Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

Protokolant: Maksymilian Obrębski

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania;

3.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sędzia (del.) Agnieszka Onichimowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 października 2021 r. powód A. W. wniósł o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. :

1.  kwoty zł 96.600,00 zł, za stracony czas (69 miesięcy), zmarnowane życie w całości poświęcone na spór sądowy o podwyższenie świadczenia emerytalnego z tytułu pracy na mostach kolejowych, usługi z zakresu malarstwa antykorozyjnego;

2.  kwoty 6.205 zł z tytułu utraconego wsparcia na okres 1 roku w postaci darmowych obiadów, pieczywa, owoców, warzyw i innych artykułów spożywczych czy garmażeryjnych. Dzienną pomoc wycenił na 17 zł i przemnożył przez ilość dni w roku (365);

3.  Kwoty 1.400,00 zł z tytułu utraty prawa do wsparcia finansowego w postaci zasiłku celowego i okresowego raz na kwartał w wysokości 350 zł;

4.  kwoty 1.200,00 zł z tytułu pozbawienia prawa do comiesięcznych paczek żywnościowych, które wydawane są przez 10 miesięcy w roku, a każdą paczkę wycenił po cenach detalicznych na kwotę 120 zł;

5.  kwoty 350 zł z tytułu ustawowych odsetek za zwłokę, za opóźnienie z wypłatą kwoty wyrównawczej (5 600 zł) za okres 69 miesięcy.

oraz:

6.  kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za obniżenie poziomu życia, wegetacje, za pogorszenie stanu zdrowia, negatywne doświadczenie skutkujące ogólnym rozstrojem zdrowia;

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 25 lipca 2015 r. nabył uprawnienia emerytalne („ukończony 65 rok życia + tzw. nadwyżka wiekowa (...)”), a pozwany organ rentowy z ogólnego stażu zawodowego uwzględnił mu tylko zatrudnienie w szkolnictwie (lata 1985-90). Z tego tytułu otrzymał pierwszą emeryturę w wysokości 382,72 zł. W ocenie powoda pozwany łącznie nie uwzględnił mu łącznie 150 miesięcy, ,,wymigując się” rzekomym brakiem dokumentów potwierdzających jego zatrudnienia. Powód uznając powyższą decyzję za wadliwą, wdał się w spór sądowy, w ramach którego Sąd Okręgowy w Częstochowie w minimalnej części uwzględnił odwołanie, zarachowując do ogólnego stażu pracy lata nauki w L. i K. i zasądzając na jego rzecz 1,23 zł. W ocenie powoda organ rentowy zatajał istotne dane i aby wyegzekwować korzystną dla siebie decyzję stracił 69 miesięcy (lipiec 2015 r. – maj 2021 r.), który to czas mógł zagospodarować podejmując pracę za wynagrodzenie minimalne. W związku z powyższym powód domaga się rekompensaty pieniężnej, a jako miernik przyjął ½ płacy minimalnej tj. 1.400 zł, która to kwota przemnożona przez okres 69 miesięcy daje kwotę 96.600 zł. Powód wyjaśniła także, że otrzymał w maju 2021 r. wyrównanie jednorazowe w kwocie (...) zł, które miało dla niego negatywne skutki, bowiem niemal od razu zatrzymano mu na okres 12 miesięcy wiele przywilejów (darmowych posiłków, pieczywa, owoców i warzyw, paczek żywnościowych, także prawo do kwartalnego wsparcia pieniężnego - zasiłek okresowy i celowy). Swój uszczerbek majątkowy z tego powodu powód ocenił na kwoty: - 6.205 zł (utraty prawa do abonamentu i darmowego pieczywa), 1.200 zł (utraty paczek żywnościowych), 1.400 zł (utraty zasiłku pieniężnego), w sumie 8.805 zł . Powód wyraził przekonanie, że Sąd Pracy w C. winien stwierdzić, że z wyłącznej winy organu rentowego miał wstrzymane wyższe świadczenie, winien też nakazać wypłatę ustawowych odsetek za zwłokę ale przez nieuwagę a bo ze złej woli tego nie zrobił i z tego powodu powód musi dochodzić należności w kwocie 350 zł w powództwie cywilnym.

W odniesieniu do roszczenia o zasądzenie kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia, powód stwierdził, że ze strony ZUS doznał lekceważenia (został zepchnięty do strefy prekariatu), a jego czas był przedmiotem pogardy. W jego ocenie gdyby ZUS uwzględnił chociażby zatrudnienie w (...) i niezwłocznie wypłacał należne świadczenie, stan jego zdrowia byłby o wiele lepszy (przez możność wykupienia lekarstw), inaczej też zagospodarowałby swój czas, np. podejmując sezonowe zatrudnienie w Holandii (miał ofertę pracy także w USA). ( pozew k . 3-6)

W odpowiedzi na pozew Zakład Ubezpieczeń Społecznych w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że wszystkie działania podejmowane przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych związane z ustaleniem prawa do świadczeń powoda A. W., czy też wysokości świadczenia emerytalnego powoda były zgodne z procedurami i obowiązującymi przepisami w zakresie ubezpieczeń społecznych. Decyzje ZUS były poddawane kontroli sądowej, gdzie Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych badał prawidłowość wydanych decyzji. W przypadku pojawienia się nowych dowodów, Sąd uwzględniał w pewnym zakresie złożone w sprawie odwołanie, natomiast organ rentowy nie kwestionował rozstrzygnięć Sądu I instancji. Pozwany wyjaśnił również, że nie ponosi winy za to, że dochód powoda uległ podwyższeniu, bowiem ZUS zobowiązany był wypłacić powodowi wyższe świadczenie, czy wyrównanie, na skutek uzyskania przez powoda korzystnego rozstrzygnięcia w Sądzie. W ocenie Strony pozwanej w stosunku prawnym łączącym strony, pozwanemu nie można przypisać działań czy zaniechań bezprawnych, zawinionych, powodujących powstanie szkody. Nie ma zatem przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. ( odpowiedź na pozew k. 102-108)

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 lipca 2015 r. A. W. wystąpił do Zakład Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o świadczenie emerytalne, na skutek osiągnięcia wieku emerytalnego.

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2015 r. (...) Oddział w C. przyznał ubezpieczonemu A. W. emeryturę od dnia 25 lipca 2015 r tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Następnie decyzją z dnia 08 września 2015 r. ZUS ustalił ubezpieczonemu kapitał początkowy na dzień 01 stycznia 1999 r.

Decyzją z dnia 03 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. przeliczył ubezpieczonemu A. W. emeryturę od 01 lipca 2017 r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, celem uwzględnienia wynagrodzeń uzyskanych w latach 1987-1990 na podstawie list płac.

Dowód: decyzja z dnia 03 sierpnia 2017 r. – k. 192, decyzja z 8 września 2015 r. – k. 200, decyzja z 24 sierpnia 2015 r. – k. 201, zeznania powoda A. W. k. 223v

Od powyższych decyzji A. W. złożył odwołania w których domagał się ich zmiany.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2018 r., (sygn. akt IV U 1494/15) Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

⚫

w pkt. 1 umorzył postępowanie co do przeliczenia kapitału początkowego i wysokości emerytury według wwpw 11,97%;

⚫

w pkt 2 zmienił zaskarżone decyzje o tyle, że uwzględnił ubezpieczonemu A. W. do wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury:

a) okres nieskładkowy w wymiarze 5 lat, przy uwzględnieniu ograniczenia do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych;

b) przychód za okres od 17 października 1985 r. do 31 grudnia 1985 r. w kwocie 24.341,95 zł.; c) przychód za okres od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. w kwocie 727.807 zł.;

d) przychód za okres od 1 stycznia 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r. w kwocie 1.845.813 zł.;

⚫

w pkt 3 sprawę w zakresie uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego i emerytury okresów zatrudnienia w Spółdzielni Pracy w latach 1969 - 1970 oraz u S. C. od sierpnia 1979 r. do grudnia 1981 r. przekazał według właściwości Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.;

⚫

w pkt 4 w pozostałym zakresie oddalił odwołania

Sąd Apelacyjny w Katowicach, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 listopada 2018 roku oddalił apelację A. W..

Dowód: wyrok SA z 22 listopada 2018 k. 177

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2018 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 13 lutego 2018 r. (sygn. akt IV U 1494/15), ponownie ustalił A. W. wysokość emerytury, poczynając od 25 lipca 2015 r.. W treści decyzji organ rentowy wskazał, że celem uwzględnienia okresu zatrudnienia w Spółdzielni Pracy w latach 1969-1970 oraz u S. C. od sierpnia 1979 r. do grudnia 1981 r. do ustalenia kapitału początkowego i wysokości emerytury ubezpieczony winien przedłożyć wszelkie dowody świadczące o wykonywaniu pracy w tych zakładach pracy

Dowód: decyzja z 17 kwietnia 2018 r. – k. 188

Od powyższej decyzji A. W. wniósł odwołanie domagając się uwzględnienia spornych okresów i zarobków, zgodnie z żądaniem.

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2021 r., (sygn. akt IV U 591/18), Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

⚫

w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 kwietnia 2018 r. i ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego A. W. przy uwzględnieniu do ustalenia wysokości kapitału początkowego okresu od 1 kwietnia 1980 r. do 15 października 1980 r. jako okresu składkowego, z podstawami wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości:

a) po 7000 zł (siedem tysięcy złotych) miesięcznie za okres od 1 kwietnia 1980 r. do 30 września 1980 r.,

b) 3500 zł (trzy tysiące pięćset złotych) za okres od 1 do 15 października 1980 r.;

⚫

w pkt 2 oddalił odwołanie w pozostałej części.

Dowód: wyrok SO w Częstochowie z dnia 18 stycznia 2021 r. – k. 166

A. W. zaskarżył powyższy wyrok apelacją. Sprawa toczy się przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach pod sygn. akt III AUa 860/21.

Decyzją z 31 marca 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 18 stycznia 2021 r, przeliczył wysokość świadczenia emerytalnego od dnia 25 lipca 2015 r. oraz wypłacił A. W. wyrównanie w zakresie należności związanych z należnym świadczeniem emerytalnym.

Decyzją z 3 czerwca 2019 r., (nr (...)), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił A. W. przeliczenia emerytury z uwzględnieniem okresów pozostawania bez pracy.

Od powyższej decyzji A. W. wniósł odwołanie domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji lub uwzględnienia 27 lat pozostawania bez pracy bez jego winy, jako okresu składkowego lub ponownego ustalenia kapitału początkowego i wypłacenia należnej kwoty przez cały okres uprawnienia.

Wyrokiem z dnia 03 kwietnia 2020 r. (sygn. akt IV U 1056/19), Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

⚫

w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 03 czerwca 2019 r., w ten sposób, że za okres od 01 maja 2019 r. ustalił wysokość emerytury odwołującego A. W. z uwzględnieniem przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego okresu pozostawania bez pracy od 12 marca 1991 r. do 14 listopada 1991 r. jako okresu składkowego,

⚫

w pkt 2 odrzucił odwołanie w części dotyczącej ustalania wysokości emerytury z uwzględnieniem okresu pozbawienia wolności od 22 czerwca 1977 r. do 14 lipca 1979 r., a w pkt 3 oddalił odwołanie w pozostałej części.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2021 r., Sąd Apelacyjny w Katowicach, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt III AUa 1798/20, oddalił apelację A. W..

Dowód decyzja z 3 czerwca 2019 r. – k. 163: wniosek wydziału obsługi prawnej z 26 czerwca 2020 r. – k. 155, wyrok SO z 3 kwietnia 2020 r. – k. 156, wyrok SA z 31 maja 2021 r. - 154

Decyzją z dnia 12 czerwca 2019 roku (nr (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z 13 lutego 2018 roku (sygn. akt IV U 1494/15) w punkcie dotyczącym uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego i emerytury okresów zatrudnienia w Spółdzielni Pracy w latach 1969-1970 oraz u pana S. C. od sierpnia 1979 r. do grudnia 1981 r. odmówił ubezpieczonemu A. W. przeliczenia emerytury.

Dowód: decyzja z 12 czerwca 2019 r. – k. 153

Od powyższej decyzji A. W. wniósł odwołanie. Postanowieniem z 17 grudnia 2021 r. (sygn. akt IV U 1327/19) Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, odrzucił odwołanie. Na powyższe postanowienie A. W. wniósł zażalenie. Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2022 r. (sygn. akt IH AUz 76/22) Sąd Apelacyjny w Katowicach, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił zażalenie.

Dowód: postanowienie z 17 grudnia 2021 r. – k. 150, postanowienie z 13 kwietnia 2021 – k. 147

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z 3 kwietnia 2020 r., decyzją z 29 marca 2021 r. (nr (...)), ponownie ustalił ubezpieczonemu A. W. kapitał początkowy na dzień 01 stycznia 1999 r., natomiast decyzją z 30 marca 2021 r. (nr (...)), przeliczył ubezpieczonemu A. W. emeryturę od 01 maja 2019 r.

Decyzją z 30 marca 2021 r. nr (...)-2015 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., ponownie ustalił ubezpieczonemu A. W. kapitał początkowy na 1 stycznia 1999 r. Decyzją z 31 marca 2021 r. (nr (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., przeliczył ubezpieczonemu A. W. emeryturę od 25 lipca 2015 r.

Dowód: decyzja o przeliczeniu emerytury z 31 marca 2021 r. - k. 129, decyzja z 29 marca 2021 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego – 132, decyzja z dnia 30 marca 2021 o ponownym ustaleniu kapitału początkowego – 134

A. W. wniósł odwołanie od powyższych decyzji organu rentowego zarzucając im przyjęcie wadliwych kryteriów, tudzież zastosowanie nieodpowiednich wskaźników, (co finalnie miało skutkować umyślnym zaniżeniem jego świadczenia emerytalnego), wnosząc o uchylenie zaskarżonych decyzji i ponowne przeliczenie jego emerytury przy uwzględnieniu wskazanych przez niego kryteriów.

Wyrokiem z dnia 16 lipca 2021 r., (sygn. akt IV U 508/21), Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

⚫

w pkt 1odrzucił odwołania w zakresie roszczeń o zaliczenie do okresów składkowych:

a) okresu tymczasowego pozbawienia wolności od 31 sierpnia 1977 roku do 14 lipca 1979 roku,

b) okresu zatrudnienia u S. C. od sierpnia 1979 roku do 28 lutego 1980 roku oraz od 16 października 1980 roku do 31 grudnia 1981 roku,

c) okresów zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w C. od 25 listopada 1992 roku do 6 stycznia 1993 roku, od 21 maja 1993 roku do 21 lipca 1994 roku, od 15 września 1994 roku do 27 września 1995 roku, od 5 stycznia 1996 roku do 22 września 1996 roku, od 23 września 1996 roku do 9 lutego 1997 roku, od 12 maja 1997 roku do 9 lipca 1997 roku, od 19 sierpnia 1997 roku do 2 listopada 1999 roku, od 4 lutego 2000 roku do 24 lutego 2000 roku, od 29 maja 2000 roku do 2 lipca 2000 roku oraz od 14 lutego 2001 roku do 10 października 2001 roku,

⚫

w pkt 2 oddalił odwołania w pozostałym zakresie

Dowód: wyrok - 118

A. W. wniósł apelacje od powyższego wyroku do Sądu Apelacyjnego w Katowicach, sygn. akt III AUa 1798/21.

Decyzją z dnia 21 czerwca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił A. W. prawa do wypłaty odsetek od wyrównania emerytury ustalonej decyzją z dnia 31 marca 2021 r.

Dowód: decyzja - 117

A. W. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, podnosząc, że w jego ocenie organ rentowy pozostawał w zwłoce ze spełnieniem świadczenia od 2015.

Dowód: odpowiedź organu rentowego na odwołanie ubezpieczonego – k. 115

Wyrokiem z dnia 8 października 2021 r. (sygn. akt IV U 782/21), Sąd Okręgowy w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego. A. W. zaskarżył powyższy wyrok apelacją. Obecnie sprawa toczy się przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach (sygn. akt III AUa 9/22).

Dowód: wyrok – k. 111

Aktualnie w Sądzie Okręgowym w Częstochowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych toczą się dwie kolejne sprawy z odwołania A. W., sygn. akt IV U 91/21 oraz IV U 14/23.

Dowód: okoliczność niezaprzeczona, a ponadto, zeznania powoda A. W. k. 223v, wyciąg z akt ZUS – k. 111-204v

A. W. korzystając z przysługujących mu uprawnień zaskarżał wszystkie decyzje ZUS, składając także skargi na przewlekłość postępowania w toczących się sprawach. W żadnej ze spraw toczących się z udziałem A. W. Sąd nie stwierdził przewlekłości postępowania. Żadne z rozstrzygnięć zaskarżonych przez A. W. nie zostało także uznane za niezgodne z prawem.

Dowód: zeznania powoda A. W. k. 223v, wydruk ze strony internetowej Sądu Najwyższego: wyszukiwarki spraw – k. 176

Miesięcznie świadczenie emerytalne A. W. w okresie od czerwca do września 2021 r. wynosiło (...) zł, natomiast w maju 2022 r. – (...) zł

Dowód: potwierdzenia wypłaty k. 7, k. 13, k. 51

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczność bezspornych oraz dokumentów przedłożonych przez strony w tym w szczególności kopi akt ZUS (wyciąg z akt), których autentyczności nie podważano. Zeznania powoda (k. 223v) Sąd uznał za wiarygodne, jedynie w zakresie w jakim korespondowały z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

W niniejszej sprawie powód upatrywał podstaw zgłoszonych roszczeń w fakcie długotrwałego, zdaniem powoda, czasu rozpatrywania spraw, jakie inicjował przed organem rentowym. W ocenie powoda okres 69 miesięcy (lipiec 2015 r. – maj 2021 r.) potrzebny na wyegzekwowanie korzystnego rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego, mógł zagospodarować podejmując pracę za wynagrodzenie minimalne i osiągając z tego tytułu kwotę 96.600,00 złotych (69 miesięcy x 1.400 zł kwoty minimalnego wynagrodzenia). Pozostałe roszczenia (kwota 6.205 zł, kwota 1.400,00 zł, kwota 1.200,00 zł) powód uzasadniał utratą świadczeń socjalnych na skutek zwiększenia podstawy obliczonego dochodu w związku z przyznanym przez ZUS (po uzyskaniu korzystnego rozstrzygnięcia sądowego) wyrównaniem (5 600 zł) oraz jednocześnie - w odniesieniu do kwoty 350 zł – z tytułu ustawowych odsetek za zwłokę (przez 69 miesięcy), za opóźnienie z wypłatą kwoty wyrównawczej. Z argumentacji powoda wynika więc, że gdyby ZUS decyzją z 25 lipca 2015 r. przyznał mu świadczenie emerytalne we właściwej wysokości (a więc z uwzględnieniem postulowanych przez niego okresów zatrudnienia) nie poniósł by on powyższego uszczerbku majątkowego oraz szkody niemajątkowej (doznanej na skutek lekceważenia i zepchnięcia do strefy prekariatu).

Strona pozwana wnosząc o oddalenie powództwa wskazywała , iż powód nie wykazał zaistnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Analiza treści pozwu wskazuje, że podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia jest art. 417 (1) § 2 k.c. Regulacja art. 417 (1) k.c. ( lex specialis względem art. 417 k.c.), jest poświęcona szczególnym przypadkom wyrządzenia szkody przy wykonywaniu władzy publicznej.

Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (§ 1 ). Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. (§ 2)

W myśl zaś regulacji art. 417 ¹§ 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

W niniejszej sprawie dla stwierdzenia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego na podstawie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c., konieczne było ustalenie istnienia przesłanek w postaci: bezprawnego działania organu władzy publicznej (ZUS) stwierdzonego za pomocą prejudykatu, wystąpienie szkody spowodowanej bezprawnym działaniem oraz istnienie adekwatnego związku przyczynowego między zdarzeniem sprawczym, a tą szkodą.

W ocenie Sądu powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności pozwanego.

Naprawienia szkody (zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej) wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, można żądać jedynie po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Dla uzyskania prejudykatu w rozumieniu tego przepisu konieczne jest stwierdzenie niezgodności z prawem takiego orzeczenia we właściwej procedurze. Chodzi tu o stwierdzenie niezgodności orzeczenia (decyzji) z prawem, które stwierdzone zostaje w postępowaniu odrębnym, ekstraordynaryjnym.

Ustaleniu niezgodności z prawem ostatecznych decyzji administracyjnych służą następujące prejudykaty: 1) decyzja wydana wskutek wznowienia postępowania (art. 145–152 k.p.a., art. 240–246 o.p.); 2) decyzja wydana w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 k.p.a., art. 247 o.p.) oraz 3) orzeczenie sądu administracyjnego uwzględniające skargę na decyzję (art. 145 p.p.s.a.). G . Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 417(1).

W odniesieniu do orzeczeń Sądów powszechnych tryb kontroli prawomocnych orzeczeń ustawodawca przewidział w kodeksie postępowania cywilnego w formie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – uregulowanej w art. 424 (1) kpc. Zgodnie z tym przepisem można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe (§1). W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych (§2).

W tym miejscu podkreślić należy, iż Sąd rozpoznający roszczenie nie może samodzielnie ustalić niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jeżeli ustawa wiąże oznaczone skutki prawne z obowiązywaniem prawomocnego orzeczenia, a jednocześnie reguluje zasady i tryb jego wzruszania z powodu niezgodności z prawem, to prawna skuteczność takich orzeczeń nie może być podważana bezpośrednio w każdym procesie odszkodowawczym, z pominięciem zasad i trybu postępowania zastrzeżonego do kontroli prawomocnych orzeczeń ( lub decyzji).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, iż powód nie przedstawił żadnego z wyżej wymienionych prejadukatów. Za taki prejudykat z pewnością nie może być uznany żaden z przywołanych wyżej wyroków Sądu Okręgowego w Częstochowie, w ramach których Sąd dokonywał częściowej zmiany decyzji organu rentowego. Wyroki te zostały wydane w toku normalnego postępowania sądowego zainicjowanego odwołaniem powoda od ostatecznej decyzji organu rentowego, orzeczenie wydane w toku zwykłego postępowania rozpoznawczego nie ma zaś charakteru prejudykatu w rozumieniu art. 417 (1) § 2 k.c.

Uzupełniając powyższe rozważania należy stwierdzić, że powód w przedmiotowym postępowaniu nie wskazał nawet przepisów prawa, które w jego ocenie zostały naruszone przez ZUS. Samo zaś niezadowolenie z treści rozstrzygnięć zawartych w decyzjach organu rentowego czy też długości procedowania w poszczególnych sprawach (a tym samym długości oczekiwania na satysfakcjonujące rozstrzygnięcie), w żaden sposób nie stanowi o niezgodności z prawem decyzji organu rentowego.

Jak wskazał Sąd Najwyższy bezprawność działania jest to niezgodne z prawem działanie podmiotu wykonującego władzę publiczną, polegające na sprzeczności pomiędzy zakresem kompetencji organu, sposobem jego postępowania i treścią rozstrzygnięcia wynikającymi z wzorca ustawowego, a jego działaniem rzeczywistym (vide: wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 406/11, OSNC-ZD z 2012 r., nr 3, poz. 68, Biul. SN z 2012 r., nr 6, poz. 12 i orzeczenia w nim powołane).

W ocenie Sądu powód w żaden sposób nie wykazał, aby kwestionowane orzeczenia ZUS miały charakter bezprawny. Zaznaczyć trzeba, że decyzje ZUS zostały wydane w trybie ustawowym, a następnie podlegały zaskarżeniu przez powoda zgodnie z przewidzianym trybem odwoławczym najpierw do Sądu Okręgowego, a następnie Sądu Apelacyjnego. Warto podkreślić, że powód sam w toku składania zeznań przyznał, że żadne z zaskarżonych przez niego rozstrzygnięć nie zostało uznane za niezgodne z prawem, jak też nie została uwzględniona żadna ze skarg na przewlekłość postępowania. W tych warunkach brak jest podstaw do uznania, aby zostały one wydane w sposób sprzeczny z prawem (materialnie lub proceduralnie).

Wobec powyższego należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, albowiem powód nie uzyskał orzeczenia stwierdzającego niezgodność z prawem prawomocnych decyzji ZUS (w szczególności decyzji z dnia 24 sierpnia 2015 r.). Brak jest również podstaw do domagania się odszkodowania z pominięciem uzyskania prejudykatu, w sposób przewidziany w art. 424 ( 1) § 1 i następnych k.p.c.

W konsekwencji w ocenie Sądu meriti, żądanie zawarte w pozwie nie mogło być uwzględnione, jako że powód nie legitymował się orzeczeniem prejudycjalnym stwierdzającym niezgodność z prawem prawomocnej decyzji administracyjnej, jak również nie spełnił przesłanek określonych w art. 424 ^1b k.p.c. (jako, że powodowi przysługiwała skarga zarówno w odniesieniu do decyzji organu rentowego, jak i orzeczeń Sądu Apelacyjnego).

Niezależnie od powyższego zaznaczyć trzeba, że na przeszkodzie w uwzględnieniu powództwa stało również niewykazanie, że wskutek działań pozwanego powód poniósł szkodę we wskazanej przez siebie wysokości. Uzasadniając okoliczność poniesienia szkody w kwocie 96.600,00 złotych powód ograniczył się jedynie do wskazania, że odpowiada ona iloczynowi minimalnego wynagrodzenia oraz okresowi oczekiwania na korzystne rozstrzygnięcie w zakresie ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego tj. 69 miesięcy. Tego rodzaju argumentacja jest całkowicie bezpodstawna. Pomijając już bowiem kwestię braku prejudykatu w odniesieniu do kwestionowanej pierwszej decyzji w przedmiocie świadczenia emerytalnego, stwierdzić należy, że przyjęta przez powoda kwota 1.400 zł (wynagrodzenia minimalnego) w żaden sposób nie koresponduje z różnicą pomiędzy sumą uzyskanych przez niego świadczeń emerytalnych w spornym okresie, a kwotą obejmującą ten okres - uzyskaną w wyniku częściowego uwzględnieniu wniesionych odwołań. Nie ma żadnych racjonalnych przesłanek pozwalających na przyjęcie kwoty minimalnego wynagrodzenia za podstawę do wyliczenia wysokości hipotetycznej szkody. Oczywistym jest również, że fakt nieuzyskania przez powoda świadczenia emerytalnego w satysfakcjonującej dla niego wysokości nie stał w żaden sposób na przeszkodzie w podjęciu przez powoda zatrudnienia, o jakim wspomina w treści pozwu. Złożenie odwołania czy też prowadzenie sporu sądowego nie stanowi bowiem przeszkody w podjęciu zatrudnienia. Nie sposób zaś uznać, że okoliczność te absorbowały powoda do tego stopnia, że nie mógł on podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia.

Za niezasadne, a wręcz niezrozumiałe na tle ustalonego stanu faktycznego, Sąd uznał zgłoszone przez powoda żądanie zapłaty rekompensaty w postaci odszkodowania za utracone przez powoda świadczenia socjalne (kwota 6.205 zł, kwota 1.400,00 zł, kwota 1.200,00 zł) z powodu zwiększenia podstawy obliczonego dochodu w związku z uzyskanym wyrównaniem. Powód z jednej strony zarzucał pozwanemu, że na skutek jego błędnej decyzji poniósł szkodę oraz został upokorzony i zaliczony do prekariatu (kiedy to otrzymywał określone świadczenia socjalne), z drugiej zaś obwinia pozwanego za utratę świadczeń socjalnych na skutek częściowego uwzględnienia wnoszonych odwołań i uzyskania wyrównania. Podkreślić należy, że organ rentowy wypłacając wyrównanie realizował orzeczenie Sądu, wydane w skutek złożonego przez powoda odwołania, tym samym nie można mu czynić zarzutu w tym zakresie. Postawę strony powodowej tutejszy Sąd ocenia jednoznacznie negatywnie, jako sprzeczną z zasadami uczciwości i współżycia społecznego.

Przechodząc do oceny zasadności żądania zapłaty zadośćuczynienia zaznaczyć trzeba, iż zasądzenie zadośćuczynienia następuje wyjątkowo - zgodnie z przesłanką bezprawności - w razie istnienia przesłanek odpowiedzialności z art. 417–421 k.c., do czego w niniejszej sprawie nie doszło . (vide: G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 417). Zaznaczyć trzeba, że w świetle regulacji ustawowych regulujących kwestię zadośćuczynienia (art. 445 k.c. w zw. z art. 444 kc.) sąd może przyznać odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w skutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Przy czym wypłata zadośćuczynienia uzależniona jest od udowodnienia istnienia działania lub zaniechania sprawcy krzywdy niemajątkowej, istnienia tejże krzywdy lub wywołania rozstroju zdrowia powoda oraz związku przyczynowego między krzywdą niemajątkową, a działaniem lub zaniechaniem sprawcy. Powód natomiast nie wykazał przesłanek odpowiedzialności ujętych w tych przepisach.

Mając na względzie powyższe, w ocenie Sądu, wobec niewykazania przez powoda zarówno bezprawnego działania czy też zaniechania pozwanego, które potwierdzone byłoby prejudykatem, stwierdzającym niezgodności z prawem dotychczasowych odmownych decyzji organu rentowego, jak również poniesionej przez powoda w wyniku tego szkody i jej wysokości, brak było podstaw do oceny wystąpienia adekwatnego związku przyczynowego między tymi przesłankami.

Rekapitulując powyższe rozważania wskazać należy, iż w ocenie Sądu powód, na którym spoczywał w myśl art. 6 k.c. ciężar dowodowy, nie wykazał w niniejszym postępowaniu żądnej z przesłanek pozwalających na ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Powyższa konstatacja prowadziła zaś do oddalenia powództwa, o czym orzeczono w pkt 1wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c. i tym samym odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu. Powód jest osobą w podeszłym wieku (74 lata), która znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej (vide oświadczenie o stanie majątku – k. 242-244, potwierdzenie wypłaty świadczenia emerytalnego - 243, postanowienie z dnia 5 września 2024 r. o zwolnieniu powoda od kosztów sądowych – k. 247). Z tych względów Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu. (pkt. 2 sentencji)

W punkcie 3. sentencji wyroku, Sąd postanowił przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe, mając na uwadze treść art. 113 ust. 4 u.k.s.c.

Sędzia (del.) Agnieszka Onichimowska