Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Piotr Królikowski

Protokolant: stażysta Kamila Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

o ustalenie i zapłatę

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 25.000,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych i 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3)  nakazać pobrać od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie 100.068,99 zł (sto tysięcy sześćdziesiąt osiem złotych i 99/100) tytułem uzupełnienia opłaty sądowej od rozszerzonego pozwu i pokrycia wydatków sądowych pokrytych tymczasowo z sum Skarbu Państwa.

Sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt I C 518/19

UZASADNIENIE

wyroku z 4 stycznia 2022 r.

Pozwem z 14 maja 2019 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. treści stosunku prawnego w ten sposób, że w ramach wykonania Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem (dalej KSZR), w związku z umową o numerze (...) zawartą w dniu 26 maja 2017 r. w wyniku przeprowadzonego postępowania przetargowego, pomiędzy Skarbem Państwa – Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad a (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., której przedmiotem jest wykonanie zadania pod nazwą „Projekt i budowa drogi ekspresowej (...) O. – Obwodnica A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia” powódka nie jest zobowiązana do wykonania elementów KSZR, tj. tablic LED o zmiennej treści, tablic pryzmatycznych o zmiennej treści, punktów automatycznej detekcji zdarzeń, kamer CCTV, stacji meteorologicznej, zdalnych czujników stanu nawierzchni, stacji pomiaru ruchu, ani konstrukcji wsporczych, czyli bramownic wraz z fundamentami, wraz z doprowadzeniem do nich przyłączy energetycznych i budową sieci teletransmisyjnej. Dodatkowo, powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych lub spisu kosztów, jeśli taki zostanie przez powódkę przedłożony.

W uzasadnieniu powódka wyjaśniła, że na mocy ww. umowy zobowiązała się do wykonania między innymi koncepcji systemu zarządzania ruchem na ww. projekcie za cenę 75.080.380,94 zł. W ocenie powódki pozwany niezasadnie wskazywał, że w ramach ww. umowy powódka oprócz wykonania koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem (dalej SZR), powinna również wybudować taki system. Zdaniem powódki, zgodnie z subklauzuli 1.1.2.12 oraz 4.6 Warunków Szczególnych Kontraktu Wykonawca nie realizuje KSZR, a jedynie współdziała w tym zakresie z podmiotem trzecim, jakim jest Wykonawca KSZR. Nie leży więc w zakresie zobowiązań umownych Wykonawcy zakup, instalacja i montaż urządzeń wskazywanych w subklauzuli 4.6, które mają być wykorzystane w ramach KSZR. Uwzględnienie w koncepcji KSZR elementów tego systemu wymienionych w Programie Funkcjonalno-Użytkowym (dalej PFU) sprowadza się do rozszerzenia zakresy przedmiotu zamówienia. Za wykonanie krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, także dla odcinka terenowego obwodnicy S., odpowiada Wykonawca KSZR.

W ocenie powódki kluczowym źródłem sporu było błędne założenie przez Zamawiającego, że Krajowy System Zarządzania Ruchem, opisany w subklauzuli 1.1.2.12 oraz subklauzuli 4.6 WSK oraz System Zarządzania Ruchem opisany w PFU stanowią dwa niezależne od siebie systemy, podczas gdy zgodnie z pkt 1.4.1.11.5 PFU SZR miał stanowić integralną część KSZR. W konsekwencji jedynym elementem, który miała wykonać powódka w ramach Kontraktu, którego realizacja nie jest w ramach Subklauzuli 4.6 WSK przeniesiona na Wykonawcę KSZR, była budowa nadajnika CB, moduł (...) w km 201+603, jezdnia lewa, 1 sztuka ( pozew, k. 3-49, replika na odpowiedź na pozew, k. 783-790).

Odpowiadając w dniu 17 lipca 2019 r. na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, zastępowanego przez Prokuratorię Generalną RP, wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że niedopuszczalne jest powództwo o ustalenie treści stosunku prawnego. Ponadto, w ocenie pozwanego okoliczność wyłonienia w odrębnym przetargu Wykonawcy Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem nie ma wpływu na zakres obowiązków powódki określonych w Warunkach Kontraktu, a jedynie wpływa na obowiązek współdziałania określony w subklauzuli 4.6 Warunków Szczególnych Kontraktu. Powyższe znajduje potwierdzenie w punktach 1.4.1.11.5 i 2.1.14.4 Programu Funkcjonalno-Użytkowego. Zdaniem pozwanego podnoszona przez powódkę niespójność postanowień między poszczególnymi Dokumentami K., tj. Warunkami Szczególnymi Kontraktu a Programem Funkcjonalno-Użytkowym nie miała miejsca, ponieważ dokumenty te należy interpretować łącznie. Nie istnieje również wątpliwość co do przedmiotu wykonania zobowiązania w świetle obowiązków kontraktowych Wykonawcy ( odpowiedź na pozew, k. 444-464).

Pismem z 29 października 2020 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. zmieniła powództwo w ten sposób, że zamiast roszczenia wskazanego w pkt 1 petitum pozwu, tj. o ustalenie treści stosunku prawnego, wniosła o zapłatę na rzecz powódki przez pozwanego Skarb Państwa – generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwoty 8.714.764,02 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pisma zmieniającego powództwo do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powódka wyjaśniła, że już po złożeniu pozwu, wykonała sporny zakres prac, a Zamawiający je odebrał i pomimo tego nie zapłacił z tego tytułu należnego wynagrodzenia. Na żądaną kwotę składają się kwota 7.195.331,79 zł brutto – wartość wynagrodzenia wypłaconego podwykonawcom robót SZR oraz kwota 1.519.432,23 zł uzasadnionego zysku ( pismo procesowe z 29 października 2019 r., k. 805-824).

Pismem z 12 stycznia 2021 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. rozszerzyła powództwo w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz 9.205.900,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia przedmiotowego pisma zmieniającego powództwo do dnia zapłaty. Na żądaną kwotę składały się koszty wynagrodzenia dla podwykonawców SZR w wysokości 7.195.331,79 zł oraz kwota 1.571.460,46 zł stanowiąca narzut w wysokości 21,84% ( pismo procesowe z 12 stycznia 2021 r., k. 944-950).

W odpowiedzi na zmianę powództwa Skarb Państwa reprezentowany przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, zastępowanego przez Prokuratorię Generalną RP, podtrzymał dotychczasową argumentację, zgodnie z którą powódka na podstawie zawartej umowy była zobowiązana do wykonania spornych elementów systemu zarządzania ruchem. W związku z tym faktem powódce nie należy się wynagrodzenie dodatkowe, ponieważ pozwany rozliczył się z powódką w ramach uzgodnionej w umowie ceny ryczałtowej ( pismo procesowe z 23 kwietnia 2021 r., k. 965-965v).

W piśmie z 11 lipca 2022 r. pozwany wyjaśnił, że nie ma podstaw prawnych roszczenia głównego z tytułu wynagrodzenia dodatkowego, a co za tym idzie nie jest możliwe skuteczne dochodzenie od pozwanego kwot dodatkowych w postaci określonego (arbitralnie przez powoda) procentu kwoty dochodzonego roszczenia. Skoro bowiem koszty narzutu są skorelowane z roszczeniem dodatkowym, brak roszczenia dodatkowego czyni bezskutecznym roszczenie o koszty narzutu, na które składają się koszty zarządu, koszty ogólne oraz zysk.

Dodatkowo, pozwany wskazała, że w subklauzuli 1.1.4.3(a) WSK wskazano procentowe ograniczenie możliwych do poniesienia kosztów dodatkowych, w tym kosztów pośrednich, kosztów ogólnych wynikających z zarządzania operacyjnego wykonawcy, czy w końcu z wysokości zysku ( pismo procesowe z 11 lipca 2022 r., k. 1014-1017).

Strony w dalszym toku sprawy podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny.

Pismem z 27 października 2016 r. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad wysłał do powódki zaproszenie do składania ofert na „Projekt i budowę drogi ekspresowej (...) O. – O. A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia” prowadzonym w trybie przetargu ograniczonego. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w odpowiedzi na powyższe złożyła ofertę. Załącznik do oferty stanowiła m.in. tabela z wykazem płatności tom IV, w którym wskazano w punkcie III Roboty ryczałt w wysokości 54.580.959,42 zł.

W dniu 17 lutego 2017 r. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, działając w trybie art. 38 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, przekazał treść zapytań wraz z wyjaśnieniami w trybie przetargu ograniczonego na Projekt i budowę drogi ekspresowej (...) O. – O. A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia (Wyjaśnienia nr 4 i Zmiana nr 12).

( dowód: zaproszenie do składania ofert, k. 65, oferta, k. 68-70, wykaz płatności, k. 72, Wyjaśnienia nr 4 i Zmiana nr 12, k. 192-200)

W wyniku przeprowadzonego postępowania przetargowego, w dniu 26 maja 2017 r. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, reprezentowany przez (...) Oddział w B. (jako Zamawiający) zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (jako Wykonawcą) umowę o numerze (...).1. (...), której przedmiotem było wykonanie zadania pod nazwą „Projekt i budowa drogi ekspresowej (...) O. – O. A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia”.

W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że na Umowę składają się następujące dokumenty, które stanowią jej integralną część i będą interpretowane w następującej kolejności: (1) Akt Umowy z 26 maja 2017 r., (2) Gwarancja Jakości, (3) Warunki Szczególne Kontraktu, (4) Warunki Ogólne Kontraktu – Warunki na urządzenia i budowę z projektowaniem dla urządzeń elektrycznych i mechanicznych oraz dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez Wykonawcę, (5) Program Funkcjonalno – Użytkowy wraz z załącznikami, (6) Wypełnione Dane Kontraktowe, (7) Oferta Wykonawcy wraz z załącznikami, (8) Wyciąg z wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu Wykonawcy, tj. wykaz osób zdolnych do wykonania zamówienia, (9) Dowody w odniesieniu do wszystkich zasobów, w przypadku gdy Wykonawca polega na zasobach Podmiotu Udostępniającego Zasoby, (10) Wypełniony Wykaz Płatności, (11) Umowa o powierzenie przetwarzania danych osobowych oraz (12) Instrukcja DP- T14.

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy Wykonawca zobowiązał się sporządzić Dokumenty Wykonawcy zdefiniowane w Subklauzuli 1.1.6.1. Warunków Kontraktu, wykonać i ukończyć Roboty oraz usunąć wszelkie Wady i dotrzymać warunków Gwarancji Jakości, w pełnej zgodności z postanowieniami Umowy, w zamian za co Zamawiający zobowiązuje się zapłacić Wykonawcy Cenę Kontraktową według postanowień Klauzuli 14 Warunków Kontraktu. W § 4 ust. 2 umowy zaakceptowana kwota kontraktowa za wykonanie robót wynikających z umowy wynosiła 61.040.960,11 zł netto plus 23% podatku VAT, tj. 75.080.380,94 zł brutto. W myśl § 4 ust. 3 maksymalna wartość zobowiązania wynosić mogła 107% kwoty brutto, co stanowiło 80.336.007,61 zł. W ust. 4 wskazano natomiast, że w przypadku, gdyby Cena Kontraktowa miała przekroczyć kwotę Maksymalnej Wartości Zobowiązania , Strony mogą dokonać zmiany tej kwoty w drodze Aneksu do Umowy.

( dowód: umowa nr (...) (...), k. 202-206)

Integralną częścią umowy były m.in. Warunki Ogólne Kontraktu na urządzenia i budowę z projektowaniem dla urządzeń elektrycznych i mechanicznych oraz dla robót budowalnych i inżynieryjnych projektowanych przez Wykonawcę (tzw. „żółty FIDIC”) oraz dokument o nazwie Warunki Szczególne Kontraktu.

W subklauzuli 1.1 Warunków Szczególnych Kontraktu (dalej także: „WSK”) zostały zawarte definicje. Zgodnie z subklauzulą 1.1.1.5 Wymagania Zamawiającego określono w następujący sposób: „Tam gdzie Warunki Kontraktu odnoszą się do <<Wymagań Zamawiającego>> należy rozumieć <<Program Funkcjonalno-Użytkowy wraz z załącznikami>>. Program Funkcjonalno-Użytkowy oznacza dokument tak zatytułowany i włączony do Umowy, zawierający opis przedmiotu zamówienia zgodnie z Prawem zamówień publicznych.”

W dodatkowej subklauzuli 1.1.2.12 WSK zdefiniowano „Wykonawcę KSZR”, wskazując, że jest to podmiot wyłoniony w drodze odrębnego postępowania przetargowego zgodnego z Prawem zamówień publicznych, odpowiedzialny za zaprojektowanie, dostawę, montaż i utrzymanie infrastruktury Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, w skład którego wchodzą urządzenia telematyki drogowej, sieć teletransmisyjna oraz system zasilający w energię elektryczną, a także połącznia pomiędzy infrastrukturą terenową KSZR a systemami centralnymi KSZR.

Zgodnie z subklauzulą 1.1.4.1(b) Zaakceptowana Kwota Kontraktowa brutto oznacza Cenę Oferty netto, po poprawieniu oczywistych omyłek rachunkowych zgodnie z Prawem zamówień publicznych, wyrażoną w Walucie Miejscowej, powiększoną o należny podatek od towarów i usług VAT, zawartą w Umowie, za zaprojektowanie i wykonanie Dokumentów Wykonawcy i Robót. Tam gdzie Warunki Kontraktu odnoszą się do „Zaakceptowanej Kwoty Kontraktowej” oznacza ona „Zaakceptowaną Kwotę Kontraktową brutto”.

W myśl subklauzuli 1.1.5.4. „Roboty Stałe” oznaczają roboty stałe, które mają być zrealizowane przez Wykonawcę według Kontraktu.

W subklauzuli 1.5 WSK określono kolejność pierwszeństwa dokumentów, postanawiając, że dokumenty tworzące Kontrakt należy traktować jako wzajemnie się uzupełniające. Kontrakt tworzą dokumenty, które do celów interpretacji będą miały pierwszeństwo zgodnie z kolejnością określoną w Akcie Umowy. Jeżeli w dokumentach znajduje się jakaś sprzeczność lub rozbieżność, to Inżynier jest zobowiązany wydać na piśmie wyjaśnienie lub polecenie, zachowując zasadę, że w przypadku sprzeczności postanowień pomiędzy poszczególnymi dokumentami, pierwszeństwo mają postanowienia podane w dokumencie umiejscowionym w podanej kolejności na wyższym miejscu.

W subklauzuli 1.9 określono błędy w Wymaganiach Zamawiającego, który łącznie z Warunkami Ogólnymi Kontraktu otrzymał następujące brzmienie: jeżeli wykonawca dozna opóźnienia i/lub poniesie Koszt, w wyniku jakiegoś błędu w Wymaganiach Zamawiającego, a doświadczony wykonawca zachowując należytą staranność nie wykryłby tego błędu badając Wymagania Zamawiającego według Subklauzuli 5.1 [Ogólne zobowiązania projektowe], to Wykonawca da Inżynierowi powiadomienie i będzie uprawniony, z uwzględnieniem Subklauzuli 20.1 [Roszczenia Wykonawcy], do: (a) przedłużenia czasu w związku z jakimkolwiek takim opóźnieniem, według Subklauzuli 8.4 [Przedłużenie Czasu do Ukończenia], jeśli ukończenie jest lub przewiduje się, że będzie opóźnione, oraz (b) płatności za jakikolwiek taki Koszt, która to płatność będzie włączona do Ceny Kontraktowej.

Po otrzymaniu tego powiadomienia Inżynier będzie postępował zgodnie z Subklauzulą 3.5 [Określenia]. Aby uzgodnić lub określić (i) czy i jeśli tak) w jakim zakresie błąd ten nie mógł być w sposób racjonalny wykryty, oraz (ii) sprawy opisane powyżej w podpunktach (a) i (b) odnoszące się do tego zakresu.

Materiały dołączone do Tomu V SIWZ (specyfikacja istotnych warunków zamówienia) nie stanowią opisu przedmiotu zamówienia poza zakresem wskazanym w Programie Funkcjonalno – Użytkowym jako wiążący. Wykonawca otrzymuje te materiały jedynie w celach poglądowych i może je wykorzystać oraz interpretować na własne ryzyko. Jeżeli zaistnieje jakakolwiek rozbieżność pomiędzy danymi zawartymi w Tomie V SIWZ (z wyjątkiem danych w zakresie wskazanym w PFU jako wiążących) a stanem faktycznym, Wykonawca nie będzie uprawniony do żadnych roszczeń o przedłużenie Czasu na Ukończenie lub dodatkowego Kosztu.

Z subklauzuli 4.6 WSK wynika, że Wykonawca zapewni, jak zostało wyszczególnione w Kontrakcie lub polecane przez Inżyniera, odpowiednie możliwości wykonania swojej pracy: (a) Personelowi Zamawiającego, (b) jakimkolwiek innym wykonawcom zatrudnionym przez Zamawiającego oraz (c) personelowi wszelkich prawnie ustanowionych władz publicznych, którzy mogą być zatrudnieni do wykonania na terenie lub w pobliżu placu Budowy, jakiejkolwiek pracy nie będącej częścią Kontraktu. Każde takie polecenie będzie stanowiło Zmianę, jeżeli jego skutek ograniczy Plac Budowy udostępniony Wykonawcy.

Wykonawca będzie odpowiedzialny za swoje działania budowlane na Placu Budowy oraz będzie koordynował swoje działania z działaniami innych wykonawców, w zakresie sprecyzowanym (jeśli jest) w Wymaganiach Zamawiającego. (…)

Wykonawca zobowiązuje się, przy udziale Zamawiającego, do współpracy z wykonawcami sąsiednich odcinków lub innymi wykonawcami (np. systemu poboru opłat, Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem itp.), celem minimalizowania utrudnień w zakresie realizacji Robót objętych opisem przedmiotu zamówienia. W przypadku niezastosowania się do powyższego, Wykonawca będzie odpowiedzialny na zasadach ogólnych za szkody wyrządzone na skutek swojego działania lub zaniechania. W zakresie wdrożenia urządzeń i systemów wchodzących w skład przedsięwzięcia Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem (KSZR) Wykonawca: umożliwi Wykonawcy KSZR lub jego podwykonawcom wykonanie prac związanych z dostawą, montażem, testowaniem, odbiorem i serwisem urządzeń telematyki drogowej wchodzących w skład KSZR (w szczególności takich jak: stacje meteorologiczne, stacje pomiaru ruchu, stacje ważenia pojazdów w ruchu, bramownice wraz z tablicami i znakami o zmiennej treści, kamery, czujniki, sygnalizacje świetlne wraz z doprowadzeniem do nich przyłączy energetycznych i budową sieci teletransmisyjnej), ewentualną przebudową bramownic posadowionych w istniejących lokalizacjach lub posadowienia bramownic i konstrukcji wsporczych, na których ww. urządzenia telematyki drogowej będą montowane w wybranych lokalizacjach, w czasie realizacji inwestycji na Placu Budowy, w terminie wskazanym przez Zamawiającego w pisemnym zawiadomieniu; udostępni Wykonawcy KSZR lub jego podwykonawcom teren budowy pod roboty związane z realizacją krajowego Systemu Zarządzania Ruchem tak, aby Wykonawca KSZR lub jego podwykonawcy mogli prowadzić roboty związane z KSZR równolegle do robót budowlanych związanych z realizacją Kontraktu; będzie ściśle współpracował z Wykonawcą KSZR lub jego podwykonawcami w zakresie robót związanych z projektowaniem, budową i utrzymaniem infrastruktury KSZR. Wykonawca KSZR będzie miał obowiązek uzgodnić i skoordynować wszelkie swoje rozwiązania techniczno-instalacyjne i harmonogramy robót, w jakikolwiek sposób związane z infrastrukturą przydrożną, z Wykonawcą i przedkładać Zamawiającemu do zatwierdzenia po uprzedniej informacji Inżyniera kontraktu. Rozwiązania techniczno-instalacyjne Wykonawcy KSZR nie mogą wpływać na zmianę Warunków Kontraktu.

W Klauzuli 5 zatytułowanej Projektowanie w subklauzuli 5.1 określono ogólne zobowiązania projektowe, w której wskazano, że Wykonawca jest zobowiązany do sporządzenia projektu budowlanego obejmującego Roboty określone w Wymaganiach Zamawiającego, w tym w szczególności projekty wykonawcze o stopniu szczegółowości wystarczającym do sprawdzenia, weryfikacji, zatwierdzenia lub zaopiniowania Robót przez Inżyniera oraz wykonania Robót i dokonania ich odbioru, a także Specyfikacje Techniczna ich wykonania i odbioru Robót budowlanych. (…)

Wykonawca oświadczył, że przed złożeniem Oferty zapoznał się z Wymaganiami Zamawiającego oraz uznał zawarte tam informacje za prawidłowe i wystarczające do zaprojektowania i wykonania prac oraz Robót zgodnie z Kontraktem. Gdyby Wykonawca po Dacie Rozpoczęcia według Subklauzuli 8.1 [Rozpoczęcie Kontraktu] napotkał w Wymaganiach Zamawiającego błędy, wady lub nieprawidłowości, spoczywa na nim ciężar dowodu, że takiego błędu, wady lub nieprawidłowości doświadczony Wykonawca nie mógł znaleźć przed złożeniem Oferty. Wówczas Wykonawca jest zobowiązany dać Inżynierowi stosowne powiadomienie, a Inżynier jest uprawniony zwracać się o dodatkowe dowody, za każdym razem kiedy uzna to za stosowne. W każdym przypadku subklauzulę 1.9 [Błędy w Wymaganiach Zamawiającego] stosuje się odpowiednio.

Po otrzymaniu tego powiadomienia Inżynier określi, czy Klauzula 13 [Zmiany i korekty] będzie miała zastosowanie i odpowiednio da o tym Wykonawcy powiadomienie. Jeżeli i w takim zakresie, w jakim doświadczony wykonawca zachowując należytą staranność (biorąc pod uwagę koszt i czas) wykryłby ten błąd, nieprawidłowość lub inną wadę badając Plac Budowy i Wymagania Zamawiającego przed przedłożeniem Dokumentów Ofertowych, Czas na Ukończenie nie przedłużony, a Cena Kontraktowa nie będzie skorygowana.

W subklauzuli 20.1 wskazano, że jeżeli Wykonawca uważa się za uprawnionego do: (i) jakiegokolwiek przedłużenia Czasu na Ukończenie lub (ii) zmiany wykonania Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania lub (iii) jakiejkolwiek dodatkowej płatności, według jakiejkolwiek klauzuli WSK lub z innego tytułu w związku z Kontraktem, to Wykonawca da Inżynierowi powiadomienie, opisujące wydarzenie lub okoliczność powodującą roszczenie. Powiadomienie będzie dane najwcześniej jak to możliwe, ale nie później niż 28 dni po tym, kiedy Wykonawca dowiedział się lub powinien był dowiedzieć się o tym wydarzeniu lub okoliczności. Jeśli Wykonawca nie da powiadomienia o roszczeniu w ciągu takiego okresu 28 dni, to Czas na Ukończenie nie będzie przedłużony, Wymagana Minimalna Ilość Wykonania nie będzie zmieniona, Wykonawca nie będzie uprawniony do dodatkowej płatności, a Zamawiający będzie zwolniony z całej odpowiedzialności w związku z takim roszczeniem. W przeciwnym razie będą miały zastosowanie postanowienia niniejszej Subklauzuli. (…)

W ciągu 42 dni od doręczenia Inżynierowi przez Wykonawcę wszystkich wymaganych przez Inżyniera dokumentów uzasadniających roszczenie i niezbędnych do jego rozpatrzenia, Inżynier przekaże Zamawiającemu propozycje zatwierdzenia lub odrzucenia roszczenia wraz ze szczegółowym uzasadnieniem, celem uzyskania pisemnego uzgodnienia Zamawiającego, zgodnie z subklauzulą 3.1. Inżynier może również zażyczyć sobie od Wykonawcy dalszych szczegółowych informacji uzasadniających roszczenie.

Zamawiający podejmie decyzję w terminie 90 dni od dnia doręczenia stanowiska Inżyniera Kontraktu wraz z wszystkimi wymaganymi dokumentami i informacjami. Zamawiający jest uprawniony do żądania od Inżyniera Kontraktu lub Wykonawcy dalszych niezbędnych informacji. Przedstawienie żądania przez Zamawiającego przerywa bieg 90-dniowego terminu (…).

( dowód: Warunki Szczególne Kontraktu, k. 209-271, Warunki Ogólne Kontraktu, k. 468-535)

Załącznikiem do umowy był również „Program Funkcjonalno – Użytkowy” dla zadania „Projekt i budowa drogi ekspresowej (...) O. – O. A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia”, w którym w pkt 1.4.1.11.5 wskazano, że „należy wykonać koncepcję, a następnie wybudować System Zarządzania Ruchem dla całej O. S.. W Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem należy uwzględnić realizację kompleksowych i skoordynowanych scenariuszy organizacji ruchu – punktowych, odcinkowych i sieciowych – realizujących poniższe cele zarządzania ruchem: bezpieczeństwo ruchu drogowego, upłynnienie ruchu, poprawa komfortu podróżowania, minimalizacja zatorów drogowych, redukcja czasów przejazdu i ograniczenie emisji hałasu i CO ^{( 2)} (ochrona środowiska).

Koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem należy uzgodnić z Zamawiającym, a następnie wykorzystać przy opracowywaniu Projektu Budowlanego. Należy zrealizować System Zarządzania Ruchem na podstawie powyższej Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem w porozumieniu i ścisłej współpracy z Zamawiającym i przy uwzględnieniu jego wymagań oraz postanowień Warunków Kontraktu. System Zarządzania Ruchem będzie integralną częścią Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem.

Wykonawca musi wykonać koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem (funkcjonalną, techniczną i informatyczną), która zostanie uzgodniona z Zamawiającym. Koncepcja musi uwzględniać zarówno przyległe odcinki inwestycji oraz sąsiedni układ dróg. Wykonawca przekaże zamawiającemu pełną dokumentację systemów telekomunikacyjnych oraz informatycznych (wraz z pełnym opisem zastosowanych protokołów komunikacyjnych) w celu integracji z Krajowym Systemem Zarządzania Ruchem. Wykonawca przekaże Zamawiającemu inwentaryzację wykonanych i zainstalowanych urządzeń.

Rozmieszczenie modułów wdrożeniowych rozproszonych powinno wynikać z parametryzacji sieci drogowej wykonanej przez Oddział i instrukcji rozmieszczenia klas modułów wdrożeniowych w pasie drogowym dostępnej na stronie Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem (…).

Należy zaprojektować i wykonać w miejscach lokalizacji urządzeń (...) (telematyki drogowej) rozwiązania techniczno-konstrukcyjne (np. bramki/furtki w ogrodzeniach), które będą umożliwiały sprawny i bezpieczny dostęp oraz serwis urządzeń zamontowanych w ramach SZR z drogi obsługującej. Systemy telematyki drogowej powinny być projektowane z uwzględnieniem zapisów rozdziału 4a „Inteligentne systemy transportowe” art. 43a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (…). Wykonawca wykona koncepcję i wybuduje System Zarządzania Ruchem zgodnie z wymaganiami dla wykonawców do Koncepcji Zarządzania Ruchem stanowiącym załącznik do niniejszego PFU (zał. 6 TOM V SIWZ).

Jeżeli Koncepcja Systemu Zarządzania Ruchem będzie uwzględniać stacje meteorologiczne należy zrealizować stacje meteorologiczne według wytycznych zespołu ds. Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem”.

Zgodnie z pkt 2.1.14.4 PFU „należy wykonać koncepcję oraz wybudować System Zarządzania Ruchem dla całej O. S.. W Koncepcji Systemu (...) Ruchem należy uwzględnić realizację kompleksowych i skoordynowanych scenariuszy organizacjo ruchu – punktowych, odcinkowych i sieciowych – realizujących poniższe cele zarządzania ruchem: bezpieczeństwo ruchu drogowego, upłynnienie ruchu, poprawa komfortu podróżowania, minimalizacja zatorów drogowych, redukcja czasów przejazdu, ograniczenie emisji i hałasu CO2 (ochrona środowiska).

W Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem należy wziąć pod uwagę Plan Działań Ratowniczych, o którym mowa w punkcie 2.1.9. Przy opracowaniu Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem należy rozważyć co najmniej scenariusze: zmiany poziomu swobody ruchu, zmiany struktury rodzajowej ruchu, wystąpienia zdarzeń drogowych (śliskość nawierzchni, prace drogowe, kierowcy jadący „pod prąd”, ograniczona widoczność, niespodziewany koniec kolejki, trudne warunki pogodowe, zamknięcie drogi, zamknięcie poszczególnych pasów ruchu, a także całej jezdni).

Przy opracowaniu Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem należy wziąć pod uwagę zastosowanie następujących funkcji w perspektywie odcinka, węzła i sieci drogowej (…). Koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem należy uzgodnić z Zamawiającym, a następnie wykorzystać przy opracowywaniu Projektu Budowlanego. Należy zrealizować System Zarządzania Ruchem na podstawie powyższej Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem w porozumieniu i ścisłej współpracy z Zamawiającym i przy uwzględnieniu jego wymagań oraz postanowień Warunków Kontraktu. System Zarządzania Ruchem będzie integralną częścią Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem i musi posiadać dokumentację sposobu wymiany danych z zewnętrznymi systemami w zakresie opisu protokołów komunikacyjnych, w sposób pozwalający na zintegrowanie się z wykonywanym systemem.

Wykonawca musi wykonać Koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem (funkcjonalną, techniczną i informatyczną), która zostanie uzgodniona z Zamawiającym. Koncepcja musi uwzględniać zarówno przyległe odcinki inwestycji oraz sąsiedni układ dróg. Wykonawca przekaże Zamawiającemu pełną dokumentację systemów telekomunikacyjnych oraz informatycznych (wraz z pełnym opisem zastosowanych protokołów komunikacyjnych) w celu integracji z Krajowym Systemem Zarządzania Ruchem. Wykonawca przekaże Zamawiającemu inwentaryzację wykonanych i zainstalowanych urządzeń.

„Zamawiający informuje, że tak SZR należy objąć całą O. S. wraz z węzłami.”

Rozmieszczenie modułów wdrożeniowych rozproszonych powinno wynikać z parametryzacji sieci drogowej wykonanej przez Oddział i instrukcji rozmieszczenia klas modułów wdrożeniowych w pasie drogowym dostępnej na stronie Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem (…).

Należy zaprojektować i wykonać w miejscach lokalizacji urządzeń (...) (telematyki drogowej) rozwiązania techniczno-konstrukcyjne (np. bramki/furtki w ogrodzeniach), które będą umożliwiały sprawny i bezpieczny dostęp oraz serwis urządzeń zamontowanych w ramach SZR z drogi obsługującej.

Systemy telematyki drogowej powinny być projektowane z uwzględnieniem zapisów rozdziału 4a „Inteligentne systemy transportowe” art. 43a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (…).

Wykonawca wykona koncepcję i wybuduje System Zarządzania Ruchem zgodnie z wymaganiami dla wykonawców do Koncepcji Zarządzania Ruchem stanowiącymi załącznik do [przedmiotowego] PFU (zał. 6 TOM V SIWZ).

Jeżeli Koncepcja Systemu Zarządzania Ruchem będzie uwzględniać stacje meteorologiczne, należy zrealizować stacje meteorologiczne według wytycznych zespołu ds. Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem.

( dowód: Program Funkcjonalno-Użytkowy, k. 537-612v)

Pismem z 9 października 2017 r. powódka przedłożyła pozwanej do przeglądu Koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem. W odpowiedzi z 31 października 2017 r. Kierownik Projektu działający w imieniu Zamawiającego wniósł swoje uwagi. Następnie, w dniu 6 listopada 2017 r., Wykonawca zwrócił się do Inżyniera Kontraktu z prośbą o przedstawienie informacji na temat terminu wyłonienia przez inwestora wykonawcy Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem. Powódka w piśmie tym wskazała, że są to informacje istotne z punktu widzenia zaplanowania przez Wykonawcę zadań związanych z umożliwieniem „Wykonawcy KSZR” lub jego podwykonawcom prac, o których mowa w subklauzuli 1.1.2.12 warunków szczegółowych Kontraktu oraz udostępnieniem powyższym podmiotom terenu pod roboty związane z realizacją krajowego Systemu Zarządzania Ruchem. W odpowiedzi na powyższe pismo, w dniu 27 listopada 2017 r. pozwana wyraziła stanowisko, że „w zakresie Systemu Zarządzania Ruchem Wykonawca winien postępować zgodnie z zapisami PFU pkt 2.1.14.4. System Zarządzania Ruchem”.

W dniu 1 lutego 2018 r. na podstawie subklauzuli 20.1 (roszczenia wykonawcy) w związku z subklauzulą 1.9 (błędy w wymaganiach zamawiającego) oraz w związku z subklauzulą 8.4 (przedłużenie czasu na ukończenie lub zmianę wykonania wymaganej minimalnej ilości wykonania) Warunków Szczegółowych Kontraktu powódka powiadomiła pozwanego o wystąpieniu okoliczności powodującej powstanie roszczenia, w następstwie którego Wykonawca jest uprawniony dochodzić wydłużenia czasu na ukończenia, zmiany wykonania wymaganej minimalnej ilości wykonania (Kamieni Milowych nr 1, 2 i 3) oraz dodatkowej płatności.

W odpowiedzi na powyższe, Inżynier Kontraktu w piśmie z 12 lutego 2018 r. wezwał Wykonawcę do przedstawienia skorygowanej koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem w terminie 21 dni od daty otrzymania pisma. Ponadto, wskazano tam, że System Zarządzania Ruchem i mająca stanowić podstawę jego wykonania Koncepcja Systemu Zarządzania Ruchem wchodzą w zakres kontraktowych obowiązków Wykonawcy i nie ma podstaw dla zwłoki. W dalszej części pisma Inżynier Kontraktu wyjaśnił, że moment przystąpienia do realizacji Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem pozostaje bez wpływu na zakres obowiązków Wykonawcy określonych w Kontrakcie i ma on znaczenie wyłącznie w zakresie obowiązków współdziałania, o jakim mowa w subklauzuli 4.6 Warunków Szczegółowych Kontraktu.

Pismem z 20 lutego 2018 r. powódka wystąpiła do Inżyniera Kontraktu z roszczeniem o przedłużenie o przedłużenie czasu na ukończenie, bez określenia okresu, o który miałby zostać przedłużony ten czas, a także z roszczeniem o zmianę wykonania wymaganej minimalnej ilości wykonania, gdzie również nie określono wysokości roszczenia oraz z roszczeniem o dodatkową płatność bez wskazania kwoty. W uzasadnieniu ww. roszczeń powódka wskazała, że w ramach budowy nowych odcinków dróg następuje realizacja Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, a nie budowa Systemu Zarządzania Ruchem, a zgodnie z postanowieniami WSK prace te ma wykonać podmiot trzeci wyłoniony przez Zamawiającego w drodze odrębnego postępowania przeprowadzonego w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych. Z tego też względu, jak wskazała powódka, nie występują dwa odrębne od siebie systemy – System Zarządzania Ruchem oraz Krajowy System Zarządzania Ruchem, lecz jeden zintegrowany system. Powódka wyjaśniła również, że urządzenia dostarczone i zamontowane przez podmiot trzeci na podstawie Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem będą stanowiły integralną część KSZR. Uzasadniając swoje roszczenia powódka powołała się również na hierarchię dokumentów stanowiących integralną część Kontraktu, zgodnie z którą postanowienia Warunków Szczególnych Kontraktu powinny być intepretowane przed zapisami Programu Funkcjonalno-Użytkowego. Z uwagi na istniejącą, w ocenie powódki, niespójność pomiędzy treścią Warunków Szczególnych Kontraktu a Programem Funkcjonalno-Użytkowym w zakresie wykonania elementów wchodzących w skład Systemu Zarządzania Ruchem, pierwszeństwo należy nadać zapisom Warunków Szczególnych Kontraktu. W uzasadnieniu do roszczenia, powódka przywołała również treść art. 29 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym do obowiązków Zamawiającego należy opisanie przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący. Ponowne pismo zawierające ww. roszczenia powódka przesłała pozwanej w dniu 24 kwietnia 2018 r.

Pismem z 8 marca 2018 r. Zamawiający stwierdził, że przedłożona wersja Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem jest niezgodna z warunkami Kontraktu i nie jest gotowa do odbioru.

W piśmie z 7 maja 2018 r. Zamawiający przekazał pismo Naczelnika Wydziału Dróg i Sieci Drogowej, w którym stwierdzono, że poprawiona wersja koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem dla odcinka obwodnicy S. została zaakceptowana.

( dowód: pismo z 9 października 2017 r., k. 273, pismo z 31 października 2017 r., k. 275-276, pismo z 6 listopada 2017 r., k. 278, pismo z 27 listopada 2017 r., k. 280, pismo z 1 lutego 2018 r., k. 297-298, pismo z 12 lutego, k. 300, pismo z 20 lutego, k. 302-307, pismo z 8 marca 2018 r., k. 309-310, pismo z 24 kwietnia, k. 236-332, pismo z 7 maja 2018 r., k. 334-338)

W następnych pismach z 25 czerwca 2018 r., 25 lipca 2018 r. oraz z 23 sierpnia 2018 r. powódka oświadczyła, ze podtrzymuje swoje poprzednie roszczenia przejściowe składając ich rewizję, w której dokonała aktualizacji stanu faktycznego związanego z koniecznością wykonania elementów wchodzących w skład Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem przez Wykonawcę.

Pismem z 24 sierpnia 2018 r. Inżynier Kontraktu wskazała, że oczekuje od Wykonawcy jednoznacznej informacji w przedmiocie planowanej realizacji robót objętych Koncepcją i Projektem w zakresie wykonania prac związanych z Systemem Zarządzania Ruchem. Inżynier zarzucił Wykonawcy nadinterpretację zapisów subklauzul 1.1.2.12 i 4.6. WSK. W odpowiedzi z 5 września 2018 r. powódka wskazała, że Zamawiający próbują obciążyć ją dodatkowymi obowiązkami w zakresie SZR, które nie znajdują potwierdzenia w treści kontraktu.

W dniu 13 listopada 2018 r. Wykonawca skierował do Inżyniera Kontraktu pismo, w którym dokonano podsumowania dotychczasowego stanowiska. W ocenie wykonawcy do zakresu jego obowiązku należy wyłącznie realizacja jednego elementu Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem – nadajnika CB, moduł (...) w km 201+603 jezdnia lewa, 1 sztuka. W odpowiedzi z 14 listopada 2018 r. Inżynier Kontraktu wyjaśnił, że Wykonawca jest zobowiązany do zaprojektowania i wykonania Systemu Zarządzania Ruchem w odniesieniu do całej O. S. w myśl zapisów Programu Funkcjonalno-Użytkowego.

( dowód: pismo z 25 czerwca 2018 r., k. 356-362, pismo z 25 lipca 2018 r., k. 363-370, pismo z 23 sierpnia 2018 r., k. 371-378, pismo z 24 sierpnia 2018 r., k. 380-381, pismo z 5 września 2018 r., k. 383-385, pismo z 13 listopada 2018 r., k. 401-403, pismo z 14 listopada 2018 r., k. 405-406)

Pismem z 3 lipca 2019 r. powódka zgłosiła do Inżyniera Roszczenie ostateczne nr 4: Wykonanie KSZR o dodatkową płatność w wysokości 5.512.567,95 zł netto. Kwota roszczenia ostatecznego została oszacowana na podstawie Projektu Technologicznego Systemu Zarządzania Ruchem oraz z uwzględnieniem narzutu w wysokości 21,84%. Narzut ów związany był z odpowiedzialnością Wykonawcy za realizację całego Kontraktu w określonym czasie i jakości, jak również za koordynację wszystkich Podwykonawców na placu budowy i dostawę materiałów. Ww. narzut obejmował również koszty Zarządu Wykonawcy, koszty ogólne budowy, w tym również koszty obsługi gwarancyjnej , finansowania, ryzyka i zysk.

Pismem z 4 lipca 2019 r. Inżynier wezwał Wykonawcę do wyjaśnienia przedmiotowego Roszczenia w zakresie wyliczeń żądanej kwoty oraz nieścisłości dotyczących przedłożonych wyliczeń. Powódka przystąpiła do wykonywania spornego zakresu prac z zastrzeżeniem zwrotu w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c.

( dowód: pismo z 3 lipca 2019 r., k. 628-636, pismo z 4 lipca 2019 r., k. 932-933)

W dniu 10 maja 2019 r. powódka zawarła ze spółką (...). (...) sp. j. umowę o podwykonawstwo nr (...), której przedmiotem była m.in. przebudowa kanału technologicznego. W dniu 6 kwietnia 2020 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem były m.in. następujące prace: budowa zasilań urządzeń infrastruktury technicznej SZR z ZK 1, budowa zasilań urządzeń infrastruktury technicznej SZR z 3ST, budowa zasilań urządzeń infrastruktury technicznej SZR z 2 ST, budowa studni kablowych, budowa rurociągu K., budowa rurociągu K. oraz budowa rurociągu – przewiert. Dodatkowo, powódka zleciła spółce (...) w formie zlecenia nr (...) z 6 kwietnia 2020 r. montaż słupów bezpiecznych pod kamery na budowie II jezdni obwodnicy S..

( dowód: umowa z 10 maja 2019 r. z załącznikami, k. 829-851, Aneks nr (...) z 6 kwietnia 2020 r. z załącznikiem, k. 853-855)

Spółka (...) sp. j. wykonała w całości wyżej opisany zakres prac i wystawiła faktury nr (...) z 2 września 2019 r., nr (...) z 8 października 2019 r., nr (...) z 27 listopada 2019 r., nr (...) z 20 marca 2020 r., nr (...) z 30 kwietnia 2020 r., nr (...) z 29 maja 2020 r. oraz nr (...) z 30 kwietnia 2020 r. na łączną kwotę 2.920.853,45 zł brutto, którą powódka zapłaciła.

( dowód: faktury: nr (...) z 2 września 2019 r., k. 884, płatność przejściowa, k. 885, nr (...) z 8 października 2019 r., k. 887, płatność przejściowa, k. 888, nr (...) z 27 listopada 2019 r., k. 890, płatność przejściowa, k. 891, nr (...) z 20 marca 2020 r., k. 893, płatność przejściowa, k. 894, nr (...) z 30 kwietnia 2020 r., k. 896, płatność przejściowa, k. 897, nr (...) z 29 maja 2020 r., k. 899, płatność przejściowa, k. 900 oraz nr (...) z 30 kwietnia 2020 r., k. 902)

Powódka zawarła również w dniu 10 lutego 2020 r. umowę o podwykonawstwo nr (...) z konsorcjum składającym się z (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., G. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...), (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. j. Przedmiotem ww. umowy był szereg prac związanych z wykonaniem Systemu Zarządzania Ruchem, których zakres został wyszczególniony w Załączniku nr 1. Konsorcjum wykonało w całości zlecone roboty oraz dodatkowo poniosło koszt zastosowania folii III generacji na znakach (...), w związku z czym wystawiło faktury nr (...) z 21 maja 2020 r., nr (...) z 1 lipca 2020 r., nr (...) z 4 sierpnia 2020 r., nr (...) z 20 października 2020 r. oraz nr (...) z 4 września 2020 r. na łączną kwotę 4.274.478,34 zł brutto, która powódka zapłaciła.

( dowód: umowa z 10 lutego 2020 r. z załącznikiem, k. 857-882, faktury nr (...) z 21 maja 2020 r., k. 904, płatność przejściowa, k. 905, nr (...) z 1 lipca 2020 r., k. 907, płatność przejściowa, k. 908, nr (...) z 4 sierpnia 2020 r., k. 910, płatność przejściowa, k. 911, nr (...) z 20 października 2020 r., k. 913, płatność przejściowa, k. 914 oraz nr (...) z 4 września 2020 r., k. 916)

Łączny koszt wynagrodzenia podwykonawców SZR wyniósł 7.195.331,79 zł brutto. Pismem z 28 maja 2020 r. Wykonawca przekazał Inżynierowi zaktualizowaną wycenę Roszczenia nr 4.

( dowód: pismo z 28 maja 2020 r., k. 936-938)

Pozwany odebrał roboty dotyczące Systemu Zarządzania Ruchem w dniu 29 września 2020 r. bez uwag. Pozwany nie uiścił na rzecz powódki wskazanego wyżej wynagrodzenia.

( dowód: protokół z przeprowadzenia technicznych testów eksploatacyjnych SZR, k. 918-919, zeznania świadków: Ł. B. (k. 931v-932v), E. B. (1037-1038v, A. D. (1038v-1039v), E. C. (k. 1039v-1040) oraz M. Z. (k. 1040-1040v),)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów złożonych w niniejszej sprawie, które Sąd w całości uznał za wiarygodne, gdyż ich rzetelność i prawdziwość nie były przez strony kwestionowane, a okazały się być dopuszczonymi jako dowody niezbędne do ustalenia stanu faktycznego oraz na okoliczności uznane przez Sąd za bezsporne, bowiem albo zostały przez strony wprost przyznane albo też ich zaprzeczenie nie zostało przez stronę dostatecznie udowodnione, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie art. 229 i 230 k.p.c.

Oceniając zeznania przesłuchanych w spawie świadków, tj. Ł. B. (k. 931v-932v), E. B. ( (...)-1038v, A. D. (1038v-1039v), E. C. (k. 1039v-1040) oraz M. Z. (k. 1040-1040v), należało dać im wiarę w zakresie, w jakim świadkowie przytaczali okoliczności faktyczne ustalone dodatkowo na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie. Nie mogły natomiast stanowić podstawy ustaleń faktycznych opinie dotyczące zakresu robót wynikających z umowy o roboty budowlane oraz interpretacje dokonane przez świadków postanowień dokumentów kontraktowych. Przeprowadzenie takiej analizy należało bowiem do kompetencji Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę. Za niewiarygodne należało uznać zeznania E. B., który twierdził, że powódka zobowiązana była jedynie do zaprojektowania koncepcji Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, co miał potwierdzić również przedstawiciel Zamawiającego. Z ustaleń Sądu wynikało bowiem bezsprzecznie, że zakresem prac ujętych w kontrakcie była zaprojektowanie i wykonanie Systemu Zarządzania Ruchem. Z kolei, za nieprzydatne do ustalenia stanu faktycznego okazały się zeznania M. K. (k. 1039v), ponieważ świadek nie miał wiedzy na temat wykonywania kontraktu, bowiem z uwagi na stan zdrowia przerwał pracę w powodowej spółce.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ostatecznie, powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego zapłaty 9.205.900,44 zł tytułem dodatkowego wynagrodzenia za wykonanie czynności nieobjętych zawartą przez strony umową. W ocenie powódki roszczenie o zapłatę znajduje uzasadnienie zarówno w postanowieniach przedmiotowej umowy, jak i w przepisach powszechnie obowiązujących. Powódka, zgłaszając swoje roszczenie pozwanemu powołała się na postanowienia subklauzuli 1.9 Warunków Szczególnych Kontraktu, określającej błędy w wymaganiach zamawiającego. W razie nieuwzględnienie podstaw odpowiedzialności kontraktowej, powódka jako alternatywę wskazała art. 405 k.c.

W dniu 26 maja 2017 r. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, reprezentowany przez (...) Oddział w B. (jako Zamawiający) zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (jako Wykonawcą) umowę o numerze (...) (...), której przedmiotem było wykonanie zadania pod nazwą „Projekt i budowa drogi ekspresowej (...) O. – O. A., odcinek: obwodnica S., II jezdnia”.

W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że na Umowę składają się m.in. następujące dokumenty, które stanowią jej integralną część i będą interpretowane w następującej kolejności: Akt Umowy z 26 maja 2017 r. (pkt 1), Warunki Szczególne Kontraktu (pkt 3), Warunki Ogólne Kontraktu (pkt 4), Program Funkcjonalno – Użytkowy wraz z załącznikami (pkt 5), jak i Oferta Wykonawcy wraz z załącznikami (pkt 7).

W Warunkach Szczególnych Kontraktu w subklauzuli 1.1.1.5 określono Wymagania Zamawiającego w następujący sposób: „Tam gdzie Warunki Kontraktu odnoszą się do „Wymagań Zamawiającego” należy rozumieć „Program Funkcjonalno-Użytkowy wraz z załącznikami”. Program Funkcjonalno-Użytkowy oznacza dokument tak zatytułowany i włączony do Umowy, zawierający opis przedmiotu zamówienia zgodnie z Prawem zamówień publicznych.”

Z kolei, w subklauzuli 5.1 określono ogólne zobowiązania projektowe, gdzie wskazano, że Wykonawca jest zobowiązany do sporządzenia projektu budowlanego obejmującego Roboty określone w Wymaganiach Zamawiającego (…) oraz wykonania Robót . Dodatkowo, w PFU w pkt 1.4.1.11.5 oraz 2.1.14.4 wskazano, że należy wykonać koncepcję, a następnie wybudować System Zarządzania Ruchem dla całej O. S..

Z powyższych postanowień, w ocenie Sądu, bezsprzecznie wynika, że zakres prac objętych umową polegał na stworzeniu koncepcji a następnie zrealizowaniu Systemu Zarządzania Ruchem dla całej obwodnicy S.. Przy czym, system ten miał stanowić integralną część Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, który jednak stanowił odrębny mechanizm składający się z połączonych lokalnych systemów. Powyższe założenie uzasadnia także postanowienie Programu Funkcjonalno-Użytkowego, w myśl którego „Koncepcję Systemu Zarządzania Ruchem należy uzgodnić z Zamawiającym, a następnie wykorzystać przy opracowywaniu Projektu Budowlanego. Należy zrealizować System Zarządzania Ruchem na podstawie powyższej Koncepcji Systemu Zarządzania Ruchem w porozumieniu i ścisłej współpracy z Zamawiającym i przy uwzględnieniu jego wymagań oraz postanowień Warunków Kontraktu. System Zarządzania Ruchem będzie integralną częścią Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem”.

Powódka twierdziła jednak, że nie była zobowiązana do wykonania Systemu Zarządzania Ruchem, a jedynie do opracowania koncepcji. Zdaniem powódki, po pierwsze, zapisy punktów 1.4.1.11.15 oraz 2.1.14.4 Programu Funkcjonalno – Użytkowego należy interpretować łącznie ze Szczególnymi Warunkami Kontraktu (subklauzulą 1.1.2.12 oraz subklauzulą 4.6), przy czym WSK mają pierwszeństwo przed PFU. Po drugie, zgodnie z postanowieniami PFU System Zarządzania Ruchem ma stanowić integralną część Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, za wykonanie którego odpowiada podmiot trzeci wybrany w trybie odrębnego postępowania przez Zamawiającego. Tymczasem, Zamawiający zamiast wybrać podmiot trzeci odpowiedzialny za wykonanie KSZR, zadania związane z wykonywaniem tego Systemu próbował przerzucić na powódkę. W świetle treści WSK i PFU powódka wskazała na niespójność owych zapisów, które w konsekwencji mogły wprowadzić Wykonawcę w błąd co do zakresu zamówienia. Powódka podniosła również, że interpretacja postanowień WSK i PFU przyjęta przez pozwanego skutkowałby tym, że te same elementy Systemu Zarządzania Ruchem byłyby wykonane przez dwa różne podmioty – na podstawie WSK przez Wykonawcę KSZR, a na podstawie PFU przez powódkę.

W ocenie Sądu powyższa argumentacja jest błędna. Należy przy tym przyznać rację pozwanej, że powódka wybiórczo interpretowała Warunki Kontraktu dotyczące Systemu Zarządzani Ruchem. Krajowy System Zarządzania Ruchem i System Zarządzania Ruchem, który miał być częścią tego pierwszego, nie musiał być wykonany przez jednego Wykonawcę. W celu zintegrowania tych systemów wymagana była realizacja Systemu Zarządzania Ruchem w porozumieniu i ścisłej współpracy z Zamawiającym i przy uwzględnieniu jego wymagań, jednak nadal mogła być realizowana przez dwa podmioty, zaś taki sposób wykonania wynika z komplementarnego odczytania WSK i PFU.

Kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie ma bowiem treść zawarta w subklauzuli 1.1.1.5 Warunków Szczególnych Kontraktu, w której wprost wskazano, że tam gdzie Warunki Kontraktu odnoszą się do Wymagań Zamawiającego należy rozumieć „Program Funkcjonalno-Użytkowy wraz z załącznikami”. A zatem, podnoszona przez powódkę hierarchiczność dokumentów kontraktowych i niższe umiejscowienie Programu Funkcjonalno-Użytkowego, traci wobec powyższego znaczenie w realiach niniejszej sprawy, gdyż strona powodowa nie wykazała by taka sprzeczność zachodziła. Należy przy tym podkreślić, że Sąd nie dostrzegł sprzeczności pomiędzy Warunkami Szczególnymi Kontraktu i Programem Funkcjonalno-Użytkowym. Nie można bowiem z postanowienia, w którym zobowiązano powódkę do współpracy z wykonawcą Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem wyprowadzić wniosku, że elementy tego systemu, stanowiące jednocześnie elementy lokalnego systemu powinny zostać wykonane przez Wykonawcę Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, co tym samym zwalnia powódkę z ich realizacji, skoro z postanowień PFU jednoznacznie wynika, że powódka ma zaprojektować i wybudować SZR. W ocenie Sądu powódka niezasadnie przyjęła, że Krajowy System Zarządzania Ruchem i System Zarządzania Ruchem oznacza to samo. Okoliczność, iż sporne urządzenia wchodzą w skład Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, to nadal zgodnie z Kontraktem obowiązek zaprojektowania i wykonania Systemu Zarządzania Ruchem wraz z elementami składowymi spoczywa na powódce, która miała jedynie umożliwić ich integrację w KZR wykonawcy tego drugiego systemu. Podkreślić wypadnie, iż powódka nie wskazała na żaden zapis WSK który zwalniałby ją z obowiązku wykonania SZR wynikającego z PFU, a tylko taki zapis w myśl hierarchiczności tych dokumentów pozwalałby na przyjęcie, że nie ma takiego obowiązku, w przeciwnym wypadku dokumenty te stanowią integralną część umowy i należy czytać i interpretować je komplementarnie, a nie doszukiwać się sprzeczności.

Zdaniem powódki to błędy w dokumentach Zamawiającego na etapie udzielania przedmiotowego zamówienia doprowadziły do sytuacji, w której pewna część zakresu rzeczowego inwestycji nie podlegała wycenie wykonawców w ramach składanych ofert. Jest to okoliczność, za którą odpowiedzialność ponosi pozwany. W ocenie powódki wykonanie tablic L. o zmiennej treści, tablic pryzmatycznych o zmiennej treści, punktów automatycznej detekcji zdarzeń, kamer CCTV, stacji meteorologicznej, zdalnych czujników stanu nawierzchni, stacji pomiaru ruchu i konstrukcji wyporczych nie należały do obowiązków Wykonawcy wynikających z Umowy, a wykonać je miał podmiot trzeci wyłoniony przez Zamawiającego w drodze odrębnego przetargu. W związku z powyższym, zdaniem powódki ww. zakres prac stanowił roboty dodatkowe, a wynagrodzenie uregulowane w umowie nie obejmowało wykonania ww. elementów Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem. Tym samym, Wykonawcy za ich wykonanie należy się wynagrodzenie dodatkowe dochodzone w przedmiotowym postępowaniu. Powódka stwierdziła bowiem, że z postanowień zawartych w subklauzulach 1.1.4.1(b) i 1.1.5.4 WSK Zaakceptowana Kwota Kontraktowa brutto obejmuje wynagrodzenie m.in. za wykonanie Robót, których obowiązek wykonania wynikał z Kontraktu. A contrario za roboty nieobjęte Kontraktem Wykonawca powinien otrzymać wynagrodzenie dodatkowe.

Nie sposób zgodzić się z tą argumentacją. Skoro bowiem zakres spornych robót objęty był postanowieniami kontraktu, to cena ryczałtowa, jaką strony ustaliły, pokrywała prace wykonane przez podwykonawców zatrudnionych na zlecenie powódki. Powódka na etapie składania oferty znała postanowienia PFU, znała obowiązki zeń wynikające w tym zakresie zaprojektowania i wybudowania SZR i twierdzenia, że nie uwzględniła ich w swej ofercie nie znajdują podstaw faktycznych.

W rezultacie powyższych ustaleń bez znaczenia pozostają rozważania dotyczące trybu zgłoszenia roszczenia ostatecznego przez powódkę oraz wysokości ustalenia dodatkowych kosztów i ewentualnych ograniczeń wynikających z umowy w określeniu wynagrodzenia.

Należy również odnieść się do ewentualnej podstawy zgłoszonego roszczenia, tj. odpowiedzialności pozwanego na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących.

Roszczenie powódki o zapłatę – w jej ocenie – spełnia wszystkie przesłanki, o których mowa w art. 405 i 410 k.c. do żądania zwrotu od pozwanego bezpodstawnego wzbogacenia. Wykonane przez powódkę prace nie wynikały z obowiązków kontraktowych Wykonawcy, a tym samym powódka spełniła świadczenie do którego nie była zobowiązana. Pozwany uzyskał więc z tego tytułu korzyść majątkową w postaci zaoszczędzonych kosztów, które musiałby ponieść tytułem wynagrodzenia za te prace. Tym samym, przedmiotowe roszczenie, objęte zmienionym powództwem, uzasadnione jest również na podstawie art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Aby zachodziła możliwość zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, musi wystąpić sytuacja, w której jeden uczestnik obrotu, po pierwsze otrzymuje korzyść, po drugie, korzyść, której dotyczy art. 405 k.c., musi być uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju. Jest tak wówczas, gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 listopada 1998 roku w sprawie III CKN 18/98 LEX nr 479355). Dla zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia istotnym jest jedynie, by nastąpiło przesunięcie korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 1998 roku w sprawie II CKN 58/98, LEX nr 55389).

Dodatkowo należy podzielić w pełni pogląd zaprezentowany przez Sąd Najwyższy, w którym przyjęto, że dla istnienia bezpodstawnego wzbogacenia w rozumieniu art. 405 k.c. nie ma znaczenia wina wzbogaconego lub jakakolwiek inna forma jego uchybienia lub zaniedbania, bezprawność ani związek przyczynowy w ujęciu art. 361 § 1 k.c. (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 28 kwietnia 1999 r., sygn. akt I CKN 1128/97). Dla istnienia bezpodstawnego wzbogacenia nie ma znaczenie ani wiedza, ani wola osoby wzbogaconej, a do bezpodstawnego wzbogacenia może dojść nawet wbrew woli tej osoby (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 2002 r., sygn. akt V CKN 641/00, LEX nr 54331), natomiast zdarzenie prowadzące do wzbogacenia (i jednocześnie zubożenia) może polegać na jednej czynności faktycznej lub prawnej, ale może się na nie również składać kilka wzajemnie ze sobą powiązanych czynności dokonanych przez zubożonego, wzbogaconego lub przez osoby trzecie (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 22 listopada 2006 r., sygn. akt V CSK 289/06, LEX nr 391791).

Celem roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 13 maja 1988 r., sygn. akt III CRN 83/88, OSNCP 1989, nr 5, poz. 84, OSPiKA 1989, z. 7-12, poz. 149, PiP 1990, z. 5, s. 114).

Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mogą być stosowane, jeśli nie da się zmieścić robót dodatkowych w stosunku zobowiązaniowym i wynikły one z okoliczności, których w momencie zawierania umowy nie dało się przewidzieć. Jeżeli zatem wykonawca wykonał konieczne roboty niewskazane w umowie może domagać się od inwestora zapłaty na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Należy przyznać więc rację stronie powodowej, że okoliczność, że wykonawca na żądanie pozwanego wykonał roboty dodatkowe o wartości przekraczającej wynagrodzenie umowne, bez wykorzystania trybu przewidzianego w umowie, nie pozbawia go możliwości domagania się zapłaty za te roboty na podstawie art. 405 k.c. w zakresie przekraczającym powyższą wartość.

Nie sposób jednak przyjąć tego stanowiska jako odpowiadającego okolicznościom ustalonym przez Sąd w niniejszej sprawie. Jak już wskazano powyżej, powódce nie udało się wykazać, że sporne prace nie były objęte zakresem Kontraktu, co w konsekwencji powoduje, że powódka jako podmiot zobowiązany do ich wykonania na podstawie zawartej przez strony umowy, nie może skutecznie dochodzić zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie przepisów regulujących bezpodstawne wzbogacenie.

Skoro zatem niezasadne okazało się żądanie wynagrodzenia za wykonany zgodnie z umową zakres prac, stanowiące wynagrodzenie zapłacone podwykonawcom, za niezasadne należało również uznać żądanie zasądzenia kwoty 1.571.460,46 zł narzutu. Powyższy wniosek znajduje również swoje uzasadnienie w postanowieniach kontraktowych. Zgodnie bowiem z subklauzulą 1.1.4.3, która przewiduje procentowe ograniczenie dodatkowych kosztów (0,007%) lub – w dwóch przypadkach – definiuje koszt jako wszelkie uzasadnione i w należyty sposób udokumentowane wydatki poniesione przez Wykonawcę bezpośrednio na Placu Budowy, bez narzutów i innych obciążeń, (…) z wyłączeniem zysku. Oznacza to, że nawet w kwalikowanej postaci kosztu, wydatki te nie mogą być powiększone o jakiekolwiek dodatkowe narzuty lub inne obciążenia. Omawiana subklauzula zawiera również postanowienie, według którego uprawnienie Wykonawcy do uzyskania ww. Kosztu wyczerpuje wszelkie roszczenia Wykonawcy z tytułu zdarzeń określonych w Kontrakcie zarówno w zakresie roszczeń odszkodowawczych, jak i roszczeń o zwiększenie wynagrodzenia. Wykonawca nie jest w szczególności uprawniony do dochodzenia odszkodowania przekraczającego wartość Kosztu.

Końcowo wypadnie wskazać, iż strona powodowa nie podtrzymywała pierwotnie zgłoszonego roszczenia o ustalenie, jednakże nie cofnęła pozwu w tym zakresie, w konsekwencji Sąd nie pytał o zgodę pozwanego na taką czynność i brak było podstaw do umorzenia postępowania w tej części. Za ukształtowany w orzecznictwie należy uznać pogląd, zgodnie z którym w sytuacji kiedy powodowi przysługuje dalej idący środek ochrony jego praw, nie ma on interesu prawnego w dokonaniu ustalenia w rozumieniu art. 189 k.p.c.

Istnienie interesu prawnego jest podstawową i pierwszoplanową przesłanką podlegającą badaniu w procesie toczącym się na podstawie art. 189 k.p.c. Zatem przed przystąpieniem do merytorycznego badania przesłanek obowiązku kwestionowanego przez powoda, Sąd powinien w pierwszej kolejności ocenić, czy w okolicznościach rozpoznawanej sprawy powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia wskazanego prawa. Natomiast w przypadku negatywnej oceny twierdzeń strony powodowej o potrzebie skorzystania z powództwa o ustalenie, zbędne stawało się rozważanie, czy prawo wskazywane w pozwie było nieważne.

Ustawa nie zawiera legalnej definicji interesu prawnego. W nauce i orzecznictwie interes prawny definiowany jest jako prawna potrzeba wynikającą z określonej sytuacji powoda, która zagraża naruszeniem uprawnień mu przysługujących bądź też stwarza wątpliwość co do ich istnienia czy realnej możliwości ich realizacji. Akcentuje się w tym kontekście, że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Interes prawny istnieje zatem tylko wtedy, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Jakkolwiek formułowane, zwłaszcza w nowszym orzecznictwie, dyrektywy interpretacyjne podkreślają konieczność pojmowania interesu prawnego w kontekście prawa do sądu, w sposób elastyczny, z uwzględnieniem celowościowej wykładni tego pojęcia, to zarazem w orzecznictwie przyjmuje się, że nie można mu nadawać znaczenia abstrakcyjnego, z odwołaniem do ogólnej tylko potrzeby np. uporządkowania stanu prawnego przez wyeliminowanie wadliwej czynności z obrotu (patrz np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 kwietnia 2020 r., sygn. akt I ACa 622/18, LEX nr 3044775).

Opisane w art. 189 k.p.c. powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki merytoryczne: a zatem istnieje i jest wykazany interes prawny w żądaniu ustalenia oraz zostanie wykazana prawdziwość twierdzeń powoda co do prawa (stosunku prawnego) objętego żądaniem ustalenia. Pierwsza z nich określana jest jako przesłanka skuteczności, druga zaś jako przesłanka zasadności powództwa (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 19 listopada 1996 r., III CZP 115/96, OSNC 1997/4/35). Obie przesłanki muszą być spełnione, aby powództwo mogło zostać uwzględnione. Stwierdzenie braku interesu prawnego, który jak wskazano powyżej powinien być poddany badaniu w pierwszej kolejności, daje wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa, w istocie czyniąc bezprzedmiotową pozostałą analizę. Trzeba przy tym zaznaczyć, że uznanie interesu prawnego za materialnoprawną przesłanką powództwa powoduje, że sąd ma obowiązek zbadania z urzędu, czy istnieje on w danej sprawie.

Sąd Okręgowy wyjaśnia przy tym, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Uwzględnić należy sytuację prawną żądającego, ocenianą w płaszczyźnie zarówno obecnych, jak i przyszłych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych z jego udziałem. Przyjmuje się jednolicie, że interes prawny istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Interes prawny może być rozumiany jako potrzeba prawna wynikająca z określonej sytuacji prawnej w przypadku, gdy powstała sytuacja grożąca naruszeniem prawa przysługującego uprawnionemu, bądź też powstała wątpliwość co do jego istnienia i nie należy go ponadto utożsamiać z interesem jedynie ekonomicznym. Interes prawny jest kategorią obiektywną, zatem pod jego pojęciem należy w procesie rozumieć potrzebę uzyskania wyroku odpowiedniej treści, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej. Musi to być jednak potrzeba obiektywna w świetle obowiązujących przepisów, to jest rzeczywiście istniejąca i uzasadniona potrzeba udzielenia ochrony prawnej w wyniku ustalenia istnienia (nieistnienia) prawa lub stosunku prawnego, a nie tylko wynikająca z subiektywnego zapatrywania strony, które nie decyduje o prawnym charakterze interesu. Interes prawny wyraża się wówczas w usunięciu stanu niepewności. Nie może to być interes tylko hipotetyczny, subiektywnie pojmowany przez powoda.

Ocena istnienia interesu prawnego po stronie powoda powinna uwzględniać jego cel i istotę w okolicznościach konkretnej sprawy, a przede wszystkim, czy istnieje możliwość uzyskania ochrony w drodze innego powództwa. W niniejszej sprawie istnieje taka możliwość, a mianowicie ocena zawartej umowy powinna dokonać się w postępowaniu o zapłatę. Skuteczne powołanie się na interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. wymaga wykazania przez powoda, że wyrok wydany w tego rodzaju sprawie wywoła takie konsekwencje prawne w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie, nie będzie budziła wątpliwości, co spowoduje w konsekwencji, że zostanie usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości.

W niniejszej sprawie powód wystąpił z dalej idącym roszczeniem o zapłatę, którego przesłanką było ustalenie braku obowiązku wykonania SZR, którego to ustalenia domaga się powód w pierwotnie zgłoszonym roszczeniu. Nie sposób więc przyjąć, iż ma on nadal interes prawny w żądaniu ustalenia treści stosunku prawnego w ramach którego wykonał kwestionowane przez siebie roszczenie jak i wniósł o zapłatę wynagrodzenia za nie.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 99 w zw. z art. 98 § 3 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Powódka jest stroną przegrywającą sprawę w całości, a zatem w oparciu o powołaną regulację zasadnym było obciążenie jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu poniesionych przez pozwanego. Zgodnie z powołanymi przepisami strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata, które jest nie wyższe niż stawki opłat określone w § 2 pkt. 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

W zakresie nieuiszczonych przez powódkę kosztów procesu tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie w wysokości 68,99 zł, Sąd oparł się na treści art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 1805 ze zm.). Sąd nakazał również pobrać od powódki różnicę w opłacie od zmodyfikowanego powództwa – 100.000 zł (art. 13 ust. 2 ustawy o kosztach, który zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2019 r., poz. 1469, znalazł zastosowanie w niniejszej sprawie). Powyższe rozstrzygnięcie znalazło wyraz w pkt 3 wyroku.

sędzia Piotr Królikowski