Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSO Ewa Ligoń-Krawczyk
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa A. G., A. P. (1)

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W.

o ustalenie ewentualnie o ustalenie ewentualnie o ustalenie

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 960/23

UZASADNIENIE

wyroku częściowego z dnia 5 grudnia 2024 r.

Pozwem z dnia 17 stycznia 2020 r. (data stempla pocztowego) skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. A. G. oraz A. P. (1) wnieśli o:

1.  Ustalenie, że Umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 12 czerwca 2008 r. zawarta przez powodów z pozwanym jest nieważna, w tym zażądali uznania Umowy za nieważną na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 434 301,93 zł, jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty;

Ewentualnie – na wypadek nieuznania ww. żądania, wnieśli o:

2.  Ustalenie, że powodowie skutecznie uchylili się od skutków zawarcia Umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 12 czerwca 2008 r. i zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 434 301,93 zł, jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty;

Ewentualnie – na wypadek nieuznania żadnego z ww. żądań, wnieśli o:

3.  Ustalenie, że zapisy § 9 ust. 2, § 10 ust. 3, § 14 ust. 3, § 20 ust. 3, § 19 ust. 3 i § 19 ust. 6 Umowy oraz § 3 Aneksu nr 3 z dnia 2 grudnia 2009 r. są bezskuteczne wobec powodów oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 177 705,27 zł wskutek pobierania przez pozwanego od powodów zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów Umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty.

Wnieśli także o zasądzenie solidarnie (ewentualnie łącznie) kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w kwocie 68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia do dnia zapłaty na zasadzie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pozew – k. 3-79v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 24 lutego 2020 r. (data stempla pocztowego) (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł według norm przepisanych (odpowiedź na pozew – k. 243-306v).

Postanowieniem z dnia 26 września 2023 r. Sąd w punkcie 1. – zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r.; w punkcie 2. – wezwał do udziału w postępowaniu syndyka masy upadłości pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W.; w punkcie 3. – podjął postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego oraz w punkcie 4. – zawiesił postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt (...) toczącego się przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy (postanowienie z dnia 26 września 2023 r., sygn. akt I C 109/20 – k. 683).

Pismem procesowym z dnia 13 listopada 2023 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) do sprawy przystąpił Syndyk masy upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. (pismo procesowe z dnia 13 listopada 2023 r. – k. 696-703).

Na skutek zażalenia powodów na punkt 4. postanowienia tut. Sądu z dnia 26 września 2023 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2024 r. uchylił zaskarżoną część postanowienia (zażalenie powodów z dnia 27 listopada 2023 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) – k. 751-753v; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2024 r., sygn. V ACz 1571/23 – k. 797).

Do czasu zamknięcie rozprawy strony podtrzymały tak sformułowane stanowiska w sprawie, przy czym pozwany konsekwentnie wnosił o zawieszenie postępowania w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z Umowy. W następstwie powyższego, Sąd – postanowieniem wydanym na rozprawie – oddalił ww. wniosek (pismo pozwanego z dnia 29 października 2024 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) – k. 818-819; protokół rozprawy z dnia 5 listopada 2024 r. – k. 880-880v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. G. (ówcześnie A. P. (2)) oraz A. P. (1) poszukiwali środków na zakup pierwszego mieszkania – z rynku pierwotnego. Poszukując najkorzystniejszej dla siebie oferty udali się do doradcy kredytowego, który przedstawił im ofertę kredytu waloryzowanego kursem CHF. Była to oferta kredytowa posiadająca najkorzystniejsze oprocentowanie. Przed podpisaniem spornej Umowy powodowie odbyli z doradcą 3-4 spotkania, w trakcie których wyjaśniał im on wszelkie wątpliwości dotyczące rat kredytowych, oprocentowania oraz niezbędnych dokumentów. Przedstawił on również powodom symulacje porównujące raty kredytów w PLN w stosunku do rat kredytów waloryzowanych kursem CHF, a także podkreślił, iż kredyt będzie się wahał w zależności od wahań waluty kredytu. Powódka nie zapoznawała się z warunkami ofert kredytów w PLN.

(dowód: zeznania powódki A. G., protokół rozprawy z dnia 23 listopada 2021 r. – k. 579-580v, nagranie 00:05:21-00:29:16)

W dniu 25 kwietnia 2008 r. A. G. (ówcześnie A. P. (2)) oraz A. P. (1) złożyli do (...) Banku (poprzednika prawnego (...) (...) Banku) wniosek o kredyt hipoteczny na kwotę 679 450,00 zł na zakup mieszkania z rynku pierwotnego zlokalizowanego w W. przy ul. (...) oraz pokrycie kosztów prowizji kredytowej/składki ubezpieczeniowej i ubezpieczenia od utraty wartości nieruchomości, indeksowaną kursem waluty CHF, z okresem kredytowania wynoszącym 40 lat.

W dacie złożenia wniosku powodowie byli małżeństwem. Powódka miała wykształcenie wyższe i pracowała w oparciu o umowę na czas nieokreślony na stanowisku koordynatora ds. rynku w (...) S.A. z siedzibą w W.. Powód również posiadał wykształcenie wyższe i prowadził jednoosobową działalność gospodarczą zajmującą się tłumaczeniami osiągając w ostatnim roku podatkowym dochód w wysokości 53 092,32 zł. Powodowie nie posiadali żadnych zobowiązań finansowych.

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 25 kwietnia 2008 r. – k. 314-317v)

Wraz ze złożeniem wniosku kredytowego powodowie podpisali oświadczenie stosownie do którego po zapoznaniu się z występującym ryzykiem kursowym oraz ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej wnieśli o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej.

(dowód: oświadczenie kredytobiorcy o wyborze waluty obcej z dnia 25 kwietnia 2008 r. – k. 318)

W dniu 12 czerwca 2008 r. (data złożenia podpisów przez kredytobiorców, k. 90v) A. G. (ówcześnie A. P. (2)) oraz A. P. (1) zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną (...) Oddziałem w Ł. Umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej (dalej: Umowa).

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 698 534,76 zł indeksowanego kursem CHF przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 347 356,92 CHF, rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu. Kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko.

Stosownie do § 1 ust. 2 Umowy spłata kredytu miała nastąpić w 480 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych.

Jak stanowił § 1 ust. 3 Umowy, oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 4,26% w skali roku, na które składa się suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży banku, która wynosiła 1,45%. Kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko.

W § 1 ust. 4 Umowy wskazano, że rata kapitałowo-odsetkowa przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia umowy wynosiłaby równowartość 1 508,41 CHF, zaś rzeczywista wysokość rat odsetkowych lub rat kapitałowo-odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat.

Ponadto, w § 1 ust. 7 Umowy wskazano, że całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosi 780 311,50 zł, a podana kwota nie uwzględnia ryzyka kursowego. Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Kredyt przeznaczony został na:

a)  w wysokości 33 972,50 zł na refinansowanie poniesionych kosztów tytułem wpłaty i transzy na rachunek kredytobiorcy;

b)  w wysokości 645 477,50 zł na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego opisanego w par. 3 ust. 1 Umowy, realizowanego przez (...) Sp. z o.o.;

c)  w wysokości 6 985,35 zł na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości;

d)  w wysokości 3 492,67 zł na pokrycie składek ubezpieczeniowych, o których mowa w § 4 ust. 1;

e)  w wysokości 224,32 zł na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu;

f)  w wysokości 8 382,42 zł na uiszczenie składki z tytułu Pakietowego Ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki (§ 2 ust. 1 Umowy).

Jak stanowił § 6 ust. 1 Umowy, bankowa tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana tabelą kursów sporządzana jest przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowych w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, o godzinie 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

Na mocy § 7 ust. 1 Umowy, wysokość rat odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat, który zostanie doręczony w dniu uruchomienia poszczególnych transz w przypadku kredytu transzowego, zaś wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat po wypłacie całości kredytu, rezygnacji przez kredytobiorcę z pozostałej części kredytu lub wygaśnięciu roszczenia kredytobiorcy o uruchomienie pozostałej części kredytu. Harmonogramy stanowiły integralną część umowy kredytu. Każdorazowy harmonogram określał wysokość rat spłaty przez okres dwóch lat kredytowania. Przed upływem dwóch lat kredytobiorca otrzymywał harmonogram na kolejny dwuletni okres trwania umowy kredytu. Na wniosek kredytobiorcy, bank zobowiązany był przesłać harmonogram na cały okres kredytowania.

Zgodnie z § 9 ust. 2 Umowy, w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Stosownie do § 10 ust. 3 Umowy, wysokość zobowiązania będzie ustalona jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych i indeksowanych kursem walut obcych do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

Jak stanowił § 14 ust. 3 zd. 1 Umowy, jeżeli kredytobiorca mimo okresu wypowiedzenia, nie ureguluje należności, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursy sprzedamy dewiz, określonego przez bank w tabeli kursów.

W § 19 ust. 2 ustalono, że uczestnictwo w Programie (...) jest dobrowolne. W kolejnych latach opłata za uczestnictwo w programie wynosi:

a)  ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w życiu codziennym wysokość składki za każde 12 miesięcy w kolejnych latach ubezpieczenia 0,5% salda zadłużenia z tytułu umowy kredytu w dniu odnowienia ubezpieczenia w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającym odnowienie ubezpieczenia.

Stosownie do § 19 ust. 3 ochrona ubezpieczeniowa kontynuowana jest w dalszych latach trwania umowy ubezpieczeniowej, jeżeli przed upływem okresu ubezpieczenia Kredytobiorca nie złoży pisemnego oświadczenia o rezygnacji z ochrony ubezpieczeniowej.

Kredytobiorca wyraża zgodę, aby wszelkie koszty i opłaty związane z Programem (...) Bank (...) w trakcie uczestnictwa w Programie, były doliczane do kwoty kredytu w trybie podwyższenia bieżącego salda kredytowego a w przypadku ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych do raty spłaty (§ 19 ust. 6 Umowy).

Zgodnie z § 20 ust. 1 Umowy, kredyt może zostać przewalutowany na wniosek kredytobiorców pod warunkiem, iż saldo kredytu po przewalutowaniu spełnia warunki określone dla maksymalnej kwoty kredytu, w zakresie wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczeń, pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej kredytobiorcy. Bank może żądać w tym celu aktualnych dokumentów dotyczących dochodów, stanu prawnego nieruchomości i wartości ustanowionych zabezpieczeń.

(dowód: Umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 12 czerwca 2008 r. – k. 85-91)

Zgodnie z § 19 ust. 5 Regulaminu do umowy kredytu hipotecznego, w przypadku kredytu indeksowanego w walucie obcej kwota raty spłaty obliczone jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującym w banku na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów z dnia wpływu środków.

(dowód: Regulamin kredytu hipotecznego (...) – k. 336-340).

Środki z kredytu zostały uruchomione wpierw w dniu 18 czerwca 2008 r. w wysokości 528 672,26 zł, tj. po kursie kupna z dnia 18 czerwca 2008 r. 2,0090 PLN i stanowiły równowartość kwoty 263 151,95 CHF, w tym:

⚫

kwota 33 972,50 zł na refinansowanie poniesionych kosztów tytułem wpłaty I transzy na rachunek nr (...);

⚫

kwota 475 615,00 zł na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego na rachunek nr (...);

⚫

kwota 6 985,35 zł na pokrycie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości;

⚫

kwota 3 492,67 zł na pokrycie składki z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej;

⚫

kwota 8 382,42 zł na pokrycie składki z tytułu Pakietowego Ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki;

⚫

kwota 224,32 zł na pokrycie kosztów udzielenia kredytu.

Kolejno, w dniu 10 września 2008 r. została uruchomiona kwota kredytu w wysokości 101 917,50 zł, tj. po kursie kupna z dnia 10 września 2008 r. 2,0560 i stanowiącej równowartość kwoty 49 570,77 CHF, na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego na rachunek nr (...).

W dniu 18 listopada 2008 r. powodom została wypłacona kwota 33 972,50 zł, tj. po kursie kupna z dnia 18 listopada 2008 r. 2,3510 i stanowiąca równowartość kwoty 14 450,24 CHF na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego na rachunek nr (...).

Ostatecznie w dniu 6 marca 2009 r. powodom została udostępniona kwota 33 972,50 zł, tj. po kursie kupna z dnia 6 marca 2009 r. 2,9850 i stanowiąca równowartość kwoty 11 381,08 CHF na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego na rachunek nr (...).

(dowód: potwierdzenie wypłaty środków z dnia 16 listopada 2019 r. – k. 215)

W aneksie nr 1 do Umowy sporządzonym w dniu 4 sierpnia 2008 r. strony dodały do § 1 Umowy ust. 11, w którym Bank wyraził zgodę – na czas trwania lokaty – na obniżenie oprocentowania kredytu na warunkach określonych w tymże aneksie.

(dowód: aneks nr 1 z dnia 4 sierpnia 2008 r. – k. 92-92v)

Aneksem nr 2 do Umowy sporządzonym w dniu 19 sierpnia 2009 r. strony zmieniły treść § 3 ust. 1 Umowy określający przedmiot jednego z zabezpieczeń spłaty kredytu – hipoteki kaucyjnej.

(dowód: aneks nr 2 z dnia 19 sierpnia 2009 r. – k. 93-93v)

W aneksie nr 3 z dnia 2 grudnia 2009 r. strony m.in. nadały nowe brzmienie § 6 Umowy zawierającego definicje pojęć zawartych w Umowie, a także w § 3 aneksu ustalono, że opłata za sporządzenie aneksu, w wysokości 1,95% kwoty kredytu pozostałej do spłaty na dzień wejścia w życie aneksu, zostanie pobrana w trybie podwyższenia salda kredytu. Wysokość opłaty zostanie wyliczona w PLN, wg kursu sprzedaży dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut” obowiązującej w dniu wejścia w życie aneksu, a następnie doliczona do bieżącego salda kredytu poprzez jej przeliczenia n CHF wg kursu kupna dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut”, obowiązujących w dniu wejścia w życie aneksu.

(dowód: aneks nr 3 z dnia 2 grudnia 2009 r. – k. 94-94v)

Powódka – przed podpisaniem spornej Umowy oraz aneksów – zapoznawała się z ich treścią, czytała również oświadczenie o ryzyku kursowym i je rozumiała. Kredyt waloryzowany kursem CHF był ówcześnie dla powódki i jej męża najkorzystniejszą ofertą.

(dowód: zeznania powódki A. G., protokół rozprawy z dnia 23 listopada 2021 r. – k. 579-580v, nagranie 00:05:21-00:29:16)

W dniu 15 stycznia 2015 r. Szwajcarski Bank Narodowy ogłosił, że nie będzie bronił więcej kursu EURCHF na poziomie 1,20. Wskutek tej decyzji frank szwajcarski w gwałtowny sposób umocnił się. To umocnienie spowodowało gwałtowną zmianę kursu franka szwajcarskiego do polskiego złotego.

(dowód: zeznania na piśmie świadka K. D. – k. 560)

W okresie od dnia 18 czerwca 2008 r. do dnia 30 września 2022 r. kredytobiorcy uiścili na rzecz pozwanego Banku łącznie kwotę 434 356,07 zł.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcy stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M ewentualnie stawki opartej o WIBOR 3M to jest stawki DBPLN tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów umowy, kredytobiorcy w tożsamym okresie uiściliby na rzecz Banku łącznie – bez odsetek karnych – kwotę 456 720,43 zł (niedopłata 22 364,36 zł), zaś z uwzględnieniem odsetek karnych kwotę 476 122,01 (niedopłata 41 765,94 zł).

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie rynkowym – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w ww. okresie kredytobiorcy dokonaliby nadpłaty o łącznej wysokości 17 422,19 zł w czym zawierałoby się 0 zł odsetek karnych.

(dowód: opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu bankowości mgr H. D. z dnia 18 lutego 2023 r. – k. 656-669)

W dniu 9 stycznia 2020 r. (data stempla pocztowego) powodowie skierowali do pozwanego Banku oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli powołując się na wprowadzenie ich w błąd co do całkowitego kosztu kredytu, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz wysokości dodatkowego wynagrodzenia należnego Bankowi z tytułu stosowania podwójnych klauzul indeksacyjnych. Podali także, że całkowity koszt kredytu był wyższy niż ten deklarowany przez Bank aż o 109 947,87 zł. Powodowie zażądali w terminie 7 dni od otrzymania pisma zwrotu wszystkich kwot spłaty rat kredytu zapłaconych na rzecz Banku od dnia zawarcia Umowy do dnia 30 października 2019 r. w wysokości 434 301,93 zł, jako świadczeń nienależnych wskutek odpadnięcia podstawy prawnej ich otrzymania pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Oświadczenie zostało doręczone pozwanemu Bankowi w dniu 13 stycznia 2020 r.

W odpowiedzi na powyższe Bank nie uznał za skuteczne oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli powodów, a co za tym idzie nie znalazł uzasadnienia do wypłaty wnioskowanych 434 301,93 zł. W uzasadnieniu pisma Bank wskazał, iż w treści Umowy został zawarty jasny zapis wskazujący na to, że całkowity koszt kredytu uzależniony był od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

(dowód: oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli – k. 95-96; potwierdzenia nadania z dnia 9 stycznia 2020 r. – k. 97; śledzenie przesyłek – tracking – k. 98-98v; pismo z dnia 27 stycznia 2020 r. – k. 323-324v)

Powodowie są po rozwodzie. W kredytowanej nieruchomości mieszka obecnie sama A. G.. Koszty kredytu nigdy nie były wliczane do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej przez A. P. (1) działalności gospodarczej.

(dowód: zeznania powódki A. G., protokół rozprawy z dnia 23 listopada 2021 r. – k. 579-580v, nagranie 00:05:21-00:29:16)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powódki A. G. (zeznania powódki A. G., protokół rozprawy z dnia 23 listopada 2021 r. – k. 579-580v, nagranie 00:05:21-00:29:16) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powódki dotyczące niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez doradcę finansowego czy też Bank, w tym braku należytego poinformowania powodów o ryzyku walutowym, sposobie ustalania kursów przez Bank itd. nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość ryzyka walutowego oraz warunków oferowanego kredytu indeksowanego. Powodowie w oparciu o otrzymane dane i posiadaną wiedzę dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydował się na skorzystanie z ówcześnie najkorzystniejszego dla nich kredytu waloryzowanego walutą CHF.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadka R. D. (zeznania na piśmie – k. 553-564) jedynie w niewielkim zakresie – wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W tej niewielkiej części świadek posiadał informacje i podawał fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedstawił posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych indeksowanych w CHF zawieranych w pozwanym Banku, opisał stosowane w nim procedury. Zeznania te nie miały jednak znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, albowiem świadek nie brał udziału w zawieraniu umów o kredyt z klientami i nie uczestniczył bezpośrednio w zawieraniu spornej Umowy.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii uzupełniającej biegłego sądowego z zakresu bankowości H. D. (k. 656-669). Zdaniem Sądu opinia została sporządzona zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego, w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania . Istotnym jest przy tym, że Sąd nie mógł poczynić ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy na podstawie opinii pierwotnie sporządzonej przez ww. biegłego sądowego ( k. 602-616) wobec skutecznie wniesionych wobec niej zastrzeżeń i ich uwzględnieniu podczas sporządzania opinii uzupełniającej.

Jednocześnie Sąd postanowieniem z dnia 18 stycznia 2022 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek zarówno strony pozwanej, jak i strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd nie opierał się na złożonych na piśmie zeznaniach świadka Ł. W., które ze względu na swój lakoniczny charakter nie mogły stanowić wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych w sprawie ustaleń faktycznych, w szczególności ustaleń na okoliczność których świadek ten został powołany – szczegółowo opisanych w punkcie 2. odpowiedzi na pozew ( k. 244v).

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione a przedłożone przez strony dokumenty, pisemne analizy ekonomiczne i raporty, pisma, ekspertyzy, artykuły i inne, które stanowiły dokumenty prywatne przedstawiające stanowiska stron je składających do akt sprawy, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa, dotyczyły kwestii niezwiązanych z tą konkretną Umową kredytową, a zatem nie stanowiły w niniejszej sprawie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Sąd potraktował je jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania – podobnie jak dołączone orzecznictwo sądów. Powyższe też legło u podstaw oddalenia wniosku dowodowego strony powodowej zawartego w punkcie VI pozwu (k. 6) na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. (postanowienie wydane na rozprawie w dniu 23 listopada 2021 r., k. 580v).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo, jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Strona powodowa domagała się w niniejszym postępowaniu ustalenia, że Umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 12 czerwca 2008 r. zawarta przez powodów z pozwanym jest nieważna, w tym zażądała uznania Umowy za nieważną na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i zasądzenia od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 434 301,93 zł, jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty. Ewentualnie – na wypadek nieuznania ww. żądania, wnosili o ustalenie, że powodowie skutecznie uchylili się od skutków zawarcia Umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 12 czerwca 2008 r. i zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 434 301,93 zł, jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty. Ostatecznie, ewentualnie – na wypadek nieuznania żadnego z ww. żądań, wnosili o ustalenie, że zapisy § 9 ust. 2, § 10 ust. 3, § 14 ust. 3, § 20 ust. 3, § 19 ust. 3 i § 19 ust. 6 Umowy oraz § 3 Aneksu nr 3 z dnia 2 grudnia 2009 r. są bezskuteczne wobec powodów oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 177 705,27 zł wskutek pobierania przez pozwanego od powodów zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów Umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty.

Sąd w niniejszej sprawie zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r., podejmując postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego (postanowienie z dnia 26 września 2023 r., sygn. akt I C 109/20 – k. 683; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2024 r., sygn. V ACz 1571/23 – k. 797).

Zgodnie z przepisem art. 317 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu.

W ocenie Sądu powództwo A. G. i A. P. (1) skierowane przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a następnie Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W. w zakresie powództwa o ustalenie – zgłoszone zarówno w roszczeniu głównym, jak i roszczeniach ewentualnych, nadawało się do rozstrzygnięcia, wobec czego zasadnym było rozstrzygnięcie o tej części żądania w wyroku częściowym.

Mając powyższe na uwadze, w następstwie dotychczas przeprowadzonego postępowania, Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo w ww. zakresie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Analizę zgłoszonego powództwa o ustalenie rozpocząć jednak należało od przywołania podstawy dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank nadal łączy przedmiotowa Umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące Bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej – w ich ocenie – Umowy. Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

Przechodząc do oceny powództwa – w ww. zakresie, wskazać należy na art. 58 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu, przedmiotowa Umowa, jak również zawarte przez strony postępowania aneksy do Umowy – w tym aneks nr 3, zgodne są z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełniają wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie są próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypaczają natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie kwotę udzielonego kredytu ustalono na kwotę 698 534,76 zł indeksowaną kursem CHF. Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim. Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu (§ 1 ust. 3 Umowy, k. 85). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w Umowie takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że mimo prowadzonej przez A. P. (1) działalności gospodarczej, powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Środki uzyskane ze spornej Umowy zostały bowiem przeznaczone na zakup lokalu mieszkalnego służącego wpierw zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych powodów, a następnie – po rozwodzie powodów – potrzeb mieszkaniowych samej powódki. Dodatkowo, koszty kredytu nigdy nie były wliczane do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej przez A. P. (1) działalności gospodarczej. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, (...). 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych – świadczy o tym bowiem przede wszystkim oświadczenie w ww. zakresie zawarte w spornej Umowie . Strona powodowa nie wykazała, aby pozwany Bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego zarówno w zakresie spornej Umowy, jak i później zawartych aneksów. W ocenie Sądu kredytobiorcy posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika przede wszystkim z postanowień Umowy (k. 85-91) oraz oświadczenia o wyborze waluty obcej podpisanego w dniu składania wniosku kredytowego. (k. 318).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące Umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powodów Umowa jest nieważna.

Zdaniem Sądu, na ważność umowy kredytu nie wpływa fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez Bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, a Bank spełnił względem nich wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy oraz aneksów obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania umowy kredytu przedstawiał kredytobiorcy np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powodowie świadomie chcieli skorzystać, i faktycznie skorzystali, z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu, a tym samym zauważył korzyści płynące z zawieranej umowy kredytu .

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z Bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa, jak również zawarte później aneksy nie mogą być zatem uznane za bezwzględnie nieważne w związku z art. 58 k.c., gdyż nie naruszają przepisów prawa, ani nie zmierzają do obejścia ustawy, jak również nie są sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Odnosząc się do alternatywnej podstawy żądania ustalenia nieważności spornej Umowy – art. 12 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, Sąd pragnie zauważyć, że w myśl przepisów tejże ustawy praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk (art. 4 ust. 1 i 2). Przepis ten zawiera klauzulę generalną, natomiast poszczególne przykłady nieuczciwych praktyk rynkowych zawierają kolejne przepisy.

Przez dobre obyczaje należy w tym przypadku rozumieć, zdaniem Sądu, szczególną umiejętność, staranność zawodową, uczciwość działania oraz dobrą wiarę w relacji konsument – przedsiębiorca. Praktyką istotnie zniekształcającą zachowanie gospodarcze konsumenta jest takie działanie, które znacząco osłabia zdolność konsumenta do podjęcia decyzji w warunkach dostatecznej wiedzy i przez to powoduje, że konsument podejmuje decyzję dotyczącą określonej umowy, jakiej w innym przypadku by nie podjął.

W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać m.in. naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu (art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym).

W ocenie Sądu zachowanie pozwanego podczas zawierania spornej Umowy z powodami nie stanowiło nieuczciwej praktyki rynkowej. Powodom w żaden sposób nie udało się bowiem wykazać, że sposób prezentacji przedmiotowego produktu finansowego był sprzeczny z dobrymi obyczajami. Na tę okoliczność powodowie nie przedstawili żadnych dowodów, poprzestając jedynie na własnych, subiektywnych twierdzeniach w tym zakresie, stojących w sprzeczności z postanowieniami zawartej przez nich Umowy. Powodom, którzy Umowę zawierali dobrowolnie, nie udało się również w żaden sposób wykazać winy pracowników Banku w ewentualnym niedostatecznym poinformowaniu ich jako klientów o istotnych cechach oferowanego produktu kredytowego.

Podkreślając jednocześnie, że przy ocenie zasadności żądania o ustalenie nieważności spornej Umowy opartego na art. 12 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. aktualne pozostają wcześniejsze rozważania Sąd doszedł do przekonania, iż roszczenie główne pozwu o ustalenie czy to oparte na art. 58 k.c. czy też art. 12 ust. 1 pkt 4) ww. ustawy, jako bezzasadne nie mogło odnieść zamierzonego skutku.

Za całkowicie chybione uznać również należało roszczenie ewentualne powodów uargumentowane uchyleniem się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu.

Stosownie bowiem do treści art. 84 k.c. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli może nastąpić w razie błędu co do treści czynności prawnej. Chodzi zatem o błąd co do elementów składających się na dokonywaną czynność prawną, nie zaś o błąd w sferze motywacyjnej. Tymczasem wskazywane przez powodów elementy zawartej Umowy, dotyczące określenia całkowitego kosztu kredytu, nie stanowią elementu treści dokonywanej czynności prawnej, a pełnią jedynie rolę informacyjną. Informacje udzielane przez przedsiębiorcę na etapie zawierania umowy o jej skutkach nie wyznaczają treści czynności prawnej. Wysokość należnego kredytodawcy wynagrodzenia, prowizji i innych kosztów związanych z zawartą Umową określona jest natomiast tymi jej postanowieniami, które wyznaczają zakres obowiązku świadczenia przez kredytobiorców, nie zaś wadliwą w ocenie powodów zawartą w umowie informacją o ogólnej wysokości tych kosztów. Umowa kredytu zawiera również informację o wysokości raty kredytu, wyrażonej we frankach, przy założeniu uruchomienia kredytu w dacie sporządzenia Umowy.

W rozpoznawanej sprawie całkowity koszt kredytu podawany przez pozwanego miał charakter orientacyjny. W ust. 7 § 1 wskazano wprost, że podana kwota 780 311,50 zł nie uwzględnia ryzyka kursowego. Zaś ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania. Tym samym, nie ulega wątpliwości, że precyzyjne wskazanie tych danych w dacie zawierania umowy jest niemożliwe. Zatem nie mogło to stanowić istotnego, z punktu widzenia art. 84 k.c., wprowadzenia kredytobiorców w błąd co do treści czynności prawnej.

Również fakt stosowania przez Bank dwóch różnych kursów dla operacji związanych z indeksowaniem udzielonego kredytu do waluty obcej nie stanowił okoliczności, która nie wynikałaby z treści zawartej umowy, czy była ukrywana. Pominięcie w kwocie określonej jako wysokość całkowitego kosztu kredytu umowy, wysokości należności obciążających kredytobiorcę z tytułu stosowania różnych kursów na poszczególnych etapach przeliczania należności nie można również uznać za podstępne wprowadzenie w błąd. Po pierwsze dlatego, że różnica ta nie była znana również Bankowi w dacie zawierania Umowy, albowiem każdorazowo przy przerachowaniu dokonywanych wpłat była to inna wartość. Po wtóre brak jest dowodu aby pozwany działał w tym zakresie świadomie i umyślnie, w celu skłonienia kredytobiorców do złożenia określonego oświadczenia woli. Nie wystarczy do takiego ustalenia samo stwierdzenie, że podana informacja o kosztach kredytu była błędna albo nieprecyzyjna.

Sąd nie ma przy tym wątpliwości, że powodowie nie dokonali wyboru oferty pozwanego Banku ze względu na wysokość określonego w Umowie całkowitego kosztu kredytu. Powódka A. G. wprost bowiem wskazała, iż czynnikiem decydującym było ówcześnie oferowane, bardzo korzystne oprocentowanie.

Złożone zatem przez powodów w dniu 9 stycznia 2020 r. (data stempla pocztowego) oświadczenie o uchyleniu się od skutków zawarcia Umowy kredytu było bezskuteczne. Zwłaszcza, że oświadczenie to zostało złożone prawie 12 lat od zawarcia spornej Umowy oraz pomimo złożenia takiego oświadczenia powodowie nadal wywiązywali się z Umowy, spłacając należność z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych.

Mając powyższe na uwadze również roszczenie ewentualne uznać należało za niezasługujące na uwzględnienie.

Podobnie należało ocenić ostatnie z żądań ewentualnych, przy którego ocenie koniecznym stało się odniesienie do zarzutów wobec spornej Umowy oraz Aneksu nr 3 z dnia 2 grudnia 2009 r. w zakresie abuzywności postanowień umownych w nich zawartych – § 9 ust. 2 Umowy określającego sposób przeliczania kwoty wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu, § 10 ust. 3 Umowy określającego sposób przeliczania wysokości zobowiązania kredytobiorcy, § 14 ust. 3 Umowy ustalającego sposób wyliczania wysokości zadłużenia z tytułu zaległych należności, § 20 ust. 3 Umowy ustalającego warunki przewalutowania kredytu, § 19 ust. 3 Umowy określającego warunki kontynuowania ochrony ubezpieczeniowej i § 19 ust. 6 Umowy ustalającego sposób spłaty kosztów i opłat związanych z Programem (...) Bank (...) oraz § 3 Aneksu nr 3 określającego sposób zapłaty i sposób wyliczenia wysokości opłaty za sporządzenie aneksu. Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c. Strona powodowa wskazała, że nie wiążą powodów postanowienia spornej Umowy, a także postanowienia Aneksu nr 3 – w szczególności § 3, z uwagi na ich abuzywność.

Zdaniem Sądu, niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia Umowy kredytu, a także zawartych później aneksów, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 314-317v). Ostatecznie sama treść Umowy oraz Aneksów, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie były indywidualnie uzgadniane, co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy oraz Aneksów i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu, regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej Umowy oraz Aneksu nr 3, dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania Umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby (najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu).

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie poszukiwał produktu finansowego (kredytu), który pozwoliłby im na zakup nieruchomości, którą byli zainteresowani. W rezultacie zgłoszone potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby tego rodzaju potrzebom sprostać. Tym samym oferta przedstawiona przez pozwany Bank była ówcześnie najbardziej optymalną możliwością uzyskania przez powodów środków na realizację powyższego planu. Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w sprawie postanowień końcowych umowy czy też aneksu, to jednak należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był ściśle zdeterminowany ich potrzebami, które niewątpliwie stanowiły przejaw świadomie podejmowanych przez nich decyzji. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy bądź później podpisanych Aneksów – w tym Aneksu nr 3, były dla nich nieodpowiednie w dacie ich zawierania. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

Dodać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Pozwany zaś nie zaoferował dowodu, który w jakikolwiek sposób uwierzytelnił okoliczność, że strona powodowa miała wpływ na treść kwestionowanych postanowień.

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul – także tej zawartej w § 3 Aneksu nr 3. Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa czy też później podpisane aneksy – zwłaszcza Aneks nr 3, które zawarli z Bankiem naruszają zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą, a stosowanie przez bank dyrektyw wyznaczania kursów walutowych i spreadu skutkowało tym, że nie mogły one zostać ustalane w sposób dowolny, lecz podążały za kursami NBP i kursami rynkowymi.

Powodowie nie wykazali również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

W okresie od dnia 18 czerwca 2008 r. do dnia 30 września 2022 r. kredytobiorcy uiścili na rzecz pozwanego Banku łącznie kwotę 434 356,07 zł.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcy stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M ewentualnie stawki opartej o WIBOR 3M to jest stawki DBPLN tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów umowy, kredytobiorcy w tożsamym okresie uiściliby na rzecz Banku łącznie – bez odsetek karnych – kwotę 456 720,43 zł (niedopłata 22 364,36 zł), zaś z uwzględnieniem odsetek karnych kwotę 476 122,01 (niedopłata 41 765,94 zł).

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie rynkowym – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w ww. okresie kredytobiorcy dokonaliby nadpłaty o łącznej wysokości 17 422,19 zł w czym zawierałoby się 0 zł odsetek karnych (opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu bankowości mgr H. D. z dnia 18 lutego 2023 r. – k. 656-669).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany Bank kurs sprzedaży CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Także w przypadku Programu ubezpieczeniowego (...) nie sposób doszukać się zasadności wywodzonego przez powodów zarzutu abuzywności.

Wskazać należy, iż powodowie podstawy zasadności żądania w ww. zakresie upatrywali w abuzywności samych przywołanych klauzul dot. ubezpieczenia. Tymczasem na gruncie niniejszego procesu oceny tej należy, zgodnie z przepisem art. 385 ² k.c., dokonywać na podstawie konkretnych ujawnionych w sprawie okoliczności zawarcia Umowy z uwzględnieniem wszystkich jej postanowień.

Kluczowe w tym aspekcie jest uregulowanie zawarte w przepisie art. 385 ¹ § 1 k.c. zdanie pierwsze, zgodnie z którym – „postanowienie umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (…)”.

Zdaniem Sądu, nie sposób pominąć faktu, że w zamian za uiszczone składki ubezpieczeń stronie powodowej faktycznie była udzielana ochrona ubezpieczeniowa, a tym samym nie sposób uznać, aby kredytobiorcy w związku z tym byli zubożeni.

Brak jest zatem podstawowego elementu statuującego abuzywność danej klauzuli w postaci naruszenia interesów konsumenta w stopniu rażącym poprzez kształtowanie jego praw w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

W ocenie Sądu, w postanowieniach Umowy stanowiących podstawę dla powyższych świadczeń obciążających powodów nie sposób doszukać się treści abuzywnych, czyli niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu przywołanego już przepisu art. 385 ¹§ 1 k.c.

Na marginesie należy również wskazać, że z danej ochrony ubezpieczeniowej korzystają właśnie kredytobiorcy, a nie Bank, a zatem po przekazaniu składek ubezpieczycielowi nie pozostaje on wzbogacony (art. 409 k.c.). Co więcej, po przekazaniu składek przez Bank na rzecz zakładu ubezpieczeń nie posiada on już legitymacji biernej w zakresie żądania zwrotu równowartości tych składek, a ewentualna legitymacja bierna może przysługiwać tylko towarzystwu ubezpieczeń, które nie jest pozwanym w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, powodowie nie wykazali, aby ich interesy jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców jest okoliczność czasookresu obowiązywania umowy. Została ona zawarta na okres 480 miesięcy (40 lat). Powodowie, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wnieśli o uznanie ich za rażąco pokrzywdzonych niejako wyjmując część rozliczeń Umowy z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałaby ona rozliczona i czy rzeczywiście doszłoby do rażącego pokrzywdzenia powodów oraz czy kurs waluty stosowany przez Bank byłby końcowo rażąco krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego, gdyby Umowa trwała przez cały okres pierwotnie ustalony. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Stosownie do treści art. 354 k.c., dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że powodowie świadomie dokonali wyboru kredytu waloryzowanego i jego warunków, które to w chwili zawierania umowy były dla nich korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie stanowiło to jednak wyniku naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Bezsprzecznie ryzyko jest wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje czy uzasadnione interesy strony.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że żadne z wywiedzionych w pozwie roszczeń – czy to główne czy ewentualne, ze względu na ich bezzasadność nie mogły zostać uwzględnione.

Dodatkowo, Sąd pragnie zauważyć, iż orzeczenia w zakresie kosztów procesu nie wydano wobec dyspozycji zawartej w art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wobec tego, że wyrok częściowy nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w instancji, w wyroku tym nie zamieszcza się orzeczenia o kosztach. Kompleksowe rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nastąpi zatem w wyroku końcowym, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego dotyczącego nierozstrzygniętej części żądania o zapłatę.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł, jak na wstępie.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk