Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 26 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant sekretarz sądowy Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w W.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W.

o zapłatę, ewentualnie o ustalenie

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 6 260 212,85 zł (sześć milionów dwieście sześćdziesiąt tysięcy dwieście dwanaście złotych i osiemdziesiąt pięć groszy);

II.  w pozostałej części oddala powództwo główne i w całości oddala powództwo ewentualne;

III.  zasądza od powoda Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w W. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. w W. kwotę 25 017 (dwadzieścia pięć tysięcy siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 25 000 (dwadzieścia pięć tysięcy) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 865/22

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 1 grudnia 2022 roku (data prezentaty – k. 3) powód Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa w W. (dalej: KOWR) wniósł o wydanie nakazu zapłaty i zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Banku (...) S.A. w W. (dalej: (...)) kwoty 30 000 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 listopada 2021 roku do dnia zapłaty a ponadto o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych (pozew – kk. 3-4).

Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (zarządzenie – k. 701).

W odpowiedzi na pozew z dnia 15 lutego 2023 roku (data stempla pocztowego – k. 792) pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych. Z ostrożności procesowej wniósł o zawieszenie niniejszego postępowania na podstawie art. 177§1 pkt 1 k.p.c. do czasu rozstrzygnięcia postępowania upadłościowego prowadzonego przed Sądem Rejonowym w Białymstoku pod sygn. VIII GUp 98/21 (VIII GU 531/20). W uzasadnieniu wskazał, że (odpowiedź na pozew – kk. 724-740).

Pismem z dnia 20 maja 2023 roku wniesionym przed rozpoczęciem rozprawy powód oświadczył, iż ogranicza żądanie zapłaty do kwoty 23 739 787,15 zł i modyfikuje żądanie odsetkowe w taki sposób, że wnosi o zasądzenie odsetek:



od kwoty 30 000 000 zł – od dnia 2 listopada 2021 roku do dnia 11 kwietnia 2023 roku;



od kwoty 23 739 787,15 zł – od dnia 12 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty (pismo z 20.05.2023 – kk. 838-839).

Pismem z dnia 17 października 2023 roku powód podtrzymał dotychczasowe żądanie zapłaty oraz w przypadku nieuwzględnienia przez sąd tego żądania wniósł o ustalenie:

1)  odpowiedzialności (...) na przyszłość za szkody powstałe w majątku KOWR w wyniku decyzji Zarządu (...) z dnia 30 sierpnia 2019 roku, którą przyznał Spółdzielni (...) linię wielocelową, w ramach której zwiększył swoje zaangażowanie kredytowe poprzez udzielenie kredytu obrotowego w kwocie 20 mln zł oraz wydłużył okres dostępności limitu (o 10 mln) funkcjonującego kredytu w rachunku bieżącym w kwocie 33 mln zł;

2)  nieistnienia wierzytelności (...) wobec KOWR na kwotę 30 000 000 zł z tytułu gwarancji spłaty kredytu nr (...) (modyfikacja pozwu – kk. 868-869).

Pismem z dnia 11 grudnia 2023 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, także w zmienionym zakresie wynikającym z pisma z 17 października 2023 roku oraz o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych (pismo z 11.12.2023 – kk. 892-898).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spółdzielnia (...) w B. (dalej: SM (...)) złożyła w dniu 19 sierpnia 2019 roku wnioski kredytowe do (...) o:

1)  wydłużenie do 31 grudnia 2023 roku okresu kredytowania kredytem obrotowym odnawialnym udzielonym umową nr (...) z dnia 29 września 2018 roku zmienionym Aneksem nr (...) z dnia 18 stycznia 2019 roku,

2)  nowe finansowanie celem pilnego uregulowania zaległych i bieżących zobowiązań w kwocie 20 000 000 zł (umowa kredytu odnawialnego – kk. 136-142; pismo SM (...) z 19.08.2019 – kk 41-46; wnioski o udzielenie kredytu z załącznikami – kk. 48-65).

Pismem z dnia 27 sierpnia 2019 roku Zarząd i Rada Nadzorcza SM (...) zwróciły się do Dyrektora Generalnego KOWR o wyrażenie zgody na poręczenie kredytu w wysokości 30 000 000 zł, wskazując, że kredyt został pozyskany w (...), a pozyskane środki finansowe są niezbędne do uregulowania należności wobec rolników i pracowników SM (...), która przeżywa kryzys finansowy (pismo z 27.08.2019 – k. 67).

Pismem z dnia 28 sierpnia 2019 roku KOWR poinformował (...), że udzieli gwarancji kredytowej w celu uregulowania należności wobec rolników i pracowników SM (...), która przeżywa kryzys finansowy, w kwocie 30 000 000 zł, po udzieleniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, o którą KOWR zwrócił się pismem datowanym również na dzień 28 sierpnia 2019 roku (pismo KOWR do (...) z 28.08.2019 – k. 73; pismo KOWR do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 29.08.2019 – k. 75).

Przed podjęciem decyzji o udzieleniu gwarancji kredytowej KOWR nie podejmował jakichkolwiek konsultacji z (...) celem ew. badania, czy sytuacja finansowa SM (...) uzasadnia przyznanie jej kredytu, podobnie jak w przypadku innych podmiotów, którym było udzielane tego typu wsparcie – nie było to zresztą możliwe, by KOWR miał dostęp do wewnętrznej dokumentacji bankowej, z uwagi na tajemnicę bankową. KOWR nie miał instrumentów do dokonania pełnej weryfikacji zdolności kredytowej SM (...) (zeznania świadka G. N. – protokół kk. 884v.; zeznania świadek M. L. – protokół kk. 939-940).

Pismem z dnia 29 sierpnia 2019 roku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował KOWR, że wyraża zgodę na udzielenie gwarancji kredytowej w wysokości 30 000 000 zł (pismo z 29.08.2019 – k. 79).

W dniu 30 sierpnia 2019 roku KOWR zawarł z SM (...) umowę o gwarancję, w której określono warunki udzielenia przez KOWR gwarancji spłaty kredytu udzielonego przez (...). W myśl §1 KOWR udzielił gwarancji spłaty kredytu, który miał być zaciągnięty w (...) (ust. 1). Gwarancja miała być gwarancją bezwarunkową, nieodwołalną, nieprzenośną, płatną na pierwsze żądanie do maksymalnej łącznej kwoty 30 000 000 zł za zabezpieczenie kredytu zaciągniętego przez Spółdzielnię w (...) w wysokości 53 000 000 zł, nie więcej niż 80% aktualnego zadłużenia Spółdzielni (ust. 1) Zgodnie z §5 ust. 1 umowy, zabezpieczenie umowy stanowiły:

1)  weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową,

2)  oświadczenie o zezwoleniu na ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową wraz z pełnomocnictwem do pobierania środków pieniężnych,

3)  notarialne oświadczenie o poddaniu się egzekucji art. 777§1 pkt 5 k.p.c. z umowy do kwoty 32 000 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w terminie obowiązywania gwarancji,

4)  zastaw rejestrowy na ruchomych środkach technicznych do kwoty 32 000 000 zł wg wykazu przedmiotu zastawu

5)  hipoteka umowna na nieruchomościach położonych w B. przy ul. (...), o pow. 7,9237 ha, o wartości 49 944 500 zł (umowa o gwarancję – kk. 83-86).

W dniu 30 sierpnia 2019 roku (...) podjął decyzję kredytową o przyznaniu SM (...) kredytu obrotowego nieodnawialnego w kwocie 20 000 000 zł, w ramach (...) obejmującej również dotychczasowe finansowanie w kwocie 33 000 000 zł na podstawie umowy kredytu odnawialnego nr (...) zmienionej aneksem nr (...) z dnia 8 stycznia 2019 roku, a następnie także aneksem nr (...) z dnia 30 sierpnia 2019 roku wraz z załącznikiem nr 1 do umowy kredytu określającym szczegółowe warunki umowy (decyzja kredytowa – kk. 125-134; umowa kredytu odnawialnego – kk. 136-142; aneks nr (...) do umowy kredytu – kk. 145-147v.; załącznik nr 1 do umowy kredytu – kk. 148-151).

W dniu 30 sierpnia 2019 roku KOWR zawarł z SM (...) umowę zastawu rejestrowego na zbiorze rzeczy – rzeczy ruchomych środków technicznych, wskazanych szczegółowo w wykazie przedmiotu zastawu – raporcie z wyceny wartości rynkowej ruchomości środków technicznych Spółdzielni (umowa zastawu – kk. 155-159; raport z wyceny – kk. 160-196).

Tego samego dnia KOWR wystawił na wniosek SM (...) gwarancję spłaty kredytu nr (...) i zobowiązał się w niej bezwarunkowo i nieodwołalnie, niezależnie od ważności i skutków prawnych umowy kredytu, do zapłaty kwoty kapitału kredytu wraz z odsetkami do maksymalnej kwoty 30 000 000 zł. W treści gwarancji wskazano, że SM(...)miała dostarczył (...) gwarancję spłaty kredytu jako zabezpieczenie spłaty kredytu w formie (...)(umowa kredytu odnawialnego nr (...) z 28 września 2018 roku, zmieniona aneksem nr (...) z dnia 8 stycznia 2019 roku i aneksem nr (...) z dnia 30 sierpnia 2019 roku) w wysokości 53 000 000 zł (gwarancja – kk. 283-283v.).

W dniu 6 września 2019 roku został zawarty aneks nr (...) do ww. umowy kredytu odnawialnego, w którym zmieniono warunki kredytowania (aneks nr (...) do umowy kredytu – kk. 152-153).

W dniu 6 września 2019 roku aktem notarialnym rep. A nr (...) przedstawiciele SM (...) złożyli przed notariuszem W. Z. w jego kancelarii notarialnej w B. oświadczenie o poddaniu się względem KOWR egzekucji w trybie art. 777§1 pkt 5 k.p.c., co do obowiązku zapłaty przez SM (...) każdego spośród zobowiązań Spółdzielni na rzecz KOWR wynikających z umowy z dnia 30 sierpnia 2019 roku, obejmujących w szczególności kwoty powstałe na skutek otrzymanego przez KOWR roszczenia beneficjenta gwarancji oraz zapłaty tego roszczenia wraz z należnymi odsetkami, opłatami, prowizjami, kosztami i innymi kwotami określonymi w umowie, w terminie w niej wskazanym, do sumy nie wyższej niż 32 000 000 zł (oświadczenie o poddaniu się egzekucji – kk. 288-291).

Oświadczeniem w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) złożonym przed notariuszem W. Z. przedstawiciel SM (...) oświadczył, że ustanawia hipotekę łączną na opisanych w §3 aktu notarialnego do kwoty 32 000 000 zł, celem zabezpieczenia wszelkich wierzytelności należnych KOWR na podstawie umowy z dnia 30 sierpnia 2019 roku (ustanowienie hipoteki – kk. 296-300). Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2020 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim oddalił wniosek o wpis przedmiotowej hipoteki łącznej (postanowienie – k. 438).

Postanowieniem z dnia 20 września 2019 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku Wydział Gospodarczy – Rejestru Zastawów wpisał przedmiotowy zastaw rejestrowy do rejestru zastawów (postanowienie z 20.09.2019 – kk. 203-203v.).

SM (...) w dalszym ciągu miała problemy finansowe – nie uzupełniła w zakreślonym terminie braków przedłożonego do (...) programu naprawy gospodarki oraz miała zaległości w spłacie z tytułu umowy kredytu nr (...) (pismo (...) z 25.09.2019 – k. 302; pismo (...) z 7.10.2019 – k. 303; pismo z 9.10.2019 – k. 304; informacje o braku spłaty – k. 305, k. 306).

Postanowieniem z dnia 14 października 2019 roku w sprawie o sygn. VIII GU 306/19 Sąd Rejonowy w Białymstoku VIII Wydział Gospodarczy ustanowił dla dłużnika SM (...) tymczasowego nadzorcę sądowego. W dniu 14 listopada 2019 roku nadzorca sądowy przedłożył sprawozdanie, w treści którego stwierdzono, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych i stał się niewypłacalny w rozumieniu art. 11 prawa upadłościowego. Cały rzeczowy majątek trwały dłużnika jest obciążony hipotekami i zastawami. Majątek dłużnika wolny od obciążeń nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, wierzyciele nie zostaliby zaspokojeniu, stąd wniosek wierzyciela w przedmiocie ogłoszenia upadłości dłużnika, zdaniem tymczasowego nadzorcy sądowego, winien zostać oddalony (sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego – kk. 311-316).

Pismem z dnia 15 listopada 2019 roku – skierowanym także do KOWR do wiadomości, doręczonym mu w dniu 21 listopada 2019 roku – (...) wypowiedział umowę kredytu – umowę linii wielocelowej nr (...) z 28 września 2018 roku z późniejszymi zmianami, z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Jako główne przesłanki wypowiedzenia (...) wskazał:



brak spłaty wymagalnej kwoty wierzytelności banku w terminie określonym w umowie kredytu, tj. z tytułu odsetek umownych i kapitału w łącznej kwocie 10 823 057,34 zł,



to, że został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości kredytobiorcy –postanowienie z dnia 14 października 2019 roku Sądu Rejonowego w Białymstoku w sprawie o sygn. VIII GU 306/19 (wypowiedzenie umowy kredytu – kk. 333-333v.)

Pismem z dnia 27 listopada 2019 roku KOWR wystąpił do SM (...) o informację w zakresie podjętych i planowanych działań w celu wstrzymania wypowiedzenia umowy kredytu (pismo z 27.11.2019 – k. 335).

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2019 roku wydanym w sprawie VIII GR 42/19 Sąd Rejonowy w Białymstoku VIII Wydział Gospodarczy ustanowił dla SM (...) tymczasowego nadzorcę sądowego w osobie A. S.. Nadzorca sądowy przedłożył sprawozdanie z dnia 12 grudnia 2019 roku. W jego treści stwierdził, że otwarcie postępowania sanacyjnego jest obciążone dużym ryzykiem braku powodzenia (sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego – kk. 337-338v.) Następnie postanowieniem z dnia 16 stycznia 2020 roku ww. Sąd oddalił wnioski o otwarcie postępowania sanacyjnego (postanowienie z 16.01.2020 – kk. 444-445).

Pismem z dnia 17 grudnia 2019 roku (...) wezwał KOWR jako gwaranta z tytułu gwarancji nr (...) z dnia 30 sierpnia 2019 roku wystawionej na wniosek SM (...) do zapłaty kwoty 30 000 000 zł – z uwagi na brak spłaty kapitału kwoty kredytu wraz z odsetkami i kapitału kredytu obrotowego nieodnawialnego wraz z odsetkami udzielonych w ramach linii wielocelowej na podstawie umowy kredytu nieodnawialnego nr nr (...) z dnia 28 września 2018 roku z późniejszymi zmianami (wezwanie z 17.12.2019 – k. 423).

Pismem z dnia 31 grudnia 2019 roku KOWR wniósł o przesunięcie przez (...) terminu spłaty kwoty 30 000 000 zł z tytułu realizacji gwarancji do dnia 2 stycznia 2020 roku (pismo KOWR z 31.12.2019 – k. 432).

Pismem z dnia 31 grudnia 2019 roku (...) wyraził zgodę na przesunięcie terminu spłaty do dnia 2 stycznia 2020 roku (pismo (...) z 31.12.2019 – k. 434).

W dniu 2 stycznia 2020 roku KOWR dokonał przelewu na rzecz (...) kwoty 30 000 000 zł (potwierdzenie przelewu – k. 436).

Postanowieniem z dnia 31 marca 2020 roku w sprawie o sygn. VII GR 15/20 Sąd Rejonowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy otworzył postępowanie sanacyjne SM (...) (ogłoszenie w MSiG – k. 308). Postanowieniem z dnia 9 listopada 2020 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku umorzył postępowanie sanacyjne (ogłoszenie w MSiG – k. 543).

Na skutek prowadzonej na podstawie art. 139 ust. 1 pkt 2 prawa bankowego korespondencji między Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: UKNF) oraz na podstawie przeprowadzonej inspekcji, UKNF sformułował Protokół z inspekcji problemowej w (...) z dnia 17 września 2020 roku, w którym m.in. stwierdzono naruszenie przez (...) art. 70 ust. 2 prawa bankowego, na skutek decyzji o przyznania klientowi SM (...) linii wielocelowej, w ramach której (...) zwiększył swoje zaangażowanie kredytowe. Stwierdzono, że klient nie posiadał zdolności kredytowej oraz zdolności do kontynuowania działalności. Prognozy, które dostarczył klient, nie pozwalały na ocenę, że podmiot odzyska zdolność kredytową i nie stanowiły „programu naprawy gospodarki podmiotu”. Stwierdzono również naruszenie regulacji wewnętrznych banku (pismo z 11.12.2019 – k. 340; pismo z 19.12.2019 – kk. 342-352; pismo z 24.01.2020 – kk. 354-356; pismo z 31.01.2020 – kk. 358-362; protokół z inspekcji problemowej – kk. 364-373).

Postanowieniem z dnia 25 maja 2021 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. I Co 121/21 nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu – aktowi notarialnemu z dnia 6 września 2019 roku, rep. A nr 5175/2019, stwierdzającemu w §3 pkt 1 obowiązek zapłaty przez dłużnika SM (...) każdego spośród zobowiązań dłużnika na rzecz wierzyciela KOWR wynikających z umowy gwarancji z dnia 30 sierpnia 2019 roku, w zakresie poddania się przez SM (...) egzekucji na rzecz KOWR do kwoty 32 000 000 zł na podstawie art. 777§1 pkt 5 k.p.c. (postanowienie z 25.05.2021 – kk. 529-530; kopia klauzuli wykonalności – k. 534).

Pismem z dnia 20 października 2021 roku (doręczonym w dniu 25 października 2021 roku) KOWR wezwał (...) do zapłaty kwoty 30 000 000 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, tytułem:

1)  roszczenia o charakterze odszkodowawczym na zasadach ogólnych z uwagi na szkodę, jaką poniósł KOWR w wyniku naruszenia przez (...) obowiązującego porządku prawnego, w szczególności przepisów prawa bankowego, rekomendacji KNF oraz zasad współżycia społecznego, polegającego na dokonaniu nieprawidłowej, naruszającej przepisy prawa i obiektywne zasady należytej staranności, oceny zdolności kredytowej SM (...), a także na naruszeniu obowiązków informacyjnych względem KOWR, przez co (...) doprowadził do udzielenia SM (...) kredytu i udzielenia przez KOWR gwarancji spłaty tego kredytu, a następnie do wykonania zabezpieczenia i wypłaty przez KOWR kwoty 30 000 000 zł

2)  roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wypłaconego tytułem wyżej wskazanej gwarancji kredytowej; przedmiotowe świadczenie było – w ocenie autora pisma – nienależne z uwagi na naruszenie przez (...) przepisów praw bankowego, rekomendacji KNF i zasad współżycia społecznego, a także z uwagi na to, że KOWR do spełnienia tego świadczenia, w realiach stanu faktycznego, nie był ważnie i skutecznie zobowiązany (wezwanie do zapłaty z 20.10.2021 – k. 536-536v.; nota księgowa – k. 537; wydruk ze strony Poczty Polskiej – k. 538).

Pismem z dnia 2 listopada 2021 roku (...) poinformował KOWR, że nie zaistniały przesłanki faktyczne oraz prawne do zapłaty kwoty 30 000 000 zł objętej przedmiotowym wezwaniem do zapłaty (pismo z 2.11.2021 – k. 541).

Przed Sądem Rejonowym w Białymstoku VIII Wydział Gospodarczy toczy się postępowanie upadłościowe dotyczące SM (...) w B. pod sygn. VIII GUp 98/21 (VIII GU 531/20). Postanowieniem z dnia 8 marca 2021 roku w sprawie o sygn. VIII GU 531/20 ww. sąd ogłosił upadłość SM (...). Kolejno postanowieniem z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie o sygn. VIII GUp 98/21 ww. sąd zobowiązał wierzycieli do wpłacenia zaliczki na koszty postępowania upadłościowego w kwocie 900 000 zł. Zaliczka została opłacona przez wierzycieli:

- (...) w kwocie 362 070 zł,

- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 369 360 zł,

- KOWR – w kwocie 168 570 zł (postanowienie z 8.03.2021 – k. 547; zawiadomienie o ogłoszeniu upadłości – k. 545).

KOWR dokonał zgłoszenia wierzytelności z tytułu udzielonej gwarancji spłaty kredytu:

- 30 000 000 zł – kwota główna z tytułu gwarancji,

- 203 835,62 zł – kwota główna z tytułu prowizji od udzielonej gwarancji,

- 2 118 240,50 zł – odsetki ustawowe za opóźnienie od powyższych zobowiązań naliczone na dzień 7 marca 2021 roku (zgłoszenie wierzytelności – kk. 571-580v.; potwierdzenia nadania przesyłek do syndyka – k. 581).

Na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym została uwzględniona wierzytelność KOWR w wysokości 32 322 076,12 zł (ogłoszenie w MSiG 143/2021 – k. 583).

W ramach postępowania upadłościowego, w wyniku wykonania planów podziału, syndyk masy upadłości SM (...) w upadłości dokonał wpłat na rzecz KOWR w dniach:



17 lutego 2023 roku kwoty 2 829,04 zł,



11 kwietnia 2023 roku kwoty 6 461 219,43 zł (potwierdzenia przelewów – kk. 840-841).

Maksymalna kwota, jaką może ostatecznie wyegzekwować KOWR w postępowaniu upadłościowym to ok. 7-8 mln zł (zeznania świadka J. G. – protokół kk. 940-940v.).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci przede wszystkim powołanych dowodów z dokumentów (kopii). Dowody te nie budziły wątpliwości Sądu co do swej wiarygodności oraz autentyczności i stanowiły wystarczającą podstawę do wydania rozstrzygnięcia. Zeznania wymienionych świadków stanowiły cenne uzupełnienie stanu faktycznego wynikającego z dokumentów. Jednocześnie Sąd nie uwzględnił pozostałych, niewymienionych dokumentów, m.in. dotyczących przebiegu postępowania upadłościowego SM (...) z uwagi na treść art. 227 k.p.c. Sąd pominął dowód z opinii biegłego, uznając go za niepotrzebny i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania, a to z uwagi na rozstrzygnięcie, o którym mowa jest w dalszej części uzasadnienia. Sąd ostatecznie pominął też zeznania świadka P. M. (świadek nie pamiętał okoliczności zawierania przedmiotowej umowy gwarancji) oraz świadka P. S. (świadek nie miał wiedzy na ten temat, gdyż nie pracował wówczas w KOWR), jako że ich zeznania nie wniosły zbyt wiele do sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Pismem z dnia 20 maja 2023 roku powód oświadczył, iż ogranicza żądanie zapłaty do kwoty 23 739 787,15 zł i zmodyfikował roszczenie odsetkowe. Tym samym należało uznać, że dokonał on cofnięcia pozwu bez zrzeczenia się roszczenia w zakresie żądania kwoty 6 260 212,85 zł, co zresztą potwierdził na rozprawie w dniu 29 stycznia 2025 roku (protokół – k. 940v.). Dokonał tego jeszcze przed rozpoczęciem rozprawy, a zatem w myśl art. 203§1 k.p.c. brak zgody pozwanego był w tej sytuacji bez znaczenia. W konsekwencji na podstawie art. 355 w zw. z art. 203§1 k.p.c. należało orzec jak w punkcie I sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie powództwo główne oraz powództwo ewentualne podlegało oddaleniu. Żądanie pieniężne nie mogło podlegać uwzględnieniu, a to z uwagi na brak adekwatnego związku przyczynowego między szkodą pieniężną, a zdarzeniem, które – zdaniem powoda – ją powodowało, Powód próbował bowiem wywodzić, że już na etapie zawierania umowy kredytu między SM (...) a (...) (a precyzyjniej rzecz ujmując – podejmowania decyzji o nowym finansowaniu, przydzieleniu nowego kredytu w ramach zawartej już wcześniej umowy nr (...) z dnia 29 września 2018 roku), tj. na etapie badania zdolności kredytowej kredytobiorcy, (...) powinien był odmówić udzielenia kredytu, zaś z uwagi na – zdaniem powoda, co zostało też poparte treścią Protokołu z inspekcji problemowej (...) wadliwe, niezgodne ze stanem faktycznym ustalenia, (...) ostatecznie stwierdził, że SM (...) tą zdolność kredytową posiada i udzielił kredytu, którego spłatę zagwarantował powód w ramach umowy gwarancji. W ocenie powoda (...) naruszył art. 70 prawa bankowego i z tego tytułu wywodzi zdarzenie szkodzące, z którego wywodzi swoje żądanie. Nie jest to stanowisko właściwe.

Jak wiadomo, w literaturze głoszone są poglądy zarówno wskazujące na konieczność jednoczesnego spełnienia obu warunków określonych w art. 70 pkt 1 i 2 prawa bankowego, jak i zwracających uwagę, że tak sformułowany zapis ww. przepisu wskazuje na „możliwość stosowania przez banki różnych kryteriów, względnie swobodnej oceny sytuacji podmiotów ubiegających się o kredyty, a nieposiadających zdolności kredytowej” (np. opinia prawna prof. zw. dr hab. A. C. z 24.08.2020 – k. 780v.). Sąd podziela ten drugi pogląd. Ocena zdolności kredytowej pozostaje wewnętrzną, suwerenną decyzją banku, zaś sam brak zdolności kredytowej nie oznacza jeszcze automatycznego wyłączenia możliwości przyznania przez bank kredytu, z uwagi na przewidziany w omawianym przepisie wyjątek od wymogu posiadania takiej zdolności. Przyznawanie kredytu w takiej sytuacji jest praktyką powszechną, choć warunkowaną od spełnienia kryteriów określonych w art. 70 ust. 2 prawa bankowego:

1)  ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu;

2)  przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie, przy czym programem naprawy gospodarki podmiotu, o którym mowa powyżej, może być w szczególności układ przyjęty w ramach postępowania restrukturyzacyjnego prowadzonego zgodnie z ustawą z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2309, z 2023 r. poz. 1723 i 1860 oraz z 2024 r. poz. 1222).

Sąd przychyla się w tym miejscu do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 18 czerwca 1997 roku (II CKN 207/97, Pr.Bankowe 1998, nr 1, poz. 57), jak również w glosie prof. M. Bączyka do tego wyroku (M. Bączyk, Glosa do wyroku SN z dnia 18 czerwca 1997 r., II CKN 207/97, Pr.Bankowe 1998, nr 2, s. 39), zgodnie z którym z treści art. 70 prawa bankowego nie sposób w ogóle wyprowadzić obowiązku banku obejmującego badanie zdolności kredytowej kredytobiorcy i tym bardziej konstruować go wobec zabezpieczycieli (w stanie faktycznym, nad którym pochylał się SN, zabezpieczycielem był poręczyciel, zatem analogicznie można to odnieść do powoda - gwaranta). Badanie zdolności kredytowej kredytobiorcy, kryteria, metoda i aspekt czasowy takiego badania (przed lub po zawarciu umowy kredytowej) jest suwerennym uprawnieniem instytucji kredytowej i owszem, udzielenie kredytu osobie, która nie ma zdolności kredytowej, rodzi konsekwencje publicznoprawne, ale jedynie w postaci możliwości zastosowania sankcji przez KNF, w ramach sprawowanego przez nią nadzoru. Z pewnością nie rodzi takich konsekwencji wobec osoby trzeciej, zabezpieczyciela.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, decyzja (...) w przedmiocie zdolności kredytowej SM (...), a w konsekwencji przyznania jej kredytu, nie rodzi żadnych skutków prawnych wobec gwaranta, który udzielił gwarancji spłaty kredytu i – co należy podkreślić – udzielił jej „bezwarunkowo i nieodwołalnie, niezależnie od ważności i skutków prawnych umowy kredytu”. KOWR podjął suwerenną decyzję o udzieleniu przedmiotowej gwarancji Spółdzielni, celem jej wsparcia, poprawy jej sytuacji finansowej, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1154) oraz ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 817), natomiast (...) podjął suwerenną decyzję o przyznaniu kredytu, mimo – jak później wykazała kontrola UKNF – braku zdolności kredytowej. Co należy jednak podkreślić, art. 70 ust. 2 prawa bankowego dopuszcza możliwość udzielenia kredytu pomimo braku takiej zdolności. Z takiej też możliwości skorzystał pozwany, zaś warunkiem udzielenia kredytu – w rozumieniu art. 70 ust. 2 pkt 1 prawa bankowego – było udzielenie zabezpieczenia, w tym przypadku gwarancji udzielonej przez powoda. Nie jest zatem zgodne z zasadami logicznego rozumowania, by powód wywodził jakiekolwiek uprawnienie z uwagi na brak zdolności kredytowej, skoro to właśnie z uwagi na brak tej zdolności (czy „na wypadek” jej braku) powód tej gwarancji udzielił. Niestety sytuacja finansowa Spółdzielni nie uległa poprawie, a wręcz się pogorszyła, było prowadzone postępowanie likwidacyjne, został złożony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, a ostatecznie – na moment wyrokowania – jest prowadzone postępowanie upadłościowe. Z tytułu przedmiotowej umowy gwarancji SM (...) jest dłużnikiem KOWR, co zostało stwierdzone na mocy listy wierzytelności. Oczywistym jest, że KOWR doznał szkody majątkowej, jednak na podstawie badanego w niniejszej sprawie stanu faktycznego i prawnego może on dochodzić zapłaty jedynie od SM (...) (w tym przypadku w ramach postępowania upadłościowego), zaś dochodzenie zapłaty od (...) jest już działaniem zbyt daleko idącym. W konsekwencji brak jest związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 k.c., co skutkuje oddaleniem powództwa w zakresie roszczenia pieniężnego.

Żądanie ustalenia w oparciu o art. 189 k.p.c. nie mogło podlegać uwzględnieniu. KOWR dobrowolnie dokonał przelewu na rzecz (...) kwoty 30 000 000 zł, zgodnie z zapisami umowy kredytu oraz umowy gwarancji, w związku z czym trudno dopatrywać się jakiegokolwiek interesu prawnego w tak sformułowanym żądaniu, jak w piśmie z dnia 17 października 2023 roku. Po raz kolejny należy podkreślić, co też jest wynikiem logicznej wykładni zapisów art. 70 prawa bankowego i zostało wyrażone w piśmiennictwie, że udzielenie kredytu pomimo braku zdolności kredytowej kredytobiorcy (przy braku sprawdzenia stosownych okoliczności przez bank, lub po przeprowadzeniu stosownej analizy, która mimo wszystko dała wynik negatywny) nie powoduje nieważności umowy kredytu i nie może rodzić jakiegokolwiek uprawnienia po stronie osoby trzeciej wobec kredytodawcy. Nie sposób jednocześnie wywieźć jakiejkolwiek zasady współżycia społecznego, która w przedstawionym stanie faktycznym miałaby zostać naruszona, zresztą żadnej takiej konkretnej zasady powód nie wskazał. Fakt, iż SM (...) nie realizował swojego zobowiązania kredytowego, nie może rodzić jakiegokolwiek zobowiązania Banku wobec powoda jako gwaranta. Samo przyznanie kredytu przez (...) nie dawało przecież powodowi żadnej gwarancji, że następnie kredytobiorca kredyt ten spłaci. Słusznie także zauważył pozwany, że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość nie znajduje oparcia w żadnej podstawie prawnej. Tym samym również i powództwo ewentualne podlegało w całości oddaleniu jako bezzasadne.

W konsekwencji, na podstawie ww. rozważań, należało orzec jak w punktach I-II sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98§1, §1 ¹ i §3 k.p.c., zgodnie z wynikiem sprawy. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego, który wygrał sprawę w całości, składały się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 25 000 zł (na podstawie §2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Łączną kwotę 25 017 zł zasądzono w punkcie III sentencji wyroku.