Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. K. i E. K.

przeciwko (...) SA z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie zapłatę i ustalenie

I.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń głównych;

II.  Zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz R. K. i E. K. kwotę 89 297,83 zł (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt siedem złotych i osiemdziesiąt trzy grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty:

a.  85 230,49 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy dwieście trzydzieści złotych i czterdzieści dziewięć groszy) od dnia 24 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

b.  4043,09 zł (cztery tysiące czterdzieści trzy złote i dziewięć groszy) od dnia 8 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty;

c.  24,25 zł (dwadzieścia cztery złote i dwadzieścia pięć groszy) od dnia 9 maja 2023 r. do dnia zapłaty;

II.  Ustala, że R. K. i E. K. nie są związani postanowieniami zawartymi w umowie kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)(spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej), zawartej przez nich z (...) SA z siedzibą w W. w dniu 5 stycznia 2007 r. w:

a.  § 5 ust. 3, 4 i 5,

b.  § 10 ust. 1,

c.  § 13 ust. 7,

d.  § 18 ust. 1 w zakresie od słów „i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską” do końca zdania,

e.  § 19,

f.  § 22 ust. 1 w zakresie słów „przy zastosowaniu kursu średniego NBP (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w dniu spłaty z rachunku, o którym mowa w § 13 ust. 1”,

g.  § 22 ust. 2 w zakresie od słów „przy zastosowaniu kursu kupna” do końca zdania;

III.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń ewentualnych w pozostałym zakresie;

IV.  Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 812/20

UZASADNIENIE

W dniu 30 marca 2020 r. R. K. i E. K. skierowali przeciwko (...) SA z siedzibą w W., ostatecznie zmodyfikowany pismem z dnia 9 lutego 2023 r., pozew o:

1)  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...), zawartej pomiędzy powodami a pozwanym w dniu 5 stycznia 2007 r.

2)  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 305 054,14 zł oraz 1 000,0 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 listopada 2019 r. do dnia zapłaty, z uwagi na nieważność umowy kredytu;

ewentualnie o:

3)  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 89 297,83 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 listopada 2019 r. do dnia zapłaty,

4)  ustalenie, że postanowienia § 1 pkt 8 i 9, § 5 ust. 3 pkt 1 i 2, § 5 ust. 4 i 5, § 10 ust. 1 i 5, § 13 ust. 7, § 18 ust.1, § 19 i § 22 ust. 1 i 2 umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...), zawartej pomiędzy powodami a pozwanym w dniu 5 stycznia 2007 r. oraz art. 2 ust. 1 i 2 Aneksu nr 1 do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr(...) zawartego w dniu 8 kwietnia 2015 r., w tym punktów od 1 do 10 załącznika do tego aneksu, określającego zasady wymiany kursów walut oraz spreadu walutowego u pozwanego, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powodów od chwili zawarcia umowy.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, powiększonych o stawkę podatku VAT wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Powodowie podnieśli, że w umowie kredytu, którą zawarli z pozwanym bankiem, znajdują się postanowienia sprzeczne z prawem cywilnym i bankowym, w tym przepisami regulującymi typ umowy, z zasadą równości stron, a także zasadami współżycia społecznego, wskutek czego umowa powinna być uznana za nieważną, a stosunek prawny z niej wynikający za nieistniejący, ewentualnie za umowę ważną, lecz pozbawioną postanowień niedozwolonych. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla ich poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-22, replika na odpowiedź na pozew – k. 234-245, zmiana powództwa z dnia 26 lutego 2021 r. – k. 284-289, zmiana powództwa z dnia 9 lutego 2023 r. – k. 378-381).

(...) SA z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując roszczenie co do zasady i wysokości, a ponadto ponosząc zarzut przedawnienia roszczeń powodów. Pozwany wniósł o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych (odpowiedź na pozew – k. 66-102v, duplika – k. 247-252v, odpowiedź pozwanego na modyfikacje powództwa – k. 303-310, odpowiedź na modyfikację powództwa z dnia 9 lutego 2023r. – k. 392-392v)

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół z rozprawy z dnia 11 stycznia 2024 r. – k. 405-405v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 stycznia 2007 r. R. K. i E. K. zawarli z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (spłacanego w ratach malejących, udzielonego w walucie wymienialnej), na mocy której bank udzielił im kredytu na finansowanie i refinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego z przeznaczeniem na potrzeby własne w kwocie 166 880,62 CHF, która miała być wypłacona w dwóch przelewach w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz z aktualnej Tabeli kursów, obowiązującego w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 2 i 5 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy stanowiącej sumę stawki referencyjnej LIBOR dla franka szwajcarskiego i stałej marży banku w wysokości 1,32% w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,4575% i miało podlegać zmianie co trzy miesiące w razie zmiany stawki referencyjnej (§ 6 i 7 umowy).

Po okresie karencji, upływającym w dniu 15 stycznia 2007 r., kredytobiorcy mieli kredyt spłacać w okresie do 1 stycznia 2037 r. w comiesięcznych ratach, potrącanych z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorców (§ 12 i 13 umowy).

W § 30 ust. 2 na ostatniej stronie umowy został zamieszczony zapis, w którym kredytobiorcy oświadczają, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych.

Kredytobiorcy parafowali każdą stronę umowy oraz złożyli podpisy na ostatniej jej stronie.

W dniu 8 kwietnia 2015 r. strony zawarły Aneks nr 1 do umowy, na podstawie którego został otwarty dla kredytobiorców rachunek w walucie kredytu umożliwiający spłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej.

W dniu 22 lutego 2016r. strony podpisały aneks nr 2, którego przedmiotem była zmiana zabezpieczenia hipotecznego spłaty kredytu.

Kredyt został wypłacony w ten sposób, że w dniu 11 stycznia 2007 r. zostały wypłacone dwie transze w kwotach po 192 500 złotych, stanowiących równowartość kwot po 81 550,52 CHF oraz kwota 8 921,70 złotych, stanowiąca równowartość kwoty 3 779,58 CHF (decyzja kredytowa – k. 155, umowa kredytu – k. 27-31, 140-146, oświadczenie (...) S.A. – k. 32, Aneks nr 1 – k. 33-34, 148-149, Aneks nr 2 – k. 35-36, 151-153, zaświadczenie banku z dnia 16 stycznia 2020 r. – k. 40-44, historia spłat kredytu – k. 45-46, zeznania powódki – k. 281-282v i powoda – k. 282v-283).

Pismem z dnia 21 października 2019 r. R. K. i E. K. skierowali do (...) S.A. reklamację, w której wezwali do wydania zaświadczenia dotyczącego ww. kredytu. Bank nie uznał zasadności twierdzeń kredytobiorców zawartych w reklamacji ( reklamacja – k. 47-49, pismo banku z dnia 8 listopada 2019 r. – k. 50-51v).

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wskazane wyżej dowody z dokumentów, których treść i autentyczność nie była przez strony kwestionowana i również Sąd nie znalazł podstaw do podważenia waloru dowodowego tych dokumentów.

Sąd uwzględnił zeznania powodów w zakresie, w jakim potwierdzał je pozostały materiał dowodowy. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w części, w której wskazali, że bank nie przedstawił im ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z dokumentacji kredytowej wynikają fakty przeciwne, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 14 lat od zawarcia umowy, to wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego Ł. K. (k. 346-364), która była rzetelna, logiczna i spójna oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd pominął zeznania świadka I. G. (k. 273-277), bowiem nie uczestniczyła ona w oferowaniu powodom produktów banku, a jedynie w podpisaniu umowy jako pełnomocnik banku, a jej zeznania polegały co do zasady na potwierdzeniu treści okazanych jej dokumentów.

Z analogicznych względów Sąd pominął zeznania świadka E. S. (k. 323-325) – świadek nie uczestniczyła w obsłudze klientów banku, a jedynie w podpisaniu umowy jako pełnomocnik banku, a ponadto co do zasady nie znała lub nie pamiętała okoliczności, których dotyczyły pytania.

Sąd pominął także pozostałe dowody jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie dochodzili ustalenia nieistnienia umowy kredytowej oraz zapłaty kwoty stanowiącej świadczenie nienależne spełnione na podstawie nieważnej ich zdaniem umowy, ewentualnie ustalenia, że określone postanowienie statuujące denominację kredytu w walucie CHF nie wiążą powodów i zasądzenia świadczenia nienależnego stanowiącego różnicę pomiędzy świadczeniem spełnionym, a świadczeniem należnym w razie wyeliminowania denominacji.

Podstawę prawną żądań pozwu stanowią art. 189 k.p.c. oraz art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości, przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy nie istnieje stosunek prawny wynikający z zawartej przez nich umowy kredytu oraz czy związani są zakwestionowanymi postanowieniami umownymi, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2037, a wyrok ustalający wprowadza jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powodów spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieistnienia przedmiotowej umowy kredytu z powodu nieważności okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność. W konsekwencji jako niezasadne podlegało oddaleniu także roszczenie główne o zapłatę oparte na przesłance nieważności umowy.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (166 880,62 CHF), cel kredytu (finansowanie i refinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego z przeznaczeniem na potrzeby własne), zasady i termin spłaty kredytu (spłata w okresie do 1 stycznia 2037 r.), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (oprocentowanie stanowiące sumę stawki bazowej LIBOR i marży banku, podlegające zmianie w cyklach 3-miesięcznych).

Do przedmiotowej umowy strony wprowadziły modyfikację ustawowego typu, która nie sprzeciwia się właściwości (naturze) umowy kredytu, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.), ustalając, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, bank dokona wypłaty po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty z tabeli banku, zaś przy spłacie z rachunku prowadzonego w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży danej waluty z tabeli banku (§ 5 i § 13 umowy).

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r. (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 679), zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej i skutkujący koniecznością spłaty zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, bowiem nie wykluczają one takiego zastrzeżenia w umowie kredytu. Zawarciu w umowie takich postanowień nie sprzeciwiały się przepisy prawa, a przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione było celem umowy kredytu, który miał sfinansować budowę lokalu mieszkalnego w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorców osiągających dochody w PLN.

Brak jest również podstaw, by uznać przedmiotową umową za zawartą w celu obejścia ustawy, skoro była dopuszczalną w granicach swobody umów modyfikacją ustawowego typu umowy kredytu, i nie są znane Sądowi przepisy bezwzględnie obowiązujące, które przedmiotowa umowa miałaby obchodzić.

Nie zachodzi podstawa do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Skoro zaś powodowie wiedzieli, że z umową związane jest ryzyko kursowe i ryzyko zmiany stopy procentowej, brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego.

Z okoliczności sprawy nie wynika, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia. Powodowie nie wykazali też, iżby pozwany w zamiarze ich pokrzywdzenia zawarł z nimi umowę kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego, znacznego wzrostu kursu waluty, a nawet, iżby znaczny wzrost kursu waluty przyniósł pozwanemu korzyść rażąco przewyższającą korzyści uzyskane przez powodów na skutek zawarcia przedmiotowej umowy kredytu.

Brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące (sprzeczne z zasadami obrotu) można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu denominowanego w CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Mając powyższe na uwadze, brak było podstaw do ustalenia nieistnienia umowy z powodu jej nieważności rozważanej w świetle przesłanek z art. 58 k.c., a w konsekwencji uwzględnienia roszczenia o zapłatę opartego na założeniu, że umowa jest nieważna (pkt I wyroku).

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, „rażąco” narusza interesy konsumenta (art. 385 ¹ § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi.

Dla uznania klauzuli za niedozwoloną, zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § 1 k.c., poza kształtowaniem praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, musi ona rażąco naruszać jego interesy. Konieczne zatem jest ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami) oraz prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta). Należy uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale i inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego zdrowie, czas, dezorganizacja zajęć, prywatność, poczucie godności osobistej czy satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 768–769; E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, s. 341).

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, R. K. i E. K. działali jako konsumenci, bowiem dokonali z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio ze swoją działalnością gospodarczą, co jednoznacznie wynika z umowy, która nie wskazuje, iżby kredyt miał służyć celom zawodowym powodów, a także z wymienionego mieszkaniowego celu kredytu.

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadziły przy wypłacie kwoty kredytu denominowanego w walucie obcej do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku oraz ustalenia w PLN równowartości raty wyrażonej w CHF przy zastosowaniu kursy sprzedaży CHF z tabeli banku.

Kredytobiorcy nie mieli wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli przedmiotową umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu w walucie obcej CHF.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że została im wypłacona kwota w złotych, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś denominacja kredytu w walucie CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowa kredytu może być wykonywana z pominięciem denominacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze, w punkcie II wyroku Sąd zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz R. K. i E. K. kwotę 89 297,83 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty:



85 230,49 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu tj. od dnia 24 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,



4043,09 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu modyfikacji powództwa z dnia 26 lutego 2021 r. tj. od dnia 8 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty,



24,25 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu modyfikacji powództwa z dnia 9 lutego 2023 r. tj. od dnia 9 maja 2023 r. do dnia zapłaty.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od ww. kwot za okres od dnia wymagalności będącej skutkiem wezwania do zapłaty. Podkreślić przy tym trzeba, że nie stanowi podstawy postawienia roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego w stan wymagalności reklamacja z dnia 21 października 2019 r., bowiem kredytobiorcy nie wezwali w niej do zapłaty określonej kwoty i nie określili terminu zapłaty, reklamacja ta nie odpowiadała zatem hipotezie normy uregulowanej w art. 455 k.c.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powodowie już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy mieli świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

W pkt III wyroku Sąd ustalił, że nie wiążą R. K. i E. K. określone w wyroku postanowienia zawarte w umowie, które statuują denominację kredytu złotowego w walucie obcej. Motywy tego rozstrzygnięcia zostały przedstawione powyżej. W punkcie IV wyroku Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie, bowiem w świetle powyższych rozważań okazało się niezasadne. Dotyczy to przede wszystkim roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie za okres wcześniejszy niż wezwanie do zapłaty, czego motywy zostały wcześniej przedstawione, postanowień zawartych w § 1 pkt 8 i 9 umowy, bowiem nie wynikają nich prawa i obowiązki stron, skoro są jedynie elementem słownika definiującego pojęcia zawarte w umowy, a ponadto w § 18 ust. 1 i § 22 ust. 1 i 2 w zakresie przekraczającym postanowienia związane z denominacją.

O kosztach procesu, znosząc je między stronami, Sąd orzekł w pkt. V wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.