Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa C. S. i W. S.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie, ewentualnie zapłatę i ustalenie

I.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń głównych;

II.  Zasądza od (...)S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz C. S. i W. S. kwotę 58 882,05 zł (pięćdziesiąt osiem tysięcy osiemset osiemdziesiąt dwa złote i pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty;

III.  Ustala, że C. S. i W. S. nie są związani postanowieniami zawartymi w § 1 ust. 1 umowy nr (...) kredytu budowlanego w walucie wymienialnej zawartej w dniu 31 października 2008 r., w § 3 ust. 1 i § 4 ust. 1 Aneksu nr 1 do ww. umowy, zawartego w dniu 24 marca 2014 r. oraz w § 37 ust. 1 i 2 regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego stanowiącym integralną część ww. umowy;

IV.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń ewentualnych w pozostałym zakresie;

V.  Znosi koszty procesu między stronami;

VI.  Nakazuje wypłacić tytułem niewykorzystanych zaliczek:

a.  C. S. i W. S. kwotę 109,28 zł (sto dziewięć złotych i dwadzieścia osiem groszy) – z zaliczki zaksięgowanej pod pozycją 570004446735,

b.  (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 109,27 zł (sto dziewięć złotych i dwadzieścia siedem groszy) – z zaliczki zaksięgowanej pod pozycją 500073088107.

Sygn. akt I C 944/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 kwietnia 2020 r., zmodyfikowanym pismem z dnia 31 marca 2022 r., powodowie C. S. i W. S. wnieśli o:

1.  zasądzenie od (...)S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów kwoty 89.207,42 złotych oraz 27 460,05 CHF wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

2.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego w postaci umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 31 października 2008 r. łączącego powodów z pozwanym (...) Spółka Akcyjna w W.;

ewentualnie o:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 89 269,20 złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty jak zwrotu nienależnego świadczenia pobranego od powodów przez pozwanego w okresie od 2 lutego 2009 r. do 2 marca 2020 r.;

4.  ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym, powstałym na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 31 października 2008 r. bezskuteczne wobec powodów są postanowienia umowy kredytu zawarte w § 1 ust.1, § 3 ust. 1 Aneksu do Umowy Kredytu, § 4 ust. 1 Aneksu do Umowy Kredytu, § 37 ust.1 Regulaminu do Umowy Kredytu, § 37 ust. 2 Regulaminu do Umowy Kredytu.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powodowie podnieśli, że zawarta przez nich umowa zawiera wady prawne, które odpowiadają przesłankom nieważności wskazanym w art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.
i art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, a także postanowienia stanowiące klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., ze względu na które umowa jest nieważna lub pozostaje ważna, lecz bez niedozwolonych klauzul dotyczących waloryzacji. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych (pozew – k. 3-73v, replika na odpowiedź na pozew – k. 500-515, modyfikacja powództwa – k. 697-702v).

(...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc, że objęte nim roszczenia są bezpodstawne tak co do zasady i wysokości, oraz wniósł o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Szczegółowe wyjaśnienie zajętego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych (odpowiedź na pozew – k. 131-163v,duplika – k. 517-531, pismo pozwanego – odpowiedź na modyfikację powództwa – k. 706-713).

Strony podtrzymały swoje stanowiska w toku postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 października 2008 r. C. S. i W. S. złożyli do (...) S.A. z siedzibą w W., którego następcą jest(...) S.A. z siedzibą w W., wniosek o udzielenie kredytu budowlanego w wysokości 250 752 złotych.

C. S. i W. S. oświadczyli, że pracownik banku przedstawił im ofertę kredytu budowlanego w złotych i w walucie wymienialnej, a po zapoznaniu się z ofertą zdecydowali się dokonać wyboru oferty kredytu w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość, że w okresie obowiązywania umowy może nastąpić wzrost kursu waluty kredytu, co spowoduje podwyższenie kwoty raty kapitałowo-odsetkowej przypadających do spłaty w złotych. C. S. i W. S. potwierdzili otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty. Oświadczyli także, że są świadomi, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej LIBOR, co spowoduje podwyższenie kwoty raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej do spłaty i potwierdzili otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany stopy procentowej ( wniosek kredytowy – k. 271-273, informacje o źródle i wysokości dochodu – k. 289-290v, zaświadczenia o zatrudnieniu – k. 291v-295v., oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i/lub ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych – k. 325, uchwała zarządu (...) w sprawie kredytowania klientów detalicznych – k. 372-374v, zeznania powoda C. S. – k. 585-586v i powódki W. S. – k. 586v-587v).

W dniu 31 października 2008 r. pomiędzy C. S. i W. S. a (...)S.A. z siedzibą w W. została zawarta umowa kredytu budowalnego w walucie wymienialnej, tj. umowa nr (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 115 351,92 CHF z przeznaczeniem na zakup budowlanego lokalu mieszkalnego wraz z komórką lokatorską i miejscem postojowym. Bank udzielił powodom kredytu na okres od dnia 30 października 2008 r. do dnia 2 listopada 2038 r., oprocentowanego wg zmiennej stopy stanowiącej sumę stawki LIBOR 6M i marży banku, podlegającego spłacie w złotych polskich (§ 1 ust. 1-3, § 3 ust. 1 umowy).

Zgodnie z § 2 ust. 1 od kwoty udzielonego kredytu bank pobierał jednorazowo, najpóźniej w dniu wypłaty kredytu, bezzwrotną opłatę przygotowawczą w wysokości 1 153,52 CHF.

W § 37 regulaminu postanowiono, że kredyty w walutach wymienialnych podlegają wypłacie i spłacie w złotych polskich przy zastosowaniu odpowiednio kursu kupna i sprzedaży waluty obowiązującej w banku, a w § 38 regulaminu, że w złotych polskich przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującej w banku podlegają spłacie także odsetki, prowizje i opłaty naliczane w walucie obcej.

W dniu 24 marca 2014 r. strony zawarły aneks nr 1, na mocy którego kredytobiorcy dokonywali spłaty udzielonego kredytu w walucie CHF. W § 4 Aneksu określone zostały zasady ustalania kursów walut w banku obowiązujących w tabeli kursów.

Kredyt został uruchomiony w sześciu transzach w dniach:

1)  9 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 5290,92 CHF tj. kwoty 12 948,46 złotych;

2)  9 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 9983,97 CHF tj. kwoty 24 433,77 złotych;

3)  9 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 74062,49 CHF tj. kwoty 181 253,14 złotych;

4)  18 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 1407,75 CHF tj. kwoty 3699,56 złotych;

5)  18 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 4496,12 CHF tj. kwoty 11 815,81 złotych;

6)  18 grudnia 2008 r. poprzez wypłatę równowartości kwoty 20110,67 CHF tj. kwoty 52 850,84 złotych ( umowa kredytu nr (...) – k. 75-78v, k. 327-330v, regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego – k. 82-90, 362-370, aneks nr 1 – k. 79-81, 350-352, zaświadczenie banku z dnia 6 marca 2020 r. – k. 92-96, k. 342, dyspozycja uruchomienia kredytu – k. 340-340v, historia spłat – k. 354-355, 357-358, zeznania powoda C. S. – k. 585-586v i powódki W. S. – k. 586v-587v).

Bank ustalał kurs CHF w tabeli walutowej w oparciu o średnie kursy walut obserwowane na rynku międzybankowym dwa razy w ciągu dnia (rano i popołudniu, obecnie o godz. 8:30 oraz 16:00). Bank pobierał dane rynkowe z dostępnych serwisów informacyjno-transakcyjnych (przede wszystkim(...)). Ustalając kurs kupna CHF, średni kurs rynkowy pomniejszany był o dany procent kursu średniego, określany w banku jako współczynnik korygujący kupna. Ustalając kurs sprzedaży CHF, średni kurs rynkowy był powiększany o dany procent kursu średniego, określany jako współczynnik korygujący sprzedaży. W przypadku znacznych zmian kursów rynkowych walut pomiędzy ustaleniem porannej i popołudniowej tabeli, bank mógł wygenerować dodatkową tabelę w ciągu dnia na wskazanych zasadach ( zeznania świadka A. N. – k. 590-594).

Różnica pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych faktycznie uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 12 września 2008 r. tj. od dnia uruchomienia kredytu do dnia 2 marca 2020 r. tj. do dnia płatności ostatniej raty kapitałowo-odsetkowej oraz hipotetyczną wysokością rat kapitałowo-odsetkowych w tożsamym okresie w razie wyeliminowania z umowy mechanizmu denominacji, wyniosłaby 58 882,05 złotych (opinia biegłego sądowego M. M. – k. 617-682).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wskazanych wyżej dowodów z dokumentów, odpisów lub kopii dokumentów, bowiem nie były one kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania świadków A. N. ( k. 590-594) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym, bowiem były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym

Zeznania powodów Sąd uwzględnił jedynie w tym zakresie, w jakim znalazły one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w części, w której zaprzeczyli oni uzyskaniu rzetelnych informacji o ryzyku kursowym związanym z kredytem udzielonym w walucie obcej, ponieważ z dokumentów wynikają fakty przeciwne.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości M. M.. Opinia kompleksowo odnosiła się do wszystkich możliwych wariantów przeliczeń wysokości nadwyżek rat kapitałowo-odsetkowych przedstawionych w zakreślonej przez Sąd tezie dowodowej. Wnioski opinii zostały sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały, poparte rzeczową, logiczną i spójną argumentacją. Co prawda, obie strony złożyły zarzuty do opinii, lecz koncentrowały się one na założeniach, a nie obliczeniach.

Sąd pominął pozostałe dowody z dokumentów lub kopii dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a nie wskazanych powyżej, jako niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Podstawę prawną ww. roszczeń stanowi po pierwsze art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny, a ponadto art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zgodnie z którymi ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadali interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna, ewentualnie, czy wiążą ich określone postanowienia umowne, bowiem ostateczny termin spłaty kredytu przypada na 2038 rok, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od nich spłaty zadłużenia.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenie roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami wywołującymi taki skutek.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytu, przez zawarcie takiej umowy bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (115 351,92 CHF), cel kredytu (zakup budowlanego lokalu mieszkalnego wraz z komórką lokatorską i miejscem postojowym), okres kredytowania, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany.

Do przedmiotowej umowy strony wprowadziły modyfikację ustawowego typu umowy, która nie sprzeciwia się właściwości (naturze) umowy kredytu, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.), ustalając, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, bank dokona wypłaty po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty z tabeli banku, zaś przy spłacie z rachunku prowadzonego w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży danej waluty z tabeli banku (§ 5 i § 13 umowy).

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r. (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 679), zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej i skutkujący koniecznością spłaty zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, bowiem nie wykluczają one takiego zastrzeżenia w umowie kredytu. Zawarciu w umowie takich postanowień nie sprzeciwiały się przepisy prawa, a przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione było celem umowy kredytu, który miał sfinansować budowę domu jednorodzinnego w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorców osiągających dochody w PLN.

Brak jest również podstaw, by uznać przedmiotową umową za zawartą w celu obejścia ustawy, skoro była dopuszczalną w granicach swobody umów modyfikacją ustawowego typu umowy kredytu, i nie są znane Sądowi przepisy bezwzględnie obowiązujące, które przedmiotowa umowa miałaby obchodzić.

Nie zachodzi podstawa do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Skoro zaś powodowie wiedzieli, że z umową związane jest ryzyko kursowe i ryzyko zmiany stopy procentowej, brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego.

Z okoliczności sprawy nie wynika, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia. Powodowie nie wykazali też, iżby pozwany w zamiarze ich pokrzywdzenia zawarł z nimi umowę kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty, a nawet, iżby znaczny wzrost kursu waluty przyniósł pozwanemu korzyść rażąco przewyższającą korzyści uzyskane przez powodów na skutek zawarcia przedmiotowej umowy kredytu.

Brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące (sprzeczne z zasadami obrotu) można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu denominowanego w CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Mając powyższe na uwadze, brak było podstaw do nieważności umowy, a w konsekwencji uwzględnienia roszczenia o zapłatę opartego na założeniu, że umowa jest nieważna.

Przechodząc do rozważań dotyczących zarzutu abuzywności klauzul zawartych w umowie kredytu przyjąć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, a przy tym jeżeli dane postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, C. S. i W. S. działali jako konsumenci, bowiem z wniosku kredytowego, umowy kredytu i zeznań powodów jednoznacznie wynika, że kredyt miał służyć nie działalności gospodarczej kredytobiorców, lecz zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych.

W ocenie Sądu abuzywna w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadziły przy wypłacie kwoty kredytu denominowanego w walucie obcej do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku oraz ustalenia w PLN równowartości raty wyrażonej w CHF przy zastosowaniu kursy sprzedaży CHF z tabeli banku.

Kredytobiorcy nie mieli wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli przedmiotową umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu w walucie obcej CHF.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że we wniosku o kredyt powodowie wnioskowali o udzielenie im kredytu w PLN i została im wypłacone w transzach kwoty środków w PLN, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś denominacja kredytu w walucie CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowa kredytu może być wykonywana z pominięciem denominacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Z powyższych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczeń głównych, o czym orzekł w pkt I wyroku, natomiast uznał za zasadne roszczenie ewentualne, o czym orzekł w punktach II-III wyroku, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę 58 882,05 złotych (opinia biegłego – k. 620) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty oraz ustalając, że C. S. i W. S. nie są związani postanowieniami zawartymi w § 1 ust. 1 umowy nr (...) kredytu budowlanego w walucie wymienialnej zawartej w dniu 31 października 2008 r., w § 3 ust. 1 i § 4 ust. 1 Aneksu nr 1 do ww. umowy, zawartego w dniu 24 marca 2014 r. oraz w § 37 ust. 1 i 2 regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego stanowiącym integralną część ww. umowy.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od kwoty 58 882,05 złotych od dnia 9 czerwca 2020 r. tj. od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

W punkcie IV wyroku oddalił powództwo w zakresie roszczeń ewentualnych w pozostałym zakresie, bowiem w świetle powyższych rozważań okazało się niezasadne co do kwoty wyższej niż 58 882,05 złotych i odsetek wcześniejszych niż za okres od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu.

O kosztach procesu w pkt V wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.

W punkcie VI wyroku Sąd nakazał wypłacić powodom z odpowiedniego rachunku kwotę 109,28 zł oraz pozwanemu kwotę 109,27 złotych tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki wpłaconej na wynagrodzenie dla biegłego, czego podstawą był art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144).