Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 26 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant sekretarz sądowy Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa

przeciwko (...) sp. z o.o. w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa na rzecz pozwanego (...) sp. z o.o. w W. kwotę 5 417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt: I C 552/24

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 29 grudnia 2023 roku (data stempla pocztowego – k. 51) Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dalej: KOWR) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) sp. z o.o. w W. (dalej: (...)) kwoty 105 486,13 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty – tytułem nieuiszczonej części opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za rok 2019 nieruchomości oznaczonej jako działka (...) o pow. 23 470 m ^{( 2)}, w obrębie (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. VII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Jako podstawę wysokości dochodzonych roszczeń wskazano wypowiedzenie wysokości stawki procentowej do 3% z 19 grudnia 2003 roku. Powód wniósł także o zasądzenie kosztów postepowania. W zakresie ww. roszczenia powód wnosił o wydanie nakazu zapłaty. Jednocześnie wniósł o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowań toczących się przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawach o sygn. XXIV C 118/09 i XXIV C 124/09 (pozew – kk. 3-7).

Postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2024 roku wydanym pod poprz. sygn. I Nc 39/24 tut. Sąd oddalił wniosek powoda o zawieszenie postępowania. Ponadto Sąd zarządzeniem z tego samego dnia stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty (postanowienie i zarządzenie z 30.04.2024 – k. 55).

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 17 czerwca 2024 roku (data stempla pocztowego – k. 142) pozwany (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (wskazując takie oznaczenie pozwanego jakie prawidłowe) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powództwo jest przedwczesne, albowiem wypowiedzenia z dnia 4 grudnia 2007 roku zostały zakwestionowane w trybie art. 78 ust. 2 u.g.n. i stanowią przedmiot niezakończonych jeszcze prawomocnie spraw sądowych, w związku z którymi powód wnosił o zawieszenie postępowania, a prowadzonych przez:

1)  Sąd Apelacyjny w Warszawie pod sygn. V ACa 270/24 (poprzednio przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. XXIV C 118/09),

2)  Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. I C 96/24 (poprzednio pod sygn. XXIV C 124/09).

(odpowiedź na pozew – kk. 76-80)

Strony na dalszym etapie postępowania, podtrzymywały dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) (poprz. (...) S.A. z siedzibą w G.) był użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w W., obręb ewidencyjny (...), stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 23 470 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie VII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) – w udziale (...) części nieruchomości (okoliczność bezsporna). Następcą prawnym (...) jest (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (wydruk z KRS – kk. 80-83).

Właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa, w imieniu którego prawa i obowiązki właściciela nieruchomości wykonywała ANR (art. 5 ust. 1 ustawy z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Dz.U. 2012, poz. 1187). Na mocy art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z 10 lutego 2017 r. przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz. U. z 2017 roku, poz. 624), KOWR z dniem 1 września 2017 roku z mocy prawa wstąpił w ogół praw i obowiązków zniesionej ANR. Zgodnie z pkt. 3 ustawy KOWR stał się stroną umów i porozumień, których stroną była wcześniej ANR. W konsekwencji to KOWR kontynuuje działalność ANR (następcy Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa) w zakresie gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa z uwzględnieniem regulacji zawartych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego (bezsporne).

Działka ew. nr (...) powstała z podziału działek nr (...) i (...), które to powstały z podziału działek nr (...), (...) i (...), które to powstały w wyniku podziału działki nr (...), powstałej w wyniku podziału działki nr (...), która to powstała z podziału działki nr (...), powstałej z podziału działki nr (...) (okoliczność bezsporna; ponadto decyzje w przedmiocie podziału nieruchomości: decyzja nr (...) z 19.06.2001 – k. 14, decyzja nr (...) z 18.06.2002 – k. 15, decyzja nr (...) z 25.10.2002 – k. 16, decyzja nr (...) z 21.12.2004 – k. 17, decyzja nr (...) z 10.11.2006 – k. 18, decyzja nr (...) z 4.12.2008 – kk. 19-20).

Zawiadomieniem z dnia 20 sierpnia 2001 roku Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział Terenowy w W. (dalej: AWR) zawiadomiła użytkowników wieczystych nieruchomości w W. m.in. w zakresie działki nr (...), z obrębu (...), o łącznej pow. 85,0557 ha, o zmianie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Zastosowana stawka procentowa to 1% ceny nieruchomości ustalonej na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego. Wartość nieruchomości oszacowana była na kwotę 461 571 767 zł (co oznaczało 542,67 zł za 1 m ^{( 2)}; zawiadomienie z 20.08.2001 – kk. 21-21v.).

Pismem z 19 grudnia 2003 roku Agencja Nieruchomości Rolnych (następca prawny AWR, poprzednik prawny KOWR, dalej: ANR) wypowiedziała ówczesnym użytkownikom wieczystym – R. K., (...) SA z siedzibą w G., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. i (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. – nieruchomości o łącznej powierzchni 78,9664 ha, obejmującej m.in. działkę nr (...), w obrębie (...), dotychczasową opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego, ustalając jej wysokość za rok 2004 na kwotę 14 386 177,71 zł, przy zastosowaniu stawki 3%. Cena gruntu stanowiąca podstawę obliczenia opłaty ustalona została na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego i wynosi 479 539 257 zł. Prawomocnym wyrokiem częściowym Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2019 roku, sygn. akt VI ACa 244/15, na skutek apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 października 2014 roku, sygn. III C 158/05, rozstrzygnął, że stawka opłaty rocznej od dnia 1 stycznia 2004 roku dla nieruchomości objętej wypowiedzeniem z dnia 19 grudnia 2003 roku wynosi 3% (wypowiedzenie z 19.12.2003 – k. 22; kopia wyroku SA z 8.04.2019 z uzasadnieniem – kk. 29-38; kopia wyroku z 15.10.2014 ze stwierdzeniem prawomocności – kk. 28-28v.).

Pismami z dnia 4 grudnia 2007 roku ANR wypowiedziała ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2007 roku dotychczasową opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego i oferowała z dniem 1 stycznia 2008 roku nową opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego dla nieruchomości położonych w W.:



o pow. 3,9353 ha oznaczonej jako działka nr (...), obręb (...), w wysokości 1 084 962,21 zł, tj. 3% wartości nieruchomości gruntowej, która to ustalona na dzień 22 marca 2007 roku dla działki nr (...) na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego wynosiła 36 165 407 zł,



o pow. 5,7632 ha, oznaczonej jako działka nr (...), obręb (...), w wysokości 1 588 914,24 zł, tj. 3% wartości nieruchomości gruntowej, która to ustalona na dzień 22 marca 2007 roku dla działki nr (...) na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego wynosiła 52 963 808 zł (wypowiedzenia z 4.12.2007 – k. 26, k. 27).

Na skutek wniosku (...) S.A. z siedzibą w G. z 4 stycznia 2008 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. orzeczeniem z dnia 25 czerwca 2008 roku w sprawie (...) orzekło w przedmiocie ustalenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) z obrębu (...) o pow. 3,9353 ha i ustaliło, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku użytkownik wieczysty obowiązany jest wnosić opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu w kwocie 361 654,07 zł, W uzasadnieniu wskazano, że Kolegium nie podziela stanowiska ANR, zgodnie z którym aktualizacja wysokości stawki procentowej następuje automatycznie, z mocy prawa, a zmianę dotychczasowej stawki procentowej z dotychczasowego 1% na 3% w trybie zastosowanym przez Agencję (bez odrębnego wypowiedzenia dotychczasowej stawki) uznać należy za bezskuteczną (wniosek – kk. 93-96; orzeczenie SKO z 25.06.2008 – kk. 97-98). Na skutek sprzeciwu od orzeczenia SKO złożonego przez ANR, w Sądzie Okręgowym w Warszawie toczy się sprawa pod sygn. XXIV C 124/09 (bezsporne, ponadto pismo powoda z 20.02.2009 w sprawie XXIV C 124/09 – k. 101).

Z kolei wyrokiem z dnia 26 października 2023 roku w sprawie o sygn. XXIV C 118/09 Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił, że wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki oznaczonej jako działka nr (...) z obrębu (...), położonej w W., dzielnica W., o pow. 5,7632 ha, dokonane pismem z dnia 4 grudnia 2007 roku przez ANR, jest bezskuteczne. Wyrok jest nieprawomocny, a sprawa rozpoznawana jest przez Sąd Apelacyjny w Warszawie pod sygn. V ACa 270/24 (wyrok z uzasadnieniem – kk. 84-91v.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów oraz stwierdzenia, iż szereg okoliczności nie stanowiło między stronami przedmiotu sporu. Strony nie kwestionowały tych dokumentów, a Sąd również nie miał podstaw by je podważać z urzędu. Pozostałe dokumenty zostały przez Sąd pominięte, gdyż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, albowiem jest przedwczesne.

Słusznie strona pozwana zauważyła, iż powód w pozwie nie wskazał jednoznacznie i czytelnie, na jakiej dokładnie podstawie faktycznej (tj. na podstawie którego wypowiedzenia opłaty rocznej) dochodzi on swoje roszczenia pieniężnego. Z przedstawionego przez powoda wyliczenia (919 zł/m ² – 542,67 zł/m ² x 3% x 3981/10 000 x 23 470 m ²) można było jednak wyinterpretować, że w oparciu o wypowiedzenia z dnia 7 grudnia 2007 roku wartość nieruchomości został wyliczona wg stawki 919 zł za 1 m ², zaś skoro wartość nieruchomości określona w poprzednim operacie szacunkowym została wyliczona wg stawki 542,67 zł za 1 m ², to powód dochodzi części opłaty rocznej (konkretnie za rok 2019) stanowiącej różnicę między tak wyliczonymi wysokościami opłaty rocznej. Podstawę prawną żądania stanowiły przepisy art. 238 k.c., art. 71 ust. 1 u.g.n., art. 78 ust. 4 u.g.n., art. 17b ust. 1 pkt 2a u.g.n.r. oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2003 r., nr 6, poz. 64).

Podkreślić jednak należy, że obie sprawy, których przedmiotem była aktualizacja opłaty z tytułu użytkowania wieczystego w zakresie działek nr (...) i (...) (z podziału których powstała działka nr (...), której dotyczy przedmiotowe powództwo) nie zostały prawomocnie zakończone. Na skutek sprzeciwu od orzeczenia SKO złożonego przez ANR, w Sądzie Okręgowym w Warszawie toczy się sprawa pod sygn. XXIV C 124/09 dotycząca działki nr (...). Z kolei wyrokiem z dnia 26 października 2023 roku w sprawie o sygn. XXIV C 118/09 Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił, że wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki oznaczonej jako działka nr (...) z obrębu (...), położonej w W., dzielnica W., o pow. 5,7632 ha, dokonane pismem z dnia 4 grudnia 2007 roku przez ANR, jest bezskuteczne. Wyrok jest nieprawomocny, a sprawa rozpoznawana jest przez Sąd Apelacyjny w Warszawie pod sygn. V ACa 270/24. Sprawy te dotyczą wypowiedzenia przez powoda dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej. Postępowanie dotyczące aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste jest postępowaniem o charakterze hybrydowym: administracyjno-cywilistycznym. Wynika to z zamysłu ustawodawcy mającego na celu dostosowanie instytucji aktualizacji opłat do cywilnoprawnego, umownego, charakteru użytkowania wieczystego. Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej może być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli wartość nieruchomości, będącej przedmiotem użytkowania wieczystego, ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, wartością zmienną jest tylko wartość nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty (art. 77 ust. 1 u.g.n.). Zmiana opłaty rocznej odbywa się poprzez wypowiedzenie na piśmie wysokości dotychczasowej opłaty oraz skierowanie do użytkownika wieczystego oferty przyjęcia nowej wysokości opłaty rocznej (art. 78 ust. 1 w/w ustawy). Użytkownik wieczysty może zaakceptować ofertę lub może w terminie 30 dni złożyć do samorządowego kolegium odwoławczego wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości (art. 78 ust. 2 w/w ustawy). Jednocześnie złożenie wniosku do kolegium nie zwalnia z obowiązku uiszczania opłat w dotychczasowej wysokości (art. 78 ust. 4 w/w ustawy). Kolegium wydaje orzeczenie o oddaleniu wniosku lub o ustaleniu nowej wysokości opłaty. Od tego orzeczenia organ oraz użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw do sądu powszechnego. Oznacza to żądanie przekazania sprawy do sądu, a wniosek skierowany do kolegium zastępuje wówczas pozew. Sprzeciw ma charakter anulacyjny, tj. jego wniesienie powoduje, że orzeczenie kolegium traci moc.

Powód jednocześnie wywodził, że roszczenie o zapłatę spornej części opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości (różnicy pomiędzy dotychczasową wysokością a nową wysokością opłaty) jest już wymagalne, albowiem oba prawomocne wyroki sądu, które mają zapaść w przedmiocie ustalenia wysokości tej opłaty, mają mieć jedynie charakter deklaratoryjny, czyli potwierdzający uprawnienie powoda do tej spornej części opłaty. Natomiast pogląd przeciwny oparty na twierdzeniu, że tego typu orzeczenie będzie miało charakter konstytutywny prowadzi do wniosku, że roszczenie o uiszczenie opłaty za użytkowanie wieczyste staje się wymagalne dopiero w chwili uprawomocnienia się takiego wyroku w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. W najnowszym orzecznictwie dominuje ostatecznie ten drugi pogląd, zgodnie z którym orzeczenie wydane w sprawie zainicjowanej wniesieniem sprzeciwu od decyzji SKO dotyczącej ustalenia wysokości opłaty rocznej płaconej przez użytkownika wieczystego ma charakter konstytutywny (por. m. in.: wyrok SN z dnia 18 września 2003 r. sygn. akt I CK 66/02; uchwała SN z dnia 23 czerwca 2005 roku, sygn. akt III CZP 37/05; wyrok SN z dnia 21 marca 2006 r., sygn. akt V CSK 147/05; postanowienie SN z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. akt III CZ 29/13; wyrok SA w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1683/13; postanowienie SN z dnia 10 kwietnia 2014, sygn.. akt I CSK 408/13; wyrok SA w Warszawie z dnia 19 lutego 2019 r., sygn. akt I ACa 211/17; wyrok SA w Warszawie z dnia 13 marca 2019 r., sygn.. akt I ACa 1697/17).

Ww. linia orzecznicza uzasadnia przyjęcie, że skoro prawomocne orzeczenie w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, z której powód wywodzi dochodzone pozwem roszczenie pieniężne, jeszcze nie zapadło, to tak opisane roszczenie nie jest jeszcze wymagalne. Należy podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 czerwca 2005 roku (III CZP 37/05, Legalis nr 68984), zgodnie z którym z cywilnoprawnego charakteru opłaty za użytkowanie wieczyste wynika, że oświadczenie woli organu dotyczące wypowiedzenia dotychczasowej opłaty nie wywiera skutków samo przez się, lecz stanowi ofertę skierowaną do użytkownika wieczystego. Aby oferta ta wywarła skutek prawny, użytkownik wieczysty musi ją przyjąć. Ze względu na cywilnoprawny charakter opłaty za użytkowanie wieczyste nie można uznać, że jednostronne oświadczenie woli organu przewidziane w art. 78 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami wywiera skutek w postaci zmiany treści umowy użytkowania wieczystego. Takie rozumowanie byłoby sprzeczne z istotą stosunku cywilnoprawnego. Do zmiany treści stosunku użytkowania wieczystego wymagane jest przyjęcie oferty przez użytkownika wieczystego, które może być wyraźne (oświadczenie skierowane do podmiotu wypowiadającego wysokość opłaty) lub milczące (niezłożenie wniosku do SKO o ustalenie wysokości opłaty - art. 78 ust. 4 w/w ustawy). W razie wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO wyrok sądu zastępuje takie oświadczenie, a tym samym ma charakter konstytutywny.

Ponadto na konstytutywny charakter orzeczenia w sprawach o ustalenie wysokości opłaty od użytkowania wieczystego wskazuje przepis art. 78 ust. 4 u.g.n., który stanowi, że złożenie wniosku o ustalenie wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste, nie zwalnia z obowiązku wnoszenia opłat rocznych w dotychczasowej wysokości. Ustawodawca wyraźnie wskazuje, jaką część opłaty należy uiszczać. Tym samym skoro ustawowo został wyraźnie wyartykułowany obowiązek płacenia opłaty w pewnej części, to nie istnieje obowiązek płacenia pozostałej, dopóki nie zostanie wydane orzeczenie sądu, które określi jaka wysokość opłaty jest zasadna. Przed prawomocnym orzeczeniem kolegium (sądu) nie wiadomo, czy podwyżka rocznej opłaty jest zasadna i jaka będzie jej wysokość. Nie można uznać, że podmiot wykonujący uprawnienia właścicielskie z tytułu użytkowania wieczystego ma kompetencję, aby ukształtować wysokość opłaty rocznej od użytkowania wieczystego swoim jednostronnym oświadczeniem woli. Użytkowanie wieczyste jest instytucją prawa cywilnego, a podmiot uprawniony do wykonywania uprawnień właścicielskich z tego prawa nie działa w sferze imperium, lecz dominium.

Co oczywiste, skoro tak dochodzone roszczenie, z uwagi na fakt, iż konstytutywne rozstrzygnięcia mające stanowić podstawę do ich dochodzenia nie zostały jeszcze wydane, nie jest jeszcze wymagalne, to nie rozpoczął się bieg terminu ich przedawnienia. Rozpocznie się on dopiero w chwili uprawomocnienia się orzeczeń w sprawach rozpoznawanych przed tut. Sądem pod sygn. XXIV C 118/09 i XXIV C 124/09. Uwzględnienie stanowiska powoda musiałoby ponadto oznaczać, że powództwo dochodzone w niniejszej sprawie jest jednocześnie powództwem o ustalenie, a to przecież sprawy prowadzone przed sądem na skutek sprzeciwów do orzeczeń SKO są sprawami o ustalenie. Oznaczałoby to naruszenie zasady ne bis in idem, którą w polskim prawie cywilnym wyraża art. 199§1 pkt 1 k.p.c.

Podsumowując, żądanie określone w pozwie jest przedwczesne, nie jest jeszcze wymagalne, a wierzytelność objęta żądaniem nie jest znana co do wysokości. Z tych też względów powództwo oddalono, o czym orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98§1, §1 ¹, §3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. Pozwany poniósł koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika (będącego radcą prawnym) w stawce minimalnej 5 400 zł i te kwoty zostały zasądzone od powoda jako przegrywającego sprawę w punkcie II sentencji wyroku.