Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Agencji Uzbrojenia

o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa - Agencji Uzbrojenia na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. kwotę 1.460.355 (jeden milion czterysta sześćdziesiąt tysięcy trzysta pięćdziesiąt pięć) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2023 roku do dnia zapłaty,

II.  ustala, że powód wygrał proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 614/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 03 kwietnia 2023 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P., zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Agencji Uzbrojenia żądała:

1.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.460.355 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od dnia 22 marca 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 21.600 zł wraz z odsetkami przewidzianymi w art. 98 §1 k.p.c. oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż w dniu 19 lipca 2016 r. strony zawarły umowę o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr (...). Na podstawie zawartej umowy – w ramach etapu oznaczonego jako I – powód miał wykonać pracę rozwojową pn. Kontenerowa piekarnia polowa kryptonim (...), w wyniku której powstać miał prototyp piekarni oraz dokumentacja techniczna wyroku. Stosownie do § 1 ust. 2 pkt 1 lit. a umowy, podstawą merytoryczną realizacji pracy rozwojowej stanowiły Założenia Taktyczno-Techniczne (ZTT) pochodzące od pozwanego. W etapie oznaczonym jako II powód wytworzyć miał pierwszy egzemplarz produkcyjny kontenerowej piekarni polowej, zaś w etapie oznaczonej jako III powód miał wytworzyć dalszych 17 egzemplarzy kontenerowej piekarni polowej. Wypełniając wynikający z § 16 umowy wymóg ustanowienia zabezpieczenia jej należytego wykonania, powód przedłożył pozwanemu gwarancję bankową wystawioną przez (...) Bank (...) S.A. opiewającą na kwotę 1.460.355 zł. Poszczególne etapy realizacji umowy i zadania w nich wykonywane określa harmonogram kosztowo-rzeczowy stanowiący załącznik nr 3 do umowy. Etap I zadanie nr 1.3 etapu I to sporządzenie projektu technicznego piekarni, które to zadanie miało zostać wykonane w terminie od 1 września 2017 r. do 30 lipca 2018 r. Zgodnie z § 12 ust. 2 umowy w przypadku niedotrzymania przez powoda terminu wykonania zadań pracy rozwojowej, powód zobowiązany jest do zapłaty pozwanemu kar umownych w wysokości 0,1% lub 0,2% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy (w zależności od tego czy opóźnienie przekracza 30 dni), nie więcej jednak niż 10% wartości niewykonanej w terminie części umowy. Zadanie nr 1.3 etapu I nie zostało wykonane przez powoda w terminie umownym, gdyż ukończone zostało w dniu 15 czerwca 2021 r. w związku z tym pozwany naliczył powodowi maksymalną karę umowną w wysokości 10% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy oraz złożył w dniu 15 lipca 2021 r. oświadczenie o potrąceniu kwoty kary umownej w wysokości 524.472 zł z wynagrodzenia. Etap I kończył się zadaniem nr 1.4, które zostało wykonane z opóźnieniem w dniu 31 marca 2022 r. Również w tym przypadku pozwany naliczył powodowi maksymalną karę umowną w wysokości 10% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy (18.450 zł) i potrącił ją z wynagrodzenia. W wyniku zawezwania do próby ugodowej w sprawie kary umownej naliczonej za opóźnienie w realizacji zadania nr 1.3 etapu I, strony w dniu 6 marca 2023 r. zawarły ugodę. Pozwany po zakończeniu etapu I umowy dokonał zmiany Założeń Taktyczno-Technicznych (ZTT) kontenerowej piekarni polowej. W miejsce określonej w umowie piekarni w konfiguracji z trzema lub pięcioma kontenerami pozwany postanowił, że piekarnie mają być wytworzone w konfiguracji z czterema, pięcioma lub sześcioma kontenerami. Pozwany pismem z 17 października 2022 r. zażądał od powoda zawarcia aneksu sankcjonującego zmianę przedmiotu świadczenia spowodowaną opisaną powyżej zmianą ZTT. Powód odmówił podpisania aneksu o przedstawionej treści bez adekwatnej zmiany wynagrodzenia wynikającej ze zmiany konfiguracji, wzrostu cen materiałów i nośników energii w okresie sześciu lat (od 2016 r.). Z uwagi na powyższe nie zostały w ogóle rozpoczęte etapy II i III umowy. Pozwany nie zgodził się na wykonanie umowy w konfiguracji zgodnej z umową. Pismem z 12 grudnia 2022 r. pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy w niewykonanej części obejmującej etapy II i III. Stosownie do § 13 ust. 7 zd. pierwsze umowy, odstąpienie musi nastąpić w formie pisemnej, z podaniem uzasadnienia, pod rygorem nieważności takiego oświadczenia. Strona powodowa podniosła, iż pozwany dokonał odstąpienia od umowy w oparciu o § 13 ust. 4 Umowy, dającym prawo odstąpienia od umowy w sytuacji przekraczającego o 30 dni opóźnienia w stosunku do terminów określonych w harmonogramie kosztowo-rzeczowym realizacji umowy. Wskazane postanowienie przewiduje także, że umowne prawo odstąpienia (art. 395 § 1 k.c.) może zostać wykonane w terminie do 60 dni od powzięcia przez pozwanego wiadomości o wskazanym powyżej opóźnieniu. Uprawnienie do odstąpienia od umowy aktualizowało się zatem w razie ponad 30-dniowego opóźnienia w stosunku do któregokolwiek z terminów określonych w harmonogramie kosztowo-rzeczowym realizacji umowy. Czas na wykonanie umownego prawa odstąpienia wynosił natomiast 60 dni od daty powzięcia przez pozwanego wiadomości o nastąpieniu opóźnienia. Termin do wykonania prawa odstąpienia rozpoczynał bieg od powzięcia przez pozwanego wiedzy o opóźnieniu jednego z terminów realizacji przewidzianych dla poszczególnych zadań etapu II i III umowy. Powód wskazał, że:

1) w ramach etapu II umowy powód miał wytworzyć do 28 lutego 2019 r. pierwszy egzemplarz produkcyjny piekarni, a zatem pozwany powziął wiadomość o ponad 30 dniowym opóźnieniu w kwietniu 2019 r., zaś termin do wykonania prawa odstąpienia upłynąłby już z pewnością w lipcu 2019 r. (nie sposób bowiem przypuszczać, że pozwany nie zdawał sobie sprawy z opóźnienia, skoro za opóźnienie w realizacji etapu I niezwłocznie naliczał kary umowne);

2) w ramach etapu III umowy powód miał wytworzyć pierwsze egzemplarze piekarni do dnia 20 listopada 2019 r., a zatem pozwany powziął wiadomość o ponad 30 dniowym opóźnieniu w styczniu 2020 r., zaś termin do wykonania prawa odstąpienia upłynąłby już w kwietniu 2020 r., gdyż nieprawdopodobnym jest, że pozwany przez dwa lata (do czasu złożenia oświadczenia o odstąpieniu) nie zdawał sobie sprawy z opóźnienia w wytworzeniu piekarni. W konsekwencji złożone przez pozwanego oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest bezskuteczne z uwagi na upływ 60 dniowego terminu zastrzeżonego dla wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy. Pismem z 30 grudnia 2022 r. powód wskazał pozwanemu na bezskuteczność oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Pozwany pozostał przy swoim stanowisku i w piśmie z 17 stycznia 2023 r. wskazał, że podstawą odstąpienia przez niego od umowy ma być rzekomo art. 610 k.c., który zdaniem powoda nie może stanowić podstawy do odstąpienia od umowy, gdyż pozwany nie złożył nigdy oświadczenia o odstąpieniu na podstawie art. 610 k.c., a stosownie do postanowienia § 13 ust. 7 umowy, odstąpienie pod rygorem jego nieważności musi zawierać uzasadnienie (oświadczenie o odstąpieniu z 22 grudnia 2022 r. nie odwołuje się w żadnej mierze do art. 610 k.c.), omawiany przepis ma charakter dyspozytywny, a kwestię terminowości działań dostawcy strony mogą w umowie rozwiązać inaczej, co też nastąpiło poprzez umowne prawo odstąpienia w § 13 ust. 4 umowy oraz odstąpienie na ww. podstawie może nastąpić wyłącznie przed upływem końcowego terminu umownego przewidzianego na dostarczenie rzeczy, natomiast w sprawie w dniu 22 grudnia 2022 r. istniał już stan braku dostarczenia w terminie. Pozwany pismem z 26 stycznia 2023 r. oświadczył, że obciąża powoda karą umowną w związku z odstąpieniem od umowy w wysokości 13.382.400 zł powołując się w nocie obciążeniowej na § 12 ust. 1 umowy, zgodnie z którym kara umowna przysługiwać ma pozwanemu w wysokości 20% wartości nierealizowanej części przedmiotu umowy w razie odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie powoda. W dalszej kolejności pozwany celem realizacji kary umownej złożył do (...) Bank (...) S.A. żądanie zapłaty z gwarancji bankowej w wysokości 1.460.355, która została przelana pozwanemu 21 marca 2023 r. Zdaniem strony powodowej, żądanie zapłaty kary umownej i zaspokojenie przez pozwanego z gwarancji bankowej jest bezpodstawne wobec bezskuteczności oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy. W związku z powyższym powodowi przysługuje roszczenie o zwrot przez pozwanego kwoty gwarancji bankowej (pozew, k. 3-9).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Agencja Uzbrojenia, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, a na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej RP) z odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego do czasu uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Strona pozwana zaprzeczyła:

1.  wskazywanej przez powódkę przyczynie odstąpienia od Umowy, tj. jakoby była nią znowelizowana treść Założeń Taktyczno-Technicznych,

2.  by do opóźnienia w realizacji Umowy doszło z winy zamawiającego;

3.  by do opóźnienia w realizacji Umowy doszło z przyczyn nieleżących po stronie wykonawcy;

4.  wskazywanej przez powódkę przyczynie braku rozpoczęcia Etapu II i III umowy;

5.  że pozwany miał rzekomo nie zgodzić się na wykonanie piekarni w konfiguracji zgodnie z umową;

6.  wskazanej przez powódkę dacie powzięcia wiedzy przez pozwanego o okolicznościach związanych z nieterminową realizacją Umowy;

7.  bezskuteczności złożonego oświadczenia o odstąpieniu;

8.  że realizacja gwarancji zabezpieczenia należytego wykonania umowy była bezpodstawna.

W uzasadnieniu strona pozwana wskazała, iż z uwagi na zakończenie Etapu I umowy (praca rozwojowa) kilka miesięcy przed końcowym terminem realizacji Umowy, strony rozpoczęły rozmowy dotyczące jej dalszej realizacji. W związku z powyższym 11 maja 2021 r. odbyło się spotkanie stron umowy, podczas którego Zamawiający wyjaśnił, iż zmieniły się wymagania dotyczące egzemplarzy produkcyjnych Piekarni, co związane było z nowelizacją Założeń Techniczno-Taktycznych (dalej: ZTT). Nowe ZTT zostały przekazane Wykonawcy 29 kwietnia 2021 r. Wykonawca wskazał na leżące po jego stronie uwarunkowania związane z realizacją umowy, m. in. konieczność powtórzenia badań kwalifikacyjnych prototypu z powodu niespełnienia przez prototyp wymagań wydajnościowych i środowiskowych, opóźnienia związane z pandemią SARS-CoV-2, rosnące koszty wykonania Umowy. Zamawiający wnioskował do Wykonawcy o przekazanie materiałów, w tym protokołu konieczności wskazującego przyczyny zmian oraz potwierdzających wystąpienie co najmniej jednej z okoliczności uzasadniającej zmianę Umowy, które mogłyby stanowić podstawę do aneksowania Umowy. Po 16 miesiącach od ww. spotkania Wykonawca przesłał Zamawiającemu protokół konieczności, w którym wystąpił o zmianę:

- terminu realizacji Umowy z 2022 r. na 2027 r. z uwagi na nowelizację ZTT, pandemię COVID-19 i wojnę na Ukrainie;

- wynagrodzenia za realizację Etapu II Umowy z 5.266.860 zł na 12.229.900 zł

- wynagrodzenia za zrealizowanie Etapu III Umowy z 61.645.140 zł na 163.786.800 zł.

Wykonawca alternatywnie zaproponował:

- przedłużenie terminu realizacji Umowy z jednoczesnym ograniczeniem liczby dostarczonych Piekarni;

- odpowiednie przedłużenie terminu realizacji Umowy w celu wygospodarowania czasu na rozpoznanie kwestii zapewnienia zwiększonego finansowania na pokrycie roszczenia waloryzacyjnego Wykonawcy;

- rozwiązanie Umowy za porozumieniem stron.

Ostatecznie z uwagi na nieprzedstawienie przez Wykonawcę wyjaśnień oraz dokumentów, które mogłyby stanowić podstawę do waloryzacji wynagrodzenia Wykonawcy z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spowodowanych pandemią COVID-19 i wojną na Ukrainie, wniosek o zmianę wynagrodzenia oraz terminu z ww. powodów został pozostawiony bez rozpatrzenia. Zamawiający w dniu 17 października 2022 r, wysłał Wykonawcy projekt aneksu do Umowy, w którym zaproponował zmianę wynagrodzenia o łączną kwotę 207.562,50 zł brutto oraz zmianę terminu realizacji dostaw łącznie o rok. Niezrealizowanie przez Wykonawcę Etapu III w terminie umownym spowodowało, że Zamawiający zdecydował się odstąpić od Umowy z Wykonawcą. Zamawiający, na podstawie § 13 ust. 4 Umowy, złożył oświadczenie o odstąpieniu od Umowy w jej niewykonanej części, tj. w zakresie realizacji Etapu II i Etapu III z uwagi na opóźnienie w wykonaniu Umowy wyniosło ponad 30 dni. W związku z odstąpieniem od Umowy Zamawiający nabył prawo naliczenia kar umownych stosownie do § 12 ust. 1 Umowy, którą wyliczył na 13.382.400 zł. Wobec bezskutecznego upływu terminu zapłaty, Zamawiający zaspokoił część ww. należności w kwocie 1.460.355 zł z zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Wedle twierdzeń pozwanego, dopiero z upływem terminu wykonania umowy, tj. 31 października 2022 r., Zamawiający powziął informację o opóźnieniu w realizacji Umowy. Zamawiający spełnił więc przesłanki formalne pozwalające złożyć oświadczenie niweczące Umowę w części niewykonanej, tj. Etap II i III, do dnia odstąpienia. Z uwagi na zgłaszanie przez Wykonawcę zarzutów do złożonego przez Zamawiającego oświadczenia o odstąpieniu Zamawiający wskazał na alternatywną podstawę swojego oświadczenia, tj. art. 610 k.c. Pozwany wskazał, że Umowa zawierana była na podstawie przepisów ustawy PZP, a Zamawiający umieścił w umowie klauzule poglądowe, które pozwalałby zmienić treść Umowy w przypadku zaistnienia konieczności wymagań pracy rozwojowej. Tym samym Wykonawca podpisując Umowę zaakceptował możliwość, że etap pracy rozwojowej może zakończyć się koniecznością wprowadzenia zmian w ZTT. Mając powyższe na uwadze strona pozwana wskazała, że z uwagi na wystąpienie obiektywnych okoliczności umożliwiających odstąpienie od Umowy, Zamawiający w skuteczny sposób złożył oświadczenie o jej zniweczeniu, przez cały okres realizacji Umowy powódka nie wykazała, że opóźnienie w realizacji Umowy miało miejsce z przyczyn od niej niezależnych, istniała skuteczna podstawa kontraktowa do naliczenia kar umownych z uwagi na odstąpienie z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy, usprawiedliwione było wystąpienie do gwaranta z żądaniem wypłaty sumy gwarancyjnej oraz nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie Zamawiającego (odpowiedź na pozew, k. 103-128).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska w sprawie ( protokół rozprawy z 21 maja 2024 r., k. 423).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 lipca 2016 r. pomiędzy Skarbem Państwa – Inspektoratem Uzbrojenia (dalej: Zamawiający) a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. (dalej: Wykonawca) zawarta umowa o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr (...) (dalej: Umowa), której przedmiotem była realizacja pracy rozwojowej – od etapu Projektowanie i Rozwój oraz dostawy sprzętu pn. „Kontenerowa piekarnia polowa kr. (...)”. Umowa miała być realizowana w trzech etapach, o których mowa w ust. 2 (§1 ust. 1 Umowy).

Zgodnie z § 1 ust. 2 Umowy, Zamawiający zlecił wykonanie, a Wykonawca zobowiązuje się:

1) ETAP I - wykonać pracę rozwojową pn. Kontenerowa Piekarnia polowa kr. (...), w szczególności poprzez opracowanie i wykonanie prototypu Piekarni [moduł z pięcioma kontenerami, wydajność wypieku minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni)], jego weryfikację w badaniach oraz opracowanie Dokumentacji Technicznej Wyrobu.

a)  Podstawą merytoryczną realizacji pracy rozwojowej są Założenia Taktyczno - Techniczne (ZTT) na Kontenerową piekarnię polową kr. (...)”, zatwierdzone przez Szefa Inspektoratu Uzbrojenia w dniu 26.05.2014 r., stanowiące załącznik nr 1 do niniejszej umowy,

b)  Strony ustaliły, że podczas realizacji pracy rozwojowej, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 1 niniejszej umowy, Wykonawca wykorzysta wyniki pracy rozwojowej pn. „,Kontenerowa piekarnia polowa kr. (...)" - etap Określenie Założeń do Projektowania w postaci Oceny Projektu Koncepcyjnego zatwierdzonej przez Szefa Inspektoratu Uzbrojenia w dniu 26.05.2014 r., Projektu Koncepcyjnego, Analiz Techniczno-Ekonomicznych, do których autorskie prawa majątkowe posiada Zamawiający. Kopie powyższych dokumentów Wykonawca otrzyma od Zamawiającego w terminie do 10 dni od podpisania umowy.

2) ETAP II - wytworzyć w oparciu o Dokumentację Techniczną Wyrobu, opracowaną w Etapie I niniejszej umowy, pierwszy egzemplarz produkcyjny Piekarni [moduł z pięcioma kontenerami, wydajność wypieku minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni)], przeprowadzić jego badania oraz opracować Dokumentację Techniczną do Produkcji Seryjnej (DTPS).

Dokumentacje Techniczne, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 powinny spełniać wymagania Instrukcji w sprawie określania dokumentacji technicznej Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego" sygn. (...)wprowadzonej do stosowania w SZ RP na podstawie decyzji Nr (...) Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 września 2011 roku (Dz. Urz. Min. Obr. Nar. Nr 19, poz. 287). 3) ETAP III - wyprodukować na podstawie DTPS i dostarczyć Zamawiającemu, w poniższych latach i ilościach, 17' egz. Piekarni, wykonanych w trzech konfiguracjach o podanej niżej wydajności wypieku pieczywa przez jeden egzemplarz Piekarni:

a) w 2019 roku - 4 egz., w tym:

- 2 egz. - konfiguracja z pięcioma kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

- 2 egz. - konfiguracja z trzema kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 2 700 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

b) w 2020 roku - 6 egz., w tym:

- 1 egz. - konfiguracja z pięcioma kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

- 1 egz. - konfiguracja z czterema kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 5 400 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

- 4 egz. - konfiguracja z trzema kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 2 700 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

c) w 2021 roku - 4 egz., w tym:

- 1 egz. -konfiguracja z pięcioma kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

- 3 egz. -konfiguracja z trzema kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 2 700 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

d) w 2022 roku - 4 egz., w tym:

- 1 egz. -konfiguracja z pięcioma kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 8 000 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni);

- 3 egz. -konfiguracja z trzema kontenerami. Wydajność wypieku Piekarni minimum 2 700 kg pieczywa na dobę (w czasie 18 h pracy Piekarni). Piekarnie wyprodukowane w Etapie III podlegają ocenie zgodności OiB w trybie I (pierwszym) na zasadach określonych w § 7 ust. 6 niniejszej umowy.

W myśl § 2 ust. 1 Umowy, wartość umowy ustala się na łączną kwotę: brutto: 73.017.720 zł, przy czym wynagrodzenie za wykonanie poszczególnych etapów umowy wynosi:

1) Etap 1 - wykonanie pracy rozwojowej, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 1 niniejszej umowy: wartość brutto: 6.105.720 zł, w tym za opracowanie Dokumentacji Technicznej Wyrobu wartość brutto: 184.500 zł;

2) Etap II - wytworzenie pierwszego egzemplarza produkcyjnego, jego badania i opracowanie DTPS, o czym mowa w § 1 ust. 2 pkt 2 niniejszej umowy: wartość brutto: 5.266.860,00 zł,

3) Etap III - wyprodukowanie na podstawie DTPS 17 egz. Piekarni, o których mowa w § 1 ust. 2 pkt 3 niniejszej umowy: wartość brutto: 61.645.140 zł.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 Umowy, wartość brutto umowy w rozbiciu na poszczególne lata realizacji wynosi:

Za realizację pracy rozwojowej (Etap I):

1) rok 2016 - wartość brutto: 123.000 zł;

2) rok 2017 - wartość brutto: 553.500 zł;

3) rok 2018 - wartość brutto: 5.429.220 zł.

Zgodnie z § 3 ust. 1 Umowy, Wykonawca zobowiązuje się wykonać całość umowy, o której mowa w §1 w terminie do 31 października 2022 r., w tym:

1)  ETAP I – zrealizować pracę rozwojową w terminie do 30 sierpnia 2018 r.;

2)  ETAP II – wytworzyć pierwszy egzemplarz produkcyjny Piekarni w terminie do 30 czerwca 2019 r.;

3)  ETAP III – wyprodukować i przekazać Zamawiającemu 17 egz. Piekarni w terminie do 31 października 2022 r.

W tym w każdym roku realizacji umowy, w latach 2016-2021, odbiór przedmiotów umowy powinien być zakończony do 30 listopada.

Stosownie do § 4 ust. 1 Umowy, Wykonawca zapewni Zamawiającemu pełny i nieograniczony dostęp do procesu wykonywania umowy we wszystkich etapach jej realizacji. Obowiązek ten odnosi się także do podwykonawców Wykonawcy.

Zgodnie z § 12 Umowy, z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy Zamawiającemu przysługują kary umowne:

Z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy Zamawiającemu przysługują kary umowne:

1. W przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy, w tym z powodu wad dostarczanych przedmiotów umowy, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 20 % wartości brutto niezrealizowanej części przedmiotu umowy.

2. W przypadku nie dotrzymania przez Wykonawcę terminu wykonania zadań pracy rozwojowej, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 1 niniejszej umowy, określonego ,,Harmonogramem kosztowo-rzeczowym realizacji umowy nr (...)/....., stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną za każdy rozpoczęły dzień opóźnienia w wysokości:

1) w okresie pierwszych 30 dni opóźnienia - w wysokości 0,1% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy;

2) w okresie po 30-tym dniu opóźnienia

niewykonanej w terminie części umowy,

w wysokości 0,2% wartości brutto

nie więcej jednak niż 10% wartości niewykonanej w terminie części umowy.

3. W przypadku nie dotrzymania przez Wykonawcę terminu wykonania części umowy, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 2 niniejszej umowy, określonego Harmonogramem kosztowo-rzeczowym realizacji umowy nr (...)/....... stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w wysokości:

1) w okresie pierwszych 30 dni opóźnienia w wysokości 0,1% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy;

2) w okresie po 30-tym dniu opóźnienia - w wysokości 0,2% wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy,

nie więcej jednak niż 20% wartości niewykonanej w terminie części umowy.

4. W przypadku nie dotrzymania przez Wykonawcę terminu wykonania części umowy, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 3 niniejszej umowy, określonego Harmonogramem kosztowo-rzeczowym realizacji umowy nr (...)/...... stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w wysokości:

1) w okresie pierwszych 30 dni opóźnienia – w wysokości 0,1 % wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy;

2) w okresie po 30-tym dniu opóźnienia – w wysokości 0,3 % wartości brutto niewykonanej w terminie części umowy,

nie więcej jednak niż 20% wartości niewykonanej w terminie części umowy.

5. Wykonawca oświadcza, że wyraża zgodę na potrącenie, w rozumieniu art. 498 i 499 Kodeksu cywilnego powstałych należności z tytułu kar umownych, o których mowa w ust. 1, 2, 3 i 4 z przysługujących mu należności i/lub z zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

6. W celu skorzystania z uprawnień, o których mowa w ust. 5 Zamawiający złoży Wykonawcy oświadczenie o potrąceniu należności oraz wystawi notę obciążającą zawierającą tytuł i sposób naliczenia kar umownych.

7. Zamawiający zastrzega sobie prawo do dochodzenia na zasadach ogólnych odszkodowania przekraczającego wysokość kar określonych W umowie (art. 484 § i k.c.).

Zgodnie z § 13 ust. 1 Umowy, jeżeli Zamawiający stwierdzi, że praca rozwojowa i dostawy prowadzone są w sposób niezgodny z umową, Zamawiający wyznaczy termin do zmiany sposobu wykonania umowy, nie dłuższy niż 60 dni. Termin ten nie zmienia terminów realizacji zadań i etapów określonych w Harmonogramie kosztowo-rzeczowym realizacji umowy nr (...)/.....", stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy. Wykonawca zobowiązany jest zastosować się do wskazówek Zamawiającego.

Stosownie do § 13 ust. 2 Umowy, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu, o którym mowa Zamawiający w ciągu 30 dni może odstąpić od umowy z zastrzeżeniem sankcji przewidzianych w § 12 ust. 1. Może również, bez wyznaczania terminu dodatkowego, bądź po jego bezskutecznym upływie, żądać wykonania umowy i naprawienia szkody wynikłej z niewłaściwego jej wykonania.

W myśl § 13 ust. 4 Umowy, jeżeli opóźnienie w wykonaniu umowy wyniesie co najmniej 30 dni od terminów określonych w ,,Harmonogramie kosztowo-rzeczowym realizacji umowy nr (...)/....." stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy, Zamawiający może odstąpić od umowy (lub jej niewykonanej części) w terminie do 60 dni, ale nie wcześniej niż 30 dni, od powzięcia wiadomości o powyższych okolicznościach i naliczyć odpowiednie kary umowne, o których mowa w § 12 ust. 2, 3 i 4. W przypadku wystąpienia okoliczności, o których mowa w § 12 ust. 1 łączna wysokość kar umownych wyniesie nie więcej niż 20% wartości brutto niezrealizowanej części przedmiotu umowy.

W § 13 ust. 5 Umowy strony ustaliły, że Zamawiającemu przysługuje prawo odstąpienia od umowy (w całości lub części) w razie:

1) niewykonania lub nienależytego wykonania umowy;

2) wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodujących, że wykonanie nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy;

3) gdy zostanie wydany nakaz zajęcia majątku Wykonawcy, który uniemożliwiałby należyte wykonanie przez niego umowy lub nastąpi postawienie wykonawcy w stan likwidacji;

4) w razie dokonania cesji wierzytelności z naruszeniem § 11.

Zgodnie z § 13 ust. 6 Umowy, Zamawiający może odstąpić od umowy w terminie do 60 dni od powzięcia wiadomości o okolicznościach wymienionych w ust. 5.

Stosownie do treści § 13 ust. 7 Umowy, odstąpienie od umowy powinno nastąpić w formie pisemnej, z podaniem uzasadnienia, pod rygorem nieważności takiego oświadczenia. W takim przypadku Strony dokonują rozliczenia umowy według stanu jej realizacji, zgodnie z ,,Harmonogramem kosztowo - rzeczowym realizacji umowy nr (...)/.....", stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszej umowy. Nie narusza to prawa Zamawiającego do żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania na zasadach ogólnych.

W § 16 Umowy strony określiły zabezpieczenie należytego wykonania umowy. Zgodnie z § 16 ust. 1 Umowy, w celu pokrycia roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania postanowień umowy Wykonawca wniósł zabezpieczenie w wysokości 2 % wartości umowy brutto, określonej w § 2 ust. 1 niniejszej umowy, w kwocie: 1.460.355 zł. Zabezpieczenie wnoszone w formach określonych w art. 148 ust. 2 ustawy Pzp wymaga pisemnej zgody Zamawiającego.

Zgodnie z § 16 ust. 2 Umowy, zmiana formy zabezpieczenia na jedną lub kilka form, o których mowa w art. 148 ust. 1 ustawy Pzp, wymaga jedynie pisemnego powiadomienia Zamawiającego. Zmiana formy zabezpieczenia na jedną lub kilka form, o których mowa w art. 148 ust. 2 ustawy Pzp wymaga zgody Zamawiającego. Zmiana formy zabezpieczenia będzie dokonywana z zachowaniem ciągłości zabezpieczenia i bez zmniejszenia jego wysokości.

W myśl § 16 ust. 3 Umowy, zwrot zabezpieczenia wykonania umowy nastąpi w terminie do 30 dni od dnia odbioru 18 - ego egzemplarza produkcyjnego Piekarni i po otrzymaniu przez Zamawiającego dokumentów, o których mowa w § 9 ust. 2, umożliwiających stwierdzenie należytego wykonania wszystkich postanowień umowy, o ile nie zaistnieją przesłanki wynikające z § 12 i § 13. W takim przypadku Zamawiający zwróci zabezpieczenie po uiszczeniu przez Wykonawcę należności, o których mowa w § 12 i § 13 lub jeżeli jest to możliwe potrąci należności z zabezpieczenia.

Zamawiający zwraca zabezpieczenie wniesione w pieniądzu na rachunek bankowy Wykonawcy, wraz z odsetkami wynikającymi z umowy rachunku bankowego, na którym było ono przechowywane (§ 16 ust. 4 Umowy).

Stosownie do § 16 ust. 5 Umowy, w przypadku przedłużenia terminu wykonania umowy, Wykonawca zobowiązany jest do odpowiedniego przedłużenia okresu, na jaki ustanowiono zabezpieczenie, przy czym okres ten nie może być krótszy niż 30 dni od daty planowanego terminu zakończenia umowy.

Zgodnie z § 17 ust. 1 Umowy, w przypadku zaistnienia konieczności zmiany wymagań w wykonywanej Pracy rozwojowej, Zamawiający dostarczy Wykonawcy niezbędną do tego celu podstawę merytoryczną i pokryje koszty powstałe na skutek wprowadzonych zmian oraz uwzględni ewentualną korektę terminów realizacji Prac objętych umową. Wykonawca zobowiązuje się realizować zmiany na pisemne żądanie Zamawiającego.

Stosownie do treści § 17 ust. 16 Umowy, strony, zgodnie z art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2164) dopuszczają możliwość istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty – w następującym zakresie i w przypadku zaistnienia następujących okoliczności:

1)  zmiany umowy w wyniku zmiany ZTT na „Kontenerową piekarnię polową kr. (...)”, o której mowa w § 1 ust. 2 pkt 1 lit. a niniejszej umowy, przeprowadzonej według „Procedury realizacji prac rozwojowych” będącej załącznikiem Nr 4 do decyzji NR (...)Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 marca 2013 r. w sprawie pozyskiwania sprzętu wojskowego i usług dla Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. Min. Obr. Nar. poz. 78 z późn. zm.);

2)  zmiany wartości umowy, o której mowa w § 2 niniejszej umowy:

a) w przypadku zmian określonych w §17 ust. 1;

b) po przeprowadzeniu audytu zewnętrznego, na warunkach określonych w § 4 niniejszej umowy;

c) po zatwierdzeniu przez Zamawiającego Karty Zmian Technicznych wprowadzającej zmiany w konstrukcji bądź konfiguracji Piekarni (spowodowane m. in. modernizacją lub modyfikacją Piekarni lub brakiem dostępności na rynku urządzeń przewidzianych do montażu w Piekarni), które wpływają finansowo na realizację umowy, na warunkach określonych w §2 ust. 6;

d) w przypadku zmian określonych w § 2 ust. 5;

3)  zmiany umowy w związku ze zmianą regulacji prawnych związanych z przedmiotem umowy, wprowadzonych w życie po dacie zawarcia Umowy, wraz ze skutkami takiej zmiany regulacji prawnych;

4)  zmiany terminów określonych w § 3 umowy, w przypadkach o których mowa w niniejszej umowie, w szczególności w §3 ust. 3 i 4, §17 ust. 1 i §1 ust. 5.

W myśl §17 ust. 17 Umowy, warunkiem wprowadzenia zmian umowy, o których mowa w ust. 16, jest sporządzenie przez jedną ze Stron umowy protokołu konieczności, za wyjątkiem przypadku o którym mowa w ust. 16 pkt 2 lit. b, wskazującego przyczyny zmiany oraz potwierdzającego wystąpienie (odpowiednio), co najmniej jednej z okoliczności uzasadniającej zmianę umowy, wymienionych w ust. 16. Protokół konieczności będzie załącznikiem do aneksu, o którym mowa w ust. 15 (umowa z 19 lipca 2016 r. o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr(...), k. 13-44; harmonogram kosztowo-rzeczowy, zał. Nr 3, k. 45)

W dniu 10 sierpnia 2016 r. Gwarant – Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na polecenie (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. (Zobowiązany) wystawił gwarancję nr (...), jako Beneficjent/Zamawiający wskazano Skarb Państwa – Inspektorat (...). Gwarancja dotyczyła zabezpieczenia należytego wykonania umowy nr (...) z dnia 19 lipca 2016 r. do wysokości 1.460.354 zł na realizację pracy rozwojowej – od etapu Projektowanie i Rozwój oraz dostawy sprzętu pn. Kontenerowa piekarnia polowa kr. (...)jaka została zawarta w dniu 19 lipca 2016 r. w W. pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą (gwarancja bankowa nr (...) zabezpieczenia należytego wykonania umowy, k. 77-79).

Aneksem nr 1 do gwarancji bankowej nr (...) podwyższono kwotę gwarancji do wysokości 1.460.355 zł (Aneks nr 1 do gwarancji bankowej nr (...) z 18 sierpnia 2016 r., k. 80).

Aneksem nr 3 do gwarancji bankowej nr (...) zmieniono § 9 gwarancji bankowej, dotyczący osób uprawnionych do wykonywania czynności określonych w gwarancji w imieniu Zamawiającego (Aneks nr 3 do gwarancji bankowej nr (...) z 18 sierpnia 2016 r., k. 82).

W ramach Etapu I Umowy Wykonawca wykonał pracę rozwojową pod nazwą Kontenerowa piekarnia polowa kr. (...), poprzez opracowanie i wykonanie prototypu Piekarni (moduł z pięcioma kontenerami), następnie jego weryfikację w komisyjnych badaniach kwalifikacyjnych oraz opracowanie Dokumentacji Technicznej Wyrobu (dalej: DTW) (rekomendacja sposobu rozwiązania sporu pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a (...) Spółka z o.o. z 30 stycznia 2023 r., k. 47).

Wykonawca zrealizował Zadanie 1.1 w terminie od 20 lipca 2016 r. do 9 grudnia 2016 r., zaś Zadanie 1.2 w terminach 10 grudnia 2016 r. do 19 września 2017 r. (sprawozdanie z realizacji pracy rozwojowej etap projektowanie i rozwój pn. „Kontenerowa Piekarnia Polowa” kr. (...), k. 153-156).

W dniu 1 maja 2021 r. miało miejsce spotkanie w sprawie wykonywania Umowy, w trakcie której Prezes Zarządu (...) sp. z o.o. wskazał przyczyny opóźnienia w realizacji pracy rozwojowej, w tym konieczności powtórzenia części badań kwalifikacyjnych. Wskazał, iż na opóźnienia w realizacji pracy rozwojowej wpływ miała także pandemia SARS-Co-V-2, która dotyczyła nie tylko (...) sp. z o.o., ale także dostawców materiałów i urządzeń piekarni oraz Grup Badawczych prowadzących badania kwalifikacyjne. W dyskusji wskazano, że § 17 umowy określa w jakich przypadkach dopuszcza się możliwość zmiany istotnych postanowień umowy w stosunku do treści oferty. Wprowadzenie zaleceń z badań kwalifikacyjnych powoduje zmianę wymagań na egzemplarze produkcyjne piekarni. Podstawą merytoryczną tych zmian są ZTT zatwierdzone przez Szefa Inspektoratu Uzbrojenia w dniu 20 kwietnia 2021 r. i przekazane Wykonawcy. Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy może to stanowić podstawę do zmiany postanowień umowy. Powyższe przypadki, stosownie do § 17 ust. 17 umowy, wymagają sporządzenia protokołu konieczności wprowadzenia zmian do umowy, zawierającego w szczególności wpływ zmiany wymagań na piekarnię oraz płacy minimalnej i pandemii COVID-19 na realizację umowy. Stwierdzono, że udowodnienie wpływu zmian na zmianę kosztów umowy należy do Wykonawcy. Wykonawca zobowiązał się wykonać przedmiotowy protokół konieczności niezwłocznie i przekazać go Zamawiającemu (notatka ze spotkania w sprawie wykonywania umowy na realizację pracy rozwojowej i dostawy Kontenerowej piekarni polowej kr. (...)z 20 maja 2021 r. , k. 175-176; zeznania świadka G. C., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 416, nagranie 00:14:01).

Wykonawca zrealizował Zadanie nr I.3 pracy rozwojowej Etapu I Umowy z opóźnieniem wynoszącym 1059 dni (2 lata i 11 miesięcy). Na podstawie § 12 ust. 2 Umowy, Zmawiający naliczał, a następnie potrącił z faktury wystawionej przez Wykonawcę karę umowną w wysokości 524.472 zł. Po otrzymaniu oświadczenia o potrąceniu przez Zamawiającego kary umownej, Wykonawca pismem z dnia 27 lipca 2021 r. wystąpił do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, w wyniku której w dniu 6 marca 2023 r. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie zawarto ugodę sądową (sygn. sprawy I Co 212/22). Przedmiotem ugody było rozliczenie pomiędzy stronami roszczenia Zamawiającego w kwocie 524.472 zł, naliczonego na podstawie umowy nr (...) z dnia 19 lipca 2016 r. tytułem kary umownej, którą Zamawiający potrącił z wynagrodzenia Wykonawcy za opóźnione wykonanie Zadania nr I.3 Etapu I umowy (Nota Obciążeniowa nr (...)z dnia 1 lipca 2021 r.) (§ 1 ww. ugody). Stosownie do § 2 ww. ugody, Skarb Państwa – Agencja (...) zobowiązała się – w terminie do 30 dni od dnia zawarcia niniejszej ugody i wciągnięcia jej do protokołu posiedzenia postępowania pojednawczego – zapłacić na rzecz (...) Sp. z o.o. kwotę 262.236 zł. Zapłata miała nastąpić na wskazany w ugodzie rachunek bankowy (...) sp. z o.o. (protokół z posiedzenia jawnego z dnia 6 marca 2023 r. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygn. I Co 212/22, k. 158 wraz z załącznikiem do protokołu posiedzenia w postaci ugody sądowej, k. 159).

W trakcie realizacji pracy rozwojowej, tj. I Etapu Umowy, zgodnie z zaleceniami komisyjnych badań kwalifikacyjnych, wystąpiła konieczność wprowadzenia zmian konstrukcyjnych oraz modyfikacji ukompletowania egzemplarzu produkcyjnych piekarni. Podczas spotkania w dniu 11 maja 2021 r. Zamawiający wskazał Wykonawcy, że wprowadzenie zaleceń z komisyjnych badań kwalifikacyjnych powoduje zmianę wymagań dotyczących egzemplarzy produkcyjnych piekarni. Podstawą merytoryczną tych zmian stanowiło znowelizowane ZTT, zatwierdzone przez Szefa Inspektoratu Uzbrojenia w dniu 28 kwietnia 2021 r. i przekazane Wykonawcy w dniu 29 kwietnia 2021 r. (pismo Agencji Uzbrojenia z 17 stycznia 2023 r., k. 72-74; Założenia Taktyczno-Techniczne Kontenerowa Piekarnia Polowa kryptonim (...)zweryfikowane w ramach Projektu Technicznego, zatwierdzone 28 kwietnia 2021 r., k. 188-201).

Ostatnie Zadanie nr 1.4 pracy rozwojowej Etapu I Umowy – Opracowanie Dokumentacji Technicznej Wyrobu „Kontenerowa piekarnia polowa (...)”, zagospodarowanie aktywów trwałych, uzyskanych w wyniku realizacji pracy rozwojowej, którego termin wykonano określono w Umowie na dzień 30 sierpnia 2018 r. zostało odebrane komisyjnie w dniu 31 marca 2022 r. z opóźnieniem wynoszącym 1309 dni (sprawozdanie z realizacji pracy rozwojowej etap projektowanie i rozwój pn. „Kontenerowa Piekarnia Polowa” kr. (...), k. 153-156; zeznania świadka G. C., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 416, nagranie 00:08:56-00:10:56). W związku z opóźnieniami nie były podpisywane żadne aneksy do Umowy, które przedłużałyby terminy realizacji kolejnych etapów Umowy (zeznania świadka G. C., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 416, nagranie 00:10:56-00:11:58).

Zmawiający naliczył notą (...), a następnie potrącił z faktury wystawionej przez Wykonawcę karę umowną w wysokości 18.450 zł (wtórnik otrzymanych zleceń płatniczych, k. 161).

We wnioskach dotyczących wyników wykonanej pracy komisja stwierdziła, że zadanie nr I.4 Etapu I umowy zostało wykonane przez (...) sp. z o.o. w pełnym zakresie z zastrzeżeniem niedotrzymania terminu wykonania Zadania nr I.E Etapu I. Praca rozwojowa zakończyła się w dniu 17 maja 2022 r. w oparciu o zatwierdzone przez Szefa Agencji Uzbrojenia Orzeczenie nr (...) W związku z pracą rozwojową Zamawiający poniósł nakłady finansowe:

1.  Etap I/Zadanie nr I.1 – Zamawiający zapłacił 123.000 zł (kwotę zgodną z umową);

2.  Etap I/Zadanie nr I.2 – Zamawiający zapłacił 553.500 zł (kwotę zgodną z umową);

3.  Etap I/Zadanie nr I.3 – Zamawiający zgodnie z umową miał zapłacić 5.244.720 zł, jednak z uwagi na naliczenie kary umownej w wysokości 524.472 zł, zapłacił końcowo 4.720.248 zł;

4.  Etap I/Zadanie nr 1.4 – Zamawiający zgodnie z umową miał zapłacić 184.500 zł, jednak z uwagi na naliczenie kary umownej w wysokości 18.450 zł, zapłacił końcowo 166.050 zł (protokół zdawczo-odbiorczy-końcowy, k. 148-152; orzeczenie nr (...)z 17 maja 2022 r., k. 163-173).

W 2021 r. Zamawiający nie wzywał ponownie Wykonawcy do złożenia protokołu konieczności (zeznania świadka G. C., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 416, nagranie 00:26:23).

Pismem z dnia 21 września 2022 r. (...) sp. z o.o. przesłał protokół konieczności powołując się na zapisy § 17 pkt 17 Umowy oraz zaistniałe okolicznościami, na które Wykonawca nie miał wpływu. W protokole konieczności Wykonawca wniósł o zawarcie aneksu zmieniającego:

1)  Termin realizacji – zgodnie z załącznikiem nr 1;

2)  Wartość brutto Umowy w zakresie Etapu II, tj. za wytworzenie pierwszego egzemplarza produkcyjnego Piekarni z kwoty 5.266.860 zł brutto do kwoty 12.229.900 zł brutto;

3)  Wartość brutto Umowy w zakresie Etapu III, tj. za wyprodukowane Piekarnie w produkcji seryjnej z kwoty 61.645.140 zł do kwoty 163.786.800 zł.

W uzasadnieniu zmiany terminu realizacji powołano się na §17 ust. 16 oraz § 17 ust. 1 Umowy w zakresie zmiany Założeń Taktyczno-Technicznych i obowiązek zmiany na tej podstawie przez Zamawiającego terminów, które zaproponowane zostaną przez Wykonawcę w protokole konieczności, skutki pandemii COVID-19 jako siły wyższej oraz wojny w Ukrainie jako nadzwyczajnej zmiany stosunków. Uzasadniając zmianę wartości umowy etap II i III Zamawiający wskazał zmianę realiów gospodarczych z daty zawarcia umowy a obecnie, konieczność waloryzacji wynagrodzeń w związku ze skutkami pandemii oraz wojny w Ukrainie, co została dostrzeżone przez Prokuratorię Generalną RP, która w lipcu 2022 r. wydała oficjalne stanowisko (zalecenia) w zakresie zmiany umów o realizacji zamówienia publicznego co do wysokości wynagrodzenia. Jako alternatywne możliwości w stosunku do wniosku zawartego w punkcie 1 Wykonawca wskazał:

1)  przedłużenie terminu realizacji umowy z jednoczesnym ograniczeniem liczby Piekarni, które miałyby zostać wytworzone w ramach pierwotnego wynagrodzenia umownego

albo

2)  odpowiednie przedłużenie jedynie terminu realizacji umowy, w czasie którego możliwe byłoby rozpoznanie kwestii związanych z zapewnieniem środków finansowych na realizację Piekarni

albo

3)  rozwiązanie umowy na zasadzie porozumienia stron (pismo (...) sp. z o.o. z 21 września 2022 r., k. 203; protokół konieczności z 21 września 2022 r., k. 203v-207).

W odpowiedzi na ww. pismo Zamawiający stwierdził, że przedstawione dane są zbyt ogólnikowe i niewystarczające do oceny zasadności przedmiotowego wniosku oraz nie pozwalają na ustalenie w jakim zakresie przedstawione okoliczności i uwarunkowania wpływają na wartość oraz termin realizacji umowy. Jednocześnie Zamawiający wezwał Wykonawcę do przedstawienia dodatkowych, szczegółowych wyjaśnień, dokumentów oraz danych wskazanych w treści pisma w nieprzekraczalnym terminie do 7 października 2022 r. (pismo Agencji Uzbrojenia z 28 września 2022 r., k. 209-210).

Pismami z dnia 29 września 2020 r. i z dnia 10 października 2022 r. Wykonawca przesłał bilans kosztów wprowadzenia opisanych zmian i wynikających z tego różnic w kompletacji piekarni oraz część zaktualizowanych informacji dotyczących kompletacji ww. umowy (pismo (...) sp. z o.o. z 29 września 2020 r., k. 212-213; pismo (...) sp. z o.o. z 10 października 2020 r., k. 215).

W dniu 17 października 2022 r. Agencja Uzbrojenia przesłała do (...) sp. z o.o. projekt aneksu Nr 1 do Umowy, uwzględniająca zwiększenie wartości umownej brutto o 207.562,50 zł oraz zmiany terminów dostaw – wydłużenie o 2,5 miesiąca. Jednocześnie poinformowano, że ze względu na zmianę wartości Umowy zgodnie z § 16 ust. 1 zmianie ulegnie również wysokość zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zaś w przypadku zaakceptowania postanowień aneksu Wykonawca zobowiązany będzie stosownie zwiększyć wartość przedmiotowego zabezpieczenia. W piśmie wskazano nadto, że ze względu na nieprzedstawienie przez Wykonawcę szczegółowych wyjaśnień oraz dokumentów, o które Zamawiający wnioskował w piśmie (...) z dnia 28 września 2022 r., kwestie związane z waloryzacją wynagrodzenia oraz ze zmianą terminów realizacji Umowy na podstawie przesłanek związanych z COVID-19 oraz wojną w Ukrainie, w kontekście ustawowego pojęcia „Nadzwyczajnej zmiany stosunków”, Zamawiający pozostawia bez rozpoznania (pismo Agencji Uzbrojenia z 17 października 2022 r., k. 56-57 wraz z aneksem nr 1 do Umowy nr (...) z dnia 19 lipca 2016 r., k. 58-67). Zmiana umowy wynikała z faktu, że wprowadzono 6 kontener. Z kolei wzrost ceny jednostkowej wskazany przez Zamawiającego wynika z sytuacji geopolitycznej i podwyższenia kosztów surowców (zeznania świadka A. W., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 419, nagranie 00:59:43-01:01:08).

W odpowiedzi na propozycję aneksu (...) sp. z o.o. wskazała, że nie jest ona dla niej satysfakcjonująca. Aneks nie uwzględnia skutków ogólnoświatowego kryzysu gospodarki wywołanego: pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie. Do skutków tych należy niezależnie od stron umowy wydłużenie terminów spełnienia świadczeń oraz skokowy, horrendalny wzrost cen surowców, materiałów i energii, będąca tego konsekwencją najwyższa od kilkudziesięciu lat inflacja. Aneks uwzględnia jedynie skutek w postaci wydłużenia terminu wykonania zobowiązania i to jedynie częściowo, gdyż przedłuża tylko o jeden rok ogólny termin zakończenia umowy. Konieczne jest natomiast łączne wydłużenie terminów pośrednich umowy oraz terminu końcowego o czas odpowiedni do wyprodukowania tak znacznej liczby egzemplarzy piekarni. Postanowienia aneksu nie uwzględniają aktualnych realiów społeczno-gospodarczych, w świetle których wytworzenie egzemplarza piekarni za kwotę określoną w umowie jest niemożliwe i oczywiście nieracjonalne ekonomicznie, co Wykonawca poruszał w dotychczasowej korespondencji ( pismo (...) sp. z o.o. z 4 listopada 2022 r., k. 229).

W dniu 22 grudnia 2022 r. Agencja Uzbrojenia złożyła (...) sp. z o.o. oświadczenie o odstąpieniu od Umowy nr (...) w jej niewykonanej części, tj. w zakresie realizacji Etapu II oraz Etapu III. Jako podstawę odstąpienia od Umowy wskazano § 13 ust. 4 Umowy. W uzasadnieniu podniesiono, że umowa z przyczyn niezależnych od Zamawiającego realizowana jest ze znacznym opóźnieniem. Jej realizacja rozpoczęła się 19 lipca 2016 r. i zgodnie z Umową powinna zakończyć się do 31 października 2022 r. poprzez dostawę 18 egzemplarzy Wyrobu, jednak do dnia złożenia oświadczenia Wykonawca nie dostarczył Zamawiającemu żadnego egzemplarza Wyrobu. Opóźnienie w wykonaniu Umowy wynosi ponad 30 dni od terminów określonych w „Harmonogramie kosztowo-rzeczowym”, stanowiącym załącznik nr 3 do Umowy. W ocenie Zamawiającego, Wykonawca nie daje rękojmi wykonania Umowy w terminie uzasadnionym potrzebami Sił Zbrojnych RP. Powyższe powoduje brak uzasadnienia kontynuowania umowy (oświadczenie o odstąpieniu od Umowy nr (...) w jej niewykonanej części z 22 grudnia 2022 r., k. 68-69). Oświadczenie o odstąpieniu od Umowy zostało odebrane przez (...) sp. z o.o. w dniu 27 grudnia 2022 r. (potwierdzenie odbioru, k. 232-233).

W Rekomendacji sposobu rozwiązania sporu pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a (...) sp. z o.o. sporządzonej 30 stycznia 2023 r. wskazano, że kontynuacja Umowy nie miała uzasadnienia z uwagi na:

- opóźnienie w wykonaniu Umowy wynoszące ponad 30 dni od terminów określonych w „Harmonogramie kosztowo-rzeczowym”, stanowiącym załącznik nr 3 do Umowy;

- brak akceptacji przez Wykonawcę projektu aneksu do Umowy, sporządzonego przez Zamawiającego, dotyczącego zmiany ZTT w związku z modyfikacją konfiguracji piekarni zgodnie z zaleceniami z komisyjnych badań kwalifikacyjnych;

- nieprzedstawienie przez Wykonawcę wyjaśnień oraz dokumentów mogących stanowić podstawę do waloryzacji wynagrodzenia oraz zmianę terminów realizacji Umowy na podstawie przesłanek związanych z COVID-19 oraz wojną w Ukrainie, w kontekście ustawowego pojęcia „nadzwyczajnej zmiany stosunków”;

- wniosek Wykonawcy dotyczący zwiększenia wartości umowy z 73.017.720 zł do 182.122.420 zł, czyli o 149,42%, który nie znajduje uzasadnienia w oparciu o ustawę Pzp zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (rekomendacja sposobu rozwiązania sporu pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a (...) Spółka z o.o. z 30 stycznia 2023 r., k. 47).

W odpowiedzi na powyższe (...) sp. z o.o. poinformowała, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest bezskuteczne z uwagi na upływ 60-dniowego terminu zastrzeżonego dla wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy. Jako podstawę prawną odstąpienia wskazano §13 ust. 4 Umowy, który przewiduje co prawda uprawnienie do umownego odstąpienia od umowy w sytuacji przekraczającego o 30 dni opóźnienia w stosunku do terminów określonych w harmonogramie kosztowo-rzeczowych realizacji umowy, jednocześnie jednak przewiduje także, że umowne prawo odstąpienia (art. 395 § 1 k.c.) może zostać wykonane w terminie do 60 dni od powzięcia wiadomości o wskazanym powyżej opóźnieniu. Stosownie do harmonogramu poszczególne zadania składające się na etap II umowy wykonane miały zostać już w 2019 r. (28 luty 2019 r., 31 maj 2019 r., 30 czerwca 2019 r.), zaś terminy wykonania poszczególnych zadań etapu III przypadały na 2019, 2020, 2021 i 2022 rok. Przesłanki do wykonania umownego prawa odstąpienia nastąpiły już zatem w roku 2019. W świetle treści prowadzonej pomiędzy stronami w latach 2019-2022 korespondencji nie sposób przypuszczać, że przez okres blisko czterech lat zamawiający nie miał wiedzy co do faktu, że w tym czasie ma miejsce ponad 30 dniowe opóźnienie w stosunku do terminów określonych w harmonogramie. Bezskuteczność odstąpienia powoduje, że niedopuszczalne jest naliczanie i dochodzenie kar umownych przysługujących w związku z wykonaniem umownego prawa odstąpienia. W piśmie wyjaśniono, że w ramach umowy Zamawiający oczekiwał spełnienia innego świadczenia od świadczenia pierwotnie określonego w umowie i ta właśnie okoliczność była przyczyna tego, że nie zostały w ogóle rozpoczęte etapy II i III umowy. Podkreślono, że czym innym jest piekarnia w konfiguracji z trzema lub pięcioma kontenerami i czym innym piekarnia w konfiguracji z czterema lub sześcioma kontenerami. Skoro w toku wykonywania umowy zaszła po stronie Zamawiającego potrzeba zmiany właściwości piekarni w stosunku do pierwotnie określonych oraz miała miejsce niezależna od stron umowy nadzwyczajna zmiana wartości przedmiotu umowy, to racjonalnym byłoby skorzystanie przez Zamawiającego z umownego prawa odstąpienia zastrzeżonego w postanowieniu § 13 ust. 5 pkt 2 umowy (pismo (...) sp. z o.o. z 30 grudnia 2022 r., k. 70-71).

W odpowiedzi na ww. pismo, Agencja Uzbrojenia poinformowała, że Zamawiający podtrzymuje swoje stanowisko przedłożone w piśmie z dnia 22 grudnia 2022 r. W piśmie tym Zamawiający wskazał, iż podstawą odstąpienia od Umowy jest dla Zamawiającego również art. 610 k.c. (pismo Agencji Uzbrojenia z 17 stycznia 2023 r., k. 72-74).

W związku z odstąpieniem od umowy nr (...) w zakresie jej niewykonanej części (tj. w zakresie realizacji Etapów I i II), Skarb Państwa – Agencja Uzbrojenia obciążył (...) sp. z o.o. karą umowną w wysokości 13.382.400 zł z tytułu odstąpienia od Umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy. W nocie obciążeniowej nr (...) z dnia 25 stycznia 2023 r. wskazano, że zgodnie z § 13 ust. 4 odstąpiono od Umowy w jej niewykonanej części (tj. w zakresie realizacji Etapu II i III) oraz na podstawie § 12 ust. 1 ww. umowy, Skarb Państwa – Agencja Uzbrojenia, jako Zamawiający naliczył karę umowną: za Etap II w kwocie 1.053.372 zł (5.266.860 zł x 20%) oraz za Etap III w kwocie 12.329.028 zł (61.645.140 zł x 20%), tj. razem 13.382.400 zł ( nota obciążeniowa nr (...) z 25 stycznia 2023 r., k. 76).

Agencja Uzbrojenia wystąpiła do Gwaranta – (...)S.A. z żądaniem zapłaty gwarancji nr (...) wystawionej z polecenia (...) sp. z o.o. na rzecz Skarbu Państwa Agencji Uzbrojenia (poprzednio: Skarb Państwa Inspektorat Uzbrojenia). (...) Bank (...) S.A. poinformowała o powyższym (...) sp. z o.o. wskazując, iż żądanie zostało zgłoszone w terminie ważności gwarancji i było zgodne z jej warunkami i wezwała spółkę do zapewnienia środków na rachunku prowadzonym przez bank w wysokości 1.460.355 złotych do 21 marca 2023 roku. Spółka wpłaciła środki na wskazane konto w dniu 21 marca 2023 r. (pismo (...) Bank (...) S.A. z 10 marca 2023 r., k. 83; potwierdzenie przelewu, k. 84).

Pismem z dnia 24 marca 2023 r. Agencja Uzbrojenia poinformowała (...) sp. z o.o., iż w związku z nieuregulowaniem należności w kwocie 13.382.400 zł, naliczonej w Nocie obciążeniowej nr (...)z dnia 25 stycznia 2023 r., Skarb Państwa – Agencja Uzbrojenia dokonał zajęcia kwoty 1.460.355 zł z Gwarancji Nr (...) zabezpieczenia należytego wykonania umowy nr (...) i w związku z powyższym obciążył (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości 19.114,56 zł (pismo Agencji Uzbrojenia z 24 marca 2023 r., k. 85).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również złożonych do akt sprawy dokumentów, którym Sąd w całości dał wiarę, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka G. C. (protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 415-418) oraz świadka A. W. ( protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 419-420) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Świadkowie są żołnierzami zawodowymi, pracującymi w Agencji Uzbrojenia. Zeznania świadków w większości potwierdzają informacje zawarte w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym z dokumentów, dotyczące wykonywania spornej Umowy, opóźnień w jej realizacji oraz możliwości zawarcia kolejnego aneksu i przyczyn z jakich do zawarcia nie doszło z punktu widzenia strony pozwanej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W przedmiotowej sprawie strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 1.460.355 zł stanowiącą wartość gwarancji bankowej wypłaconej bezpodstawnie pozwanemu wobec bezskuteczności oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr (...), wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od dnia 22 marca 2023 r. do dnia zapłaty.

Dochodzone pozwem roszczenie zdaniem sądu stanowi oparcie w przepisie art. 405 k.c. w związku z niezasadnym – zdaniem strony powodowej – zaspokojeniem się pozwanej z ustanowionej na jej rzecz bankowej gwarancji zapłaty stanowiącej zabezpieczenie zawartej między stronami Umowy. Z kolei podstawę prawną w zakresie roszczenia odsetkowego stanowi art. 481 § 1 k.c. kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Podkreślić należy, że wartość majątkowa nie musi wyjść z majątku zubożonego – wystarczy, że zostaje uzyskana jego kosztem, czyli gdy sfera jego praw jest źródłem wzbogacenia. Formuła zubożenia z art. 405 k.c. jest pojemna, a w orzecznictwie pojęcie to jest rozumiane elastycznie (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 21 maja 2014 r., II CSK 52/14, Glosa 2015, nr 3, str. 41, z 25 października 2012 r., I CSK 139/12, IC 2013, nr 12, str. 40, i z 8 marca 2018 r., II CSK 299/17, nie publ.).

W sprawie bezsporne było, iż strony w dniu 19 lipca 2016 r. zawarły umowę o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr (...) (k. 13-45), jak również ustanowienie przez stronę powodową gwarancji bankowej w kwocie 1.460.355 zł i wypłaty kwoty gwarancji z środków przelanych przez powódkę na rachunek bankowy prowadzony przez gwaranta (gwarancja bankowa nr (...) zabezpieczenia należytego wykonania umowy, k. 77-79; Aneks nr 1 do gwarancji bankowej nr (...) z 18 sierpnia 2016 r., k. 80; Aneks nr 3 do gwarancji bankowej nr (...) z 18 sierpnia 2016 r., k. 82). Bezsporna była również okoliczność opóźnień Wykonawcy w realizacji Etapu I/Zadanie nr I.3 oraz Etap I/Zadanie nr 1.4 Umowy, która spowodowała naliczenie przez Zamawiającego kar umownych: w wysokości 524.472 zł (Etapu I/Zadanie nr I.3 – ostatecznie w wyniku zawarcia ugody sądowej Zamawiający zwrócił Wykonawcy kwotę 262.236 zł, k. 159v) oraz 18.450 zł Etap I/Zadanie nr 1.4 Umowy (protokół zdawczo-odbiorczy-końcowy, k. 148-152; orzeczenie nr (...) z 17 maja 2022 r., k. 163-173; protokół z posiedzenia jawnego z dnia 6 marca 2023 r. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygn. I Co 212/22, k. 158 wraz z załącznikiem do protokołu posiedzenia w postaci ugody sądowej, k. 159). Niesporna między stronami była również okoliczność, iż Wykonawca odmówił podpisania Aneksu do Umowy o treści zaproponowanej przez Zamawiającego. Sporne natomiast były okoliczności i przyczyny odmowy zawarcia Aneksu do Umowy. Ostatecznie strona pozwana w dniu 22 grudnia 2022 r., powołując się na § 13 ust. 4 Umowy odstąpiła od ww. Umowy w jej niewykonanej części, tj. w zakresie realizacji Etapu II i Etapu III wskazując, iż w ocenie Zamawiającego, Wykonawca nie daje rękojmi wykonania Umowy w terminie, co powoduje brak uzasadnienia kontynuowania Umowy (oświadczenie o odstąpieniu od Umowy z 22 grudnia 2022 r., k. 68-69). Nadto, w związku z odstąpieniem od Umowy w zakresie jej niewykonanej części pozwany obciążył powoda karą umowną w wysokości 13.382.400 zł z tytułu odstąpienia od Umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy. W nocie obciążeniowej z dnia 25 stycznia 2023 r. wskazano, że zgodnie z § 13 ust. 4 odstąpiono od Umowy w jej niewykonanej części (tj. w zakresie realizacji Etapu II i III) oraz na podstawie § 12 ust. 1 ww. umowy, Skarb Państwa – Agencja Uzbrojenia, jako Zamawiający naliczył karę umowną: za Etap II w kwocie 1.053.372 zł (5.266.860 zł x 20%) oraz za Etap III w kwocie 12.329.028 zł (61.645.140 zł x 20%), tj. razem 13.382.400 zł (nota obciążeniowa Nr (...) z 25 stycznia 2023 r., k. 76) oraz zrealizował gwarancję bankową w kwocie 1.460.355 zł i zaliczył sumę gwarancyjną na poczet naliczonych kar umownych (k. 83-85).

W pierwszej kolejności należy więc ocenić skuteczność odstąpienia od Umowy przez Zamawiającego, które zgodnie z postanowieniami Umowy powinno nastąpić w formie pisemnej, z podaniem uzasadnienia, pod rygorem nieważności takiego oświadczenia (§ 13 ust. 7 Umowy, k. 36). W oświadczeniu o odstąpieniu od Umowy z 22 grudnia 2022 r. pozwany wskazał, iż odstąpienie od Umowy następuje na podstawie § 13 ust. 4 Umowy. W uzasadnieniu odstąpienia pozwany podkreślił, że umowa powinna zakończyć się 31 października 2022 r., jednak Wykonawca nie dostarczył Zamawiającemu żadnego z 18 egzemplarzy Wyrobu. Tym samym Wykonawca nie daje rękojmi wykonania Umowy w terminie, co powoduje brak uzasadnienia kontynowania umowy (k. 69). Jak słusznie podniosła strona powodowa, przedmiotowe postanowienie wprowadza uprawnienie do umownego odstąpienia od umowy w sytuacji przekraczającego o 30 dni opóźnienia w stosunku do terminów określonych w harmonogramie kosztowo-rzeczowym realizacji umowy (który to harmonogram stanowi załącznik nr 3 do Umowy, k. 45). Harmonogram przewidywał, że poszczególne zadania składające się na Etap II Umowy miały zostać wykonane już w 2019 r., to jest 28 lutego 2019 r. oraz 31 maja 2019 r. i 30 czerwca 2019 r., zaś poszczególne zadania składające się na Etap III Umowy miały zostać wykonane w latach 2019, 2020, 2021 i 2022, tj. 30 listopada 2019 r., 30 września 2020 r., 30 listopada 2020 r., 30 września 2021 r., 30 listopada 2021 r., 30 sierpnia 2022 r. i 31 października 2022 r. (§ 3 ust. 1 Umowy, k. 19; harmonogram kosztowo-rzeczowy, k. 45). Postanowienie § 13 ust. 4 Umowy przewidują także, że umowne prawo odstąpienia (art. 395 § 1 k.c.) może zostać wykonane w terminie do 60 dni od powzięcia przez pozwanego wiadomości o wskazanym powyżej opóźnieniu. W toku realizacji Umowy Zamawiający miał świadomość istniejących opóźnień w realizacji Etapu I, w związku z którymi to opóźnieniami naliczał kolejno kary umowne w wysokości 524.472 zł (Etapu I/Zadanie nr I.3 – ostatecznie w wyniku zawarcia ugody sądowej Zamawiający zwrócił Wykonawcy kwotę 262.236 zł oraz 18.450 zł Etap I/Zadanie nr 1.4 Umowy (bezsporne).

Odstąpienie od Umowy w zakresie realizacji Etapu II, na podstawie § 13 ust. 4 Umowy, nastąpiło jednak z istotnym przekroczeniem terminów uprawniających do skorzystania z umownego prawa odstąpienia. Zaznaczyć bowiem należy, że zgodnie z harmonogramem kosztowo-rzeczowym Etap II miał zostać zakończony do 30 czerwca 2019 r. Z kolei Etap III (Dostawa Piekarni) w zakresie 16 egzemplarzy Wyrobu miał zakończyć się do 30 sierpnia 2022 r. – jedynie w zakresie dwóch egzemplarzy (egz. 17-18) termin upływał 31 października 2022 r. Nie sposób jest więc przyjąć, mając na uwadze opóźnienia w realizacji Etapu I, iż Zamawiający nie powziął wiadomości o istniejących opóźnieniach w realizacji Etapu II. Tym samym odstąpienie od Umowy w zakresie Etapu II z powołaniem się na § 13 ust. 4, tj. opóźnienie w wykonaniu umowy wynoszące co najmniej 30 dni, ograniczone terminem do 60 dni od powzięcia wiadomości o opóźnieniu, nie można uznać za skuteczne.

Z kolei w zakresie Etapu III pozwany wskazał tożsamą przyczynę i podstawę wypowiedzenia Umowy, tj. na § 13 ust. 4 Umowy odstąpiono od jej niewykonanej (nota obciążeniowa nr (...) z 25 stycznia 2023 r., k. 76). Podkreślić należy, że podstawa wypowiedzenia musi być realna i faktyczna. Tymczasem w zakresie Etapu III odstąpienie od Umowy z powołaniem się na § 13 ust. 4 Umowy było nieskuteczne, gdyż z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, że pozwany podjął decyzję o wypowiedzeniu Umowy nie z uwagi na opóźnienie w realizacji zamówienia (Wykonawca nie pozostawał bowiem w opóźnieniu z realizacją Etapu III, którego termin realizacji upływał w dniu 31 października 2022 r.), a z uwagi na brak akceptacji przez powoda projektu aneksu do Umowy, sporządzonego przez Zamawiającego oraz braku akceptacji przez pozwanego zwiększenia wartości umowy z kwoty 73.017.720 zł do 182.122.420 zł, czyli o 149,42%. Powyższe faktyczne okoliczności odstąpienia od niewykonanej części Umowy potwierdza również treść rekomendacji sposobu rozwiązania sporu pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a (...) Spółka z o.o., sporządzona na polecenie Agencji Uzbrojenia (rekomendacja sposobu rozwiązania sporu pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a (...) Spółka z o.o. z 30 stycznia 2023 r., k. 47).

W ocenie Sądu słusznie strona powodowa podnosi, że treść odstąpienia od Umowy (oświadczenie o odstąpieniu od Umowy z 22 grudnia 2022 r., k. 68-69) wskazuje inną, a nie rzeczywistą przyczynę złożenia takiego oświadczenia.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, złożone powodowi przez pozwanego w dniu 22 grudnia 2022 r. odstąpienie od Umowy w jej niewykonanej części, tj. w zakresie realizacji Etapu II było opóźnione, gdyż nastąpiło z uchybieniem terminów wskazanych przez Zamawiającego jako podstawę odstąpienia, tj. terminów określonych w § 13 ust. 4 Umowy.

Z kolei ww. odstąpienie od Umowy w zakresie Etapu III należy uznać za nieskuteczne, gdyż podana przez pozwanego podstawa odstąpienia nie była realna i prawdziwa, a odstąpienie od Umowy faktycznie wynikało z braku zgody Zamawiającego na podpisanie zaproponowanego przez pozwanego Aneksu do Umowy (projekt aneksu nr 1 do Umowy, k. 58-67).

Niezależnie od powyższego istotną okolicznością jest fakt, iż Zamawiający naliczając kary umowne powołał się na postanowienie § 12 ust. 1 ww. umowy (nota obciążeniowa Nr (...) z 25 stycznia 2023 r., k. 76), które dotyczy niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w przypadku odstąpienia z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy, w tym z powodu wad dostarczanych przedmiotów umowy, nie zaś dotyczących opóźnienia w realizacji zamówienia, a taką właśnie podstawę odstąpienia od niezrealizowanej części Etapu II i Etapu III wskazał pozwany w oświadczeniu o odstąpieniu. Tym samym należy uznać, iż pozwany powołując się w oświadczeniu o odstąpieniu na § 13 ust. 4 Umowy dotyczący opóźnienia w wykonaniu umowy wskazał nieprawdziwą przyczynę, bowiem już naliczając karę umowną w nocie wskazał na § 12 ust. 1 ww. umowy, czyli jej niewykonanie lub nienależyte wykonanie, co w ocenie sądu prowadzi do nieważności oświadczenia o odstąpieniu w myśl łączącej strony umowy. Na powyższą okoliczność co do nieprawdziwości wskazanej przyczyny wskazują pozostałe okoliczności ustalone w stanie faktycznym i prowadzone przez strony rozmowy co do dalszych losów łączącej strony umowy.

Odnosząc się do gwarancji należytego wykonania kontraktu wskazać należy, że jej celem jest zapewnienie zamawiającemu szybkiego zaspokojenia konkretnych roszczeń, które mogą powstać po jego stronie w związku z realizacją inwestycji budowlanej. Gwarancje należytego wykonania kontraktu muszą zabezpieczać konkretną wierzytelność pieniężną. Gwarancja zabezpieczenia należytego wykonania kontraktu nie może być zatem środkiem, który zapewnia, że wierzyciel (beneficjent) otrzymuje więcej, niż by to wynikało z roszczeń powstałych na gruncie stosunku podstawowego z tego tylko względu, że zabezpieczył swój kontrakt (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 listopada 2022 r., sygn. V AGa 268/21, Legalis nr 2985086).

Skorzystanie z gwarancji mimo braku merytorycznych podstaw, co zaistniało w niniejszej sprawie, stanowi zdaniem Sądu nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego, a między szkodą, a skorzystaniem z gwarancji istnieje związek przyczynowy, gdyby bowiem pozwany zaniechał korzystania z gwarancji, nie powstałaby szkoda.

W pismach kierowanych przez do powoda pozwana Agencja Uzbrojenia w zakresie odstąpienia od umowy powoływała się również na art. 610 k.c., zgodnie z którym jeżeli dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy lub poszczególnych jego części tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je dostarczyć w czasie umówionym, odbiorca może nie wyznaczając terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do dostarczenia przedmiotu dostawy. Słusznie podnosi strona powodowa, iż oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od Umowy na podstawie art. 610 k.c. nigdy nie zostało złożone powodowi, a nawet powołanie się w piśmie dalszym piśmie pozwanego do powoda z 17 stycznia 2023 r. na ww. przepis Kodeksu cywilnego jest nieważne, gdyż nie zawiera uzasadnienia, do czego zobowiązuje pod rygorem nieważności takiego odstąpienia § 13 ust. 7 Umowy. Powołanie się przez Zamawiającego na odstąpienie na podstawie art. 610 k.c. mogłoby też nastąpić wyłącznie przed upływem końcowego terminu umownego przewidzianego na dostarczenie rzeczy, co wynika wprost z dyspozycji tego przepisu. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony w literaturze, że „Odstąpienie dokonane w oparciu o art. 610 jest możliwe przed upływem terminu do dostarczenia przedmiotu dostawy przez dostawcę” (vide G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 610).

Ostatecznie Sąd uznał, iż naliczenie przez Zamawiającego kary umownej w wysokości 13.382.400 zł, na podstawie § 13 ust. 4 w zw. z § 12 ust. 1 Umowy (tj. w wysokości 20% wartości niezrealizowanych Etapów II i III) również było bezpodstawne. W związku z ustaleniem, że po stronie Zamawiającego nie powstało żadne roszczenia wobec Wykonawcy, na poczet których mogłaby być – hipotetycznie - "zarachowana" kwota z gwarancji. Tym samym pozwany w sposób nieuprawniony skierował do (...) Bank (...) S.A. żądanie zapłaty gwarancji bankowej w wysokości 1.460.335 zł celem częściowej realizacji kary umownej, wobec bezskuteczności oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy.

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż roszczenie strony powodowej skierowane do pozwanego o zwrot kwoty 1.460.355 zł tytułem zwrotu wartości gwarancji bankowej wypłaconej pozwanemu w związku z umową o realizację pracy rozwojowej i dostawy nr (...) z dnia 19 lipca 2016 r. było w pełni zasadne.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek uzasadnia treść przepisu art. 481 k.c. Wypłata gwarancji na rzecz pozwanego nastąpiła w dniu 21 marca 2023 r. (pismo (...) Bank (...) S.A., k. 83; potwierdzenie przelewu, k. 84). Tym samym od dnia 22 marca 2023 r. pozwany był w posiadaniu nienależnie pobranego świadczenia i od tej właśnie daty należne są powodowi odsetki ustawowe za opóźnienie.

Mając powyższe na względzie, żądanie powoda w całości podlegało uwzględnieniu o czym Sąd orzekł w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, rozstrzygając, że powód wygrał proces w 100%, zaś ich szczegółowe wyliczenie pozostawiono referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk