Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2023 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa F. Z.

przeciwko M. P.

o zapłatę

zasądza od M. P. na rzecz F. Z. 4.000.000 zł (cztery miliony złotych),

ustala, że pozwany w całości ponosi koszty postępowania, z tym, że ich rozliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt I C 876/19

UZASADNIENIE

wyroku z 5 października 2023 roku

Pozwem z dnia 15 lipca 2019 roku (data stempla pocztowego, k. 28) F. Z., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanego M. P. na jego rzecz kwoty 4.000.000 zł. Ponadto, strona powodowa domagała się przyznania jej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz 17,00 złotych tytułem zwrotu opłaty sądowej od pełnomocnictwa procesowego.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że w dniu 5 marca 2015 roku w W. zawarł z małżeństwem I. i J. D. umowę świadczenia usługi finansowej, na mocy której zobowiązał się zapewnić im możliwość korzystania ze środków pieniężnych do kwoty 3.700.000 złotych. Kwotę 3.000.000 złotych powód przelał na rachunek państwa D., zaś kwotę 700.000 złotych przekazał w dniu podpisania umowy. Powód podniósł, że w dniu 6 marca 2015 roku w Kancelarii Notarialnej w W., M. P. oświadczył, iż na zabezpieczenie zwrotu udostępnionych środków, zapłaty wynagrodzenia oraz wszelkich innych należności wynikających z realizacji umowy świadczenia usługi finansowej z dnia 5 marca 2015 roku, ustanowił na nieruchomości – odrębnym lokalu mieszkalnym położonym w W. przy ulicy (...), hipotekę umowną do kwoty 4.000.000 zł. Powód wskazał, iż I. i J. D. nie dokonali zwrotu środków z umowy o świadczenie usługi finansowej w umówionym terminie i ze względu na bezskuteczność prób odzyskania środków bezpośrednio od nich postanowił dochodzić zwrotu od pozwanego z tytułu ustanowionej hipoteki (pozew, k. 3-15).

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 września 2019 roku (data prezentaty, k. 36), M. P., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował ważność umowy o ustanowieniu hipoteki, a także zaprzeczył, aby zawarł z powodem jakąkolwiek umowę, która mogłaby stanowić causae złożonego oświadczenia o ustanowieniu hipoteki. Ponadto pozwany zakwestionował, że po stronie powodowej istniało w ogóle roszczenie o zapłatę dochodzonej pozwem kwoty. Podniósł również, iż w jego ocenie, powód nie przedstawił żadnych dowodów na to, że podejmował jakiekolwiek próby bezpośredniego wyegzekwowania dochodzonej kwoty od J. i I. D.. Ponadto, wskazał, że nawet gdyby uznać, iż powoda łączył jakikolwiek węzeł obligacyjny ze stroną pozwaną, to i tak roszczenie strony powodowej uległo przedawnieniu z uwagi na fakt, że roszczenia z umowy o świadczenie usług finansowych przedawniają się z upływem lat 2 lub ewentualnie lat 3, jeśli by uznać, iż powód uczynił sobie z zawierania tego rodzaju umów stały dochód w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (odpowiedź na pozew, k. 52).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 5 marca 2015 roku w W. powód F. Z. zawarł z małżonkami, I. i J. D. umowę świadczenia usługi finansowej (dalej: Umowa). Na mocy tej umowy F. Z. (dalej: Finansujący) miał zapewnić I. i J. D. (dalej: Korzystający) możliwość korzystania ze środków pieniężnych do kwoty 3.700.000 złotych w terminie do dnia 9 września 2015 roku (§ 1 Umowy). Finansujący zapewnił posiadanie i miał dokonać przekazania środków finansowych w terminie do dnia 9 marca 2015 roku w kwocie 3.000.000 złotych na rachunek w banku (...) S.A. o nr (...), natomiast kwota 700.000 zł została przekazana w dniu podpisania niniejszej umowy co Korzystający potwierdzili. Środki finansowe miały zostać przeznaczone na działalność gospodarczą prowadzoną przez Korzystających (§ 3 Umowy). Strony ustaliły, że za wykonanie usługi finansowania Finansujący otrzyma wynagrodzenie w kwocie 200.000 złotych za cały czas trwania umowy (§ 4 ust. 1 Umowy). Zapłata wynagrodzenia miała nastąpić jednorazowo w terminie do 9 września 2015 roku, na rachunek Finansującego w banku (...): (...) (§ 4 ust. 2 Umowy). Zwrot udzielonych środków miał nastąpić w ratach, na ww. rachunek Finansującego w ten sposób, że:

• rata I miała być płatna w dniu 9 kwietnia w kwocie 50.000 złotych;

• rata II miała być płatna w dniu 9 maja w kwocie 50.000 złotych;

• rata III miała być płatna w dniu 9 czerwca w kwocie 50.000 złotych;

• rata IV miała być płatna w dniu 9 lipca w kwocie 50.000 złotych;

• rata V miała być płatna w dniu 9 sierpnia w kwocie 50.000 złotych;

• rata VI miała być płatna w dniu 9 września w kwocie 3.450.000 złotych (§ 4 ust. 3 Umowy).

Ponadto, wskazano, iż w przypadku wpłaty po terminie, Finansującemu będą należały się odsetki liczone od kwoty niezwróconej należności głównej i wynagrodzenia w wysokości 50% w stosunku rocznym. W takim przypadku Finansujący miał być również uprawniony do skorzystania z ustanowionych zabezpieczeń, według własnego wyboru (§ 4 ust. 5 Umowy). Korzystający zobowiązali się również do ustanowienia zabezpieczenia zwrotu udostępnionych środków, zapłaty wynagrodzenia oraz wszelkich innych należności wynikających z realizacji niniejszej umowy w postaci weksla własnego in blanco z deklaracją wekslową, poręczenia (...) S.A. wraz z oświadczeniem o poddaniu się egzekucji wynikającej z art. 777 k.p.c., ustanowienia hipoteki na nieruchomości opisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez SR dla Warszawy-Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych pod nr (...) (§ 5 Umowy).

(dowód: Umowa świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku, k. 22-23; zeznania powoda, k. 378; zeznania pozwanego, k. 379)

W dniu 6 marca 2015 roku w Kancelarii Notarialnej (...) w W., pozwany M. P. oświadczył, że na zabezpieczenie zwrotu udostępnionych środków, zapłaty wynagrodzenia oraz wszelkich innych należności wynikających z realizacji umowy świadczenia usługi finansowej z dnia 5 marca 2015 roku, ustanawia na nieruchomości – odrębnym lokalu mieszkalnym składającym się z 4 pokoi, gabinetu, kuchni, łazienki, wc, pomieszczenia gospodarczego, garderoby, 2 holi oraz ogrodu zimowego, o łącznej powierzchni użytkowej 139,8 m2, usytuowanym na XIII kondygnacji budynku położonego przy ulicy (...), objętej księgą wieczystą o numerze (...), hipotekę umowną do kwoty 4.000.000 złotych na rzecz powoda F. Z..

(dowód: Akt notarialny sporządzony w dniu 6 marca 2015 roku przez notariusza A. Z., Repertorium (...) nr (...), k. 13-15; zeznania powoda, k. 378; zeznania pozwanego, k. 379;).

Hipoteka została wpisana do działu IV księgi wieczystej o numerze (...).

(dowód: wydruk z elektronicznej księgi wieczystej nieruchomości KW nr (...), k. 17-21).

Również w dniu 6 marca 2015 roku M. P. zawarł z I. i J. U. Poręczenia na mocy której:

M. P. poręczył w całości za zobowiązania państwa D. wynikające z umowy świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku, w ten sposób, że na zabezpieczenie zwrotu przez nich środków pieniężnych uzyskanych na podstawie opisanej umowy, ustanowi hipotekę na nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), dla której SR dla Warszawy-Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi KW nr (...), do kwoty 4.000.000 złotych;

strony postanowiły, że hipoteka będzie obejmowała zwrot środków uzyskanych w ramach umowy świadczenia usługi finansowej wraz z wszelkimi kosztami ubocznymi jakie mogą wyniknąć w przyszłości (m. in. odsetki, koszty upomnień, koszty sądowe, koszty egzekucji);

I. i J. D. zobowiązali się niezwłocznie powiadomić M. P. o dokonanym zwrocie środków uzyskanych w ramach umowy świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku i tym samym o wygaśnięciu ich zobowiązań z ww. umowy oraz zobowiązali się przekazać niezwłocznie M. P. zgodę F. Z. na wykreślenie hipoteki ustanowionej na nieruchomości, dla której prowadzona jest KW nr (...).

(dowód: Akt notarialny sporządzony w dniu 6 marca 2015 roku przez notariusza A. Z., Repertorium (...) nr (...), k. 13-15).

W dniu 9 marca 2015 roku F. Z., w wykonaniu ww. Umowy, dokonał na rachunek należący do J. D. o numerze (...), wypłaty kwoty objętej Umową z dnia 5 marca 2015 roku.

(dowód: potwierdzenie przelewu z 9 marca 2015 roku, k. 327; zeznania powoda, k. 378; zeznania pozwanego, k. 379;)

W dniu 30 lipca 2015 roku F. Z. zawarł z I. i J. D. kolejną umowę świadczenia usługi finansowej. Wierzytelność z niej wynikająca została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) do kwoty 4.000.000 zł.

(dowód: wydruk z elektronicznej księgi wieczystej nieruchomości KW nr (...), k. 329; oświadczenie z 4 grudnia 2017 roku, k. 24)

W okresie od 18 kwietnia 2015 roku do 25 listopada 2015 roku syn J. D.– K. D. dokonał kilkunastu przelewów na rachunek o numerze (...), należący do powoda, na łączną kwotę 1.756.804 zł.

(dowód: potwierdzenie przelewów, k. 57-76)

4 grudnia 2017 roku I. i J. D. złożyli oświadczenie, zgodnie z którym w wyniku dokonanych przez nich wpłat na rzecz Finansującego, na dzień składania oświadczenia, łączą ich z Finansującym niżej wskazane umowy, na podstawie których Korzystający mają zwrócić Finansującemu kwoty w wysokości wskazanej poniżej i zabezpieczone zgodnie z poniższym zestawieniem:

umowa pożyczki z 8 października 2010 roku – należność główna z tej umowy wynosi 2.000.000 zł, a zabezpieczona jest przez przewłaszczenie na rzecz Finansującego nieruchomości oznaczonej KW nr (...);

umowa świadczenia usługi finansowej z 14 września 2012 roku – należność główna z tej umowy wynosi 2.225.000 zł, a zabezpieczona jest przez przewłaszczenie na rzecz Finansującego nieruchomości oznaczonej KW nr (...);

umowa świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku – należność główna z tej umowy wynosi 3.725.000 zł, a zabezpieczona jest hipoteką na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) do kwoty 4.000.000 zł;

umowa świadczenia usługi finansowej z 30 lipca 2015 roku – należność główna z tej umowy wynosi 3.725.000 zł, a zabezpieczona jest hipoteką na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) do kwoty 4.000.000 zł (§ 2 ust. 1 Oświadczenia).

Ponadto, Korzystający oświadczyli, iż wszystkie należności wynikające z ww. umów są na dzień 4 grudnia 2017 roku w całości wymagalne, a ich łączna kwota wynosi 11.675.000 zł (§ 2 ust. 2 Oświadczenia). Korzystający wskazali również, że za korzystanie z kwoty wskazanej powyżej, zapłacą na rzecz Finansującego 233.500 zł miesięcznie, płatne do dnia 25 każdego miesiąca (§ 3 Oświadczenia) (dowód: oświadczenie z 4 grudnia 2017 roku, k. 24).

Pozwem o zapłatę w postępowaniu nakazowym z dnia 28 czerwca 2018 roku w sprawie o sygn. akt II Nc 264/18, powód F. Z. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, aby I. D. i J. D. zapłacili solidarnie na jego rzecz kwotę 3.700.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

(dowód: pozew z dnia 28 czerwca 2018 roku, k. 320-322)

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 6 września 2018 roku, Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem powyższego pozwu. W dniu 24 października 2018 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Okręgowym w Warszawie stwierdził, iż powyższy tytuł uprawnia do egzekucji w całości przeciwko I. D. i J. D. na rzecz wierzyciela F. Z. oraz, że orzeczenie podlega wykonaniu jako natychmiast wykonalne.

(dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 6 września 2018 roku, k. 323)

W dniu 16 listopada 2018 roku powód F. Z. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji w oparciu o powyższy nakaz zapłaty, na podstawie którego I. i J. D. powinni zapłacić solidarnie na jego rzecz m. in. 3.700.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lipca 2018 roku do dnia zapłaty.

(dowód: wniosek o wszczęcie egzekucji z 16 listopada 2018 roku, k. 324-325)

Pismem z dnia 21 listopada 2018 roku Komornik Sądowy przy SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu W. M. zawiadomił powoda o wszczęciu egzekucji przeciwko I. D..

(dowód: zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z 21 listopada 2018 roku, k. 333-334)

Następnie pismem z dnia 23 grudnia 2019 roku Komornik Sądowy przy SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu W. M., zastępowany przez D. A., poinformował powoda, iż w toku postępowania egzekucyjnego nie udało się wyegzekwować żadnej kwoty od I. i J. D., pomimo podjęcia szeregu wskazanych czynności.

(dowód: pismo z dnia 23 grudnia 2019 roku, k. 326)

Pismem z dnia 1 sierpnia 2018 roku radca prawny T. J., działając w imieniu powoda, wystosował do M. P. ostateczne wezwanie do zapłaty, wzywając go do zapłaty na rzecz powoda kwoty 3.700.000 zł tytułem zwrotu środków pieniężnych udostępnionych I. i J. D. w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania niniejszego pisma na rachunek bankowy nr (...), zgodnie z treścią umowy świadczenia usługi finansowej z dnia 5 marca 2015 roku, która to kwota nie została do dnia 1 sierpnia 2018 roku zwrócona. Wskazał, iż gwarancją zwrotu jest ustanowiona przez pozwanego M. P. hipoteka umowna ustanowiona na nieruchomości KW nr (...) do kwoty 4.000.000 zł, zgodnie z treścią aktu notarialnego z dnia 6 marca 2015 roku, Repertorium (...) nr (...).

(dowód: wezwanie do zapłaty z 1 sierpnia 2018 roku, k. 25)

I. i J. D. nie dokonali żadnej wpłaty na poczet przedmiotowego zadłużenia wynikającego z umowy z dnia 5 marca 2015 roku i jakiekolwiek próby wyegzekwowania bezpośrednio od nich powyższych kwot okazały się bezskuteczne.

(dowód: zeznania powoda, k. 378-379; pismo z dnia 23 grudnia 2019 roku, k. 326)

Na dzień 27 czerwca 2019 roku kwota zadłużenia I. i J. D. na rzecz powoda, wynikająca z umowy świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku wynosi wraz z należnymi odsetkami maksymalnymi łącznie 4.508.931,51 zł na co składają się:

3.700.000 zł – suma udostępnionych na mocy Umowy i niezwróconych środków;

25.000 zł – niespłacona część wynagrodzenia, wynikająca z § 4 ust. 5 Umowy;

808.931,51 zł – skapitalizowane odsetki umowne maksymalne od dnia 5 grudnia 2017 roku do 27 czerwca 2019 roku, wynikające z § 4 ust. 5 Umowy.

(dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 6 września 2018 roku, k. 323;skan ze strony internetowej (...) k. 27; oświadczenie z 4 grudnia 2017 roku, k. 24)

Ocena dowodów:

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych powyżej dowodów z dokumentów. Ich autentyczność i treść nie budziła wątpliwości Sądu oraz nie była kwestionowana przez strony postępowania.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na dowodzie z przesłuchania stron. Sąd dał wiarę zeznaniom powoda, albowiem były one spójne, logiczne i wiarygodne, a ponadto korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, m. in. w postaci dokumentów. Okoliczność, iż powód był niewątpliwie bezpośrednio zainteresowany wynikiem procesu, w żadnym stopniu nie wpłynęła na ocenę wiarygodności jego zeznań, gdyż zgromadzona w akcie dokumentacja w całości pokrywa się z jego depozycją.

Sąd obdarzył również zeznania pozwanego walorem wiarygodności, albowiem były one co zasady spójne, rzetelne i konsekwentne. Pozwany zeznał, iż osobiście wręczył powodowi akt notarialny czym zaprzeczył stanowisku jego pełnomocnika, wyrażanym w składanych pismach procesowych. W pozostałym zakresie depozycja strony korespondowała z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie.

Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 k.p.c., pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. D. jako niemożliwego do przeprowadzenia, albowiem stronie powodowej nie udało się ustalić danych adresowych świadka.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo było zasadne i zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powódk F. Z. wskazał wprost, że domaga się zapłaty kwoty dochodzonej pozwem od pozwanego jako jego dłużnika rzeczowego w związku z faktem ustanowienia na nieruchomości (lokalu) pozwanego hipoteki umownej. Stosownie bowiem do treści art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1916) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Istotą hipoteki jako prawa podmiotowego jest możność żądania przez uprawnionego zaspokojenia jego wierzytelności zabezpieczonej hipoteką przez każdorazowego właściciela nieruchomości. Takiego właściciela nieruchomości określa się mianem dłużnika rzeczowego. Co istotnie, nie musi on być wcale stroną stosunku zobowiązaniowego kreującego powstanie wierzytelności pieniężnej zabezpieczonej hipotecznie, a jego odpowiedzialność ogranicza się do wyłącznie do egzekucji z nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę. W celu zrealizowania swojego uprawnienia wierzyciel hipoteczny musi jednak uzyskać tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. Zasadę tę wyraził wprost Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 sierpnia 2004 r. (IV CK 606/03) mówiąc, że "hipoteka daje podstawę do zasądzenia od dłużnika rzeczowego, który nie jest dłużnikiem osobistym, kwoty zabezpieczonej nią wierzytelności. Znaczenie hipoteki nie ogranicza się bowiem do zabezpieczenia realizacji wierzytelności od dłużnika osobistego". W sprawie o zapłatę kwoty pieniężnej zabezpieczonej hipoteką wierzyciel powinien zatem wykazać dwie okoliczności: istnienie hipoteki oraz istnienie wierzytelności, którą ta hipoteka zabezpiecza. W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, obie te przesłanki zostały wykazane.

Istnienie hipoteki:

Powód niewątpliwie wykazał istnienie hipoteki. Do akt sprawy został załączony wydruk z elektronicznej księgi wieczystej nieruchomości KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie dla nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny położony w W., stanowiącej własność pozwanego M. P.. Z dokumentu tego wynika, że w dziale IV księgi wieczystej wpisana jest hipoteka umowna w kwocie 4.000.000 zł. Jako wierzyciel hipoteczny w księdze wieczystej wpisana jest powód F. Z.. Stosownie zaś do treści art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Nie sposób więc negować istnienia hipoteki.

Odnosząc się natomiast do zarzutów strony pozwanej co do istnienia hipoteki, Sąd jednoznacznie neguje ich zasadność. Pozwany podnosił, iż zawarta umowa stanowiąca podstawę ustanowienia hipoteki jest nieważna. Wskazał, iż ustanowienie hipoteki jest czynnością prawną rozporządzającą, do której odpowiednio stosuje się przepisy o przeniesieniu własności na podstawie umowy, tj. art. 150-170 k.c. Zwrócił uwagę, na niezłożenie oświadczenia przez wskazanego w umowie wierzyciela hipotecznego, w sposób bezpośredni czy dorozumiany, co jest wymagane do ważnego ustanowienia hipoteki umownej. Co więcej wskazał, że umowa o ustanowienie hipoteki jest umową, której ważność ocenia się przez pryzmat causae, co oznacza, iż umowa ta była nieważna, albowiem pozwanego nie łączyła z powodem żadna umowa na mocy której zobowiązałby się do ustanowienia na jego rzecz hipoteki.

Strony postępowania słusznie podnoszą, iż ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, w tym i hipoteki jest czynnością prawną dwustronną dla ważności której konieczne jest po pierwsze złożenie przez właściciela oświadczenia w formie aktu notarialnego (co bezspornie miało miejsce w niniejszej sprawie), a po drugie złożenie oświadczenia przez wierzyciela hipotecznego w dowolnej formie, a zatem także w sposób konkludentny. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy jednoznacznie stwierdzić, że powód złożył oświadczenie dotyczące ustanowienia na jego rzecz hipoteki umownej w sposób dorozumiany w momencie przyjęcia od M. P. wypisu aktu notarialnego, skoro następnie, po konsultacji ze swoim prawnikiem, udostępnił I. i J. D. środki z umowy świadczenia usługi finansowej z dnia 5 marca 2015 roku. Sąd stoi na stanowisku, że powyżej opisane zachowanie powoda, które niewątpliwie było znane pozwanemu, w sposób jednoznaczny, świadczy o przyjęciu ustanowienia hipoteki umownej na nieruchomości M. P.. W konsekwencji należało uznać, że każda ze stron złożyła skuteczne oświadczenie w wymaganej przez prawo formie i hipoteka została ustanowiona.

Odnosząc się natomiast do zarzutu pozwanego, co do nieistnienia causy do ustanowienia hipoteki, z uwagi na fakt, iż pozwanego nie łączyła z powodem żadna umowa, na mocy której zobowiązałby się on do ustanowienia hipoteki na nieruchomości, Sąd również nie podziela przedstawionej argumentacji. Wskazać bowiem należy, iż z przywołanego we wcześniejszej części uzasadnienia przepisu art. 65 ust. 1 u.k.w., w żadnym stopniu nie wynika, żeby do skutecznego ustanowienia hipoteki było wymagane, aby dana wierzytelność wynikała ze stosunku pomiędzy dłużnikiem osobistym, a wierzycielem. Z ugruntowanego stanowiska judykatury wynika jednoznacznie, że ustanowienie hipoteki jest wprawdzie czynnością wyłącznie rozporządzającą, jednak okoliczności w jakich dochodzi do jej ustanowienia, są zupełnie różne od okoliczności towarzyszącym obrotem prawem własności, albowiem z reguły ze zobowiązaniem się właściciela nieruchomości do ustanowienia hipoteki, nie łączy się żadne zobowiązanie drugiej strony wobec niego. Dłużnik hipoteczny nie musi być bowiem jednocześnie dłużnikiem osobistym, a właściciel nieruchomości może z całą pewnością ustanowić na niej hipotekę również dla zabezpieczenia cudzego długo. Należy zatem przyjąć, iż causa dla ustanowienia hipoteki wynikać będzie z umowy z dnia 5 marca 2015 roku, pomimo, iż pozwany nie jest jej stroną.

Skuteczne ustanowienie hipoteki zostało ponadto potwierdzone wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z dnia 22 listopada 2021 roku w sprawie o sygn. akt I C 1266/21, a także przez Sąd II Instancji wyrokiem z dnia 5 października 2022 roku, sygn. akt XXVII Ca 541/22.

Istnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką:

Drugą przesłanką którą wierzyciel powinien wykazać jest istnienie wymagalnej wierzytelności, którą hipoteka zabezpiecza. W toku procesu strona powodowa przedstawiła szereg dowodów na potwierdzenie, że przysługuje jej wierzytelność zabezpieczona hipoteką m. in. w postaci załączonej umowy świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku, potwierdzenia przelewu z 9 marca 2015 roku, oświadczenia I. i J. D., w którym wprost wskazali, że łączy ich z powodem m. in. umowa świadczenia usługi finansowej z 5 marca 2015 roku oraz iż należność główna z tej umowy wynosi 3.725.000 zł, a zabezpieczona jest hipoteką na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) do kwoty 4.000.000 zł. Ponadto, choć w ocenie Sądu, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miało żadnego znaczenia to czy powód w pierwszej kolejności podjął próby wyegzekwowania powyższego długu bezpośrednio od I. i J. D., albowiem dopuszczalność dochodzenia roszczeń od dłużnika hipotecznego nie ma charakteru subsydiarnego, uwarunkowanego uprzednim podjęciem próby wyegzekwowania danego roszczenia od dłużnika osobistego. Niezależnie jednak od powyższego, strona powodowa wykazała, że takie próby podjęła, co wynika wprost ze złożonego odpisu pozwu ze sprawy o sygn. akt II Nc 264/18, w którym powód F. Z. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, aby I. D. i J. D. zapłacili solidarnie na jego rzecz kwotę 3.700.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, a także z wydanego nakazu zapłaty i dalszych pism z postępowania egzekucyjnego.

Pozwany w toku procesu podnosił również zarzut przedawnienia roszczenia powoda wobec pozwanego, a także wskazywał, iż J. D. spłacił częściowo dług wynikający z umowy z dnia 5 marca 2015 roku.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii przedawnienia roszczenia powoda, wskazać należy, iż zgodnie z art. 77 u.k.w., przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Jednoznaczne brzmienie powyższej regulacji, niewątpliwie nie pozbawia wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej hipoteką, albowiem przedawnienie wierzytelności pociąga za sobą skutki wyłącznie w sferze obligacyjnej, a nie rzeczowej. W tym stanie rzeczy o przedawnieniu przedmiotowej wierzytelności nie może być mowy. Na marginesie Sąd pragnie zaznaczyć, iż powód uzyskał już tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikom osobistym – I. i J. D., a zatem przedmiotowa wierzytelność nie uległa przedawnienia także i w sferze obligacyjnej.

Co zaś się tyczy twierdzenia pozwanego, jakoby J. D. spłacił częściowo dług wynikający z umowy z dnia 5 marca 2015 roku, to należy zaznaczyć, iż powodowi nie udało się wyegzekwować żadnych kwot z tytułu powyższej umowy, o czym świadczy m. in. przywołany powyżej fakt toczącego się postępowania egzekucyjnego w sprawie o sygn. akt komorniczych (...) (a wcześniej, II Nc 264/18). Prawdą jest, iż na rzecz powoda, K. D. dokonał w okresie od 18 kwietnia 2015 roku do 25 listopada 2015 roku szeregu przelewów, jednak dotyczyły one rozliczeń z tytułu innych, wcześniej zawartych umów. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wpłaty te, stosownie do treści art. 451 § 3 k.c., jeśli przyjąć, że dłużnik nie wskazał na poczet którego długu spełnia świadczenia, winny zostać zaliczone na poczet tych najdawniej wymagalnych. W toku procesu pozwany nie wykazał bowiem, aby przy spełnianiu świadczeń K. D. wskazał, na poczet którego długu spełnia świadczenie.

W tym stanie rzeczy należało przyjąć, że powód skutecznie wykazał zarówno istnienie hipoteki jak i wierzytelności, którą ta hipoteka zabezpiecza.

Sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego:

Strony pozwana, wnosząc o oddalenie powództwa, powołała się także na okoliczność sprzeczności żądania powoda z zasadami współżycia społecznego. Pozwany wskazał, że pomimo, iż nie zawierał z powodem żadnych umów to jest osobą najbardziej pokrzywdzoną tym, że powód próbuje uzyskać zaspokojenie z jego nieruchomości, która stanowi obecnie jedyny wartościowy składnik jego majątku. Zaznaczył, że w wyniku działalności J. D. stracił on niemal cały majątek, posiada nieściągalne wierzytelności wobec J. D. na kwotę ponad 15.000.000 zł, a mimo to powód domaga się od niego spłaty zadłużenia J. D..

W ocenie Sądu, za całkowicie bezpodstawne uznać należało powołanie się przez pozwanego na zasady współżycia społecznego, jako na podstawę mającą prowadzić do odmowy udzielenia powódce ochrony prawnej. Stosownie bowiem do treści art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W judykaturze podkreśla się, że przepis ten, jako regulacja o charakterze wyjątkowym, którego zastosowanie prowadzi do ograniczenia praw, musi być wykładany ściśle oraz stosowany ostrożnie tylko w wyjątkowych wypadkach. W realiach niniejszej sprawy Sąd nie znalazł podstaw do jego zastosowania. W pierwszej kolejności należy bowiem wskazać, że nie tylko pozwany miał prawo czuć się oszukany przez I. i J. D.. To przecież właśnie powód, udzielił im pożyczki, i to dlatego, że pozwany ustanowił hipotekę w celu zabezpieczenia wykonania przedmiotowej umowy. Gdyby bowiem takie zabezpieczenie nie zostało ustanowione to prawdopodobnie powód nie przekazałby środków państwu D.. Pozwany ustanawiając hipotekę na należącej do niego nieruchomości w celu zabezpieczenia długu, miał pełną świadomość tego, że jeżeli przedmiotowy dług nie zostanie spłacony przez dłużników osobistych, to on, jako dłużnik rzeczowy, będzie odpowiadał za jego spłatę, co jest oczywistą konsekwencją ustanowienia hipoteki. Sąd nie podziela również twierdzeń powoda, jakoby posiadanie przez powoda zabezpieczenia na innej nieruchomości należącej do (...) sp. z o.o. było w jakimkolwiek aspekcie związane z wierzytelnością będącą przedmiotem niniejszego postępowania. Jak wynika bowiem z treści księgi wieczystej ww. nieruchomości o nr KW (...), hipoteka ustanowiona na powyższej nieruchomości zabezpieczała wierzytelność z innej umowy, tj. umowy z dnia 30 lipca 2015 roku, a nie umowy będącej przedmiotem tego postępowania. Co również istotne w kontekście powoływania się przez pozwanego na art. 5 kc, ustanowienie przez niego hipoteki umownej na swojej nieruchomości zostało udzielone odpłatnie. Ponadto, jak wynika z zeznań pozwanego, współpracował on z J. D. na podstawie wielu stosunków prawnych od wielu lat i skoro ta współpraca była kontynuowana, to musiał on posiadać wiedzę odnośnie skutków ustanowienia hipoteki i ryzyka związanego z ewentualnym niewykonaniem zobowiązania przez państwa D..

W judykaturze wskazuje się, iż dopuszczalność zastosowania art. 5 k.c. jest możliwa, gdy sprzeczność działania z zasadami współżycia społecznego jest ewidentna i np. wynika ze zmowy osób zainteresowanych czy jest stosowana w celu uzyskania nienależnych korzyści. W przedmiotowej sprawie nic takiego nie miało miejsca. Nie sposób bowiem mówić o nienależnych korzyściach osiągniętych przez F. Z., skoro powód faktycznie przekazał I. i J. D. kwotę 3.700.000 zł i jedynie domaga się jej zwrotu od wierzyciela hipotecznego, który ustanowił hipotekę na swojej nieruchomości, będąc w pełni świadomym ewentualnych konsekwencji. Również argumentacja pozwanego, który podnosi, iż obciążona nieruchomość jest jego jedynym wartościowym składnikiem majątkowym nie zasługuje na uwzględnienie. Skoro bowiem ustanowił on hipotekę właśnie na tej nieruchomości, to musiał się liczyć z jej potencjalną utratą w razie nieuregulowania należności przez dłużników osobistych. Co również istotne i wynika wprost z orzecznictwa SN, konieczne jest wskazanie która konkretnie przyjęta w społeczeństwa zasada współżycia społecznego zostałaby naruszone w danej sytuacji. Tymczasem pozwany, w ocenie Sądu, nie wskazał żadnej okoliczności, która mogłaby zostać zakwalifikowana jako naruszająca w sposób istotny jakąkolwiek przyjętą normę społeczną. Nie sposób bowiem czynić zarzutu powodowi, że ten usiłuje odzyskać udzielone państwu D. środki bezpośrednio od dłużnika hipotecznego, zwłaszcza mając na uwadze fakt, iż w pierwszej kolejności usiłował to uczynić od dłużników osobistych.

Wbrew twierdzeniom pozwanego, powód znajduje się w podobnej sytuacji jak on – I. i J. D. również są jego dłużnikami, a dług ten także opiewa na wielomilionowe kwoty. Mając wszystkie powyższe okoliczności na uwadze, w żaden sposób nie można uznać, że uwzględnienie żądania pozwu byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

W związku z powyższym należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.000.000 zł, odpowiadającą wysokości sumy hipoteki ustanowionej na nieruchomości o numerze księgi wieczystej KW nr (...).

Koszty procesu:

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jednocześnie jednak, Sąd pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.