Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Protokolant: Jakub Wojdyna

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa P. S.

przeciwko Redaktorowi Naczelnemu (...)

o nakazanie sprostowania

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od P. S. na rzecz Redaktora Naczelnego (...) kwotę 737 zł (siedemset trzydzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Sygn. akt I C 726/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 lipca 2024 r. (data prezentaty), złożonym ponownie w ramach postępowania naprawczego w dniu 31 lipca 2024 r. (data nadania, k. 112), P. S., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o nakazanie Redaktorowi Naczelnemu portalu (...) opublikowania sprostowania, w tym samym dziale i taką samą czcionką co materiał prasowy, którego dotyczy, pod widocznym tytułem „Sprostowanie” (czcionką odpowiadającą czcionce tytułu materiału prasowego, zaś tekst sprostowania odpowiadający czcionce tekstu materiału prasowego opublikowanego w dniu (...) r. na stronie internetowej portalu (...) pod adresem (...) , zatytułowanego „(...)”, o następującej treści:

„Sprostowanie

Na stronie (...)w materiale prasowym pt. (...) opublikowanym w dniu (...) r., rozpowszechniono o mnie szereg informacji nieprawdziwych i nieścisłych, wymagających sprostowania.

W pierwszej kolejności wskazuję, iż mam (...), a nie (...) lat, jak niezgodnie z prawdą wskazano w materiale prasowym.

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

P. S.”

Ponadto strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że opublikowany w dniu (...) r. na stronie internetowej portalu(...)pod adresem:

(...) materiał prasowy zatytułowany (...) zawiera wiele nieprawdziwych i zmanipulowanych twierdzeń, sugerując że materiał ten został napisany pod z góry założoną tezę z całkowitym zlekceważeniem faktów i stanowiska powoda, o które początkowo zabiegał autor publikacji. Powód zwrócił uwagę, że udzielone przez niego dziennikarzowi odpowiedzi zostały przedstawione w prześmiewczy i lekceważący sposób, a nawet umiejscowione nie w danym, opisywanym wątku tematycznym, ale zbiorczo, na samym końcu artykułu.

Powód zarzucił, że artykuł wypełniony jest szeregiem twierdzeń nieprawdziwych pod jego adresem, a wręcz pomówień, spekulacji i manipulacji, niepopartych jakimikolwiek dowodami, które szczegółowo wymienił w treści uzasadnienia. Zwrócił uwagę, że autor materiału rozpowszechnił informację nieprawdziwą nawet w zakresie wieku powoda, co u czytelników wywołuje wrażenie, że młody człowiek, bez doświadczenia w biznesie, dzięki znajomościom z osobami sprawującymi wówczas w Polsce władzę i mającymi dostęp do środków publicznych, mógł osiągnąć wątpliwy prawnie i etycznie, gigantyczny zarobek, co całkowicie mija się z faktami.

Dalej powód wskazał, że w dniu (...) r. w siedzibie Redakcji portalu (...) zostało złożone wezwanie do opublikowania sprostowania (zaadresowane do Redaktora Naczelnego (...) – B. W.). Do dnia sporządzenia pozwu powód nie otrzymał żadnej odpowiedzi na ww. pismo.

(pozew - k. 3-21)

W odpowiedzi na pozew złożonej 26 sierpnia 2024 r. (data nadania, k. 146) Redaktor Naczelny portalu (...) zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że kwestionuje, że spełnione zostały przesłanki, których zajście stanowi podstawę wytoczenia i uwzględnienia powództwa o nakazanie publikacji sprostowania, jakoby sprostowanie dochodzone przez powoda odnosiło się do faktów zawartych w materiale prasowym, jakoby sprostowanie dochodzone przez powoda było rzeczowe. Dalej pozwany podniósł, że Redaktor naczelny (...) udzielił odpowiedzi na wniosek powoda z dnia 6 czerwca 2024 r. o opublikowanie sprostowania, pismem z dnia 8 lipca 2024 r., odmawiając publikacji żądanego przez powoda sprostowania, gdzie wskazał przyczyny tej odmowy.

Odnosząc się do poszczególnych fragmentów sprostowania żądanego przez powoda, pozwany zwrócił uwagę, że w artykule wskazano, że powód ma (...)lat, zgodnie z treścią sprostowania, a nadto że część treści sprostowania jest bezprzedmiotowa, ponieważ zawarte w tam informacje znajdują się już w samej treści spornego materiału prasowego, bądź też stanowią zwykłą polemikę z materiałem prasowym i prowadzą do nieuprawnionego jego uzupełnienia o treści, które się w nim nie znalazły. Pozwany zarzucił również, że ostatni fragment sprostowania jest wyłącznie oświadczeniem, które nie może zostać narzucone w ramach instytucji sprostowania, nie odnosi się do żadnego fragmentu spornego materiału prasowego, a tym bardziej nie prostuje żadnej informacji w nim zawartej.

(odpowiedź na pozew - k. 124-130)

Na rozprawie w dniu 5 września 2024 r. pełnomocnik powoda wyjaśnił, że sporny materiał prasowy jeszcze w dniu (...) r. został skorygowany w zakresie wskazania wieku powoda, a powód domaga się sprostowania artykułu w wersji pierwotnej.

Pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda poprzez żądanie sprostowania prasowego w sytuacji, gdy zostało już wydane (...)

(protokół rozprawy z dnia 5 września 2024 r. - k. 173-173v /protokół skrócony/)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) r. na stronie internetowej (...)został opublikowany artykuł prasowy autorstwa J. H. pt. (...)

(...)

W artykule tym zamieszczono m.in. następujące treści:

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(okoliczności bezsporne, wydruk artykułu - k. 155-170)

Jeszcze w dniu (...) r. treść przedmiotowego artykułu została skorygowana w zakresie wskazania wieku P. S. i w obecnie widniejącej treści przeczytać można: (...)

(okoliczności bezsporne, wydruk artykułu - k. 26-40)

Pismem z dnia 6 czerwca 2024 r. P. S. skierował do Redaktora Naczelnego (...) wezwanie do opublikowania sprostowania opisanego wyżej artykułu prasowego, załączając treść żądanego sprostowania:

„Sprostowanie

Na stronie (...)w materiale prasowym pt. (...)opublikowanym w dniu (...) r., rozpowszechniono o mnie szereg informacji nieprawdziwych i nieścisłych, wymagających sprostowania.

W pierwszej kolejności wskazuję, iż mam (...) a nie (...) lat, jak niezgodnie z prawdą wskazano w materiale prasowym.

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

P. S.”

Powyższe wezwanie (zaadresowane do Redaktora Naczelnego (...) – B. W.) zostało złożone w dniu 6 czerwca 2024 r. w siedzibie redakcji portalu (...).

(okolifczność bezsporna, wezwanie do opublikowania sprostowania wraz z treścią żądanego sprostowania oraz potwierdzeniem odebrania – k. 55-61)

Pismem datowanym na dzień 8 lipca 2024 r. działający z upoważnienia Redaktora Naczelnego (...) pełnomocnik, wskazał, że żądanie publikacji sprostowania nie spełnia wymogów ustanowionych ustawą Prawo prasowe. Podniósł, że poszczególne akapity żądanego sprostowania nie prostują informacji nieprawdziwych, a stanowią zwykłą negację, bez wskazania alternatywnej wersji rzeczywistości, bądź też nie odnoszą się do faktów, stanowiąc polemikę z treścią artykułu. Odmowa zamieszczenia sprostowania została przesłana w wersji elektronicznej do pełnomocnika powoda.

(pismo z dnia 8 lipca 2024 r. - k. 138-139, wiadomość e-mail z dnia 16 lipca 2024 r. – k. 141)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był w istocie bezsporny. Treść kwestionowanego przez powoda materiału prasowego została ustalona w oparciu o wydruk załączony do pozwu oraz repliki na odpowiedź na pozew, którego strona pozwana nie kwestionowała. Nie było też wątpliwości co do daty złożenia przez powoda wniosku o zamieszczenie sprostowania na etapie przedprocesowym oraz co do treści tego wniosku, i analogicznie co do udzielonej przez Redaktora Naczelnego odpowiedzi odmownej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

powództwo jest bezzasadne i jako takie podlegało oddaleniu w całości.

Zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1914; dalej: Pr.pras.), na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, redaktor naczelny właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany opublikować bezpłatnie rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym. Sprostowanie powinno zostać nadane w placówce pocztowej operatora pocztowego lub złożone w siedzibie odpowiedniej redakcji, na piśmie w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia opublikowania materiału prasowego (ust. 3.).

Stosownie do art. 31a ust. 4 i 6 Pr.pras. sprostowanie powinno zawierać podpis wnioskodawcy, jego imię i nazwisko lub nazwę oraz adres korespondencyjny. Tekst sprostowania nie może przekraczać dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego, którego dotyczy, ani zajmować więcej niż dwukrotność czasu antenowego, jaki zajmował dany fragment przekazu.

Wedle art. 32 ust. 1 pkt 2 Pr.pras. redaktor naczelny ma obowiązek opublikować sprostowanie w dzienniku – w najbliższym przygotowywanym do druku numerze, a w przypadku braku możliwości technicznych w numerze następnym, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania. Ustęp 5 ww. przepisu stanowi, że w tekście nadesłanego sprostowania nie wolno bez zgody wnioskodawcy dokonywać skrótów ani innych zmian.

Podkreślenia wymaga, że w orzecznictwie w zasadzie jednolicie akceptowana jest teoria subiektywistyczna, w świetle której okolicznością pozbawioną znaczenia, gdy chodzi o żądanie opublikowania sprostowania prasowego, jest to, czy stwierdzenia przywołane w prostowanym materiale prasowym były obiektywnie prawdziwe, i analogicznie – czy z kolei sprostowanie wskazuje na fakty prawdziwe. Sprostowanie jest instytucją, mającą na celu umożliwienie podmiotowi, którego dany materiał prasowy dotyczy, podania własnej „wersji wydarzeń”. Redaktor naczelny ma obowiązek opublikować każde sprostowanie, które spełnia wymogi formalne Prawa prasowego, nawet jeśli jego zdaniem zawarte tam informacje są nieprawdziwe. Prawdziwość treści ujętych w materiale prasowym i tych ujętych w żądanym sprostowaniu nie jest też przedmiotem oceny sądu w sprawie o nakazanie opublikowania sprostowania.

Odmowa opublikowania sprostowania może mieć miejsce tylko w ściśle określonych przez ustawodawcę wypadkach opisanych w ustawie.

Art. 33 ust. 1 Pr.pras. wskazuje, że redaktor naczelny odmawia opublikowania sprostowania, jeżeli sprostowanie: jest nierzeczowe lub nie odnosi się do faktów (pkt 1); zostanie nadane lub złożone po upływie terminu 21 dni od daty opublikowania materiału prasowego, lub nie zostało podpisane (pkt 2); nie odpowiada wymaganiom określonym w art. 31a ust. 4-7 Pr.pras. (pkt 3); zawiera treść karalną (pkt 4); podważa fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem dotyczącym osoby dochodzącej publikacji sprostowania (pkt 5).

Odmawiając opublikowania sprostowania, redaktor naczelny jest obowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania, przekazać wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowie i jej przyczynach. Jeżeli odmowa nastąpiła z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 1, 4 i 5, należy wskazać fragmenty sprostowania, które nie nadają się do publikacji. Redaktor naczelny nie może odmówić opublikowania sprostowania, jeżeli zastosowano się do jego wskazań. W przypadku nadesłania poprawionego sprostowania termin określony w art. 31a ust. 3 liczy się od dnia doręczenia wnioskodawcy zawiadomienia o odmowie i jej przyczynach (art. 33 ust. 3 i 4 Pr.pras.).

Zgodnie z art. 39 Pr.pras. jeżeli redaktor naczelny odmówił opublikowania sprostowania albo sprostowanie nie ukazało się w terminie określonym w art. 32 ust. 1-3 lub ukazało się z naruszeniem art. 32 ust. 4 lub 5, zainteresowany podmiot, o którym mowa w art. 31a ust. 1 lub 2, może wytoczyć powództwo o opublikowanie sprostowania. Dochodzenie roszczenia o nakazanie publikacji sprostowania ograniczone jest terminem zawitym – jednego roku od dnia opublikowania materiału prasowego.

W okolicznościach niniejszej sprawy zachowanie powyższego terminu przez powoda pozostawało poza sporem. Pomiędzy stronami sporna była kwestia oceny zasadności żądania sprostowania, w tym zwłaszcza ocena rzeczowości samej treści sprostowania. W tym zakresie Sąd przyznał rację stronie pozwanej.

W niniejszym procesie powód zdecydował się na skierowanie roszczenia w trybie art. 31a Pr.pras., co poprzedził zgłoszeniem wniosku w terminie z art. 31a ust. 4 Pr.pras. Taki wybór roszczenia uprawnionego determinował zakres postępowania dowodowego, terminy rozpoznania sprawy i konieczność zachowania szczególnych wymogów proceduralnych z art. 52 Pr.pras., jak też merytoryczną ocenę roszczenia w kontekście art. 31a Pr.pras. Obostrzenia te nie obowiązują na płaszczyźnie powództw o nakazanie złożenia oświadczenia, zgłaszanych na podstawie art. 24 k.c. Tymczasem sprostowanie, o którym mowa w przywołanym art. 31a Pr.pras., o ile dotyczy każdej wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej, niezależnie od tego, czy dotyka ona sfery dóbr osobistych, tak jego istota polega na przyznaniu poszkodowanemu uprawnienia do przedstawienia swojego stanowiska, swojej wersji co do faktów zawartych w treści publikacji. Sprostowanie pozostaje jednak tylko oświadczeniem danej osoby we własnej sprawie, przy czym odmienności w procedowaniu w przedmiocie opublikowania sprostowania, związane z istotą tego procesu, jego celowością, ukierunkowaną na szybkie rozstrzygnięcie sprawy, ograniczają postępowanie dowodowe, w tym chociażby w kontekście tego, że sąd nie bada na kanwie tego roszczenia, czy wiadomość, której sprostowania domagał się powód, jest nieprawdziwa i czy dziennikarz dołożył należytej staranności przy jej publikacji. Kwestie te natomiast podlegają analizie i weryfikacji przy wyborze roszczenia mającego swoją podstawę w art. 24 § 1 k.c. - o nakazanie złożenia oświadczenia woli odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Zawarty w art. 31a Pr.pras. wymóg, zgodnie z którym żądać sprostowania można tylko w przypadku opublikowania wiadomości nieprawdziwych lub nieścisłych, oznacza, że jeśli osoba zainteresowana tekstem uzna - według własnej wiedzy i przekonania - że zawarte w nim wiadomości są nieprawdziwe lub nieścisłe, to samo to uprawnia ją, aby domagać się zamieszczenia sprostowania. Proces sądowy w sprawie o nakazanie sprostowania ma charakter formalny i ogranicza się do badania, czy żądanie sprostowania spełnia wymogi ustawowe określone w art. 31a pkt 1 Pr.pras. oraz, czy nie zachodzą przesłanki do odmowy publikacji sprostowania wskazane w art. 33 tejże ustawy.

W okolicznościach tej sprawy trafnie pozwany Redaktor Naczelny wytknął powodowi brak przymiotu rzeczowości części wnioskowanego przez P. S. sprostowania. Żądane przez powoda sprostowanie nie spełnia w efekcie podstawowej funkcji stawianej tej instytucji – nie koryguje i nie uściśla określonego fragmentu materiału prasowego w taki sposób, aby nadać mu sens odmienny od wynikającego z treści tego fragmentu. Sprostowanie powinno się odnosić do faktów oraz prostować nieprawdziwą lub nieścisłą informację, a także jasno wytykać autorowi materiału prasowego błędy faktyczne lub nieścisłości. Sprostowanie nie można ograniczyć wyłącznie do zaprzeczenia informacji nieprawdziwej albo nieścisłej, wprost wyrażonej w materiale prasowym. Podmiot żądający sprostowania zobowiązany jest wskazać w treści sprostowania alternatywną wersję rzeczywistości. Tymczasem powód w szeregu fragmentów rozpatrywanego sprostowania ograniczył się do prostej negacji treści zawartych w kwestionowanym materiale prasowym:

(...)

(...)

(...)

Nadto, część tekstu sprostowania to wyłącznie polemika z ocenami i konkluzjami ujętymi w spornym materiale prasowym bądź też ogólnej treści oświadczenia, które nie odnoszą się do konkretnych fragmentów prostowanej publikacji, nie wskazują na chęć sprostowania informacji nieprawdziwych lub nieścisłych:

(...)

(...)

(...),

(...)”,

(...)

(...)

Z powyższych przyczyn sprostowanie, którego domaga się powód, nie mogło zostać opublikowane. Podkreślić trzeba, że sąd w toku procesu w zasadzie nie może ingerować w tekst żądanego przez powoda sprostowania. Rola edytorska sądu sprowadza się jedynie do korekty językowej lub redakcyjnej. Poza tego rodzaju korektą przyjmuje się, że powództwo o nakazanie sprostowania może zostać albo uwzględnione w takim kształcie jak wnosi o to powód, albo oddalone w całości. Wynika to z tego, że powodzenie pozwu o nakazanie sprostowania uzależnione jest od wyczerpania etapu przedprocesowego. Nie może być zatem tak, że sąd uznaje odmowę opublikowania sprostowania na etapie przedprocesowym za zasadną, np. z uwagi na nierzeczowość treści sprostowania, następnie dokonuje modyfikacji treści sprostowania (do której nie był przecież uprawniony redaktor naczelny na etapie przedprocesowym), ostatecznie uwzględniając częściowo powództwo i ostatecznie stwierdzając w efekcie bezzasadność odmowy opublikowania sprostowania przez redaktora naczelnego. Z tych przyczyn sporna jest w orzecznictwie możliwość jakiegokolwiek ingerowania przez sąd w merytoryczną treść sprostowania. Natomiast nie budzi wątpliwości, że niedopuszczalne są zmiany, polegające na merytorycznej zmianie treści sprostowania, polegającej na wyłączeniu z tekstu żądanego sprostowania znacznej jego części bądź dodawaniu konkretnych sformułowań czy elementów.

W konsekwencji, w okolicznościach tej sprawy nawet w odniesieniu do tych spośród kwestionowanych przez powoda fragmentów spornego materiału prasowego, które mogłyby kwalifikować się do sprostowania i co do których sprostowanie żądane przez powoda spełnia warunek rzeczowości, nie byłoby podstaw do uwzględnienia powództwa. Oznaczałoby to bowiem zredukowanie wskazanego w pozwie tekstu sprostowania o ponad połowę bądź tez jego uzupełnienie, co byłoby niedopuszczalne.

Powód już na etapie przedprocesowym musi mieć na względzie wymogi, jakie powinno spełniać sprostowanie. Nie może powód oczekiwać, że sąd dokona ewentualnej korekty treści sprostowania i w efekcie wyręczy powoda, dostosowując treść sprostowania do wymogów Prawa prasowego.

Podkreślenia wymaga, że termin przewidziany w art. 33 ust. 3 ustawy Prawo prasowe nie ma charakteru prekluzyjnego, a jedynie instrukcyjny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt I ACa 153/17, Legalis; tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., sygn. akt I CSK 58/09, Legalis). Nie miał zatem racji powód, wywodząc, że zaniechanie udzielenia przez Redaktora Naczelnego (...) w terminie odpowiedzi na wniosek powoda o opublikowanie sprostowania oznaczało utratę prawa kwestionowania zasadności żądania sprostowania na etapie postępowania sądowego. Nadto, w ocenie Sądu w tym składzie, sąd rozpoznający powództwo o opublikowanie sprostowania nie jest zwolniony z przeprowadzenia analizy spełnienia przez żądane sprostowanie wymogów przewidzianych przez ustawodawcę w Prawie prasowym, nawet jeśli pozwany zachowuje w procesie bierność.

Wobec uznania powództwa za niezasadne na gruncie przepisów Prawa procesowego, Sąd nie przystępował do oceny zarzutu nadużycia prawa podmiotowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w punkcie I wyroku oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od P. S. na rzecz Redaktora Naczelnego (...)kwotę 737 zł. Na koszty postępowania poniesione przez pozwanego złożyły się: wynagrodzenie zastępującego go profesjonalnego pełnomocnika będącego adwokatem w stawce minimalnej ustalonej na podstawie § 8 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (720 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). Od zasądzonych kosztów procesu pozwanemu należały się odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 98 § 1 ^{( 1)} k.p.c.

sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska