Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 16 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Andrzej Kuryłek

Protokolant:Jakub Wojdyna

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. z siedzibą w W.

przeciwko D. G. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powód Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. jako przegrywający sprawę, jest zobowiązany do zwrotu pozwanemu D. G. całości kosztów procesu, przy czym szczegółowe wyliczenie pozostawia Referendarzowi Sądowemu.

Sygn. akt. 770/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 sierpnia 2022 r. (data prezentaty, k. 3) Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego D. G. (1) na rzecz powoda kwotę 120.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 25 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od zasądzonych kosztów postępowania oraz zwrotu opłat skarbowych od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. wskazał, że niniejszy pozew obejmuje żądanie zwrotu powodowi nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty Subwencji Finansowej w ramach Programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm" - Tarcza Finansowa. Tarcza Finansowa jest programem, o którym mowa w art. 21a u.s.i.r., zgodnie z którym Rada Ministrów, w związku ze skutkami (...)19 może powierzyć powodowi realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego (art. 21a ust. 1 u.s.l.r.). Na podstawie Umowy Subwencji i w oparciu o złożone przez pozwanego oświadczenia powód podjął decyzję o wypłacie pozwanemu Subwencji Finansowej w łącznej kwocie 120.000,00 złotych. Po wypłacie Subwencji Finansowej, korzystając z uprawnienia przyznanego na podstawie § 3 ust. 6 Umowy Subwencji, powód ustalił, że pozwany nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 u.p.p. i nie może być beneficjentem Programu uprawnionym do otrzymania Subwencji Finansowej wypłaconej mu w wykonaniu Umowy bowiem pozwanemu jako komornikowi sądowemu nie przysługuje status przedsiębiorcy, a co za tym idzie, nie może on być beneficjentem subwencji finansowych udzielanych w ramach Tarczy Finansowej. Pismem z dnia 9 grudnia 2020 r. powód wezwał pozwanego do zwrotu wypłaconej mu Subwencji Finansowej. Pozwany otrzymał Decyzję w dniu 14 grudnia 2020 r. Pomimo powyższego, pozwany do dziś nie dokonał zwrotu nienależnie otrzymanej Subwencji Finansowej w kwocie 120.000,00 zł. Powód wskazał, że oświadczenia pozwanego dotyczące posiadania przez niego statusu przedsiębiorcy oraz prowadzenia działalności gospodarczej, zawarte w szczególności w § 1 ust. 2, § 1 ust. 10 lit. (a) oraz § 1 ust. 10 lit. (e) Umowy Subwencji, należy uznać za nieprawdziwe. Za nieprawdziwe uznać należy również zawarte w § 1 ust. 1 Umowy Subwencji oświadczenie pozwanego, że wszystkie przedstawione w Umowie Subwencji informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą. W ocenie powoda konsekwencją złożenia przez pozwanego nieprawdziwych oświadczeń winien być zwrot wypłaconej pozwanemu Subwencji Finansowej w całości na podstawie § 3 ust. 6 Umowy. Niezależnie od zaprezentowanej argumentacji i zasadności żądania zwrotu kwoty Subwencji Finansowej na podstawie Umowy, powód wskazał również, że podstawę dochodzonego pozwem roszczenia stanowić mogą przepisy o nienależnym świadczeniu, jak też art. 415 k.c., czy też art. 471 k.c. Powód będąc w błędnym przekonaniu, że pozwany jest uprawniony do otrzymania środków z Tarczy Finansowej, świadczył na jego rzecz. Świadczenie powoda jawi się zatem jako ewidentny przykład świadczenia nienależnego. Zdaniem powoda możliwe jest także przyjęcie, że Umowa jest nieważna z uwagi na jej sprzeczność z rządowym Programem, co także wskazywać będzie na możliwość domagania się przez Powoda zwrotu środków z uwagi na nienależność świadczenia. Zdaniem strony powodowej zawarta przez strony Umowa oraz złożone na jej podstawie oświadczenie mogą być uznane za nieważne na gruncie art. 58 k.c., z uwagi na ich sprzeczność z normami prawnymi wywodzonymi z Uchwały oraz Programu. Uchwała oraz Program przewidywały bowiem przyznanie pomocy finansowej jedynie przedsiębiorcom w rozumieniu u.p.p., podczas gdy Umowa stanowiła podstawę wypłaty Subwencji Finansowej pozwanemu, który przedsiębiorcą nie jest. Powód wskazał również, że na skutek zachowania pozwanego doszło do powstania szkody w jego majątku, której naprawienia powód może się domagać na podstawie art. 415 k.c. oraz art. 471 k.c.

(pozew - k. 3-16)

W odpowiedzi na pozew D. G. (1) wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodowej spółki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych prawem, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany przyznał, że w dniu 3 sierpnia 2020 roku zawarł z PFR Umowę Subwencji, na podstawie której została mu wypłacona subwencja finansowa w kwocie 120.000,00 zł. Pozwany podkreślił, że uzyskanie subwencji w ramach Programu możliwe było wyłącznie za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Co więcej, aby skutecznie złożyć wniosek należało zaznaczyć wszystkie wymagane oświadczenia w formularzu wniosku. Dopiero po prawidłowym złożeniu wniosku automatycznie generowała się umowa subwencji finansowej, następnie podpisywana przez wnioskodawcę i bank jako pełnomocnika PFR. Umowa ta kreowała wierzytelność dopiero wówczas, gdy PFR wydał decyzję o przyznaniu subwencji (która była wydawana po weryfikacji wniosku i oświadczeń w nim zawartych), natomiast w przypadku decyzji odmownej - zawarta wcześniej umowa wygasała, a beneficjent mógł wyłącznie złożyć nowy wniosek. Pozwany podkreślił również, że samorząd komorników sądowych zgłaszał wątpliwości odnośnie Programu, jednakże przedstawiciel organu władzy wykonawczej, który utworzył ten Program, wskazał, iż komornicy sądowi powinni z tego Programu korzystać, a ewentualne wyłączenia nie wynikają z brzmienia przepisów, lecz niewłaściwego ich stosowania przez PFR. Ponadto pozwany wskazał, że cała procedura złożenia wniosku o przyznanie subwencji była zinformatyzowana i odbywała się wyłącznie za pośrednictwem banku. W związku z tym nie było możliwości wpisania jakichkolwiek uwag przy samym wniosku, czy do treści Umowy Subwencji, a jedyną możliwością złożenia wniosku było zaakceptowanie wszystkich punktów, co Pozwany uczynił w dobrej wierze przyjmując, że m.in. w związku ze stanowiskiem Ministra Sprawiedliwości oraz brakiem możliwości złożenia wniosku w innej wersji powinien był tak właśnie zrobić. Pozwany w żaden sposób nie zataił faktu, że jest komornikiem sądowym, a wręcz przeciwnie, wpisał to wyraźnie (pełną nazwą) w miejscu, w którym było to możliwe, tzn. określając siebie jako wnioskodawcę. Zdaniem pozwanego, nie jest przy tym prawdą, że wnioski nie podlegały weryfikacji bowiem z jego wiedzy wynika, że wielu komorników sądowych musiało składać wnioski wielokrotnie, gdyż otrzymywali decyzje negatywne w wyniku weryfikacji, a niektórym komornikom sądowym odmówiono przyznania subwencji finansowej. Pozwany oświadczył, że wypłacona subwencja finansowa została przez niego wykorzystana w całości na cele, na które była ona przeznaczona. Ponadto pozwany przyznał, że prawdą jest, iż pismem z dnia 9 grudnia 2020 roku (doręczonym 14 grudnia 2020 roku) pozwany został wezwany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania tego pisma, zwrotu całej otrzymanej subwencji finansowej. Pozwany uznał jednak przedmiotowe wezwanie za bezskuteczne. Natomiast PFR uniemożliwił mu wykonanie czynności, które były niezbędne do rozliczenia subwencji, w tym złożenia stosownych dokumentów w ramach bankowości elektronicznej. Możliwość złożenia stosowanych dokumentów została bowiem zablokowana przez PFR. Strona pozwana podkreśliła, że o ile komornicy sądowi w ramach wykonywanej działalności spełniają kryteria pozwalające uznać ich za przedsiębiorców i osoby prowadzące działalność gospodarczą, to nie są nimi wyłącznie z powodu zapisu ustawy. Inaczej rzecz ujmując należy przyjąć, że komornicy sądowi są przedsiębiorcami w rozumieniu art. 4 Prawa Przedsiębiorców w znaczeniu funkcjonalnym, nie są nimi natomiast w znaczeniu prawnym, a to z uwagi na treść art. 33 ust 1 i 2 u.k.s. W ocenie pozwanego przepis art. 33 ust. 1 i 2 u.k.s. jest zatem w tym zakresie niczym innym jak fikcja prawną. Strona pozwana swoje stanowisko argumentowała również tym, że jako komornik prowadzi kancelarię zatrudniającą pracowników i ponosi koszty funkcjonowania jak inne podmioty gospodarcze, a żądanie zwrotu subwencji stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. Pozwany wskazał także, że komornicy korzystali z innych form pomocy w ramach tarczy antykryzysowej, m.in. zwolnienia ze składek ZUS, co potwierdza, iż traktowani byli jak przedsiębiorcy. Podkreślił, iż komornik prowadzi kancelarię, zatrudnia pracowników, zawiera umowy cywilnoprawne, ponosi ryzyko gospodarcze i utrzymuje się z uzyskiwanych przychodów, a jego status znajduje potwierdzenie zarówno w przepisach podatkowych i ubezpieczeniowych, jak i w prawie unijnym. Zdaniem pozwanego chociaż art. 33 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych stanowi, że komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, to przy wykładni regulaminu programu należy posługiwać się pojęciem przedsiębiorcy w znaczeniu funkcjonalnym. Wskazał, że PFR przyznał subwencję także jednostkom kościelnym, mimo że nie figurują one w rejestrach gospodarczych, co potwierdza szerokie rozumienie tego pojęcia i celowościowe podejście do programu. Niezależnie od powyższego pozwany podniósł, że skoro subwencja została przyznana mimo braku wpisu do CEIDG, należy uznać, iż PFR świadomie odstąpił od stosowania warunków programowych, a obecne żądanie zwrotu wynika jedynie ze zmiany stanowiska. Ponadto pozwany wskazał, że roszczenie powoda związane z rzekomym złożeniem nieprawdziwego oświadczenia należy ewentualnie traktować jako zryczałtowane odszkodowanie o charakterze zbliżonym do kary umownej, co pozwalałoby na jego miarkowanie zgodnie z art. 484 k.c. Nadto, zdaniem pozwanego brak winy po jego stronie wyklucza przy tym zarówno odpowiedzialność kontraktową z art. 471 k.c., jak i deliktową z art. 415 k.c. Pozwany podniósł również, że gdyby nawet przyjąć istnienie szkody po stronie powodowej, to powstała ona z jego przyczynienia poprzez niedostateczną weryfikację wniosku i przyznanie subwencji w sytuacji, gdy dysponował informacjami o statusie pozwanego.

(odpowiedź na pozew, k. 95-106)

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W związku z pandemią choroby zakaźnej COVID - 19 wywołaną wirusem Sars-Cov-2 doszło do poważnych zakłóceń gospodarki spowodowanych m.in. wprowadzonymi restrykcjami sanitarnymi mającymi zapobiec rozwojowi epidemii. Zakłócenia gospodarcze spowodowały istotny spadek aktywności gospodarczej. Celem przeciwdziałania negatywnym skutkom gospodarczym panującej epidemii na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2020 roku („Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”) ustanowiono program rządowy mający na celu zapewnienie stabilności poprzez utrzymanie płynności finansowej przedsiębiorstw, ochronę miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli.

Zasady Programu zostały zatwierdzone na mocy decyzji Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 r. C(2020) 2822, State Aid SA.56996 (2020/N) – Poland. Realizacja Programu została natomiast powierzona Polskiemu Funduszowi Rozwoju S.A. (dalej: PFR) na podstawie art. 21a ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju oraz umowy pomiędzy Skarbem Państwa a PFR.

Celem określenia zasad rozpatrywania wniosków sporządzony został dokument w postaci „Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” (dalej: Regulamin). Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od 29 kwietnia 2020 r., zaś wersja zmieniona została przyjęta 13 maja 2020 r. z datą wejścia w życie w dniu 28 maja 2020 r. Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta programu określała natomiast umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy PFR a przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję finansową.

W treści regulaminu (rozdział 2. Cele Programu) wskazano, że jego zasadniczym celem jest realizacja podstawowego interesu ekonomicznego Rzeczypospolitej Polskiej w postaci zapewnienia stabilności przedsiębiorstw i gospodarki oraz zapewnienie bezpieczeństwa i dobrobytu jej obywateli. Tarcza Finansowa adresowana była do mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, które wytwarzają istotną część polskiego PKB. Program miał na celu zapobiegnięcie ryzyka masowej upadłości przedsiębiorstw oraz zwolnień pracowników na skutek znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z epidemią COVID-19. Celami szczegółowymi Programu było m.in.:

1. udostępnienie małym i średnim przedsiębiorcom finansowania na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii (...)19;

2. przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii (...)19;

3. przeciwdziałanie zakłóceniom w funkcjonowaniu gospodarki w okresie kryzysu gospodarczego, wywołanego pandemią (...)19;

4. stabilizacja finansowa małych i średnich przedsiębiorstw celem ochrony miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli;

5. zapewnienie pomocy finansowej dla sektorów szczególnie silnie dotkniętych skutkami pandemii (...)19.

Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta Programu określała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy PFR, a przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję finansową. Integralną część umowy subwencji finansowej stanowił Regulamin, do którego załączony był wyciąg z Uchwały (Załącznik nr 1 do Regulaminu).

W definicjach zawartych w §1 ust. 2 Regulaminu określono, że Beneficjent oznacza na potrzeby określenia podmiotu uprawnionego do udziału w Programie, przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznaniu mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP, wnioskującego do PFR o udzielenie subwencji finansowej, lub któremu PFR udzielił subwencji finansowej.

Mikroprzedsiębiorcę zdefiniowano - na potrzeby określenia podmiotu uprawnionego do udziału w Programie, zgodnie z Regulaminem - Beneficjenta, który na 31 grudnia 2019 r. łącznie spełnia następujące warunki: (i) zatrudnia co najmniej jednego pracownika oraz nie więcej niż dziewięciu pracowników (z wyłączeniem właściciela) oraz (ii) jego roczny obrót za 2019 r. lub suma bilansowa w 2019 r. nie przekracza kwoty 2 mln EUR. Na potrzeby ustalenia statusu Mikroprzedsiębiorcy jako podmiotu uprawnionego do udziału w Programie zgodnie z Regulaminem, przez pracownika rozumie się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, przy czym za pracowników nie uważa się pracowników na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich wychowawczych i zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. Określenie statusu Mikroprzedsiębiorcy powinno uwzględniać inne warunki określone w treści regulaminu oraz złącznika I do Rozporządzenia Pomocowego.

Finansowanie programowe udzielane było za pośrednictwem Banków, przyjmujących w imieniu PFR wnioski, odwołania, przekazujących Beneficjentom decyzje PRF, zawierających umowy subwencji finansowej w charakterze pełnomocników PFR i przekazujących Beneficjentom w imieniu PFR środki pieniężne tytułem subwencji finansowych (wyłącznie po uprzednim otrzymaniu tych środków od PFR - § 3 ust. 3 regulaminu).

Zgodnie z § 3 ust. 6 Regulaminu w przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej.

W rozdziale 3.1. załącznika nr 1 – wyciągu z dokumentu programu Tarczy Finansowej wskazano, że programem objęci są: przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

i. zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem właściciela, oraz

ii. jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest beneficjentem Programu DP.

Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w bankowości elektronicznej. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia znajdujące się w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej. PFR został uprawniony do stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów Programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów Programu (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu).

Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, PFR został uprawniony do:

1) stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu,

2) przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3) do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec PFR za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu).

Zgodnie z §10 ust. 11 Regulaminu PFR mógł, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słusznych interesów danego beneficjenta, ogółu wszystkich beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w programie, odstąpić od stosowania niektórych spośród wymienionych wyżej warunków programowych, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej programu.

W myśl §11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokość subwencji finansowej, beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

W § 12 Regulaminu określono zasady rozpatrywania Wniosków. W § 12 ust. 1 Regulaminu wskazano, że PFR będzie rozpatrywać Wnioski w celu weryfikacji spełnienia przez Beneficjenta Warunków Programowych.

Decyzja ma charakter potwierdzenia (i) w całości (ii) w części albo (iii) zaprzeczenia przez PFR okoliczności spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych na podstawie oświadczeń wiedzy Beneficjenta zawartych w Umowie Subwencji Finansowej i danych oraz informacji, o których mowa w ust. 4 poniżej (§ 12 ust. 3 Regulaminu).

W myśl § 12 ust. 4 Regulaminu, w celu weryfikowania prawdziwości oświadczeń złożonych przez Beneficjentów we Wniosku PFR może pozyskiwać informacje od osób trzecich i organów administracji, w tym, między innymi, od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministra Finansów oraz Krajowej Administracji Skarbowej.

Po rozpatrzeniu Wniosku PFR podejmie jedną z następujących Decyzji, której treść zostanie udostępniania Beneficjentowi w Bankowości Elektronicznej, w innym kanale komunikacji Banku z Beneficjentem lub w inny sposób:

a) Decyzję pozytywną o przyznaniu Beneficjentowi całej kwoty Subwencji Finansowej wnioskowanej przez Beneficjenta, przy czym w takim wypadku PFR wypłaci całą kwotę Subwencji Finansowej na rachunek bankowy Beneficjenta wskazany we Wniosku;

b) Decyzję pozytywną o przyznaniu Subwencji Finansowej w kwocie niższej niż wnioskowana przez Beneficjenta, przy czym w takim wypadku PFR wypłaci przyznaną kwotę Subwencji Finansowej na rachunek bankowy Beneficjenta wskazany we Wniosku; lub

c) Decyzję negatywną o odmowie przyznania Beneficjentowi Subwencji Finansowej w całości (§ 12 ust. 5 Regulaminu).

Polski Fundusz Rozwoju podejmie Decyzję o odmowie przyznania Subwencji Finansowej, jeśli na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń lub Ministerstwa Finansów, PFR stwierdzi, że Beneficjent nie spełnia warunków wypłaty Subwencji Finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem Umowy Finansowej Subwencji będą nieprawdziwe (§ 12 ust. 6 Regulaminu).

(Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”, data przyjęcia przez PFR 13 maja 2020 r., data wejścia w życie 28 maja 2020 r., k. 27-42v.; Załącznik nr 1 Wyciąg z dokumentu programu Tarczy Finansowej, k.43-59)

Wątpliwości dotyczące dopuszczalności korzystania z programu przez komorników sądowych zostały poruszone w piśmie Prezesa Krajowej Rady Komorniczej skierowanym do Ministra Sprawiedliwości. W odpowiedzi z dnia 19 czerwca 2020 r. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości wskazał, że komornicy sądowi mimo, iż nie zostali zaliczeni do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o komornikach sądowych, prowadzą kancelarie, zatrudniają pracowników i ponoszą koszty działalności finansowane z uzyskiwanych opłat egzekucyjnych. Wskazano, iż dzięki zrównaniu w wielu aspektach komorników z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą powinni oni korzystać z pomocy podobnej do tej, którą otrzymują inni pracodawcy, a ewentualne wyłączenia nie wynikają z brzmienia przepisów, lecz z ich niewłaściwego stosowania.

(Pismo Sekretarza Stanu S. K. z 19 czerwca 2020 r., k. 109-109v.)

W kancelarii komorniczej prowadzonej przez pozwanego D. G. (1) w 2020 r. odnotowano istotny spadek przychodów wynoszący około 55%. Pozwany zatrudniał sześć osób, zarówno pracowników etatowych i osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne. Pozwany nie przeprowadził zwolnień w swojej kancelarii. Dwóch pracowników odeszło na emeryturę. Z każdym kolejnym miesiącem sytuacja kancelarii pozwanego pogarszała się co przekładało się również na jego sytuację osobistą (utrzymanie rodziny). Największą część kosztów działalności pozwanego stanowiły wydatki osobowe. Pozwany ograniczył inne koszty niż osobowe, m.in. poprzez sprzedaż prywatnego samochodu. Po uzyskaniu informacji o stanowisku Sekretarza Stan S. K. o dopuszczalności objęcia wsparciem również komorników sądowych, pozwany podjął decyzję o złożeniu wniosku.

(zeznania pozwanego, protokół rozprawy z dnia 18.04.2025 r., k. 310-311)

Pozwany D. G. (1) złożył wniosek o przyznanie subwencji finansowej za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Cała procedura była zinformatyzowana i odbywała się za pośrednictwem banku. Po prawidłowym wypełnieniu formularza system wygenerował projekt umowy subwencji. W dniu 31 lipca 2020 r. doszło do zawarcia umowy subwencji finansowej nr (...) pomiędzy powodem Polskim Funduszem Rozwoju S.A. z siedzibą w W. (PFR), a pozwanym – D. G. (1), Komornikiem Sądowym przy SR w Sosnowcu, NIP (...), REGON (...) (Przedsiębiorcą).

Pozwany w treści umowy złożył oświadczenia m.in. takie jak:

§ 1 ust. 1: „Ponadto potwierdza, że wszystkie przedstawione informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą i jest świadomy(a) odpowiedzialności karnej za przedstawianie fałszywych informacji oraz złożenia fałszywych oświadczeń”

§ 7 ust. 1 pkt. e: „[Przedsiębiorca zobowiązuje się:] udzielania PFR rzetelnych informacji I wyjaśnień oraz udostępnienia wszelkich dokumentów związanych z realizacją Umowy”

§ 7 ust. 3 pkt. c: "[Przedsiębiorca oświadcza, że] nie zawiera niniejszej Umowy w charakterze konsumenta"

§ 11 ust. 4 zd. 4: „Przedsiębiorca oświadcza, iż zapoznał się z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.”

Z kolei w treści Regulaminu zawarto m.in. takie zapisy jak:

§ 10 ust. 1: „Beneficjent przed zawarciem Umowy Subwencji Finansowanej ma możliwość i obowiązek zapoznania się z Regulaminem”

§ 13: „1. Beneficjent potwierdza, że zrozumiał i przyjmuje zasady rozpatrywania przez PFR Wniosków o przyznanie Finansowania Programowego, które zostały wskazane w Regulaminie, jak również potwierdza, że zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień Dokumentów Finansowania dotyczących Finansowania Programowego; 2. Beneficjent oświadcza, że zapoznał się i przyjmuje do wiadomości treść wyciągu z Dokumentu Programu, który stanowi Załącznik nr 1 do Regulaminu; 3. Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez Polski Fundusz Rozwoju, lub podmiot, za pośrednictwem którego Polski Fundusz Rozwoju realizuje Program, na Zasadzie Racjonalnej Uznaniowości; 4. Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że przy realizacji Programu PFR może podejmować wszelkie czynności faktyczne i prawne według swojego swobodnego uznania, działając racjonalnie, ma zasadach określonych w Dokumentach Programowych; 5.b Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że złożenie Wniosku lub Odwołania lub zawarcie Umowy Subwencji nie oznacza automatycznego przyznania Beneficjentowi Subwencji Finansowej w ogólności, a także w kwocie wnioskowanej przez niego we Wniosku; 6. Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że żadne postanowienie Regulaminu ani któregokolwiek Dokumentu Programowego, nie kreuje po jego stronie jakichkolwiek wierzytelności, praw, roszczeń, zarzutów oraz uprawnień kształtujących wobec PFR, SP ani jakiejkolwiek innej osoby ani nie stanowi:

a) oferty PFR lub SP skierowanej do Jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego;

b) przyrzeczenia publicznego składanego przez PFR lub SP w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu Programu; ani

c) jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania PFR lub SP do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej;

7. Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że informacje przekazane we Wniosku, Odwołaniu lub Oświadczeniu o Rozliczeniu stanowią podstawę do dokonania wstępnej oceny spełniania Warunków Programowych. PFR zastrzega sobie prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych. Beneficjent przyjmuje do wiadomości, że po złożeniu Wniosku, Odwołania, Oświadczenia o Rozliczeniu przez Beneficjenta PFR lub bezskutecznego upływu terminu na złożenie Oświadczenia o Rozliczeniu może zwrócić się do Beneficjenta o złożenie dodatkowych oświadczeń oraz dostarczenie dodatkowych informacji lub dokumentów, w tym wykraczających poza listę wymogów informacyjnych, której pobranie możliwe jest w ramach formularza Wniosku, Odwołania lub Oświadczenia o Rozliczeniu; 8.Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że podjęcie danej czynności faktycznej lub prawnej przez PFR może być w danym przypadku uzależnione od uzyskania akceptacji Ministra Rozwoju lub jego instrukcji."; (...); 18. Beneficjent zobowiązuje się do przekazania PFR wszelkich informacji, dokumentów i oświadczeń na potrzeby oceny przez PFR ryzyka związanego z Beneficjentem i wyraża zgodę na występowanie przez PFR i/lub podmioty działające na jego zlecenie do właściwych organów i instytucji w celu weryfikacji informacji, dokumentów i oświadczeń przekazanych przez Beneficjenta.”

Ponadto, w Umowie Subwencji D. G. (1) również, że:

1) na dzień 31 grudnia 2019 roku był mikroprzedsiębiorcą albo małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu wskazanym w Umowie Subwencji (§ 1 ust. 2 Umowy);

2) na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. (a) Umowy);

3) na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadził działalność gospodarczą (§ 1 ust.

10 lit. (e) Umowy); oraz

Nadto w treści § 2 ust. 19 Umowy pozwany oświadczył, że jest świadomy tego, że subwencja finansowa (...) dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego - Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu”.

(Umowa subwencji finansowej z dnia 31 lipca 2020 r., k. 63-70)

Na podstawie Umowy Subwencji i w oparciu o złożone przez pozwanego oświadczenia powód w dniu 3 sierpnia 2020 r. podjął decyzję o wypłacie pozwanemu Subwencji Finansowej. Pozwany otrzymał Subwencję Finansową w łącznej kwocie 120.000,00 złotych.

(Decyzja w sprawie subwencji finansowej z 3.08.2020 r., k. 61-61v.; potwierdzenie dokonania wypłaty subwencji finansowej, k. 74)

W dniu 9 grudnia 2020 r. PFR wezwał pozwanego do zwrotu otrzymanej subwencji finansowej. Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 14 grudnia 2020 r. W dniu 19 listopada 2021 r. powód ponowił wezwanie do zwrotu.

(Wezwanie do zwrotu subwencji z dnia 9 grudnia 2020 r. wraz z potwierdzeniem doręczenia, k. 76-78v.; pismo PFR z dnia 19 listopada 2021 r., k. 80-80v.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom stanowiącym podstawę ustaleń stanu faktycznego, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach pozwanego D. G. (2) uznając je w pełni za wiarygodne. Zeznania pozwanego w zakresie funkcjonowania kancelarii komorniczej oraz spadku przychodów należało uznać za logiczne, konsekwentne i znajdujące odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym.

Z kolei na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy powoda w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka M. T. i R. M. na okoliczności wskazane w piśmie powoda z 21 grudnia 2023 r. sprecyzowanym na rozprawie w dniu 28 marca 2025 r. (k. 208, k. 304). W ocenie Sądu okoliczności wskazane przez powoda są nieistotne dla okoliczności niniejszej sprawy (m.in. umowy subwencji dot. innych komorników sądowych) lub też zostały już udowodnione (m.in. sposób zawarcia umowy). Z tych też samych przyczyn pominięto wnioski dowodowe pozwanego sformułowane w piśmie z 18 marca 2025 r. (k. 245-245v.).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że strony zawarły umowę subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Spór dotyczył tego, czy komornik sądowy mógł być beneficjentem programu oraz czy oświadczenia złożone przez pozwanego o posiadaniu statusu przedsiębiorcy i prowadzeniu działalności gospodarczej były nieprawdziwe w rozumieniu § 3 ust. 6 umowy subwencji, a PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu pozwanego do zwrotu subwencji finansowej.

Na wstępie należy wskazać, że Program Tarczy Finansowej, jako element pakietu antykryzysowego, miał na celu zapewnienie płynności finansowej i ochronę miejsc pracy w związku z ograniczeniami gospodarczymi wywołanymi pandemią COVID-19. Adresowany był do mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Z Tarczy Finansowej PFR dla MŚP skorzystać mogli przedsiębiorcy spełniający odpowiednie warunki, wskazane w rozdziale 3.1., tj. „przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm., dalej: „u.p.p.”), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest Beneficjentem Programu DP”.

Przy czym zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w Programie (w Rozdziale I. § 1 ust. 2 Regulaminu) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub mały lub średni przedsiębiorca. Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym był integralną częścią umowy subwencji finansowej (§ 11 ust. 5 Regulaminu) .

Z powyższych zapisów wynikał więc wniosek, że aby zostać zakwalifikowanym do kategorii mikroprzedsiębiorcy należało mieć status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo Przedsiębiorców.

Sednem niniejszej sprawy jest więc rozważenie, czy pozwany będący komornikiem sądowym mógł zostać beneficjentem Programu, a więc czy można przypisać mu status przedsiębiorcy.

Status prawny komorników reguluje ustawa o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 r. (dalej: „u.k.s."), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2019 roku (art. 306 u.k.s.). Zgodnie z ww. ustawą, komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym (art. 2 ust. 1 u.k.s.) oraz organem władzy publicznej w zakresie wykonywanych czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym (art. 3 ust. 1 u.k.s). W ustawie wskazano, że komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (art. 33 ust. 1 u.k.s.), tj. w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej (art. 33 ust. 2 u.k.s.) Przepisy przejściowe u.k.s. przewidywały roczny termin na dostosowanie się do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez komorników sądowych (art. 301 ust. 3 u.k.s.). Termin ten upłynął w dniu 1 stycznia 2020 r. Ustawa od dnia 1 stycznia 2020 r. pozbawiła więc komorników sądowych statusu przedsiębiorcy.

Po pierwsze należy wskazać, że jeszcze na dzień 31 grudnia 2019 r. komornicy wciąż formalnie znajdowali się w okresie przejściowym i mogli widnieć w rejestrach przedsiębiorców. Zdaniem Sądu, oświadczenie pozwanego o prowadzeniu działalności gospodarczej na ten dzień nie mogło więc zostać uznane za nieprawdziwe, gdyż dopiero od 1 stycznia 2020 r. zakaz prowadzenia działalności wywoływał skutki prawne.

Po drugie, mimo iż działalność komornika w pewnym sensie ma cechy przedmiotowe i funkcjonalne działalności gospodarczej, to jednak nie pozwala to na uznanie komornika za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, bowiem jako funkcjonariusz publiczny podejmuje on czynności z zakresu imperium państwowego ( Komentarz do ustawy o komornikach sądowych, red. dr Grzegorz Sikorski, rok 2019). Jednakże niezależnie od literalnego brzmienia ustawy, z pisma Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości z 19 czerwca 2020 r. wynika, że komornicy – mimo braku statusu przedsiębiorcy sensu stricto – byli traktowani jak podmioty prowadzące działalność gospodarczą na gruncie ustaw podatkowych i ubezpieczeniowych, a w ocenie resortu mogli korzystać z pomocy w ramach tarcz antykryzysowych. Stanowisko to, pochodzące od organu władzy wykonawczej, który współtworzył program, było dla pozwanych komorników uzasadnionym źródłem zaufania co do prawa do złożenia wniosku o subwencję. Zdaniem Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, analizując zasady dotyczące przyznawania pomocy przewidzianej w tarczach antykryzysowych należy zastosować wykładnię funkcjonalną.

W ocenie Sądu, nie można przyjąć, że pozwany świadomie złożył nieprawdziwe oświadczenia. Złożył je w przekonaniu, że działa zgodnie z prawem i z publicznie przedstawionym stanowiskiem organu nadzorującego jego zawód. Co więcej, PFR dokonywał weryfikacji wniosków przed zawarciem umowy, korzystając z danych z ZUS i Ministerstwa Finansów (§ 12 ust. 4 Regulaminu), a więc posiadał pełną wiedzę o statusie zawodowym pozwanego.

Wobec powyższego zarzut powoda o złożeniu nieprawdziwych oświadczeń nie był uzasadniony.

Po trzecie powód nie może skutecznie uzasadniać swojego powództwa faktem, że sam proces składania wniosków, a następnie zawierania umów, był zinformatyzowany i zautomatyzowany, a powód nie dokonywał w jego ramach indywidualnej analizy poszczególnych wniosków, weryfikacji prawdziwości lub zgodności z prawem złożonych oświadczeń – pozostaje to bez znaczenia dla oceny zasadności powództwa, albowiem problem nie dotyczy indywidualnej analizy wniosku pozwanego, ale faktycznie dokonanej przez Fundusz oceny statusu całej kategorii wnioskodawców, jakimi byli komornicy sądowi. Fundusz oczywiście był uprawniony do takiej oceny przed rozpoznaniem wniosku i jej dokonał na korzyść komorników sądowych. Pozwany zaś nie miał innej możliwości złożenia wniosku niż poprzez zaznaczenie oświadczeń przygotowanych w formularzu. Fundusz miał niewątpliwie wiedzę, że pozwany jest komornikiem już w dacie wnioskowania, z kolei o tym, że Fundusz miał wpływ na rozpoznanie wniosku, dodatkowo świadczy również fakt, że były wydawane również decyzje odmowy udzielenia subwencji w stosunku do komorników, które jednak – w myśl zajętego wówczas przez PFR stanowiska – nie dotyczyły kwestii rozumienia pojęcia beneficjenta. Świadczy o tym także fakt, że zgodnie z treścią decyzji w przedmiocie wniosku pozwanego, weryfikacja wniosku była tylko częściowo pozytywna. Powód niewątpliwie zatem mógł i powinien był zweryfikować oświadczenia składane przez pozwanego już w dacie ich wpłynięcia za pośrednictwem systemu bankowego.

Ponadto, Sąd podziela stanowisko, że żądanie zwrotu wypłaconych środków, które zostały przyznane po weryfikacji i wykorzystane zgodnie z celem programu, stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c.

Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (postanowienia Sądu Najwyższego: z 21 grudnia 2021 r., sygn. IV CSK 578/21; z 28 stycznia 2022 r., sygn. I CSK 551/22; z 23 sierpnia 2022 r., sygn. I CSK 2966/22).

Wyrażona w art. 5 k.c. klauzula generalna niedopuszczalności czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ma na celu zapobieganie stosowania prawa w sposób prowadzący do skutków nieetycznych lub rozmijających się w sposób zasadniczy z celem danej regulacji prawnej. Jeśli uwzględnienie powództwa, zgodnego z literą prawa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące ( summum ius summa iniuria), niedające się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie, art. 5 k.c. zezwala na jego oddalenie.

Zdaniem Sądu, pozwany działał w zaufaniu do państwa i w oparciu o oficjalne stanowisko Ministra Sprawiedliwości z 19 czerwca 2020 r. Pozwani jak i inni komornicy sądowi działali w przeświadczeniu, że zostali oni objęci Programem, a dla objęcia tym Programem nie jest ważna dosłowna treść art. 33 ust. 1 i 2 u.k.s., a faktyczne wypełnianie cech prowadzenia działalności gospodarczej, na co wskazywało również samo Ministerstwo Sprawiedliwości. Komornicy sądowi w chwili otrzymania dotacji spełniali, tak jak inni przedsiębiorcy, warunki Programu wymagane do otrzymania dotacji, czyli spadły im przychody do odpowiedniego, zdefiniowanego w Programie poziomu.

Zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikająca z art. 2 Konstytucji RP, zakłada, że prawo nie może stawać się pułapką dla obywatela (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 lutego 2001 r., K 27/00). Jednostka ma prawo oczekiwać, że działając zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym i oficjalnymi komunikatami władzy publicznej, nie narazi się na negatywne skutki prawne swoich działań. Państwo nie może czerpać korzyści z niejednoznaczności tworzonych przepisów ani z własnej zmiany interpretacji. Komornicy sądowi, podobnie jak inni przedsiębiorcy, w okresie pandemii doświadczyli znacznego spadku przychodów i ograniczeń w działalności. Otrzymane środki przeznaczyli na pokrycie kosztów działalności oraz utrzymanie zatrudnienia, co było zgodne z celami programu.

Reasumując, powód oparł swoje żądanie w pierwszej kolejności na postanowieniach § 3 ust. 6 Umowy subwencji finansowej oraz § 3 ust. 6 i § 11 ust. 13 Regulaminu programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, zgodnie z którymi w przypadku złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń PFR może żądać zwrotu całości lub części subwencji.

Zdaniem Sądu, stanowisko to nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż jak już wskazano wyżej, D. G. (1) składając oświadczenia o posiadaniu statusu przedsiębiorcy i prowadzeniu działalności gospodarczej na dzień 31 grudnia 2019 r., działał w zgodzie z obowiązującym wówczas stanem prawnym i stanowiskiem organów państwowych, w szczególności Ministerstwa Sprawiedliwości. Nie sposób więc przyjąć, że jego oświadczenia były nieprawdziwe w rozumieniu przywołanych postanowień umowy i regulaminu.

W ocenie Sądu niezasadne okazały się również powołane przez powoda alternatywne podstawy prawne roszczenia – w szczególności art. 410 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oraz art. 471 k.c. i art. 415 k.c. Nie można bowiem przyjąć, aby świadczenie wypłacone pozwanemu stanowiło świadczenie nienależne. Umowa subwencji została zawarta zgodnie z ówczesną praktyką i obowiązującym regulaminem, a środki zostały wydatkowane zgodnie z celem programu. Brak jest również podstaw do przypisania pozwanemu winy czy nienależytego wykonania zobowiązania, a po stronie powoda nie wystąpiła żadna szkoda (środki zużyto zgodnie z celem programu).

Wobec braku przesłanek do uwzględnienia żądania w jakichkolwiek z reżimów prawnych, powództwo podlegało oddaleniu jako bezzasadne w całości (pkt I wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż pozwany wygrał proces w całości. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. szczegółowe rozliczenie jego kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu (pkt II wyroku).

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

Sędzia Andrzej Kuryłek