Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 17 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia (del.) Marcin Polit

Protokolant stażysta Dominika Głębocka

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2023 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

o zapłatę

I.  umarza postępowanie w części obejmującej żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda ustawowych odsetek od kwoty 382 676,85 zł (trzysta osiemdziesiąt dwa tysiące sześćset siedemdziesiąt sześć złotych i osiemdziesiąt pięć groszy) za okres od dnia 13 lutego 2009 roku do dnia 12 lutego 2010 roku;

II.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 2 152 427,27 zł (dwa miliony sto pięćdziesiąt dwa tysiące czterysta dwadzieścia siedem złotych i dwadzieścia siedem groszy);

III.  w pozostałej części oddala powództwo;

IV.  zasądza od powoda (...) S.A. w K. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 3 323,32 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia trzy złote i trzydzieści dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 880/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 listopada 2018 r. (data prezentaty – k. 1) powód (...) S.A. z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad (dalej: GDDKiA) kwoty 6 455 406,33 zł wraz z odsetkami obliczonymi w następujący sposób:



od kwoty 722 604,49 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 18 grudnia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;



od kwoty 714 911,39 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 marca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;



od kwoty 412 524,67 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 grudnia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;



od kwoty 382 676,85 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 lutego 2009 roku do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;



od kwoty 3 490 560,54 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty.

Nadto powód wnieśli o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

Na żądaną kwotę 6.455.406,33 zł składają się następujące wierzytelności:

1.  wierzytelność w kwocie 2.152.427,27 zł, na którą składają się następujące wierzytelności:

a)  722.604,49 zł z tytułu niezwrócenia przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. (dalej: (...)) całości pierwszej transzy kaucji gwarancyjnej, zatrzymanej na podstawie Umowy nr (...) z dnia 6 grudnia 2007 r. (50% zatrzymanych kaucji, pomniejszone o kwotę zapłaconą przez dłużnika, tj. o kwotę 707.218,29 zł) z odsetkami ustawowymi od 18 grudnia 2009 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

b)  714 911,39 zł z tytułu niezwrócenia przez (...) drugiej transzy kaucji gwarancyjnej, zatrzymanej na podstawie Umowy nr (...) z dnia 6 grudnia 2007 r. (25% zatrzymanych kaucji) z odsetkami ustawowymi od 19 marca 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

c)  714 911,39 zł z tytułu niezwrócenia przez (...) trzeciej transzy kaucji gwarancyjnej, zatrzymanej na podstawie Umowy nr (...) z dnia 6 grudnia 2007 r. (25% zatrzymanych kaucji),

2.  wierzytelność w kwocie 812 418,52 zł, na którą składają się następujące wierzytelności:

a)  412 524,67 zł z tytułu wykonania przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. (dalej: (...)) robót budowlanych na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r., objętych fakturą nr (...)z odsetkami ustawowymi od 30 grudnia 2009 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty wydanym 15 września 2011 r. przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy (sygn. VI GNc 232/11);

b)  382 676,85 zł z tytułu wykonania przez (...) robót budowlanych na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r., objętych fakturą nr (...) z odsetkami ustawowymi od 13 lutego 2009 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty wydanym 15 września 2011 r. przez Sad Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy (sygn. VI GNc 232/11);

c)  17 217 zł z tytułu zasądzonych kosztów postępowania, stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty wydanym 15 września 2011 r. przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy (sygn. VI GNc 232/11);

3.  wierzytelność w kwocie 3 490.560,54 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, z tytułu umowy o roboty budowlane nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r., na którą składają się następujące wierzytelności:

a)  695 869,23 zł z tytułu niezwrócenia przez (...) zatrzymanej na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. kaucji gwarancyjnej;

b)  2 006 690,38 zł z tytułu niezapłaconych i uznanych przez (...) robót budowlanych, wykonanych przez (...) na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r., objętych fakturą (...); 788.000,93 zł z tytułu niezapłaconych przez (...) robót budowlanych, wykonanych przez (...) na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r.;

c)  788 000,93 zł z tytułu niezapłaconych przez (...) robót budowlanych, wykonanych przez (...) na podstawie Umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r.

(pozew – kk. 4-41)

W odpowiedzi na pozew wniesionej do tut. Sądu w dniu 9 kwietnia 2019 r. (data stempla pocztowego – k. 1536v.) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Pozwany podniósł m.in., że powód nie wykazał, by roboty drogowe stanowiące przedmiot wskazanych umów zostały wykonane przez powoda prawidłowo i że zrealizowały się przesłanki wypłaty wynagrodzenia oraz zwrotu kaucji gwarancyjnych. Wskazał, że wykonawca nie zgłosił pozwanemu (jako inwestorowi) umowy zawartej z podwykonawcą, oraz że podwykonawca wykonywał prace, które zgodnie z umową nie wchodziły w zakres robót możliwych do podzlecania. Zakwestionował skuteczność umowy cesji wierzytelności, na którą powołuje się powód, a tym samym legitymację czynną do dochodzenia przedmiotowych roszczeń, a także zasadność roszczeń o zapłatę odsetek oraz kosztów postępowania, których nie można żądać w oparciu o art. 647 ¹ k.c. Podniósł także zarzut przedawnienia (odpowiedź na pozew – kk. 1389-1404).

Pismem z dnia 23 stycznia 2020 r. powód cofnął pozew w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 382 676,85 zł za okres od dnia 13 lutego 2009 r. do dnia 12 lutego 2010 r. wraz ze zrzeczeniem się roszczenia (pismo – kk. 1801-1838).

Strony w dalszych pismach procesowych podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie. W piśmie z dnia 2 sierpnia 2022 r. pozwany w szczególności podniósł okoliczność przelania przez (...) na rzecz (...) Bank (...) S.A. wierzytelności przysługującej w stosunku do (...) i że ten przelew nie miał charakteru warunkowego, a zatem nastąpił z chwilą zawarcia umowy – tym samym syndyk masy upadłości(...) nie mógł rozporządzić tą wierzytelnością i nie mógł jej przenieść na powoda, w związku z czym powód nie ma legitymacji czynnej w sprawie (pismo – kk. 1931-1934).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 grudnia 2007 roku została zawarta pomiędzy umowa o roboty budowlane nr (...) w przedmiocie przebudowy drogi krajowej nr (...) do parametrów drogi ekspresowej na odcinku G.-B.. Zgodnie z treścią umowy wykonawcą (...), a podwykonawcą (...). Jako strona umowy została wskazana również (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., która to działała wraz z (...) w ramach konsorcjum na podstawie zawartej umowy współpracy. W pkt umowy wskazano, że Generalny Wykonawca potrąci z każdej wystawionej faktury kwotę 5% netto wartości faktury zatrzymania z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zgodnie z pkt 16 umowy, miała ona wejść w życie w dniu, w którym generalny wykonawca miał uzyskać od zamawiającego (inwestora – GDDKiA) zgodę na jej zawarcie. W myśl pkt 22, wynagrodzenie miało być płatne wyłącznie na rzecz (...), jako przedstawiciela konsorcjum.

Umowa ta zmieniana była sześcioma aneksami. Na mocy aneksu nr (...) postanowiono m.in., że z uwagi na rozwiązanie umowy konsorcjum łączącej (...) oraz (...) sp. z o.o., z dniem 25 marca 2008 roku stroną umowy nr (...) w charakterze podwykonawcy staje się wyłącznie (...). Aneksem nr (...) z dnia 25 czerwca 2008 r. strony ustanowiły kaucję gwarancyjną, której celem miało być zabezpieczenie ewentualnych roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przedmiotu umowy. Na mocy aneksu nr (...) z dnia 20 grudnia 2008 r. strony ustaliły, że zwrot kaucji nastąpi w następujący sposób: 50% kaucji w terminie 14 dni od dnia zakończenia kontraktu głównego, 25% w terminie do 19 marca 2011 r., 25% w terminie do 3 marca 2014 r. (umowa z 6.12.2007 – kk. 48-57; umowa konsorcjum – kk. 58-63; załączniki nr 1-3 – kk. 64-66; warunki kontraktu podzlecenia robót inżynieryjno – budowlanych – kk. 67-74; aneksy nr (...) do umowy z 6.12.2007 – kk. 75-100).

Ponadto w związku z ww. umową GDDKiA zawarł z (...) umowę z dnia 26 października 2007 roku, w której m.in. ustalono kwotę kontraktową (pkt 4.1) oraz termin zakończenia umowy wynoszący 19 miesięcy (pkt 5). Na mocy aneksu nr (...) do tej umowy (podpisanego przez GDDKiA w dniu 8 lutego 2008 roku, zaś przez (...) w dniu 18 lutego 2008 roku), dodano do umowy pkt (...), zgodnie z którym ustalono zakres robót, które wykonawca miał zrealizować przy udziale podwykonawców. Były to roboty: przygotowawcze, odwodnienie korpusu drogowego, wykończeniowe, bezpieczeństwo ruchu, elementy uliczne, zieleń drogowa, urządzenia obce, wyposażenie mostu (umowa z 26.10.2007 – kk. 1410-1412; aneks nr (...) – k. 1414).

Realizacja przedmiotu umowy nr (...) była odnotowywana w formie sporządzanych raportów dziennych, w których wskazywano, jaki zakres robót został danego dnia zrealizowany. W sporządzanych w 2008 roku raportach, jako podwykonawca było odnotowywane konsorcjum (...) bądź (...) (raporty dzienne – kk. 827-1232).

(...), w osobie inżyniera kontraktu D. N., pismem z dnia 4 grudnia 2009 r. potwierdził bezusterkowe wykonanie prac objętych umową (świadectwo przejęcia robót z dnia 4.12.2009 – kk. 103-105).

(...) częściowo zwrócił na rzecz (...) kaucję gwarancyjną w kwocie 707.218,29 zł. Wobec tego, że (...) nie dokonał zwrotu reszty kaucji, (...) w dniu 28 lipca 2011 r. złożył pozew, którym zażądał zapłaty wymagalnych na ten dzień kaucji, tj. łącznie kwoty 1.437.515,88 zł wraz z odsetkami. Jak wskazano, roszczenie objęte pozwem stało się wymagalne w zakresie kwoty 722.604,49 zł (tj. 50% kaucji gwarancyjnej pomniejszonej o kwotę 707.218,29 zł, która została zwrócona) w dniu 18 grudnia 2009 r., a w zakresie kwoty 714.911,39 zł (25% kaucji gwarancyjnej) w dniu 19 marca 2011 r. Dnia 26 października 2011 r. Sąd Okręgowy w Rzeszowie, VI Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty (sygn. VI GNc 223/11), którym zasądził w całości żądanie zgłoszone przez (...), tj. łącznie co do kwoty 1 437.515,88 zł, wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od kwoty 722 604,49 zł od dnia 18 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 714 911,39 zł od dnia 19 marca 2011 r. do dnia zapłaty. Ponadto, Sąd zasądził od pozwanego kwotę 25 186,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (bezsporne, ponadto: nakaz zapłaty z 26.10.2011 – k. 107).

W dniu 23 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie w sprawie o sygn. V GU 35/11 ogłosił upadłość spółki (...), obejmującą likwidację jej majątku. Wierzytelności zostały przez (...) zgłoszone do masy upadłości (...) i w znacznej części uznane przez Syndyka masy upadłości (...). Na skutek złożonego sprzeciwu postanowieniem z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. V GUk-s 27/13 sędzia-komisarz w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie Wydział V Gospodarczy – Sekcja ds. Upadłościowych i Naprawczych uwzględnił dodatkowo wierzytelność (...)w stosunku do (...) w kwocie 6 613 722,52 zł. W uzasadnieniu postanowienia wskazano m.in., że wierzytelność obejmuje kaucje gwarancyjne zatrzymane przez dłużnika w wysokości 2.859.645,56 zł – dłużnik nie kwestionował należytego wykonania przez wierzyciela robót, a mimo to nie zwrócił wszystkich przysługujących mu kaucji gwarancyjnych i nie uregulował należności za wykonane prace (bezsporne: ponadto postanowienie z 24.11.2015 wraz z uzasadnieniem – kk. 109-124).

W dniu 25 sierpnia 2008 r. została zawarta umowa o roboty budowlane nr (...) dotycząca budowy obwodnicy R. w ciągu drogi krajowej nr (...) J. — K. od km (...) do km (...), zmieniona następnie aneksem nr 1 z dnia 25 sierpnia 2008 r. Również w przypadku tej umowy wykonawcą (...), a podwykonawcą (...) (umowa z 25.08.2008 wraz z aneksem nr 1 – kk. 126-143).

W dniu 5 marca 2009 r. (...) zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu nr (...) którego przedmiotem było udzielenie przez (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) kredytu obrotowego nieodnawialnego w kwocie 2 000 000 zł. Celem jego udzielenia było finansowanie umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. dotyczącej budowy obwodnicy R. zawartej z firmą (...) Sp. z o.o. Zgodnie z pkt 28 umowy, (...), jako kredytobiorca, zobowiązał się ustanowić wymienione zabezpieczenia, w tym przelew wierzytelności z umowy nr (...) zawartej w dniu 25 sierpnia 2008 roku wobec generalnego wykonawcy (...). Umowa była trzykrotnie aneksowana. Jednocześnie w dniu 5 marca 2009 r. została zawarta umowa o przelew wierzytelności, na mocy której w celu zabezpieczenia wierzytelności z tytułu umowy kredytu nr (...) (...), jako cedent, przelał na rzecz Banku swoje wierzytelności w stosunku do (...) z tytułu umowy nr (...) na kwotę nie mniejszą niż 14 993 250,69 zł plus VAT, na podstawie wystawionych faktur VAT. Bank miał zaliczać na poczet spłaty zadłużenia cedenta wszystkie wpłacane przez (...) środki aż do całkowitej spłaty wierzytelności Banku wraz z odsetkami, prowizjami i kosztami, z zastrzeżeniem warunków określonych w umowie. W dniu 9 marca 2009 roku (...) zawiadomił (...) o przelewie ww. wierzytelności na rzecz (...) Bank (...) S.A. Oddział B. (umowa kredytu wraz z załącznikami nr 1-4 – kk. 1906-1913; zawiadomienie o przelewie wierzytelności – k. 1914; aneksy do umowy nr 1-3 – kk. 1917-1924; umowa o przelew wierzytelności – kk. 1926-1927).

Pismem z dnia 29 grudnia 2009 roku GDDKiA poinformował (...), że nie może zaakceptować (...) jako podwykonawcy w zakresie wykonywania umowy z uwagi na niedokonanie zgłoszenia przez wykonawcę (pismo – k. 1416).

Pismem z dnia 12 stycznia 2010 r. (...) oświadczył, że wypowiada umowę nr (...) z uwagi na niedopełnienie przez wykonawcę (...) podstawowych obowiązków z niej wynikających, w tym opóźnienie w zapłacie za wykonane roboty, niewykonywanie obmiarów geodezyjnych i badań laboratoryjnych w odniesieniu do wykonywanych przez (...) robót, niewykonywanie obowiązków informacyjnych, opieszałość w odzyskiwaniu kwot odszkodowania z tytułu start poniesionych w wyniku powodzi (wypowiedzenie umowy – kk. 802-803).

Z uwagi na opóźnienia w realizacji prac budowlanych wynikających z umowy nr (...), (...) zlecił zewnętrznej firmie geodezyjnej (...)sp. j. w M. przygotowanie dokumentu inwentaryzacji geodezyjnej dotyczącej wykonanych przez (...) prac. W wyniku powyższego powstał szereg operatów geodezyjnych z dnia 14 lutego 2010 roku (operat – kk. 168-728).

W dniu 4 marca 2010 r. odbyło się spotkanie Komisji Inwentaryzacyjnej, na którym sporządzono notatkę – protokół rozbieżności. Notatka stanowiła podstawę do wystawienia faktury VAT nr (...) opiewającą na kwotę 1 802 486,70 zł netto, tj. kwotę 2 199 033,77 zł brutto. Wierzytelność dochodzona przez powoda z tytułu tej faktury wynosi 2 006 690,38 zł, tj. po dokonanych potrąceniach, z uwagi na dokonanie w sposób zawyżony potrąceń w ramach tej faktury (notatka wraz z załącznikiem – k. 733-736; faktura – k. 731).

Z uwagi na nieuregulowanie przez (...) należności z tytułu dwóch faktur wystawionych przez (...)na podstawie umowy (faktury nr (...) na kwotę 412 524,67 zł oraz faktury nr(...) na kwotę 382 676,85 zł), w dniu 4 sierpnia 2011 r. (...) wystąpiło z pozwem o zapłatę. Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy w dniu 15 września 2011 r. wydał nakaz zapłaty (w sprawie o sygn. VI GNc 232/11), którym uwzględnił w całości żądanie (...) w kwocie 412 524,67 zł wraz z odsetkami od dnia 30 grudnia 2009 r. oraz żądanie w kwocie 382 676,85 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 13 lutego 2009r. Jednocześnie Sąd zasądził od (...) na rzecz (...) kwotę 17 217,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Postanowieniem z dnia 2 listopada 2011 roku Sąd Okręgowy w Rzeszowie stwierdził prawomocność ww. nakazu zapłaty (nakaz zapłaty z 15.09.2011 – k. 164; postanowienie z 2.11.2011 – kk. 165-166).

Pismem z dnia 26 września 2012 roku (...) sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w S. zgłosił do GDDKiA wierzytelność przysługującą wobec (...) w kwocie 5 709 733,81 zł. W odpowiedzi z dnia 19 listopada 2012 r. GDDKiA odmówiło zapłaty należności (pismo z 26.09.2012 – kk. 820-823; pismo z 19.11.2012 – k. 825).

(...) nie wyegzekwowało ww. należności i zgłosiło wierzytelność do postępowania upadłościowego dotyczącego (...). Wierzytelność została uznana przez Syndyka masy upadłości (...) niemal w całości, tj. z wyłączeniem kosztów postępowania w kwocie 17 217 zł. Również w przedmiocie tej wierzytelności, na skutek złożonego sprzeciwu, Sędzia-komisarz rozstrzygnął postanowieniem z dnia 24 listopada 2015 r. wydanym w sprawie V GUk-s 27/13 (postanowienie – kk. 109-124).

GDDKiA, jako inwestor, miał wiedzę w przedmiocie tego, że (...) jest podwykonawcą w zakresie wykonania ww. umów i że uczestniczy w pracach budowlanych określonych w tych umowach. Maszyny znajdujące się na placach budowy były oznakowane logiem firmy (...), jak również GDDKiA nie kwestionował udziału pracowników (...) na budowie, którzy to też brali udział w zebraniach, naradach koordynacyjnych i zebraniach rady budowy, na których obecni byli też przedstawiciele inwestora (zeznania świadka R. S. – kk. 1893-1895; zeznania świadka G. P. – kk. 1895-1896; zeznania świadka S. S. – kk. 1961-1962v.; zeznania świadka P. R. – kk. 1978-1980; zeznania świadka M. S. – kk. 1991-1992; protokół narady koordynacyjnej z 7.04.2009 – kk. 1234-1252; protokół narady koordynacyjnej z 21.04.2009 – kk. 1254-1271; protokół rady koordynacyjnej z 29.04.2009 – kk. 1273-1290; protokół dziesiątej rady budowy z 15.04.2009 – kk. 1292-1318).

Wnioskiem wniesionym do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie w dniu 17 grudnia 2012 r. (...) sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w S. wniósł o zawezwanie GDDKiA do zawarcia ugody w sprawie o zapłatę przez przeciwnika na rzecz wzywającego kwoty 6 455 406,33 zł, przysługujących wzywającemu jako podwykonawcy robót budowlanych od (...) jako wykonawcy robót z tytułu należności wynikających z wykonania umów o roboty budowlane, niezwróconych kaucji gwarancyjnych oraz zasądzonych kosztów procesu, za które GDDKiA ponosi solidarną odpowiedzialność zgodnie z art. 647 ^{( 1)} §5 k.c. Sprawa toczyła się w ww. Sądzie pod sygn. I Co 4201/12. Do zawarcia ugody nie doszło (akta I Co 4201/12: wniosek – kk. 2-16; protokół – k. 38).

W dniu 7 sierpnia 2015 r. Syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w K. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w K. umowę cesji wierzytelności przysługujących (...) w stosunku m.in. do:



(...) w łącznej kwocie 818 680,46 zł z tytułu wykonania przez (...)robót budowlanych na podstawie umowy nr (...) z dnia 6 grudnia 2007 r. objętych fakturami VAT nr (...) oraz (...) a także w kwocie 203 772,47 zł jako wierzytelności ubocznej w postaci odsetek od kwoty 818 680,46 zł



Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad w łącznej kwocie 6 455 406,33 zł przysługującej upadłemu jako podwykonawcy robót budowlanych od (...) jako wykonawcy robót z tytułu należności wynikających z umów nr (...) oraz nr (...) niezwróconych kaucji gwarancyjnych oraz zasądzonych kosztów procesu, które Skarb Państwa – Generalny Dyrektor ponosi solidarną odpowiedzialność zgodnie z art. 647 ^{( 1)} §5 k.c. (umowa cesji – kk. 1322-1325).

Pismem datowanym na dzień 14 sierpnia 2015 roku Syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w K. zawiadomił GDDKiA o ww. cesji wierzytelności. Następnie pismem z dnia 25 listopada 2015 roku (...) S.A. z siedzibą w K. zawiadomił GDDKiA o tej cesji oraz jednocześnie wezwał do zapłaty kwoty 6.455.406,33 zł (zawiadomienie z 14.08.2015 wraz z poświadczeniami notarialnymi – kk. 1701-1703; zawiadomienie z 25.11.2015 – kk. 1699-1700; potwierdzenie nadania – k. 1704; potwierdzenie odbioru – k. 1705).

GDDKiA pismem z dnia 21 grudnia 2015 roku odmówiło spełnienia żądania (...) S.A., uznając je za bezpodstawne (pismo – kk. 1869-1871).

Wnioskiem z dnia 30 listopada 2015 roku skierowanym do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie (...) S.A. z siedzibą w K. wniósł o zawezwanie GDDKiA do zawarcia ugody w sprawie zapłaty przez niego na rzecz (...) wierzytelności w łącznej kwocie 6 455 406,33 zł, nabytych przez (...) w drodze umowy cesji z dnia 7 sierpnia 2015 r. Sprawa toczyła się w ww. Sądzie pod sygn. II Co 4242/15. Do zawarcia ugody nie doszło (akta sprawy II Co 4242/15: wniosek – kk. 1-16; data stempla pocztowego – k. 38; protokół – k. 50).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy
i przywołanych powyżej dokumentów, jak również na podstawie zeznań świadków. Dowody z dokumentów Sąd uznał za całkowicie wiarygodne. Żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, bądź prawdziwości treści w nich zawartych. Dodać należy, że dokumenty te tworzyły spójny obraz stanu faktycznego i posłużyły do dokonania powyższych ustaleń. Sąd ponadto oparł się na zeznaniach wskazanych wyżej świadków na okoliczność świadomości osób decyzyjnych (przedstawicieli inwestora, kierownika budowy) co do faktu, że (...) był podwykonawcą w zakresie realizacji prac budowlanych z tytułu przedmiotowych umów, albowiem to stanowiło kluczową, sporną kwestię w świetle końcowego rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiocie umorzenia postępowania w części obejmującej żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda ustawowych odsetek od kwoty 382 676,85 zł Sąd orzekł na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 203§1 k.p.c., z uwagi na złożenie przez powoda oświadczenia o cofnięciu pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia we wskazanym zakresie (kk. 1801-1838). Tym samym należało orzec jak w punkcie I sentencji wyroku.

Przechodząc zaś do analizy popieranego aż do zamknięcia rozprawy powództwa, w niniejszej sprawie powód dochodził należności przysługujących uprzednio (...) z tytułu zawartych umów o roboty budowlane nr (...) (z tytułu kaucji gwarancyjnej) oraz nr (...) (z tytułu wynagrodzenia za roboty budowlane, kosztów procesu orzeczonych w nakazach zapłaty wydanych przeciwko (...) na rzecz (...) z tytułu tych należności oraz również kaucji gwarancyjnej) wraz ze stosownymi odsetkami. Roszczenie swoje oparł na art. 647 ^{( 1)} k.c. Zgodnie z §5 tego przepisu, w brzmieniu obowiązującym w dniach zawarcia rzeczonych umów, zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

Rozważając kwestię zasadności tych roszczeń w pierwszej kolejności należy zauważyć, że na gruncie art. 647 ¹ k.c. nie można dochodzić należności ubocznych, tj. w tym wypadku dochodzonych przez powoda odsetek od należności głównej oraz kosztów procesu zasądzonych w orzeczeniach dotyczących tych należności. Art. 647 ¹ k.c., jako przepis o charakterze wyjątkowym, w takim zakresie, w jakim statuuje solidarną odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, nie obejmuje należności ubocznych. Odpowiedzialność inwestora obejmuje wyłącznie zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane w zakresie, w jakim nie zostało ono zapłacone podwykonawcy przez (generalnego) wykonawcę. Inwestor nie jest odpowiedzialny za zapłatę innych należności wynikających z umowy pomiędzy podwykonawcą a wykonawcą bądź z innych stosunków prawnych, w szczególności odszkodowania, kar umownych czy odsetek (zob. wyrok SN z 5.09.2012 r., IV CSK 91/12, LEX nr 1275009; wyrok SA w Lublinie z 12.02.2014 r., I ACa 723/13, LEX nr 1438103; B. Gliniecki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 647(1)). Tym samym już z tej przyczyny oddaleniu podlegało powództwo w zakresie dochodzonych odsetek od poszczególnych kwot składających się na kwotę 6 455 406,33 zł, a także w zakresie kwoty 17 217 zł z tytułu zasądzonych kosztów postępowania, stwierdzonych prawomocnym nakazem zapłaty wydanym 15 września 2011 r. przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy w sprawie o sygn. VI GNc 232/11.

W drugiej kolejności należy wskazać, że wierzytelności z tytułu umowy nr (...), „na kwotę nie mniejszą niż 14 993 250,69 zł plus VAT”, przysługujące (...) wobec (...), zostały przelane na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na mocy zawartej umowy cesji wierzytelności z dnia 5 marca 2009 r. W ocenie Sądu nie budził wątpliwości fakt, iż zostały one nabyte przez (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. skutecznie, zaś okoliczność wpisania ich na listę wierzytelności przez sędziego komisarza nie może mieć w tym przypadku znaczenia – zatwierdzenie listy wierzytelności nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (stosownie do art. 365§1 k.p.c.) i nie jest wiążące w innym postępowaniu sądowym (zob. wyrok SA w Warszawie z 19.09.2013 r., VI ACa 78/13, LEX nr 1425603; P. Janda [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 260). Jako dokument urzędowy może jedynie stanowić dowód na określone okoliczności, co nie wyklucza jednocześnie powoływania przez strony dowodów przeciwnych i tak też było w tym przypadku – należało przychylić się do argumentacji strony pozwanej, że powód nie nabył skutecznie od (...) wierzytelności wynikających z tytułu umowy nr (...), albowiem nabył je wcześniej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W..

Konkludując, roszczenia powoda wynikające z tytułu umowy nr (...) – niezależnie od kwestii podniesionego przez powoda sprzeciwu w piśmie z dnia 29 grudnia 2009 roku (k. 1416) – Sąd uznał w całości za niezasadne i w tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu. Do rozważenia pozostało jedynie roszczenie dochodzone przez powoda z tytułu kaucji gwarancyjnej wynikającej z umowy nr (...) w kwocie 2.152.427,27 zł. Roszczenie w tym zakresie Sąd uznał za uzasadnione.

Pojęcie kaucji gwarancyjnej nie występuje w języku prawnym. Jest to pojęcie ukształtowane w praktyce i w przypadku umowy o roboty budowlane jest to określona procentowo kwota należności wynikających z tytułu wykonanych robót, zatrzymana przez inwestora na określony czas do momentu ich zakończenia i upływu terminu udzielonej gwarancji. Jest ona zatem zatrzymywana w szczególności na wypadek gdyby konieczne było usunięcie pewnych usterek, gdyż to z tych zatrzymanych środków mogą być następnie pokryte koszty ich usunięcia. Tym samym samo żądanie przez powoda, jako następcy prawnego podwykonawcy (Sąd nie dopatrzył się żadnych przesłanek do ew. uznania umowy cesji wierzytelności za nieskuteczną, w myśl. art. 509 i nast. k.c.), zapłaty przez inwestora należnego od wykonawcy wynagrodzenia, z tytułu odpowiedzialności solidarnej na gruncie art. 647 ^{( 1)} k.c., jest co do zasady możliwe. Kwestią do rozstrzygnięcia pozostało, czy pozwany, jako inwestor – w świetle ww. przepisu, jak również 16 rzeczonej umowy, zgodnie z którym miała ona wejść w życie w dniu, w którym generalny wykonawca miał uzyskać od zamawiającego zgodę na jej zawarcie – wyraził zgodę na zawarcie przez wykonawcę ( (...)) umowy z podwykonawcą ((...)) oraz na wejście podwykonawcy na teren budowy i wykonywanie na nim określonych prac.

W orzecznictwie ukształtowały się dwie linie rozstrzygania co do znaczenia wiedzy inwestora o obecności podwykonawcy na budowie lub wykonywaniu przez niego prac jako kryterium oceny czy inwestor wyraził dorozumianą zgodę czynną z art. 647 ¹ k.c. Zgodnie z pierwszym stanowiskiem wiedza inwestora w tym zakresie jest niewystarczająca dla przyjęcia, że wyraził dorozumianą zgodę czynną, jeżeli nie znał przynajmniej istotnych postanowień umowy zawartej przez podwykonawcę z wykonawcą. Zgodnie z drugim stanowiskiem wiedza inwestora o obecności podwykonawcy na budowie lub wykonywaniu przez niego prac może stanowić podstawę dla przyjęcia, że wyraził dorozumianą zgodę czynną. Kwestia znajomości postanowień umowy zawartej przez podwykonawcę z wykonawcą jest wówczas pomijana albo zamykana stwierdzeniem, że wiedząc o obecności podwykonawcy inwestor mógł się dowiedzieć o treści umowy. W najświeższym podejmującym tę problematykę orzeczeniu Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że: „w sytuacji gdy można wykazać po stronie inwestora wystarczającą wiedzę o treści umowy między wykonawcą i podwykonawcą, w szczególności, gdy o jej treści inwestor zostanie poinformowany w odpowiednim zakresie (dotyczącym umowy z podwykonawcą i jej istotnych elementów) przez inspektora nadzoru, który następnie traktuje podwykonawcę w sposób wskazujący na akceptację go w tej roli przez inwestora, wówczas konkretne zachowania ze strony inspektora nadzoru mogą świadczyć o czynnej dorozumianej zgodzie inwestora skutkującej jego rozszerzoną odpowiedzialnością (wyrok SN z 5.04.2023 r., II CSKP 1255/22, LEX nr 3590978). Dla uznania, że taką dorozumianą zgodę inwestor wyraził, jak wskazuje Sąd Najwyższy, potrzebne jest do tego stwierdzenie że: 1) inwestor posiada wiedzę odnośnie zakresu prac, które podwykonawca ma wykonać; 2) inwestor zapoznał się z treścią umowy albo co najmniej posiadał możliwość zapoznania się w taki sposób, by wiedział, za wykonanie jakich prac podwykonawca przejmuje odpowiedzialność.

Jak wynika z postępowania dowodowego, zeznań świadków, a także przedłożonych do akt sprawy dokumentów w postaci raportów dziennych oraz protokołów narad koordynacyjnych i protokołu rady budowy, nikt nie zgłaszał sprzeciwu co do uczestnictwa pracowników (...) w pracach budowlanych określonych w rzeczonych umowach. Maszyny znajdujące się na placach budowy były oznakowane logiem firmy (...), jak również pracownicy (...) brali udział w zebraniach i naradach, na których obecni byli też przedstawiciele inwestora. Z kolei w raportach dziennych wpisywano, jakie konkretnie prace zostały danego dnia wykonane, co było też poświadczane przez osoby umocowane do działania w imieniu inwestora. W treści tych raportów również była odnotowywana nazwa (...), jako podwykonawca (działający pierwotnie w ramach konsorcjum z (...) sp. z o.o.). Wszystkie te okoliczności w ocenie Sądu świadczą w sposób jednoznaczny, że GDDKiA, choć takiej zgody na piśmie nie wyraził, to posiadał wiedzę o tym, że (...) jest podwykonawcą, a tym samym wyraził dorozumianą zgodę na podejmowane przez tego podwykonawcę prace. Kierując się treścią art. 231 k.p.c. należy uznać, że jeżeli inżynier kontraktu dopuszcza na plac budowy tak znaczący podmiot, dysponujący ciężkim sprzętem budowlanym do pracy przy budowie autostrady, podpisuje codziennie raporty dzienne wskazujące, jakie prace zostały wykonane, to nie można logicznie podnosić zarzutu co do braku wiedzy osób decyzyjnych (inżyniera kontraktu, przedstawicieli inwestora itd.), do jakich rzeczywiście prac spółka została powołana. Skoro zaś powszechnie zdawano sobie sprawę z tego, że (...) jest podwykonawcą i było to odnotowywane w raportach dziennych, to również należy uznać, że inwestor mógł w każdym momencie zażądać od wykonawcy (czy podwykonawcy) umowy o podwykonawstwo do wglądu, tak by skutecznie zapoznać się z jej treścią. Taka zgoda inwestora – jako strony umowy – w oczywisty sposób nie jest też zgodą osoby trzeciej w rozumieniu art. 63§2 k.c., w związku z czym nie może też znaleźć zastosowania reżim z tego przepisu – tak też stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów z dnia 29 kwietnia 2008 r., (III CZP 6/08, OSNC 2008, nr 11, poz. 121). W owej uchwale SN przyznał też, że „zgoda ta może być wyrażona przez każde zachowanie, które ujawnia ją w sposób dostateczny (art. 60 k.c.).”

W ocenie Sądu nie można także przychylić się do stanowiska strony pozwanej, która wskazywała, że (...)podejmował prace, które zgodnie z postanowieniami umownymi (tj. umowy 26 października 2007 roku zawartej między (...) i GDDKiA) nie były objęte zakresem prac, których zlecenie można było powierzyć w ramach podwykonawstwa. Okoliczność ta pozostaje bez znaczenia, albowiem nie zależy od tych zapisów ważność samej umowy o roboty budowlane, a skoro – jak wskazano wyżej – obecność (...)na placach budowy była tolerowana i nie został od tego zgłoszony sprzeciw (w myśl art. 647 ^{( 1)}§2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy), to należy uznać, że akceptowane były także te prace, które mogły wykraczać poza określony zakres i również za nie należy się stosowne wynagrodzenie.

Nie mógł podlegać uwzględnieniu zarzut przedawnienia roszczenia, albowiem bieg tego terminu został dwukrotnie skutecznie przerwany na skutek złożonych wniosków o zawezwanie do próby ugodowej, najpierw przez (...) w 2012 roku, a następnie przez (...) S.A. w 2015 roku. Każdy z obu wniosków został bowiem złożony przez inny podmiot i nie można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że (...) S.A., jako następca prawny (...) miał pełną świadomość, że roszczenie nie zostanie przez GDDKiA dobrowolnie spełnione. Wręcz przeciwnie – jako nabywca wierzytelności miał prawo domagać się ich spełnienia, zaś wniosek o zawezwanie do próby ugodowej temu właśnie może służyć i nie można stwierdzić, że został on złożony dla pozoru i celem przerwania biegu 3-letniego terminu przedawnienia (w myśl art. 118 k.c. oraz art. 123§1 pkt 1 k.c.).

Sąd nie miał również wątpliwości co do wykazania roszczenia w tym zakresie co do wysokości. Wierzytelności z tego tytułu zostały bowiem zatwierdzone przez sędziego-komisarza w postępowaniu upadłościowym postanowieniem z dnia 24 listopada 2015 r. wydanym w sprawie V GUk-s 27/13 – jak wskazano w jego uzasadnieniu, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego sędzia-komisarz ustalił, że (...) nie kwestionował należytego wykonania przez (...) robót, a mimo to nie zwrócił wszystkich zatrzymanych przez niego kaucji gwarancyjnych i nie uregulował należności za wykonane prace. Tym samym roszczenie o zapłatę kwoty 2.152.427,27 zł z tytułu nieuiszczonych trzech transz kaucji gwarancyjnej w kwotach: 722.604,49 zł, 714 911,39 zł (zasądzonych uprzednio nakazem zapłaty z dnia 26 października 2011 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie) – i 714 911,39 zł (której termin płatności na mocy aneksu nr 6 z dnia 20 grudnia 2008 r. został określony na dzień 3 marca 2014 r.) należało uznać za uzasadnione.

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności, Sąd orzekł jak w pkt II-III wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł o ich stosunkowym rozdzieleniu na podstawie art. 98§1, §3, art. 99 i art. 100 k.p.c. Powód wygrał sprawę w wymiarze 33,34% zaś pozwany w wymiarze 66,66%. Na koszty procesu poniesione przez powoda w łącznej kwocie 40 017 zł złożyły się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 15 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 25 000 zł, zgodnie z §2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 poz. 1804 ze zm.). Pozwany z kolei poniósł koszty z tytułu wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 25 000 zł. Mając na uwadze powyższe kwoty oraz wynik sprawy, powodowi tytułem zwrotu kosztów należy się kwota 13 341,68 zł (40 017*33,34%) zaś pozwanemu – kwota 16 665 zł (25 000*66,66%). Po potrąceniu tych kwot należy uznać, że pozwanemu przysługuje 3 323,32 zł i to taką kwotę zasądził Sąd na jego rzecz od powoda, orzekając w tym przedmiocie w pkt IV wyroku.