Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Bajak

Protokolant: sekr. sądowy Justyna Godlewska

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2019 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) s.r.o. w Ż.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuratorowi Regionalnemu w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od (...) s.r.o. w Ż. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 lutego 2018 r. powód (...) s.r.o. z siedzibą w Ż. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratury Regionalnej w W. na swoją rzecz kwoty 274 056 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, sprecyzowanym w piśmie z dnia 10 grudnia 2018 r. (k. 83), podniósł, że swoje roszczenie wywodzi z przysługującego mu prawa własności towaru w postaci oleju rzepakowego, który został zajęty i sprzedany przez pozwanego w toku prowadzonego śledztwa, wobec czego pozwany pozostaje bezpodstawnie wzbogacony kosztem powoda. Nadto wskazał, że zabór własności powoda przez powoda został dokonany bezprawnie, bowiem w stosunku do spółki nie toczy się żadne postępowanie karne.

W odpowiedzi na pozew złożonej 30 października 2018 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej według norm przepisanych (k. 38-49).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie (k. 113-113 verte).

Sąd ustalił, co następuje: pod nadzorem Prokuratury Regionalnej w W. prowadzone jest śledztwo o sygn. akt (...) w sprawie: 1. podania danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym na deklaracjach VAT-7, złożonych właściwemu Naczelnikowi Urzędów Skarbowych w okresie od lutego 2016 r. do lipca 2017 r. za okresy rozliczeniowe okresy rozliczeniowe od stycznia 2016 r. do czerwca 2017 r. przez (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. , (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i inne, poprzez wystawianie nierzetelnych faktur VAT oraz posługiwanie się do rozliczeń podatkowych nierzetelnymi fakturami VAT, czym naruszono art. 88 ust. 3 a pkt 4 lit a ustawy o podatku VAT, w wyniku czego narażono Skarb Państwa na uszczuplenie podatku od towarów i usług za okresy rozliczeniowe od stycznia 2016 r. do czerwca 2017 r. w łącznej kwocie co najmniej 85 254 278,00 zł, tj. o czyn z art. 56 § 1 k.k.s. w zb. z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. 2 art. 6 § 2 k.k.s., 2. podania danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym w deklaracjach VAT-7 złożonych w okresie od lutego 2016 r. do lipca 2017 r. za okresy rozliczeniowe od stycznia 2016 r. do czerwca 2017 r. przez (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i innych, poprzez wystawianie nierzetelnych faktur VAT oraz posługiwanie się do rozliczeń podatkowych nierzetelnymi fakturami VAT, czym naruszono art. 88 ust. 3 a pkt 4 lit a ustawy o podatku VAT, w wyniku czego wprowadzono w błąd właściwych Naczelników Urzędów Skarbowych czym narażono Skarb Państwa na nienależny zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług za okresy rozliczeniowe od stycznia 2016 r. do czerwca 2017 r., w łącznej kwocie co najmniej 16 715 100,00 zł, tj. o czyn z art. 76 § 1 k.k.s. w zb. z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. Poczynione w jego toku ustalenia wskazują na uczestnictwo (...) sp. z o.o. w łańcuchach transakcji karuzelowych z udziałem znikającego podatnika (...) sp. z o.o., których przedmiotem był olej rzepakowy, jak również na powiązania podmiotowo-osobowe występujące pomiędzy podmiotami biorącymi udział w analizowanych transakcjach zmierzających do uszczuplenia należności publicznoprawnych, m.in. występowaniu w (...) sp. z o.o. i (...) s.r.o., a także innych spółkach, osoby B. M. (uzasadnienie postanowienia z dnia 8 grudnia 2017 r., k. 249-250).

W dniu 4 grudnia 2017 r. powód wystawił fakturę nr (...) z tytułu sprzedaży oleju rzepakowego w ilości 24,18 ton oraz 24,52 ton za kwotę łączną 183 112,00 zł na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., a dnia 5 grudnia 2017 r. fakturę nr (...) z tytułu sprzedaży oleju rzepakowego w ilości 24,40 ton za kwotę 91 744,00 zł również na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. W fakturach zastrzeżono, że towar jest własnością powoda do momentu zapłaty (faktury, k. 5-6).

W dniu 5 grudnia 2017 r. (...) Urząd Celno-Skarbowy w K., na podstawie art. 16 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów, w związku z uprawnieniem do kontroli przeprowadzanej na podstawie art. 13 ust. 7 ww. ustawy, dokonał kontroli transportu oleju rzepakowego, przewożonego w dwóch cysternach przez przewoźnika prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...). Z okazanych dokumentów wynikało, że pierwsza kontrolowana cysterna transportuje 24180 kg oleju rzepakowego (...), nadawcą towaru jest (...) s.r.o., a jego odbiorcą jest (...) sp. z o.o., natomiast druga kontrolowana cysterna transportuje 24520 kg oleju rzepakowego (...), nadawcą towaru jest (...) s.r.o., a jego odbiorcą - (...) sp. z o.o.

W dniu 7 grudnia 2017 r. (...) Urząd Celno-Skarbowy w K., na podstawie powołanych powyżej przepisów dokonał kontroli transportu oleju rzepakowego przez przewoźnika (...) sp. z o.o. Z okazanych dokumentów wynikało, że kontrolowana cysterna transportuje 24380 kg oleju rzepakowego (...), nadawcą towaru jest (...) s.r.o., a jego odbiorcą - (...) sp. z o.o. (protokoły z kontroli, k. 14-20).

W dniu 8 grudnia 2017 r. Prokurator Prokuratury Okręgowej (...) w W., delegowany do Prokuratury Regionalnej, wydał postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych, na mocy którego za dowód rzeczowy uznano zabezpieczony w toku kontroli przeprowadzonej przez (...) Urząd Celno-Skarbowy w K. olej rzepakowy (postanowienie, k. 249-250). Postanowienie to zostało zaskarżone przez spółkę (...) s.r.o. i przekazane do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, II Wydziałowi Karnemu (zażalenie, k. 54-56, 57-57 verte).

W dniu 12 grudnia 2017 r. uzyskano ustną opinię biegłego z zakresu rozliczeń ilościowych i jakościowych paliw płynnych, który wskazał, że przydatność oleju rzepakowego do produkcji biopaliw jest ograniczona i kształtuje się w granicach od 4 do 6 miesięcy (protokół z przesłuchania biegłego, k. 248-248 verte, opinia biegłego, k. 59-69).

W dniu 13 grudnia 2017 r. prokurator postanowił o sprzedaży zabezpieczonych dowodów rzeczowych w postaci oleju rzepakowego, zlecając realizację postanowienia Naczelnikowi (...) Urzędu Celno-Skarbowego w W., wskazując, że jest to uzasadnione z uwagi na możliwość szybkiego zepsucia oleju oraz wysokich kosztów jego przechowywania (postanowienie, k. 253-254). Postanowienie zostało zaskarżone przez spółkę (...) s.r.o. (zażalenie, k. 72-74).

W dniu 14 maja 2018 r. prokurator wydał postanowienie o złożeniu do depozytu sądowego Sądu Okręgowego w Warszawie środki pieniężne w wysokości 173 638,08 zł wraz z ewentualnymi odsetkami, przechowywane na rachunku depozytowym Prokuratury Regionalnej w W., uzyskane ze sprzedaży dowodów rzeczowych – zabezpieczonego w toku śledztwa (...) oleju rzepakowego, na mocy postanowienia o sprzedaży zabezpieczonych dowodów rzeczowych z dnia 13 grudnia 2017 r. (postanowienie, k. 76-77). Postanowienie to zostało zaskarżone przez spółkę (...) s.r.o. (zażalenie, k. 78-79). Zarządzenie o odmowie przyjęcia zażalenia powoda wydane przez prokuratora w dniu 9 października 2018 r. zostało uchylone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie, XVIII Wydziału Karnego z dnia 12 grudnia 2018 r. (zarządzenie, k. 80-80 verte, postanowienie, k. 94-95).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, powołanych powyżej, które uznał za wiarygodne, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości, nie budziły one także wątpliwości Sądu.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania za stronę powodową prokurenta B. M. jako niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, wobec dostatecznego wyjaśnienia jej okoliczności na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dowodów z dokumentów. Przeprowadzenie zawnioskowanego dowodu prowadziłoby do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Sąd nie uwzględnił także wniosku powoda o zobowiązanie pozwanego w trybie art. 248 § 1 k.p.c. do złożenia do akt sprawy wszystkich dokumentów z akt śledztwa (...) oraz akt (...) Urzędu Celno-Skarbowego, na które powołuje się w treści odpowiedzi na pozew. Dokumenty te zostały złożone do akt w formie kserokopii poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pracownika Prokuratury Regionalnej, a powód w toku postępowania nie kwestionował ich prawdziwości i mocy dowodowej. W takiej sytuacji w ocenie Sądu brak jest podstaw do zobowiązywania pozwanego do przedkładania oryginałów tych dokumentów.

Sąd zważył, co następuje: powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Powód w niniejszym postępowaniu domagał się od pozwanego zapłaty na swoją rzecz kwoty 274 056 zł z tytułu sprzedanego przez pozwanego oleju rzepakowego, stanowiącego własność spółki. Uzasadniając swoje roszczenie powoływał się na bezpodstawne wzbogacenie się pozwanego kosztem powoda, zarzucał także pozwanemu bezprawne przywłaszczenie jego mienia. Pomimo działania po stronie powodowej profesjonalnego pełnomocnika, w toku sprawy powód nie sprecyzował na jakim przepisie prawa opiera swoje roszczenie. Sąd przyjął zatem, że powód żąda zapłaty ww. kwoty na podstawie art. 405 k.c., ewentualnie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c.

Co do pierwszej, przyjętej przez Sąd podstawy prawnej żądania powoda, wskazać należy, że stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości. Z powyższego wynika, że bezpodstawne wzbogacenie jest instytucją prawa cywilnego, umożliwiającą odzyskanie przez dany podmiot wartości majątkowej, którą utracił bez podstawy prawnej na rzecz innego podmiotu. Do powstania roszczenia z tego tytułu konieczne jest zatem łączne wystąpienie czterech przesłanek: zubożenia jednego podmiotu, wzbogacenia innego podmiotu, związku między zubożeniem a wzbogaceniem oraz braku podstawy prawnej wzbogacenia. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania za zasadne twierdzeń powoda o powstaniu przysporzenia majątkowego po stronie pozwanego kosztem powoda, bowiem pozwany, sprzedając olej rzepakowy w toku śledztwa, złożył uzyskane środki do depozytu sądowego, w związku z czym nie uzyskał korzyści majątkowej z tytułu rozporządzenia mieniem powoda. Pozwany nie wzbogacił się kosztem powoda, nie spełniła się zatem przesłanka, o której mowa w powołanym przepisie, konieczna do rozważenia zasadności powództwa opartego na art. 405 k.c. Nieuzasadnione jest także powoływanie się przez powoda na bezpodstawne przywłaszczenie/zabór jego własności – prokurator wydał postanowienie o zabezpieczeniu dowodu w postaci oleju rzepakowego z uwagi na prowadzone śledztwo w przedmiocie podejrzenia udziału spółki (...) sp. z o.o., będącej partnerem handlowym powoda, w procederze tzw. „karuzeli VATowskiej”, do czego upoważniają go przepisy prawa, a kwota uzyskana ze sprzedaży oleju wobec groźby jego zepsucia i wysokich kosztów jego przechowywania, pozostaje w depozycie sądowym zgodnie z treścią kolejnego postanowienia prokuratora, i może zostać wypłacona powodowi po wykazaniu przez niego uprawnienia do jej podjęcia. Na marginesie w sytuacji, gdyby niniejsze powództwo zostało uwzględnione i jednocześnie kwota zdeponowana w depozycie sądowym została powodowi wypłacona – to powód bezpodstawnie wzbogaciłby się kosztem pozwanego.

Analizując roszczenie powoda wskazać należy, że nie znajduje ono podstaw także w świetle art. 417 k.c. i 417 ¹ k.c., które konkretyzują ogólną zasadę określoną w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

W myśl art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Z kolei, zgodnie z art. 417 ¹ § 2 k.c., jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Do podstawowych przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa należy zatem: wystąpienie szkody majątkowej, niezgodne z prawem działanie Skarbu Państwa oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wykonywaniem władzy publicznej a poniesioną szkodą. Odpowiedzialność deliktowa Skarbu Państwa powstaje wówczas, gdy spełnione są łącznie trzy wyżej wskazane ustawowe przesłanki. Niespełnienie którejkolwiek z przesłanek skutkuje oddaleniem powództwa.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że postanowienia prokuratora o zabezpieczeniu dowodu, o sprzedaży oleju rzepakowego oraz o złożeniu uzyskanej ceny do depozytu sądowego nie są prawomocne – zostały zaskarżone przez powodową spółkę, wobec czego zostaną poddane kontroli instancyjnej. Brak jest podstaw dla żądania odszkodowania w przypadku orzeczenia nieprawomocnego czy nieostatecznej decyzji, nawet wadliwych, które zostały zaskarżone. Odmienna ocena godzi w zasadę instancyjności postępowania, ponadto może prowadzić do rozbieżnych rozstrzygnięć w toku instancji i w procesie odszkodowawczym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2007 r., sygn. akt II CSK 523/06, LEX nr 253425). Brak jest zatem podstaw do uznania w chwili obecnej, aby po stronie powoda wystąpiła szkoda wywołana ww. nieprawomocnymi orzeczeniami prokuratora.

Po drugie, nawet gdyby przyjąć, że postanowienia są prawomocne, nie sposób ocenić ich bezprawności w niniejszym postępowaniu. W przepisie art. 417 ¹ § 2 k.c. ustawodawca uzależnia od przedsądu odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnego z prawem aktu indywidualnego o charakterze władczym (prawomocne orzeczenie, ostateczna decyzja). W wyroku z dnia 19 lipca 2012 roku ( sygn. akt II CSK 648/11, Legalis nr 544290) Sąd Najwyższy wskazał, że odpowiedzialność deliktowa oparta na art. 417 ¹ § 1-4 k.c. powstaje, gdy spełnione są łącznie jej trzy ustawowe przesłanki: bezprawność działania sprawcy, szkoda i normalny związek przyczynowy między bezprawnym działaniem sprawy a szkodą. Jednak ocena bezprawności określonych w § 1-4 powołanego przepisu zdarzeń nie należy do sądu powszechnego prowadzącego postępowanie w sprawie o odszkodowanie, lecz do takiego innego sądu lub organu administracji publicznej, w zakresie kompetencji którego pozostaje przeprowadzenie „właściwego postępowania” zmierzającego do potwierdzenia owej bezprawności ( tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 25 maja 2011 roku, II CSK 570/10, Legalis nr 440107 oraz z dnia 21 października 2016 roku, IV CSK 26/16, Legalis nr 1537676). Podstawową przesłanką dochodzenia roszczenia na jego podstawie przez osobę, która wiąże swoją szkodę z wydaniem wadliwego orzeczenia organu władzy publicznej jest uzyskanie tzw. prejudykatu, orzeczenia stwierdzającego, że dane orzeczenie zostało wydane z naruszeniem prawa. Jak wskazał bowiem Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 roku (sygn. akt SK 34/08, Legalis nr 179343), w obowiązującym po wejściu w życie art. 417 ¹ § 2 k.c. stanie prawnym (tj. od 1 września 2004 roku) uzyskanie stosownego orzeczenia prejudycjalnego we wskazanym w tym przepisie zakresie odpowiedzialności władzy publicznej jest warunkiem prawnym realizacji prawa do odszkodowania. Powód nie przedłożył takiego orzeczenia w niniejszym postępowaniu.

Mając na uwadze powyższe rozważania, wobec braku jakichkolwiek podstaw prawnych przemawiających za uwzględnieniem roszczenia powoda, Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku .

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, zasądzając od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej kwotę 10 800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, obliczoną w oparciu o § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265).