłym życiu, raczył opieką i troską, wspomagając je majątkowo. Również na podstawie tego, że i we wcześniejszych latach obdarowywał swoje córki majątkiem, nie można uznać, by dokonanie darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w P. na rzecz pozwanej kierowane było jedynie chęcią wyzbycia się majątku i pokrzywdzenia powoda, a nie zwykłą troską i chęcią obdarowania swojej córki.

Wreszcie, jak ustalono, w chwili otwarcia spadku J. Z. posiadał na swoim rachunku bankowym środki pieniężne w kwocie 87 635,72 zł – owszem, z jednoczesną dyspozycją wydania przeważającej części tej kwoty na rzecz córki A. G., ale dopiero na wypadek śmierci – gdyby J. Z. żył, w dalszym ciągu posiadałby te środki i mógłby z nich częściowo spłacić powoda. Poza tym w okresie przed śmiercią pobierał emeryturę w wysokości 2 090 zł miesięcznie. Tym samym z całą pewnością nie można stwierdzić, że był niewypłacalny i nie miał możliwości spłacenia powoda – nawet jeżeli nie byłoby to możliwe od razu w całości, to w znacznej części już tak, zaś w ciągu kilku następnych lat mogłaby być przecież prowadzona egzekucja z otrzymywanego świadczenia emerytalnego.

Mając na uwadze wszystkie te okoliczności, nie można uznać, by J. Z. miał zamiar pokrzywdzenia powoda jako przyszłego wierzyciela w rozumieniu art. 530 k.c., a zatem nie zostały spełnione wszystkie przewidywane prawem przesłanki do uwzględnienia powództwa ze skargi pauliańskiej wymienione w art. 527-534 k.c. W związku z powyższym oczywistym było też nieuwzględnienie żądania powoda wyrażonego w piśmie z dnia 19 lipca 2023 roku. Tego typu zastrzeżenie zawarte w sentencji wyroku ma wyłącznie deklaratywny charakter i odzwierciedla w istocie to, co wynika z art. 532 k.c., a mogło być zawarte wyłącznie w przypadku uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną, co w tym wypadku nie nastąpiło.

Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania, należało orzec jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi jednak na fakt, iż rzeczywiście żądanie objęte pozwem mogło prima facie wyglądać jako zasadne, a zachowanie J. Z. jako przejaw chęci wyzbycia się majątku z pokrzywdzeniem powoda jako jego wierzyciela, w ocenie Sądu słusznym jest odstąpienie od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej, o czym na podstawie art. 102 k.p.c. orzeczono jak w punkcie II sentencji wyroku.