Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S. (1), J. S. i A. S.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  Umarza postępowanie w zakresie powództwa głównego o ustalenie;

II.  Zasądza od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz:

1)  D. S. (1) kwoty 215 906,13 zł (dwieście piętnaście tysięcy dziewięćset sześć złotych i trzynaście groszy) i 4 266,66 CHF (cztery tysiące dwieście sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt sześć centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  29 732,04 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset trzydzieści dwa złote i cztery grosze) od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  145 354,54 zł (sto czterdzieści pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt cztery złote i pięćdziesiąt cztery grosze) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  4 266,66 CHF (cztery tysiące dwieście sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt sześć centymów) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  40 819,67 zł (czterdzieści tysięcy osiemset dziewiętnaście złotych i sześćdziesiąt siedem groszy) od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty;

2)  J. S. kwoty 47 476,01 zł (czterdzieści siedem tysięcy czterysta siedemdziesiąt sześć złotych i jeden grosz) i 1066,67 CHF (jeden tysiąc sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt siedem centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  7 433,01 zł (siedem tysięcy czterysta trzydzieści trzy złote i jeden grosz) od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  36 338,60 zł (trzydzieści sześć tysięcy trzysta trzydzieści osiem złotych i sześćdziesiąt groszy) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  1066,67 CHF (jeden tysiąc sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt siedem centymów) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  3 704,40 zł (trzy tysiące siedemset cztery złote i czterdzieści groszy) od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty;

3)  A. S. kwoty 47 476,01 zł (czterdzieści siedem tysięcy czterysta siedemdziesiąt sześć złotych i jeden grosz) i 1066,67 CHF (jeden tysiąc sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt siedem centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  7 433,01 zł (siedem tysięcy czterysta trzydzieści trzy złote i jeden grosz) od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  36 338,60 zł (trzydzieści sześć tysięcy trzysta trzydzieści osiem złotych i sześćdziesiąt groszy) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  1066,67 CHF (jeden tysiąc sześćdziesiąt sześć franków szwajcarskich i sześćdziesiąt siedem centymów) od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  3 704,40 zł (trzy tysiące siedemset cztery złote i czterdzieści groszy) od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty;

II.  Zasądza od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. tytułem zwrotu kosztów procesu na rzecz:

1)  D. S. (1) kwotę 9 625,33 zł (dziewięć tysięcy sześćset dwadzieścia pięć złotych i trzydzieści trzy grosze),

2)  J. S. kwotę 2406,33 zł (dwa tysiące czterysta sześć złotych i trzydzieści trzy grosze),

3)  A. S. kwotę 2406,33 zł (dwa tysiące czterysta sześć złotych i trzydzieści trzy grosze)

– wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

III.  Nakazuje wypłacić D. S. (1) kwotę 8,01 zł (osiem złotych i jeden grosz) tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki zaksięgowanej pod pozycją (...).

Sygn. akt I C 927/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 stycznia 2021 r., skierowanym przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., D. S. (1)
i Z. S. wnieśli o:

1)  ustalenie nieważności umowy kredytu (...) nr (...) zawartej w dniu 6 marca 2007 r. ( (...)), wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 marca 2013 r., na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c., ewentualnie na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i wzajemny zwrot świadczeń poprzez zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 44 598,06 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty;

2)  ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia żądania z pkt 1) powyżej, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 64 176,18 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty, wskutek uznania niektórych postanowień Umowy za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a tym samym bezskuteczne względem powodów.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( pozew – k. 3-19v).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował roszczenie powodów zarówno co do zasady, jak i wysokości, zarówno w zakresie podstawy faktycznej, jak i prawnej powództwa. Podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia ( odpowiedź na pozew – k. 73-136).

Strona powodowa zmodyfikowała powództwo pismami z dnia 17 lutego 2022 r. oraz 15 marca 2023 r., w drugim z pism informując o śmierci Z. S. i nabyciu spadku po nim przez D. S. (1), J. S. i A. S. ( modyfikacja z dnia 17 lutego 2022 r. – k. 337-341, modyfikacja z dnia 15 marca 2023 r. – k. 411-413).

Postanowieniem z dnia 22 marca 2023 r. Sąd zawiesił na podstawie art. 174 § 1 k.p.c. wobec śmierci Z. S. i podjął je z udziałem jego następców prawnych: D. S. (1), J. S. i A. S. ( postanowienie z dnia 22 marca 2023 r. – k. 424).

Pismem z dnia 3 kwietnia 2024 r. powodowie zmodyfikowali powództwo podnosząc, że na skutek spłacenia kredytu w całości wnoszą o:

1)  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 310 858,15 zł oraz 6 400 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a)  od kwoty 44 598,06 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, do dnia zapłaty;

b)  od kwot 218 031,64 zł oraz 6 400 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 17 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

c)  od kwoty 48 228,45 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;

- tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego od powodów świadczeń w wykonaniu łączącej strony całkowicie nieważnej Umowy.

W przypadku uznania braku podstaw do żądania zapłaty w sposób solidarny, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz:

a)  D. S. (1) kwot 215 906,13 zł i 4 266,66 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:



29 732,04 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, do dnia zapłaty;



145 354,42 zł oraz 4 266,66 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;



40 819,67 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;

b)  J. S. kwot 47 476,01 zł i 1 066,67 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:



7 433,01 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, do dnia zapłaty;



36 338,60 zł oraz 1 066,67 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;



3 704,40 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;

c)  A. S. kwot 47 476,01 zł i 1 066,67 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:



7 433,01 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, do dnia zapłaty;



36 338,60 zł oraz 1 066,67 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;



3 704,40 zł od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r., do dnia zapłaty;

- tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego od powodów świadczeń w wykonaniu łączącej strony całkowicie nieważnej Umowy ( modyfikacja powództwa z dnia 3 kwietnia 2024 r. – k. 511-514).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym w zmodyfikowanym zakresie. W odpowiedzi na modyfikację powództwa z dnia 16 kwietnia 2024 r., pozwany, z ostrożności procesowej, na wypadek uwzględnienia roszczenia powodów, podniósł także zarzut zatrzymania ( odpowiedzi na modyfikacje: z dnia 28 kwietnia 2022 r. – k. 358-364, z dnia 26 kwietnia 2023 r. – k. 428-436, z dnia 16 kwietnia 2024 r. – k. 540-544v oraz z dnia 20 maja 2024 r. – k. 590-591).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół – k. 598-598v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 lutego 2007 r. Z. S. i D. S. (1) złożyli do (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 230 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na zakup domu.

Wraz ze złożeniem wniosku oświadczyli, że mają świadomość i poniosą ryzyko podwyższeniu zarówno raty spłaty jak i kwoty zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej, w przypadku wzrostu kursów walut oraz ryzyko zmiany stóp procentowych. Ponadto oświadczyli, że mają świadomość, że w przypadku wypłaty kredytu/pożyczki w walucie polskiej, kredyt/pożyczka jest wypłacany po ustalonym przez bank kursie kupna dla dewiz zamieszczonym w tabeli kursów banku oraz że w przypadku spłaty kredytu/pożyczki w walucie polskiej kredyt/pożyczka jest spłacany po ustalonym przez bank kursie sprzedaży dla dewiz zamieszczonym w tabeli kursów banku ( wniosek kredytowy – k. 153-158, oświadczenie – k. 159).

W dniu 6 marca 2007 r. D. S. (2) i Z. S. zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt mieszkaniowy (...) nr (...)

Na mocy ww. umowy, bank udzielił kredytobiorcom kredytu na zakup nieruchomości (domu) opisanej w § 2 ust. 1 Umowy, w kwocie 85 353,36 CHF.

Kwota kredytu mogła być wypłacona w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego lub w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju (§ 5 ust. 3 Umowy). Kwota kredytu wypłacona została w złotych polskich, stosownie to § 5 ust. 1 Umowy.

Do przeliczenia kwoty kredytu na PLN bank zastosował kurs kupna CHF według „aktualnej Tabeli kursów” obowiązującej w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy).

Definicję Tabeli kursów zawarto w § 1 pkt 6 Umowy, zgodnie z którą jest to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez bank określonych w umowie przeliczeń kursowych.

Kredyt oprocentowany był zmienną stopą procentową, wysokość której ustalana była stosownie do § 6 ust. 1-3 Umowy.

W § 30 ust. 1 Umowy kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu oraz o ryzyku stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej W ust. 2 kredytobiorcy oświadczyli, że ponoszą ryzyka, o których ryzyka w ust. 1.

Umowa została zawarta według standardowego wzorca umownego stosowanego przez bank. Postanowienia dot. denominacji nie podlegały negocjacji. D. S. (1) i Z. S. byli zapewniani o stabilności kursu CHF i że oferta kredytu walutowego jest dla nich najkorzystniejsza, nie poinformowano ich jednak szczegółowo o ryzyku kursowym, nie przedstawiono symulacji zmiany rat kredytu, ani tabel historycznych dot. kursu CHF, ograniczając się do zapewnień, że jest to stabilna waluta ( umowa nr (...) wraz z wyciągiem z taryfy prowizji i opłat bankowych w (...) – k. 28-38, 148-152v, decyzja wypłaty kredytu – k. 160-161, ponadto dowód z przesłuchania powoda Z. S. – k. 374-376 oraz powódki D. S. (1) – k. 376-377).

W dniu 29 marca 2013 r. D. S. (1) i Z. S. zawarli z bankiem Aneks nr (...) do Umowy, na mocy którego bank otworzył dla kredytobiorców dodatkowy rachunek prowadzony w walucie kredytu ( Aneks nr (...) – k. 39-41).

Kredyt został uruchomiony w dniu 6 kwietnia 2007 r. poprzez wypłatę kwoty 196 363,94 zł, co stanowiło równowartość kwoty 85 353,36 CHF według zastosowanego przez bank kursu 2,3006 ( zaświadczenie banku z dnia 27 grudnia 2019 r. – k. 42-42v).

W dniu 31 stycznia 2023 r. zmarł Z. S., a spadek po nim nabyli D. S. (2), J. S. i A. S., każe po 1/3 części ( akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 7 lutego 2023 r., Rep. A nr (...) – k. 418-418v).

W okresie od dnia zawarcia Umowy do lutego 2022 r. kredytobiorcy w wykonaniu Umowy spłacili łącznie 262 629,70 zł oraz 6 400 CHF, w tym: 2 132,27 zł prowizji za udzielenie kredytu, 100 zł opłaty za wydanie zaświadczenia, 231,16 zł składki z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki oraz 1 600 zł składek z tytułu ubezpieczenia domu w stadium użytkowania. W okresie od lutego 2022 r. do stycznia 2023 r. pozwany pobrał od kredytobiorców dalszą kwotę 22 226,32 zł. Po śmierci Z. S., tj. od marca 2023 r. do września 2023 r. kiedy doszło do całkowitej spłaty kredytu, w kosztach jego spłaty partycypowała wyłącznie D. S. (1), spłacając w tym czasie łącznie kwotę 26 002,13 zł. W wykonaniu Umowy pozwany otrzymał łącznie kwoty 210 858,15 zł oraz 6 400 CHF ( zaświadczenie banku z dnia 20 stycznia 2020 r. – k. 43-46v, zaświadczenie banku z dnia 31 stycznia 2022 r. – k. 343-347v, oświadczenie banku z dnia 4 marca 2024 r. – k. 516, potwierdzenia uiszczenia rat kredytu za okres od lutego 2022 r. do marca 2024 r. – k. 517-530, ponadto opinia biegłego w dziedzinie bankowości M. M. – k. 467-479).

Pismami z dnia 31 stycznia 2024 r. bank skierował do A. S., D. S. (1) i J. S. oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania dochodzonej przez nich kwoty w niniejszym postępowaniu, do czasu zwrotu na rzecz banku kwoty 196 363,94 zł wypłaconej w związku z zawarciem Umowy ( pisma z dnia 31 stycznia 2024 r. wraz z załącznikami oraz potwierdzeniami odbioru i wydrukiem elektronicznego śledzenia przesyłek – k. 545-586).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie miał znalazł podstaw do zakwestionowania tych dowodów.

Zeznaniom powodów Sąd dał wiarę w zakresie, w jakim korelują z materiałem dowodowym w postaci dokumentów. Powodowie zeznawali w sposób spontaniczny i szczery. Nie dziwi fakt, że po tak długim okresie szczegóły związane z opisywanymi zdarzeniami zatarły się w pamięci powodów, jednakże co do zasadniczych kwestii, zeznania powodów były spójne z zeznaniami powodów (kredytobiorców) składanymi w szeregu podobnych spraw. W okresie, gdy zawierana była sporna w sprawie umowa, ryzyko istotnego wzrostu kursu CHF do PLN postrzegane było jako mało prawdopodobne i owo przekonanie, również pośród pracowników banków i doradców finansowych, znajdowało wyraz w treści informacji udzielanych klientom zainteresowanym kredytem waloryzowanym do CHF.

Dowód z zeznań świadków R. K. ( k. 372-373) oraz M. S. ( k. 391-391v) nie stanowił podstawy ustaleń faktycznych, bowiem zeznania tych świadków były ogólne i nie odnosiły się do spornej umowy – świadkowie wskazywali, że nie pamiętają tej konkretnej umowy.

Opinia biegłego w dziedzinie bankowości M. M. ( k. 467-479) pomocniczo stanowiła podstawę ustaleń faktycznych w zakresie potwierdzenia wysokości uiszczonych przez Z. S. i D. S. (1) świadczeń z tytułu Umowy na rzecz pozwanego w okresie od dnia zawarcia Umowy do lutego 2022 r.

Sąd uznał pozostałe dokumenty za nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że w ostatecznej modyfikacji powództwa przez powodów pismem z dnia 3 kwietnia 2024 r., powodowie podnieśli, że wobec spłaty w całości zadłużenia z tytułu Umowy doszło do utraty przez nich interesu prawnego w dochodzeniu pierwotnego żądania o ustalenie jej nieważności, a jednocześnie podtrzymali żądanie zapłaty wpłaconych kwot jako konsekwencji spełnienia przesłanek nieważności Umowy. W sytuacji, gdy zmiana powództwa polega na zgłoszeniu nowego roszczenia zamiast roszczenia dotychczasowego i zmiana taka jest dopuszczalna (art. 193 § 1 k.p.c.), przedmiotem postępowania staje się wyłącznie nowe roszczenie, a roszczeniem dotychczasowe przestaje być przedmiotem tego postępowania. W tym stanie rzeczy konsekwencją tego musi być przyjęcie założenia, że przedstawiona powyżej zmiana powództwa prowadzi do wyraźnego lub jedynie dorozumianego wycofania (odwołania) roszczenia dotychczasowego, które zostaje zastąpione roszczeniem nowym. Sytuację taką należy więc traktować - w odniesieniu do wycofania roszczenia dotychczasowego - w taki sam sposób, jak cofnięcie powództwa (zob. Wyrok SN z 4.02.2015 r., IV CSK 188/14, LEX nr 1666900).

Stąd przedmiotową ostateczną modyfikację należało potraktować jako cofnięcie powództwa w zakresie pierwotnego roszczenia głównego o ustalenie, a wobec tego w punkcie 1 wyroku Sąd umorzył postępowanie w zakresie powództwa głównego o ustalenie stosownie do art. 203 § 1 k.p.c.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania sprawy, należy wskazać, że przedmiotowa Umowa kredytu zawiera postanowienia abuzywne, które nie mogą być zastąpione jakimikolwiek innymi umownymi lub wynikającymi z przepisów prawa, co skutkuje nieważnością przedmiotowej umowy.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez D. S. (1) i Z. S. umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (85 353,39 CHF), zasady i termin spłaty kredytu (okres kredytowania do dnia 1 marca 2024 r.), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (oprocentowanie stanowiące sumę stawki bazowej LIBOR i marży banku).

Do przedmiotowej umowy strony wprowadziły modyfikację ustawowego typu umowy, która nie sprzeciwia się właściwości (naturze) umowy kredytu, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.), a mianowicie, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, bank dokona wypłaty po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty z tabeli banku, zaś przy spłacie z rachunku prowadzonego w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży danej waluty z tabeli banku.

W dacie zawarcia spornej umowy (6 marca 2007 r.) ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939, z późn. zm.) nie zawierała uregulowań, które odnosiłyby się do umów kredytu denominowanego/indeksowanego w walucie obcej. Tym niemniej obecnie nie budzi wątpliwość dopuszczalność zawierania takich umów zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353 ¹ k.c.) w okresie przed ich uregulowaniem wprost w ustawie. Potwierdza to ustawa z dnia 11 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984 – „ustawa antyspreadowa”), a zwłaszcza te jej przepisy, które znajdują zastosowanie także w odniesieniu do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie, w zakresie niespłaconej jeszcze części pożyczki/kredytu. (art. 69 ust. 2 pkt 4a i art. 75b Prawa bankowego w zw. z art. 4 i art. 5 ust. 1 ustawy antyspreadowej). Dopuszczalność umowy kredytu indeksowanego i denominowanego przed wejściem w życie tej ustawy jest także ugruntowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo).

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa nie jest sprzeczna z przepisami Prawa bankowego i zawiera wszelkie wymagane elementy (w tym kwotę kredytu i sposób jej spłaty).

Problematykę abuzywności postanowień umownych reguluje art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie – poza postanowieniami określającymi główne świadczenia stron – nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Zważywszy na treść wskazanego artykułu nie ulega zatem wątpliwości, iż uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia wszystkich wymienionych w przepisie przesłanek, tj. kontrolowane postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego):



nie było postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,



nie było postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron,



kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Natomiast § 3 definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Stronie powodowej przysługuje status konsumentów, bowiem D. S. (1) i Z. S. przedmiotowy kredyt zaciągnęli celem finansowania wydatków związanych z zakupem nieruchomości, która miała zaspokajać ich potrzeby mieszkaniowe.

W dalszej kolejności wskazać należy, że materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania pozwala na przyjęcie, że umowa kredytu zawarta została przez strony przy wykorzystaniu wzoru przygotowanego przez bank, nie była przedmiotem negocjacji, albowiem jej zapisy w żaden sposób nie odbiegają od zapisów innych umów stosowanych przez bank przy udzielaniu kredytów powiązanych z walutą obcą. D. S. (1) i Z. S. mogli podpisać umowę w kształcie zaproponowanym przez bank lub z kredytu zrezygnować.

Pozwany nie udowodnił, aby konkretne postanowienia wzorca zostały zmienione w umowie z kredytobiorcami, a także, aby poza teoretyczną możliwością podjęcia negocjacji przez kredytobiorców, rzeczywiście została stworzona możliwość negocjacji zapisów umowy. Skoro sporna umowa została zawarta przy zastosowaniu standardowego wzorca umownego stosownego przez pozwanego, to postanowienia tej umowy obejmuje domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył. Sam wybór określonego produktu oferowanego przez pozwanego w postaci kredytu denominowanego nie świadczy, aby postanowienia umowne były negocjowane przez powodów. O indywidulanym uzgodnieniu treści umowy można bowiem mówić wtedy, gdy strony wprowadzają do umowy nowe, nieprzewidziane wcześniej przez bank rozwiązania, a więc gdy konsument ma rzeczywisty wpływ na postanowienia umowy.

W ocenie Sądu abuzywna w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. jest ta część postanowienia zawartego w § 5 ust. 4 Umowy, która prowadzi przy wypłacie kwoty kredytu denominowanego w walucie obcej do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku. Odesłanie do tabeli banku zawarte w § 13 ust. 7 Umowy nakładał na kredytobiorców zobowiązanie spełnienia świadczenia przy zastosowaniu przeliczenia wg kursu, na którego ustalenie nie mieli wpływu (kurs ten jednostronnie ustala bank). Natomiast przy powstaniu ewentualnego zadłużenia przeterminowanego, wobec brzmienia klauzuli z § 18 ust. 1 Umowy, kredytobiorcy byli narażeni na ryzyko zapłaty w PLN równowartości powstałej zaległości w spłacie rat w kwocie wyższej, niż nastąpiłoby to po kursie sprzedaży CHF innym niż określony przez bank.

Konsument-kredytobiorca nie ma wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF. Czynniki obiektywne, a zatem sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta, jak w szczególności wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na sytuację konsumenta-kredytobiorcy. Kurs waluty obcej określony w tabeli kursowej banku zawiera bowiem także marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

W wyroku TSUE z dnia 20.09.2017 r. w sprawie C-186/16 Trybunał wyodrębnił klauzulę ryzyka walutowego jako niezależną grupę postanowień umowy kredytu, która musi być badana przez sąd meritii w ramach kontroli postanowień wzorca umownego, a zastrzeżony w nim mechanizm podlegać musi ocenie, czy właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku kursu waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, kredytobiorca-konsument musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej (szeroko rozumianego), ponosi przez cały okres obowiązywania umowy ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku zmian kursowych waluty kredytu. W tym obszarze, względem przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem, stawiane są wysokie wymagania - nie wystarczy przekazywanie konsumentowi informacji - nawet licznych, w tym pozwalających konsumentowi na zrozumienie, że zmiana kursu może pociągać za sobą niekorzystne konsekwencje dla jego zobowiązań finansowych, ani przedstawienie mu ewentualnych wahań kursów wymiany. Istotne jest zwrócenie uwagi na powagę zagrożenia w aspekcie możliwego rozmiaru deprecjacji waluty krajowej, a w szczególności podkreślenie, że może być ona gwałtowna i drastyczna (przekraczać nawet kilkadziesiąt procent), z uwzględnieniem sytuacji majątkowej konkretnego konsumenta, decydującej o tym, jaki stopień deprecjacji waluty indeksacji przekraczać będzie granice jego zdolności do spłacania kredytu. Wymagana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej informacja co do tego, że konsekwencje silnej deprecjacji mogą być trudne do udźwignięcia dla konsumenta, nie powinna ograniczać się do ogólnego stwierdzenia o jej wpływie na wysokość zadłużenia czy nawet rat, ale obrazować ów wpływ konkretnymi wyliczeniami w tym uświadamiać, że deprecjacja taka może powodować utratę zdolności do spłaty kredytu, z czym wiąże się poważne ryzyko utraty nieruchomości - stanowiącej częstokroć miejsce zamieszkania konsumenta - obciążonej hipoteką zabezpieczającą spłatę kredytu (por. wyroki z dnia 20 września 2017 r., w sprawie C-186/16, R. P. A. i in. przeciwko (...) SA, pkt 59, 50, z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, (...) Bank (...), pkt 74-75, z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...), pkt 34-35, 40, 43, 46, z dnia 10 czerwca 2021 r., C-776/19-C-782/19, (...), pkt 56, 69, 71, 72, 74, postanowienia z dnia 22 lutego 2018 r. w sprawie C-119/17, L. P. L., O. L. przeciwko (...)., pkt 25 i n. i z dnia 6 grudnia 2021 r., C-670/20, (...), pkt 34, teza).

Odnosząc powyższe do całokształtu okoliczności sprawy, w szczególności zeznań D. S. (1) i Z. S. wskazać należy, iż klauzula ryzyka walutowego nie pozwalała na zrozumienie kredytobiorcom wszelkich konsekwencji finansowych związanych z zawarciem kredytu powiązanego z walutą obcą, w szczególności dotyczących konsekwencji wzrostu kursu waluty na saldo zadłużenia przeliczone na złotówki. Trudno bowiem uznać, mając na uwadze, że kredytobiorcy nie osiągali dochodów w CHF, że gdyby faktycznie uzmysłowiono im ryzyko jakie wiąże się z zaciągnięciem kredytu powiązanego z walutą obcą, w szczególności możliwego wpływu wzrostu kursu na saldo zadłużenia przeliczne na złotówki (że może wzrastać mimo regularnej spłaty kredytu), że zdecydowaliby się na zawarcie takiej umowy.

Nie sposób uznać, iż D. S. (1) i Z. S. rozumieli konsekwencje ekonomiczne możliwego spadku waluty krajowej dla swoich zobowiązań finansowych .

Dalej wskazać należy, że postanowienia przeliczeniowe zawarte w umowie (przywołane § 5 ust. 4, § 13 ust. 7 oraz § 18 ust. 1 Umowy) przyznawały wyłącznie bankowi uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron, przez stosowanie bliżej niesprecyzowanego mechanizmu ustalania kursów walut, które najpierw używane są w celu oznaczenia kwoty kredytu w walucie polskiej, która zostanie udostępniona kredytobiorcy, a następnie do określenia wysokości rat, którymi kredytobiorca spłaca taki kredyt.

W przedmiotowej umowie nie znajdują się zapisy dotyczące zasad kształtowania kursów walut przez kredytodawcę. W ocenie Sądu przeciętny konsument, a za takiego należy uznać D. S. (1) i Z. S., nie był w stanie zrozumieć i zweryfikować na podstawie takiej treści zapisów, jak druga strona umowy kształtuje kursy wymiany walut i jakimi zasadami przy tym się kieruje. Tak właśnie było w przypadku kredytobiorców, którym pomimo niejasnych zapisów umowy, nie udzielono dodatkowych wyjaśnień, które przybliżałyby stosowany mechanizmu ustalenia kursów na potrzeby wykonania umowy, co wynika z treści ich zeznań.

W świetle powyższego należało uznać, że kwestionowane postanowienia umowne nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, prostym i zrozumiałym językiem, ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu.

Stwierdzona niejednoznaczność postanowień przeliczeniowych pozwala na dokonanie przez Sąd oceny, czy przedmiotowe postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

W ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że klauzula pozwalająca na pełną swobodę decyzyjną banku przy kształtowaniu kursu waluty obcej jest klauzulą niedozwoloną, kształtując prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ §1 k.c.). Zarówno przeliczenie kwoty kredytu na złotówki w chwili jego wypłaty, jak i przeliczenie z CHF na PLN w chwili wymagalności poszczególnych rat, służy bowiem określeniu wysokości świadczenia konsumenta. Przenosząc to na okoliczności przedmiotowej sprawy, zdaniem Sądu, zastosowane w spornej umowie konstrukcje, pozwalały bankowi arbitralnie wpływać na wyjściowy rozmiar wypłaconego kredytu, a także na wielkość świadczeń należnych mu z tytułu spłaty, co oznacza nadużycie pozycji banku, jako silniejszego kontrahenta umowy. Takie rozwiązania umowne są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy klienta banku, który jako strona słabsza, pozbawiony był realnego wpływu na kształt tych zapisów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017, Nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ.; z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ. i z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.).

Nie miały znaczenia natomiast okoliczności, w jaki sposób bank rzeczywiście stosował abuzywne postanowienia umowne, czy stosowane przez niego tabele kursowe miały charakter zbliżony do rynkowych. Znaczenie miało to, że w umowie nie określono precyzyjnie od czego zależy kurs waluty, dając tym samym bankowi możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązania kredytobiorcy. O tym bowiem czy postanowienie jest niedozwolone decydują okoliczności z chwili zawarcia umowy. Nie ma więc znaczenia jak umowa była wykonywa później i jakie kursy bank faktycznie ustalał (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019, Nr 1, poz. 2 oraz orzecznictwo TSUE przytoczone w uzasadnieniu tej uchwały).

Mając na uwadze powyższe rozważania, w ocenie Sądu, postanowienia dotyczące nieograniczonego ryzyka kursowego oraz przeliczeń kursowych zawarte w przedmiotowej umowie kredytu uznać należało za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta. Co do możliwości uzupełnienia przez sąd powstałej luki po niedozwolonej klauzuli umownej, należy mieć na względzie stanowisko wyrażone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 roku, C-260/18, który wykluczył uzupełnianie luk w umowie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, w szczególności odwołujących się do zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów i to niezależnie od zgody stron, a także w wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. C 212/20, w którym wskazano, że art. 5 i 6 Dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron. W konsekwencji art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że niezgodny z tym artykułem jest przepis prawa krajowego dający sądowi możliwość uzupełnienia umowy przez zmianę treści owego warunku. Możliwość taka istniałaby tylko w przypadku, gdyby stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku zobowiązywało sąd do unieważnienia umowy w całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje.

Sąd Najwyższy również opowiedział się za możliwością zastąpienia niedozwolonej klauzuli umownej jedynie wtedy, gdy jej brak naraża konsumenta, przez upadek umowy w całości, na szczególnie niekorzystne skutki, przy czym decydujące w tym zakresie jest zdanie konsumenta (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2022 r., I CSK 1669/22 i przywołane tam orzecznictwo).

Na niedopuszczalność zastąpienia niedozwolonych postanowień umownych odsyłających do kursu waluty wynikającego z tabeli bankowej, odesłaniem do kursu średniego waluty obcej ustalanego przez Narodowy Bank Polski, względnie ogólnie pojmowanego „kursu rynkowego”, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę w licznych orzeczeniach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2022 r., II CSKP 45/22; zob. też wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r., II CSKP 163/22, II CSKP 285/22 i II CSKP 382/22, z dnia 20 maja 2022 r., II CSKP 403/22 i z dnia 20 lutego 2023 r., II CSKP 809/22; w nowszym orzecznictwie - np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2023 r., II CSKP 820/23).

Przywołać należy w tym miejscu treść jednej z ostatnich uchwał Sądu Najwyższego (III CZP 25/22 z 25 kwietnia 2024 r.), z godnie z treścią której w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

Mając na uwadze powyższe, ugruntowane już orzecznictwo, po wyeliminowaniu z umowy postanowień uznanych za abuzywne, które określają główny przedmiot umowy i niezastąpieniu ich innymi postanowieniami, należało przyjąć i ustalić, że umowa nr (...) nie mogłaby obowiązywać, gdyż nie zawiera elementów istotnych dla tej umowy, tj. określenia świadczenia stron, także w rozumieniu art. 353 ¹ k.c.

Z uwagi na nieważność umowy kredytu, dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znalazły przepisy art. 405-410 k.c. Jeżeli w następstwie zastosowania przedstawionych reguł umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, Legalis nr 1966950 i z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. 2021/B/20, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, III CZP 11/20, Legalis nr 2532281).

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl zaś art. 410 § 1 i 2 k.c., przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Z. S. i D. S. (1) w wykonaniu przedmiotowej Umowy do lutego 2023 r. uiścili na rzecz banku łącznie 284 856,02 zł oraz 6 400 CHF. Od marca 2023 r. do września 2023 r., kiedy doszło do całkowitej spłaty Umowy, D. S. (1) uiściła kolejne raty w łącznej wysokości 26 002,13 zł. Łącznie wysokość spełnionego z tytułu Umowy świadczenia wyniosła 310 858,15 zł oraz 6 400 CHF, a zatem należność w tej wysokości należało zasądzić na rzecz strony powodowej od pozwanego. Sąd zasądził dochodzone roszczenie na rzecz powodów stosownie do żądania przedstawionego w ostatecznej modyfikacji powództwa, dochodząc do wniosku, że nie zachodzą podstawy do jego zasądzenia solidarnie na rzecz powodów. Powodowie są spadkobiercami Z. S. w 1/3 części każde z nich (a D. S. (3) jednym z pierwotnych kredytobiorców) i stosownie do tych udziałów należało uwzględnić roszczenie powodów. Spełnienie świadczenia z tytułu Umowy nie doprowadziło bowiem do zubożenia wspólnego majątku powodów, a w której to sytuacji zwrot świadczeń nastąpiłby także do majątku wspólnego.

W konsekwencji należało zasądzić od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz:

1)  D. S. (1) kwoty 215 906,13 zł i 4 266,66 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  29 732,04 zł od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  145 354,54 zł od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  4 266,66 CHF od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  40 819,67 zł od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty;

2)  J. S. kwoty 47 476,01 zł i 1066,67 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  7 433,01 zł od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  36 338,60 zł od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  1066,67 CHF od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  3 704,40 zł od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty;

3)  A. S. kwoty 47 476,01 zł i 1066,67 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  7 433,01 zł od 11 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  36 338,60 zł od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

c)  1066,67 CHF od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,

d)  3 704,40 zł od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty.

Roszczenie pozwu nie było przedawnione. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE).

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem powodów, tj. odpowiednio od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu (w dniu 10 maja 2021 r.) dla kwoty objętej pierwotnym żądaniem pozwu, od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 17 lutego 2022 r. (w dniu 31 marca 2022 r.) dla kwot objętych tą modyfikacją powództwa oraz od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew z dnia 3 kwietnia 2024 r. (w dniu 2 kwietnia 2024 r.) dla kwoty objętej tą modyfikacją powództwa.

Na koniec rozważań w niniejszej sprawie należało odnieść się jeszcze do podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania.

Istotą zarzutu zatrzymania jest, aby w sytuacji wzajemnych różnorodzajowych roszczeń, każdy z wierzycieli spełniając swój dług odzyskał także swoją wierzytelność. Taki skutek w przypadku wzajemnie przysługujących wierzytelności pieniężnych można natomiast uzyskać poprzez potrącenie. Zatem nie jest on dopuszczalny w niniejszej sprawie (patrz: uchwałą siedmiu sędziów Sądu najwyższego z 19 czerwca 2024 r., sygn. akt III CZP 31/23).

Również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał zarzut zatrzymania za niedopuszczalny w świetle dyrektywy 93/13/EWG, jeśli skutkiem uwzględnienia takiego zarzutu byłoby odebranie konsumentowi możliwości uzyskania zasądzonych świadczeń (patrz postanowienie TSUE z 8 maja 2024 r., C-424/22).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie II wyroku.

Sąd orzekł o kosztach procesu w punkcie III wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na podstawie tych przepisów Sąd obciążył przegrywającego sprawę pozwanego poniesionymi przez powodów kosztami obejmującymi: opłatę od pozwu – 1 000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w osobie adwokata – 10 800 zł (ustalonego stosownie do § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), opłat od wniosków o udzielenie zabezpieczenia – 200 zł, opłaty od zażalenia – 100 zł, wynagrodzenia pełnomocnika za postępowanie zażaleniowe za II instancję – 120 zł, opłat od trzech modyfikacji powództwa – 90 zł, opłaty uiszczonej na poczet wynagrodzenia biegłego – 1 991,99 zł oraz opłatą skarbową od pełnomocnictw – 68 zł.

Strona powodowa poniosła koszty w łącznej wysokości 14 437,99 zł. Stosownie do udziałów powodów w spadku po Z. S. koszty te należało zasądzić w 4/6 na rzecz D. S. (1) oraz po 1/6 na rzecz J. S. i A. S.. W konsekwencji Sąd zasądził od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. tytułem zwrotu kosztów procesu na rzecz:

1)  D. S. (1) kwotę 9 625,33 zł,

2)  J. S. kwotę 2406,33 zł,

3)  A. S. kwotę 2406,33 zł.

Od tych kwot zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie
art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W punkcie IV wyroku Sąd nakazał wypłacić D. S. (1) z odpowiedniego rachunku kwotę 8,01 zł tytułem zwrotu niewykorzystanej części zaliczki na poczet wynagrodzenia dla biegłego, czego podstawę stanowił art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144).