Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, 9 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Rafał Wagner

Protokolant: Piotr Choiński

po rozpoznaniu 14 maja 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Wydawnictwa (...) z siedzibą w K.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

I.  zasądza od (...) Wydawnictwa (...) z siedzibą w K. na rzecz (...) z siedzibą w W. kwotę 5 417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt: I C 812/19

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 24 czerwca 2019 r. (...) Wydawnictwo (...) wystąpiło przeciwko (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 109 966 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 20 października 2018 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania wynikającego z rozpoczęcia lub prowadzenia przez pozwanego negocjacji z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, którego to podstawę stanowi art. 72 § 2 k.c. Jednocześnie powód domagał się zasądzenia od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powód wskazał, że strony prowadziły od grudnia 2017 r. do września 2018 r. negocjacje w przedmiocie zakupu przez powoda od pozwanej składników majątku lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, które to pozwana nabyła od syndyka masy upadłości spółki (...) w upadłości w maju 2015 r. Najistotniejszym elementem transakcji miały być prawa pokrewne do rozporządzania i korzystania z fonogramów wyprodukowanych przez (...) na przestrzeni kilku dekad działalności tego podmiotu.

27 września 2018 r. prezes pozwanej po trwających ok. dziesięć miesięcy negocjacjach poinformował dyrektora powodowego wydawnictwa o zakończeniu negocjacji między stronami z uwagi na zmianę przez centralę grupy (...) w N. strategicznych długofalowych planów inwestowania w katalogi z muzyką na całym świecie, co w ocenie powoda miało stanowić o tym, że pozwany nie miał zamiaru zawarcia z nim umowy, a cały proces negocjacji miał charakter pozorowany.

Powód podniósł, że kwota roszczenia głównego obejmuje: (i) koszty sporządzenia wyceny przez A. P. w wysokości 35 000 zł netto; (ii) koszty delegacji pracowników powoda na spotkania dotyczące nabycia (...) w wysokości 2 356 zł; (iii) koszty obsługi prawnej w wysokości 72 610 zł.

(...) w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego i kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwana podniosła, że w całości kwestionuje roszczenie powoda z uwagi na jego oczywistą bezzasadność, ponieważ pozwana rozpoczęła i prowadziła negocjacje w dobrej wierze, tj. po stronie pozwanej nie powstał obowiązek świadczenia odszkodowawczego wobec powoda także ze względu na brak winy pozwanej w zerwaniu negocjacji oraz brak adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanej a rzekomą szkodą w majątku powoda.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Wydawnictwa (...) jest instytucją kultury wpisaną do rejestru kultury prowadzonego przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego pod numerem (...), której przedmiotem działalności jest upowszechnianie kultury muzycznej przez edukację, działalność wydawniczą oraz udostępnianie materiałów związanych z dziedzictwem muzycznym, w tym nut i książek (dowód: odpis skrócony powoda z rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – k. 23‑25). Powód jest obecnie, jak również pozostawał w okresie trwania negocjacji, państwową osobą prawną w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zarządzaniu mieniem państwowym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 735 z późn. zm.).

(...) prowadzi działalność ogniskującą się w zakresie działalności wydawniczej dotyczącej m.in. nagrań dźwiękowych i muzycznych (dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców pozwanej – k. 290-297).

Strony prowadziły negocjacje w przedmiocie zakupu przez powoda od pozwanego składników majątku (...) od około 20 grudnia 2017 r. Jednak rozmowy dotyczące sprzedaży (...) były prowadzone już od lipca 2017 r., przez pozwaną bezpośrednio z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które to było zainteresowane nabyciem (...) (bezsporne).

Kluczowym elementem negocjacji sprzedaży (...) miał być dla pozwanej sposób, w jaki katalog (...) mógłby być eksploatowany i rozwijany w przyszłości – (...) sp. z o.o. zależało, aby nadal mogła eksploatować i rozwijać katalog (...) na zasadzie wyłączności (dowód: pismo pozwanej z 29 sierpnia 2017 r. – k. 298; korespondencja mailowa z 28 grudnia 2017 r. – k. 50; zeznania świadka A. M. – k. 417v-418, P. K. (1) – k. 418, M. M. (1) – k. 426v; J. W. – k. 426v i D. C. – k. 427v-428).

W piśmie z 6 listopada 2017 r. adresowanym do P. L. - Podsekretarza Stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozwana doprecyzowała, że jednym z warunków negocjacji ma być ekskluzywne prawo pozwanej do eksploatacji katalogu (...) na okres dziesięciu lat, a także wyłączność pozwanej na dystrybucję fonogramów (...). W piśmie tym ponadto pozwana wskazała, że ostateczna decyzja co do zawarcia umowy, po uzgodnieniu przez strony ostatecznych jej warunków, będzie musiała być zatwierdzona przez komitet ds. umów w centrali (...) w (...) (dowód: pismo pozwanej z 6 listopada 2017 r. - k. 299).

Pozwana uzyskała zgodę zgromadzenia wspólników, tj. de facto centrali grupy (...) z N. na rozpoczęcie negocjacji. 28 grudnia 2017 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) sp. z o.o., które to wyraziło zgodę na zbycie wszystkich lub poszczególnych składników majątkowych nabytych przez spółkę na podstawie umowy sprzedaży (...) z 26 maja 2015 r. na rzecz (...) Wydawnictwa (...). Pełnomocnictwo od jedynego wspólnika, tj spółki (...) Inc. datowane jest na 23 grudnia 2017 r. (dowód: uchwała nr 1 zgromadzenia wspólników z 28 grudnia 2017 r. - k. 309-310; pełnomocnictwa z 23 grudnia 2017 r. – k. 313‑315; zeznania świadków A. M. – k. 417v i P. M. – k.425v).

Bezpośrednie negocjacje pomiędzy pozwaną a powodem, który dopiero od grudnia 2017 r. uczestniczył w negocjacjach z ramienia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (pozwana zaakceptowała ten fakt, ponieważ transakcja podlegała pod nadzór i kierownictwo ministerstwa), odbyły się 27 grudnia 2017 r., a następnego dnia doszło do przedstawienia przez doradców prawnych pozwanego propozycji umowy nabycia nieruchomości wchodzących w skład majątku nabytego przez pozwaną od syndyka masy upadłości P. (...)oraz odrębnej umowy przenoszącej pozostałe składniki (...) (dowód: korespondencja mailowa z 28 grudnia 2017 r. wraz z projektem umowy sprzedaży praw (...) – k. 33-48).

Pozwana oraz powód ustanowili profesjonalnych pełnomocników prawnych w celu prowadzenia w ich imieniu negocjacji, przygotowania niezbędnych dokumentów na potrzeby sprzedaży oraz wypracowania właściwej umowy dot. transakcji (okoliczność bezsporna).

Powód miał sfinansować transakcję ze środków pochodzących z dotacji celowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (obecnie: Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu). Z uwagi na kończący się rok budżetowy oraz problemy prawne wynikające z ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym – finalizacja umowy do końca grudnia 2017 r. okazała się niemożliwa. Problemy ogniskowały się wokół dwóch kwestii.

Po pierwsze, z przedłożonej powodowi przez pozwanego projektu umowy wynikało, że powód dokonując zakupu praw własności do katalogu (...) – równocześnie udzieli licencji wyłącznej pozwanemu na eksploatację dużej części ww. katalogu, a pozwany będzie wyłącznym dystrybutorem wyprodukowanych w tym czasie nagrań.

Powyższe oznaczało, że zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym – powód w związku z planowanym oddaniem składników aktywów trwałych do korzystania pozwanemu, na okres dłuższy niż 180 dni w roku kalendarzowym, musiał uzyskać zgodę stosownego organu, jeżeli wartość rynkowa przedmiotu czynności prawnej przekraczała 200 000 złotych. W przypadku, gdy wartość ta mieściła się w przedziale między 200 000 – 5 000 000 złotych – wymagana była zgoda organu nadzorującego (ówcześnie: Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego); natomiast gdy wartość ta przekraczała 5 000 000 zł – wymagana była zgoda Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej (dowód: korespondencja mailowa z 28 grudnia 2017 r. – k. 49-50; zeznania J. W. – k. 427).

Z uwagi na brak wyceny rzeczoznawcy co do wartości rynkowej przedmiotu ww. czynności prawnej oraz przedstawienie przez pozwanego zakresu udzielenia licencji, powód nie mógł w sposób właściwy zidentyfikować odpowiedniego organu, który musiał wyrazić zgodę na ww. czynność prawną (dowód: zeznania D. C. – k. 428).

28 grudnia 2017 r. został przesłany do stron drogą mailową projekt umowy sprzedaży praw (...) przygotowany przez doradców prawnych uczestniczących w transakcji. W treści propozycji umowy przewidziano m.in. udzielenie licencji pozwanej, tj. z chwilą nabycia elementów majątku (...) – powód miał udzielić licencji pozwanej bez ograniczeń terytorialnych na okres 10 lat od dnia zawarcia umowy, która miała pozwalać pozwanej na eksploatację wszelkich nagrań z katalogu (...) (dowód: propozycja umowy przeniesienia praw i udzielenia licencji datowana na 29 grudnia 2017 r. wraz z korespondencja mailową – k. 31- 48).

W mailu z 29 grudnia 2017 r. adresowanym do P. L. - podsekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego ówczesny prezes pozwanej - P. K. (1) podsumował trwające od sierpnia negocjacje ze wskazaniem na fakt, iż bardzo krótki okres faktycznych negocjacji co do przedmiotu transakcji uniemożliwił zawarcie umowy do końca 2017 r. W treści maila podkreślono, że pozwanej zależy na dalszym eksploatowaniu katalogu (...) oraz, że (...) miały być zakupione przez powoda – pozwana dowiedziała się dopiero w grudniu 2017 r. (dowód: zeznania D. C. – k. 427v-428).

W styczniu 2018 r. powód rozpoczął prace zmierzające do przygotowania ww. transakcji, tj. przede wszystkim decyzję o przeprowadzeniu badania due diligence majątku (...) oraz przygotowanie na podstawie tegoż raportu – wyceny rzeczoznawcy dot. wartości niematerialnych i prawnych.

W związku z powyższym, dyrektor powoda 8 lutego 2018 r. skierował do pozwanej pismo, w którym podkreślił wolę nabycia przez (...) Wydawnictwo (...) majątku (...) oraz stwierdził, że celem sfinalizowania transakcji niezbędne jest przeprowadzenie badania due diligence w takim zakresie, w jakim pozwoli ono na wycenę tego majątku i umożliwi identyfikację oraz ograniczenia zasadniczych ryzyk prawnych (dowód: pismo powoda z 8 marca 2018 r. – k. 60-61).

16 maja 2018 r. strony podpisały porozumienie o zachowaniu poufności. W preambule do umowy wskazano, że w związku z planowaną transakcją powód zainteresowany jest otrzymaniem od Strony ujawniającej dokumentów dotyczących składników majątku przedsiębiorstwa (...) niezbędnych do przygotowania wyceny (dowód: umowa o zachowaniu poufności z 16 maja 2018 r. – k. 63-77).

W konsekwencji powyższego badania sporządzone zostało memorandum prawne oraz wycena biegłego rzeczoznawcy – A. P. (dowód: informacja prawna przygotowana przez kancelarię (...) z 30 czerwca 2018 r. -k. 79-119; wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) z 4 lipca 2018 r. - k. 166-221).

Pozwana również zleciła przeprowadzenie wyceny zorganizowanej części przedsiębiorstwa i korzystała w tym zakresie z usług kancelarii prawnej uczestniczącej z jej ramienia w negocjacjach w 2017 r., w związku z czym poniosła koszty negocjacji w porównywalnej wysokości do powoda (dowód: korespondencja mailowa z 16 lipca 2018 r. – k. 327-328 ; memorandum z 13 lipca 2018 r. – k. 329-331, faktury VAT wraz z potwierdzeniami ich realizacji – k. 332-340)

Równolegle do badania due diligence trwały negocjacje co do wynagrodzenia należnego pozwanej w przypadku finalizacji transakcji (zeznania świadka P. K. – k. 418v; zeznania M. M. – k. 426).

Na spotkaniu 4 września 2018 r. ustalono, że powód przygotuje list intencyjny dot. zakupu przez (...) Wydawnictwo (...) majątku (...), który miał zostać podpisany do końca września 2018 r. (dowód: zeznania świadek J. W. - k. 427-427v).

17 września 2018 r. został do prezesa P. K. (1) przekazany projekt ww. listu z prośbą o zorganizowanie kolejnego spotkania 21 września 2018 r. W odpowiedzi na ww. mail – P. K. (1) wskazał, że „ po ostatnim naszym spotkaniu prowadzimy intensywną wymianę korespondencji z centralą w (...). Państwa propozycja zostanie rozpatrzona na najbliższym (...), który odbędzie się 26ego września” (dowód: korespondencja mailowa z 17 września 2018 r. – k. 341).

18 września 2018 r. prezes pozwanej przesłał mailowo informację dotyczącą negocjacji sprzedaży majątku (...) do nowego przedstawiciela Centrali (...) – A. S., który odpowiedzialny został za (...). W korespondencji wskazano, że pozwana rekomenduje sprzedaż (...) na rzecz powoda i w związku z tym czeka na decyzję ze strony Centrali z N.. We wrześniu 2017 r. pozwana otrzymała ostateczną decyzję co do niesprzedawania (...) (dowód: korespondencja mailowa z 18 września 2018 r. – k. 353-358, zeznania P. K. (1) – k. 418v i M. M. (1) – k.426v).

W związku z powyższym, w dniu 27 września 2018 r. prezes P. K. (1) przesłał do dyrektora D. C. maila o zakończeniu negocjacji, w którym wskazał, że „ Po wielu naradach podjęliśmy decyzję, aby nie sprzedawać (...) i zakończyć z Państwem negocjacje. Decyzja ta wynika głównie z naszych strategicznych długofalowych planów inwestowania w katalogi z muzyką na całym świecie” (dowód: korespondencja mailowa z 27 września 2018 r. – k. 247; zeznania P. K. (1) – k. 418v).

Powyższy stan faktyczny, w dużej mierze bezsporny i niekwestionowany przez strony, Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. W ocenie Sądu brak jest podstaw do zanegowania ich mocy dowodowej. Sąd uznał, iż dowody z dokumentów stanowiące podstawę ustaleń faktycznych są wiarygodne i wzajemnie się uzupełniają, tworząc spójny stan faktyczny, będący jednocześnie wystarczającym na dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Okoliczności dotyczące powstania złożonych dokumentów wyjaśnione zostały przez zeznających w sprawie świadków oraz przedstawiciela powoda.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości. Żądanie zapłaty nie zasługiwało na uwzględnienie ze względu na brak naruszenia przez pozwaną przy negocjowaniu dobrych obyczajów w rozumieniu art. 72 § 2 k.c. W uzasadnieniu wyroku Sąd ograniczy się zatem tylko do ww. kwestii, ponieważ roztrząsanie winy pozwanej staje się bezprzedmiotowe w sytuacji niestwierdzenia naruszenia dobrych obyczajów przy prowadzeniu między stronami niniejszego postępowania dobrych obyczajów ( culpa in contrahendo).

Sama wysokość poniesionych przez powoda wydatków związanych z negocjacjami została wykazana dokumentami i obejmowała kwotę 109 966 zł, na którą składały się: (i) koszty sporządzenia wyceny przez A. P. w wysokości 35 000 zł netto; (ii) koszty delegacji pracowników powoda na spotkania dotyczące nabycia (...) w wysokości 2 356 zł; (iii) koszty obsługi prawnej w wysokości 72 610 zł.

Zgodnie z art. 72 § 2 k.c. - strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.

Powód w uzasadnieniu pozwu podnosił, iż pozwana w jego ocenie prowadziła negocjacje bez zamiaru ich zawarcia, co miało wynikać chociażby z braku uzyskania stosownych zgód korporacyjnych na wszczęcie i prowadzenie negocjacji, czy ich nagłego zerwania. Innymi słowy, miały to być negocjacje pozorowane. Pogląd taki nie zasługuje na uwzględnienie, a to z następujących powodów.

Po pierwsze, ocena niezawarcia przez strony umowy wymaga objęcia refleksją wszelkich okoliczności, w tym przede wszystkim przyczyn oraz czasu, w którym doszło do zerwania negocjacji.

Hipoteza normy z art. 72 § 2 k.c. obejmuje bowiem dwa elementy - obiektywny i subiektywny. Jak wskazuje się w doktrynie – „ Pierwszy czynnik polega na stwierdzeniu rozpoczęcia lub prowadzenia przez jedną ze stron negocjacji z naruszeniem dobrych obyczajów. Drugi element sprowadza się do zawiedzionego uzasadnionego oczekiwania drugiej strony na zawarcie umowy, przy czym kontrahent może spodziewać się i liczyć na sfinalizowanie umowy tym bardziej, im bardziej są zaawansowane negocjacje” (K. Czub [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 72 i powołana tam literatura). Domagając się odszkodowania na podstawie art. 72 § 2 k.c. powód winien wykazać kumulatywne spełnienie obydwu wymienionych przesłanek, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca.

Pozwana zarówno na samym początku negocjacji w 2017 r. akcentowała, iż po wynegocjowaniu istotnych elementów kontraktu - do zawarcia umowy niezbędna będzie zgoda centrali grupy (...) w N.. Co więcej, u ich końca - ówczesny prezes pozwanej spółki (...) rekomendował A. S. (dyrektorowi odpowiedzialnemu za działalność grupy (...) w (...)) – sprzedaż (...).

W związku z powyższym, już w grudniu 2017 r. pozwana uzyskała wszelkie stosowne zgody (zarówno w rozumieniu zgód korporacyjnych, jak i zgody Centrali) na finalizację transakcji dotyczącej majątku (...). Transakcja ta nie doszła jednak do skutku z przyczyn organizacyjno-prawnych leżących po stronie powoda.

W toku negocjacji pozwana po zawarciu umowy o zachowaniu poufności udostępniła stosowną dokumentację celem sporządzenia przez powoda wyceny oraz przygotowania badania due diligence. Na gruncie ustalonego stanu faktycznego nie budzi wątpliwości fakt, że pozwanej zależało na zawarciu z powodem umowy sprzedaży (...). Dość wskazać, że pozwana poniosła koszty związane z negocjacjami, których wysokość była podobna do kosztów poniesionych przez powoda objętych pozwem.

Trudno zatem zasadnie twierdzić, iż pozwana nie miała woli zawarcia umowy zarówno na początku rozpoczęcia negocjacji, w trakcie ich trwania jak i tuż przed ich zerwaniem spowodowanym przyczynami zależności korporacyjnej, które od samego początku negocjacji były akcentowane przez pozwaną spółkę.

Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że powód powinien mieć świadomość (chociażby z uwagi na fakt, że jest instytucją kultury podległą ministrowi właściwemu do spraw kultury, a więc działającą w ramach swoiście rozumianego podporządkowania sensu largo), iż podmioty korporacyjne, a takim niewątpliwie pozostaje pozwana – w wielu przypadkach przy prowadzeniu negocjacji i zawieraniu umów tego rodzaju oraz skali zobligowane są do uzyskania w celu finalizacji transakcji stosownych zgód organów korporacyjnych – w przypadku pozwanej Centrali.

Nie zachodzi zatem potrzeba prawnej ochrony powoda, gdyż w ocenie Sądu nie mógł on działać w uzasadnionym przekonaniu, że negocjacje doprowadzą do zawarcia umowy bez uzyskania zgody Centrali. Pozwana, nie utraciła w ich toku woli kontraktowania. Co więcej, przerwała negocjacje niezwłocznie, po uzyskaniu takiego polecenia od Centrali.

Reasumując, pozwana wykazała w sposób wystarczający, że poinformowała rozpoczynające negocjacje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a potem powoda, że celem negocjacji jest wynegocjowanie warunków umowy i następnie po ich zakończeniu podjęcie decyzji o zawarciu umowy przez Centralę. Oznacza to, że w tak zarysowanym stanie faktycznym - art. 72 § 2 k.c. nie będzie miał zastosowania (Wyrok SA w Warszawie z 13 listopada 2008 r., I ACa 669/08, LEX nr 795205).

Sąd nie zidentyfikował również innych zachowań pozwanej, które mogłyby naruszać dobre obyczaje w rozumieniu art. 72 § 2, jak np. niezasadne przedłużanie negocjacji, przedstawianie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym. Działaniom pozwanej można przypisać cechę lojalnego zachowania wobec kontrahenta. Pozwana nie wycofała się z negocjacji bez podania powodu, a sam wskazany przez pozwaną powód został dostatecznie udowodniony.

Na koniec stwierdzić należy, pozwana nie miała żadnych powodów, aby przystąpić do negocjacji i je prowadzić bez zamiaru ich sfinalizowania. Prowadzenie takich negocjacji nie wiązało się z żadnymi korzyściami, a jedynie generowało koszty.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych wyżej przepisów, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i kosztów celowych - art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z i § 2 pkt 6 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.).

SSO Rafał Wagner