Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Monika Górczak

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. B.

przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Klimatu i Środowiska

o zapłatę

I.  oddala powództwo w całości;

II.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postepowania;

III.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 sierpnia 2022 r. (data stempla, k. 12) powód R. B. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Ministra Klimatu i Środowiska kwoty 80.000,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazano, że pozew dotyczy smogu i hałasu w nocy za okres pobytu powoda w Zakładzie Karnym w Ł. tj. od dnia 27 stycznia 2022 r. do 22 sierpnia 2022 r. Powód wyjaśnił przy tym, że podstawę jego roszczenia stanowi art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i 24 k.c. oraz art. 417 k.c., zaś zasądzone zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy psychiczne i fizyczne chce przeznaczyć na rehabilitację chłopca z orzeczoną niepełnosprawnością. Odwołując się do treści uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 01 października 2019 r. sygn. akt II C 661/19 (wedle którego do katalogu dóbr osobistych można zaliczyć prawo do korzystania z wartości nieskażonego środowiska naturalnego) stwierdził, że w świetle obecnych badań oraz ustaleń NIK w powietrzu w Polsce, a więc również w Ł. są stale obecne zanieczyszczenia (w postaci: PM-10- PM 2,5 – B (a) P, tlenek siarki, tlenek azotu, benzyn w postaci PM1), co jego zdaniem ma bezpośredni negatywny wpływ na jego samopoczucie oraz zdrowie. Powód zarzucił, że skutkiem nijakości działań Ministra Klimatu i Środowiska, do którego kompetencji należy przeciwdziałanie zanieczyszczaniu powietrza, jest pogarszający się z czasem stan powietrza w całym kraju. Zdaniem powoda z tego powodu ma on problemy z pamięcią oraz zmiany neurologiczne w płatach czołowych. (pozew k. 4- 5)

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Minister Klimatu i Środowiska (zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej), wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego Skarbu Państwa kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował twierdzenia pozwu co do złej jakość powietrza oraz występowania hałasu w nocy. Ponadto pozwany zakwestionował:

- aby nastąpiło jakiekolwiek działanie lub zaniechanie po stronie organów władzy publicznej, które oddziaływałoby na sytuację Powoda, w szczególności poprzez naruszenie jego dóbr osobistych, za które odpowiedzialność mógłby ponosić Skarb Państwa - Minister Klimatu i Środowiska;

- stan zdrowia Powoda miał jakikolwiek związek z działaniami lub zaniechaniami;

- istniał jakikolwiek związek przyczynowy między sytuacją faktyczną lub prawną Powoda, a jakimikolwiek działaniami lub zaniechaniami organów władzy publicznej, za które odpowiedzialność mógłby ponosić Skarb Państwa - Minister Klimatu i Środowiska. Zdaniem pozwanego powód nie wykazał zarówno faktu poniesienia tej krzywdy jak i jej rozmiaru, jak i związku przyczynowego pomiędzy działaniem/zaniechaniem Pozwanego, a naruszeniem dobra osobistego. W szczególności nie zostało wykazane, aby dokuczały mu jakiekolwiek dolegliwości związane z rzekomą obecnością zanieczyszczeń w powietrzu, a także aby istniało dobro osobiste w postaci możliwości korzystania z walorów nieskażonego środowiska naturalnego oraz aby skażenie środowiska miało wpływ na niego indywidualnie. W odniesieniu do zarzutu hałasu występującego w nocy, pozwany pokreślił, że twierdzenia powoda w tym względzie nie zostały w żaden sposób wykazane. Pozwany zwrócił także uwagę, że powód nie uzasadnił w żaden sposób wysokości żądanej kwoty. W ocenie pozwanego podejmowane na szczeblu krajowym działania stwarzają mechanizmy umożliwiające stałą kontrolę i poprawę jakości powietrza, w tym realizację dyrektyw UE. Minister Klimatu i Środowiska wykonał nałożone na niego obowiązki w powyższym zakresie. Nie można więc przypisać ww. organowi zaniechań, za które mógłby ponosić odpowiedzialność Skarb Państwa, przy czym Powód żadnych takich naruszeń w pozwie nie podnosi i nie wykazuje. (odpowiedź na pozew – k. 61-67v)

Pismem z dnia 02 października 2023 r. powód dokonał modyfikacji powództwa poprzez rozszerzenie jego podstawy faktycznej, nie zmieniając jednocześnie wysokości roszczenia. Powód wskazał, że rozszerza pozew o terytorium całego kraju oraz wydłuża czas występowania nieprawidłowości do okresu 10 lat wstecz. Jednocześnie powód wyjaśnił, że jego zarzuty co do hałasu generowanego w czasie przebywania w Zakładzie Karnym w Ł. nie odnoszą się do hałasu tramwajowego czy też ulicznego, a hałasu maszyn na terenie dawnej zajezdni tramwajowej. ( pismo procesowe k. 87)

W piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2024 r. pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko procesowe, podnosząc jednocześnie zarzut przedawnienia roszczeń Powoda oraz braku legitymacji procesowej biernej Pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Klimatu i Środowiska w zakresie roszczenia odnoszącego się do hałasu nocnego ( pismo procesowe k. 98-100v).

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. B. urodzony w dniu (...) jest obecnie pozbawiony wolności od dnia 07 kwietnia 2016 r., zaś przewidywany koniec kary przypada na dzień 04 sierpnia 2028 r. Z uwagi na uprzednie, jak i obecne pozbawienie wolności, R. B. przebywał w różnych zakładach karnych na terenie kraju, w tym w Zakładzie Karnym nr(...) w Ł..

Dowód: zaświadczenie z dnia 26 maja 2022 r. – k. 6, opinia o stanie zdrowia AŚ E. - k. 7, zaświadczenie z dnia 03 czerwca 2022 r. AŚ E. – k. 8, świadectwo lekarskie z 01 lutego 1999 r. – k. 10-10v, zaświadczenie ZK K. z dnia 24 stycznia 2023 r. – k. 33, zaświadczenie ZK K. z dnia 23 stycznia 2023 r. – k. 34, zeznania powoda – k. 115v-116

R. B. ma osobowość nieprawidłową (niedorozwój umysłowy nieznaczny). Nie orzeczono wobec niego stopnia niepełnosprawności.

W marcu 2021 r, przechorował infekcję COVID – 19, przebieg choroby był leki i nie wymagał hospitalizacji. W toku konsultacji okulistycznej i neurologicznej z uwagi na zgłaszane przez niego objawy "mgły pocovidowej" nie stwierdzono zmian patologicznych.

Od listopada 2021 r. R. B. przyjmuje lek - (...) 3x1 tabletkę, poprawiający ukrwienie mózgu, celem poprawy pamięci. W dniu 03 grudnia 2021 był konsultowany psychiatrycznie, odmówił przyjmowania zaleconych leków. W toku przeprowadzonego badania stwierdzono, że R. B. funkcjonuje normalnie, nie ma zaburzeń neurologicznych, jego stan somatyczny jest dobry i jest on wydolny krążeniowo i oddechowo.

W trakcie pobytu w Areszcie Śledczym w E. od listopada 2021 r. R. B. pozostawał pod opieką lekarza specjalisty chorób wewnętrznych, zrezygnował jednak z proponowanych badań gastroskopii i kolonoskopii. W opinii o stanie zdrowia z dnia 21 stycznia 2022 r. stwierdzono, że pobyt w Zakładzie karnym nie zagraża jego życiu i zdrowiu.

Dowód: świadectwo lekarskie o stanie zdrowia skazanego z dnia 01.02.1999 r., k. 10, opinia o stanie zdrowia z dnia 21 stycznia 2022 r. – k. 7, zeznania powoda – k. 115v-116

W dniu 22 kwietnia 2022 r. u R. B. wykonano badanie tomografii komputerowej głowy z kontrastem, w którym stwierdzono (...)

Dowód: opis badania TK z dnia 22 kwietnia 2022 r. – k. 9, zeznania powoda – k. 115v-116

W toku badania w dniu 13 grudnia 2022 r. u R. B. rozpoznano szumy uszne obustronne oraz obustronne uszkodzenie słuchu – ze wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Dowód: karta porady ambulatoryjnej – k. 50

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej kopiach dokumentów, których wiarygodności strony nie podważały, tym samym brak było podstaw do ich kwestionowania. Sąd oparł się również na zeznaniach powoda R. B. (k. 115v-116), jednakże jedynie w zakresie w jakim znajdowały one pokrycie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym.

Pozostałe (a nie ujęte wyżej) zaprezentowane przez strony dowody, nie stanowiły w ocenie Sądu wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych w sprawie ustaleń faktycznych.

Należy przy tym wyjaśnić, iż Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowody z opinii biegłego („czy przebywanie w środowisku wzmożonej aktywności aut spalinowych może mieć wpływ na stan zdrowia”), albowiem z jednej strony teza została sformułowana nazbyt ogólnikowo, z drugiej zaś powód nie wykazał, iż przebywał „w środowisku wzmożonej aktywności aut spalinowych” (wszak od wielu lat jest pozbawiony wolności), a ponadto w aktach sprawy brak jest informacji na temat chorób układu oddechowego, powodujące konieczność leczenia pulmonologicznego. Warto przy tym nadmienić, iż zgłaszane problemy mające podłoże neurologiczne były odnotowywane u Powoda już pod koniec lat 90-tych XX wieku (k. 10).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Zgodnie z art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może żądać, między innymi, zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zgodnie z art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w tym wypadku sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 k.c.).

Z przepisu art. 24 k.c. wynika, że przewidziana w nim ochrona aktualizuje się przy spełnieniu trzech przesłanek: 1) musi istnieć dobro osobiste, 2) dobro osobiste osoby fizycznej musi zostać zagrożone lub naruszone, 3) działanie osoby naruszającej cudze dobro musi być bezprawne. Zaznaczyć przy tym należy, że aby uzyskać ochronę należy wykazać, że doszło do naruszenia lub zagrożenia konkretnego dobra osobistego. ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 31 lipca 2013 r., I ACa 243/13, Lex nr 1353790). Dopiero w razie pozytywnego przesądzenia kwestii naruszenia konkretnego dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c. (gdzie ciężar wykazania tych okoliczności spoczywa na osobie poszukującej ochrony na podstawie art. 24 k.c. a to wobec treści art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c.), sąd orzekający dokona oceny bezprawności działania bądź zaniechania prowadzącego do naruszenia dóbr osobistych powoda, a także oceny w zakresie wystąpienia szkody i związku przyczynowego między inkryminowanym zachowaniem pozwanego a ową szkodą. W świetle utrwalonego w orzecznictwie stanowiska ocena, czy działanie naruszyło dobro osobiste, dokonywana jest na podstawie obiektywnego kryterium, a sąd powinien rozważyć, czy typowa, przeciętna osoba na miejscu pokrzywdzonego uznałaby określone działanie za naruszenie dobra osobistego oraz czy w odczuciu społecznym określone zachowanie zakwalifikowane może być jako naruszające dobra osobiste ( vide: wyrok SN z 25 kwietnia 1989 r., I CR 143/89, OSP 1990, Nr 9, poz. 330; wyrok SN z 11 marca 1997 r., III CKN 33/97, OSN 1997, Nr 6 - 7, poz. 93; uzasadnieniu wyroku SN z 26 października 2001 r., V CKN 195/01, L.; uzasadnieniu wyroku SN z 23 maja 2002 r., IV CKN 1076/00, OSN 2003, Nr 9, poz. 121; wyrok SN z 5 kwietnia 2002 r., II CKN 953/00, L.; wyrok SN z 22 stycznia 2014 r., III CSK 123/13, Biul. SN 2014, Nr 6).

W przedmiotowej sprawie Powód upatrywał naruszenia swoich dóbr osobistych w narażeniu na hałas i zanieczyszczenie powietrza. Bezprawne działanie pozwanego identyfikował, zaś jako brak odpowiednich działań nakierowanych na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza. Wynika z tego, że powód swoje naruszone dobra osobiste identyfikował, jako prawo do życia w środowisku wolnym od zanieczyszczeń oraz hałasu.

Katalog dóbr osobistych zawarty w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. Odpowiedź na pytanie, czy określone dobro człowieka jest dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 i 24 k.c., zależy od wielu czynników, gdyż pojęcie to należy odnosić do określonego poziomu rozwoju technologicznego i cywilizacyjnego, przyjętych w społeczeństwie zasad moralnych i prawnych, istniejącego rozwoju stosunków społecznych, gospodarczych czy nawet politycznych. Pojęcie naruszenia określonego dobra osobistego jest również pojęciem dynamicznym w czasie i dotyczącym konkretnych środowisk ( vide: Wyrok SN z 23.02.2022 r., II CSKP 232/22, OSNC 2023, nr 1, poz. 7)

Zaznaczyć trzeba, że ogólne ujęcie dóbr osobistych w orzecznictwa zakłada, że wynikają one z tych wartości niemajątkowych, które - jako ściśle związane z człowiekiem, obejmując jego fizyczną i psychiczną integralność albo będąc przejawem jego twórczej działalności - skupiają niepowtarzalną, pozwalającą na samorealizację indywidualność człowieka, jego godność oraz pozycję wśród innych ludzi. Dobrem osobistym jest zatem wartość immanentnie złączona z istotą człowieczeństwa oraz naturą człowieka, niezależna od jego woli, stała, dająca się skonkretyzować i zobiektywizować ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC 2011, Nr 4, poz. 41, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09, niepubl.).

Uwzględniając powyższe Sąd doszedł do przekonania, że dobra jakich ochrony powód poszukuje w niniejszym postępowaniu, nie stanowią dóbr osobistych. Sąd podziela tym samym stanowisko wyrażone w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, w świetle którego prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym ( vide: Uchwała SN z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, OSNC 2021, nr 11, poz. 72).

Skoro zaś naruszenie dobra osobistego warunkuje przyznanie zadośćuczynienia (zgodnie bowiem z art. 6 k.c. ten kto domaga się zadośćuczynienia winien udowodnić, iż doszło do naruszenia jego dobra osobistego oraz, wykazać rodzaj i wymiar doznanej krzywdy – vide: wyrok SA w Warszawie z 29.09.2016 r., VI ACa 1038/15, LEX nr 2151512), uznać należało, że powództwo w niniejszej sprawie podlegało oddaleniu.

Warto również dodać, że brak akceptacji dla zgłoszonego przez powoda roszczenia wynika nie tylko z tego, że wartości jakich ochrony poszukiwał powód nie stanowiły dóbr osobistych ale również z tej przyczyny, że powód nie wykazał, aby trakcie odbywania kary pozbawienia wolności rzeczywiście był narażony na zanieczyszczenia powietrza czy też nadmierny hałas, które pozostawałyby w związku przyczynowym z jego aktualnym stanem zdrowia.

Niezależnie od powyższego zaznaczyć także wypada, że zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut częściowego przedawnienia roszczeń powoda okazał się zasadny, co stanowiło drugą niezależną przesłankę oddalenia powództwa – przynajmniej jeśli chodzi o zdarzenia mające miejsce przed 23 sierpnia 2019 r. , a więc więcej niż 3 lata przed wniesieniem pozwu.

Zgodnie bowiem z art. 442 (1) § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

W przedmiotowej sprawie powód formułując roszczenie powoływał się na zdarzenia jakie miały miejsce w okresie 10 lat przed wniesieniem pozwu. Biorąc pod uwagę charakter dóbr których naruszenie zarzucał powód (narażenie na zanieczyszczenia powietrza i hałas), oczywistym jest więc, że od samego początku musiał on mieć świadomość ich naruszenia.

Zdaniem Sądu słusznym okazał się również argument strony pozwanej, co do braku legitymacji biernej pozwanego (Skarb Państwa – Minister Klimatu i Ochrony Środowiska) w zakresie narażenia powoda na hałas. Z wyjaśnień zawartych w piśmie procesowym strony powodowej (k. 87) wynika bowiem, że narażenie na hałas Powód wiązał z działalnością dawnej zajezdni tramwajowej (nie precyzując swoich twierdzeń w tym względzie w żaden sposób). Nie sposób więc uznać, aby Minister Klimatu i Ochrony Środowiska odpowiadał za hałas generowany w tym miejscu. Brak legitymacji procesowej prowadzić musi do oddalenia powództwa w tym względzie.

Uzupełniając powyższe warto również dodać, że nawet gdyby uznać, że powód w przedmiotowym postępowaniu oprócz ochrony dóbr osobistych w postaci prawa do życia w środowisku wolnym od zanieczyszczeń oraz hałasu, poszukiwał ochrony dóbr osobistych w postaci zdrowia (co jednak nie zostało wprost wyrażone w toku postępowania), to w dalszym ciągu, zdaniem Sądu powództwo nie zasługiwałoby na uwzględnienie. O ile bowiem w świetle zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że u powoda ujawniono patologiczne struktury w tkankach mózgu, czy też dolegliwości w postaci problemów z pamięcią czy ubytku słuchu, to jednak strona powodowa nie wykazała w żaden sposób, aby okoliczności te miały jakikolwiek związek z działaniami, czy też zaniechaniami pozwanego, czy też, że wynikały z zanieczyszczenia powietrza i narażenia na hałas w konkretnym wskazanym miejscu. W zasadzie w przedmiotowej sprawie nie zostało wykazane nawet to, że przebywając w warunkach izolacji penitencjarnej był on narażony na ww. czynniki środowiskowe. Powód nie wykazał więc związku przyczynowego pomiędzy działaniem/zaniechaniem Pozwanego, a naruszeniem dobra osobistego, gdzie to właśnie jego obciążał w tym zakresie ciężar dowodu (art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c.).

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzeczono w pkt. I sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparto na 102 k.p.c. Sąd miał przy tym na względzie warunki osobiste powoda w postaci lekkiego upośledzenia, rzeczywiście występujących u niego problemów zdrowotnych oraz trudnej sytuacji materialnej (wobec braku jakichkolwiek środków) oraz subiektywnego przekonania powoda o słuszności zgłaszanych żądań.

Jednocześnie Sąd w oparciu o art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych postanowił przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska