Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa I. G., T. G.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W.

o ustalenie ewentualnie o ustalenie

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 985/23

UZASADNIENIE

wyroku częściowego z dnia 31 października 2024 r.

W dniu 9 września 2020 r. (data stempla pocztowego) I. G. i T. G. wnieśli pozew przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

1.  ustalenie nieważności umowy nr (...) z dnia 7 września 2005 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 8 marca 2006 r., aneksem nr (...) z dnia 2 października 2007 r. oraz aneksem nr (...) z dnia 16 listopada 2010 r. bądź ustalenie stosunku prawnego z ww. umowy i jej aneksów oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 206.936,06 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Ewentualnie w wypadku nieuwzględnienia żądania określonego w pkt 1.:

2.  wnieśli o:

a. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 20.050,62 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, jako różnicy pomiędzy uzasadnioną wysokością rat spłaty kredytu i odsetek, a faktycznie spłaconą kwotą;

b. ustalenie, że powodów nie wiąże jako niedozwolone postanowienie § 8 aneksu nr (...) do umowy.

Wnieśli także o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej w kwocie 17 zł (pozew – k. 3-13).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł według norm przepisanych (odpowiedź na pozew – k. 81-122).

Postanowieniem z dnia 27 października 2023 r. tut. Sąd w punkcie 1. – zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r.; w punkcie 2. – wezwał do udziału w postępowaniu syndyka masy upadłości pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W.; w punkcie 3. – podjął postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego oraz w punkcie 4. – zawiesił postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt (...) toczącego się przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy (postanowienie z dnia 27 października 2023 r. – k. 267).

Pismem procesowym z dnia 16 listopada 2023 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) do sprawy przystąpił Syndyk masy upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. (pismo procesowe z dnia 16 listopada 2023 r. – k. 282-288).

Na skutek zażalenia powodów na punkt 4. postanowienia tut. Sądu z dnia 27 października 2023 r. w sprawie o sygn. I C 2091/20, Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 22 maja 2024 r. uchylił zaskarżoną część postanowienia (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2024 r., sygn. V ACz 68/24 – k. 583).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie, przy czym strona pozwana konsekwentnie wnosiła o zawieszenie postępowania w zakresie roszczenia o ustalenie (pismo pozwanego z dnia 23 września 2024 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) – k. 599-600v; protokół rozprawy z dnia 1 października 2024 r. – k. 617-618).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. G. poszukiwał środków na spłatę swoich zobowiązań w postaci kredytów konsumenckich: w (...) Bank S.A., w (...) S.A., w (...) S.A. oraz w (...) S.A. Łączna suma zobowiązań kredytowych wynosiła blisko 84 490,00 zł. Udał się do różnych banków. Ostatecznie na spotkaniu z doradcą kredytowym polecono mu (...) Bank (poprzednika prawnego (...) Banku). Oferta kredytu waloryzowanego kursem CHF była jedyną opcją na uzyskanie środków na spłatę istniejących zobowiązań finansowych oraz uzyskanie kolejnych środków na cele konsumpcyjne. I. G. wiedział, że wzrost kursu waluty spowodowuje wzrost raty i salda kredytu. Były przeprowadzone symulacje co do kursu waluty w stosunku do raty. Do umowy kredytowej musiała przystąpić T. G. – matka I. G., gdyż umowa została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości stanowiącej jej wyłączną własność. T. G. postanowiła pomóc synowi. Wszelkimi formalnościami jednak zajmował się jej syn.

(dowód: zeznania powoda I. G., protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 218-220, nagranie 00:03:38-00:20:29; zeznania powódki T. G., protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 220, nagranie 00:21:22-00:22:19; wniosek o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 8 sierpnia 2005 r. – k. 167-169; § 8 ust. 1 Umowy – k. 18v)

Indeksacja do waluty obcej polega na zastosowaniu oprocentowania właściwego dla danej waluty. Dla CHF oprocentowaniem właściwym jest LIBOR CHF.

(dowód: zeznania na piśmie świadka R. D. – k. 182)

W dniu 8 sierpnia 2005 r. T. G. i I. G. złożyli do (...) Bank wniosek o kredyt hipoteczny na kwotę 110 000,00 zł na refinansowanie zobowiązań konsumpcyjnych w kwocie 85 000,00 zł i dowolny cel w kwocie 25 000,00 zł oraz refinansowaniem prowizji od przyznanego kredytu w wysokości 4%, indeksowaną kursem waluty CHF, z okresem kredytowania wynoszącym 30 lat.

W dacie złożenia wniosku I. G. miał wykształcenie zawodowe, pracował na umowę o pracę na czas nieokreślony w (...) jako operator (...) za wynagrodzeniem w wysokości (...) zł brutto oraz premią, prowizją w kwocie (...) zł brutto. I. G. posiadał zobowiązania finansowe: w (...) Bank S.A. w kwocie 16 954,13 zł z miesięczną ratą w wysokości 658,40 zł oraz w kwocie 19 840,00 zł z miesięczną ratą w wysokości 551,00 zł; w (...) S.A., w (...) S.A. w kwocie 8 000,00 zł z miesięczna ratą w wysokości 277,95 zł oraz w (...) S.A. w kwocie 10 759,36 zł z miesięczną ratą w wysokości 380,00 zł i w kwocie 22 706,68 zł oraz w banku (...) w kwocie 38 604,00 zł z miesięczną ratą w wysokości 770,00 zł. T. G. pozostawała na emeryturze otrzymując świadczenie w wysokości (...) zł miesięcznie.

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 8 sierpnia 2005 r. – k. 167-169)

W dniu 9 września 2005 r. (data złożenia podpisów przez kredytobiorców, k. 19) I. G. i T. G. zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej (dalej: Umowa).

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 89 754,29 zł indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytowej oraz Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego zwanym dalej Regulaminem, stanowiącym integralną część umowy.

Stosownie do § 1 ust. 2 Umowy spłata kredytu miała nastąpić w 240 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych.

Zgodnie z § 1 ust. 3 Umowy kredyt miał być przeznaczony na:

a)  w wysokości 12 500,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. umowa z dnia 18 czerwca 2004 r. na rachunek wierzyciela kredytobiorcy;

b)  w wysokości 5 270,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 maja 2004 r. na rachunek wierzyciela kredytobiorcy;

c)  w wysokości 30 800,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 października 2004 r. na rachunek wierzyciela kredytobiorcy;

d)  w wysokości 29 305,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 marca 2004 r. i 4 stycznia 2005 r. na rachunek wierzyciela kredytobiorcy;

e)  w wysokości 6 615,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. umowa z dnia 15 maja 2003 r. na rachunek Wierzyciela Kredytobiorcy;

f)  w wysokości 3 379,60 zł na zapłatę prowizji od kredytu;

g)  w wysokości 1 884,69 zł na pokrycie kosztów uczestnictwa w programie (...).

Kredytobiorca wyraził zgodę na uczestnictwo w programie (...) w ramach zadeklarowanych wariantów oraz wniósł opłatę za pierwszy rok uczestnictwa w programie w kwocie 1 884,69 zł. W kolejnych latach opłata za uczestnictwo w programie wynika z tabeli opłat i prowizji zgodnie z wybranymi wariantami (§ 1 ust. 4 Umowy).

W § 4 ust. 1 Umowy wskazano, że spłata wszelkich zobowiązań z tytułu umowy będzie dokonywana w złotych na rachunek pomocniczy określony w każdorazowym harmonogramie spłat kredytu.

Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do waluty wyrażonej w umowie – obowiązującego w dniu spłaty (§ 4 ust. 2 Umowy).

Stosownie do treści § 4 ust. 3 Umowy kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzania umowy wynosiło 5,41% w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki DBF i stałych marży banku, która wynosiła 4,75 % (§ 6 ust. 1 Umowy).

Tytułem jednorazowej prowizji z tytułu udzielenia kredytu bank pobiera 4,00% kwoty kredytu pomniejszonej o kwotę kredytu przeznaczonego na uiszczenie prowizji oraz składki z tytułu uczestnictwa w programie (...), tj. kwotę 3 379,60 zł (§ 7 ust. 1 Umowy).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu były: hipoteka kaucyjna na rzecz banku do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu na nieruchomości położonej przy ul. (...) nr (...) w G., cesja na rzecz banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia lokalu, weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia w banku odpisu z KW nieruchomości, cesja na bank wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia od ryzyka utraty stałego źródła dochodu, którym objęty był I. G. z sumą ubezpieczenia 5 632,43 zł (§ 8 Umowy).

Zgodnie z § 13 ust. 1 Umowy w sprawach nieuregulowanych niniejszą umową stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej z dnia 9 września 2005 r. – k. 17-19v)

I. G. czytał umowę przed jej podpisaniem. Oświadczenia przeglądał. T. G. była tylko na jednym spotkaniu w banku, gdzie podpisano umowę. Nie zadawała pytań do umowy.

(dowód: zeznania powoda I. G., protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 219, nagranie 00:06:08; zeznania powódki T. G., protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 220, nagranie 00:21:22-00:22:19)

Środki z kredytu zostały uruchomione w dniu 13 września 2005 r. w wysokości 89 754,29 zł, a kwota ta została przeliczona przez bank po kursie 2,4750 na kwotę 36 264,36 CHF. Środki wypłacono:

- kwota 12 500,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. umowa z dnia 15 maja 2003 r.;

- kwota 6 615,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. umowa z dnia 26 maja 2004 r.;

- kwota 5 270,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 maja 2004 r.;

- kwota 30 800,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 października 2004 r.;

- kwota 29 305,00 zł na spłatę kredytu w (...) S.A. umowa z dnia 26 marca 2004 r.;

- kwota 3 379,60 zł na zapłatę prowizji od kredytu;

- kwota 1 884,69 zł na pokrycie kosztów uczestnictwa w programie (...).

(dowód: potwierdzenie wypłaty środków – k. 50)

Aneksem nr (...) do Umowy strony postanowiły, że dotychczasowa treść § 1 ust. 2 Umowy otrzymuje brzmienie: spłata następuje w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych, przy czym na dzień sporządzenia Aneksu nr (...) z dnia 9 marca 2006 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 7 września 2005 r. przy czym do spłaty pozostało 343 rat.

(dowód: aneks nr (...) z dnia 8 marca 2006 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej z dnia 9 września 2005 r., k. 20v)

Aneksem nr (...) do Umowy strony postanowiły zwiększyć kwotę kredytu o 62 400,00 zł do kwoty 152 154,29 zł (§ 1 Aneksu nr (...) do Umowy).

W związku z podwyższeniem kwoty kredytu zmianie uległy treść § 1 ust. 1 Umowy oraz § 8 ust. 3 Umowy, a do § 1 ust. 3 dodano lit. h) i lit. i) oraz dodano § 8 ust. 5. W myśl nowego § 1 ust. 1, bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 89 754,29 zł indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytowej oraz „Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego” zwanym dalej Regulaminem, stanowiącym integralną część umowy. Na wniosek kredytobiorcy z dnia 18 września 2007 r. kwota przyznanego kredytu została zwiększona o 62 400,00 zł do kwoty 152 154,29 zł. Podwyższona kwota kredytu przeznaczona jest:

1)  w wysokości 60 000,00 zł na dowolny cel konsumpcyjny kredytobiorcy na rachunek kredytobiorcy;

2)  w wysokości 2 400,00 zł na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków.

Dotychczasowa treść § 8 ust. 3 Umowy otrzymała brzmienie: Weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia w banku odpisu z KW nieruchomości zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku po podwyższeniu kwoty kredytu, warunki zwolnienia zabezpieczenia wekslowego określa Regulamin.

(dowód: aneks nr (...) z dnia 2 października 2007 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej z dnia 9 września 2005 r. – k. 22)

Środki stanowiące zwiększenie kwoty kredytu zostały uruchomione w dniu 12 października 2007 r. w wysokości 62 400,00 zł, a kwota ta została przeliczona przez bank po kursie 2,1610 na kwotę 28 875,52 CHF. Środki wypłacono:

- kwota 60 000,00 zł na dowolny cel została przekazana na rachunek wskazany przez kredytobiorców;

- kwota 2 400,00 zł na pokrycie składki za ubezpieczenie Na Wypadek Następstw Nieszczęśliwych Wypadków.

(dowód: potwierdzenie wypłaty środków – k. 50)

Aneksem nr (...) do Umowy kredytobiorca przystąpił do programu (...) oraz skorzystał jednocześnie z oferty zmiany kursu waluty obcej stosowanego do spłat kredytu hipotecznego, na zasadach opisanych w Aneksie.

W myśl § 3 Aneksu nr (...), wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego przez Narodowy Bank Polski, rozumianego jako kurs sprzedaży walut określonego w powyższy sposób, stosuje się ostatni obowiązujący kurs sprzedaży ogłoszony przez NBP. W przypadku braku możliwości zastosowania kursu sprzedaży walut w powyższy sposób z uwagi na trwałą przeszkodę, np. zaprzestanie publikacji kursów przez NBP, stosuje się kurs sprzedaży określony zgodnie z zapisami Regulaminu kredytu hipotecznego. Po wejściu Polski do strefy euro, w przypadku, gdy Narodowy Bank Polski zaprzestanie publikacji stosownego kursu sprzedaży EURCHF, spłata kredytu odbywać się będzie na podstawie rynkowego kursu sprzedaży EURCHF, dostępnego w serwisie (...) około godziny 16:00 z dnia roboczego ustalania Tabeli, publikowanego przez bank w stosownej tabeli kursowej i obowiązującego do spłat w kolejnym dniu roboczym.

Zgodnie z § 8 Aneksu nr (...), opłata za sporządzenie Aneksu, w wysokości 1,65% kwoty kredytu pozostałej do spłaty na dzień wejścia w życie Aneksu, zostanie pobrana w trybie podwyższenia salda kredytu. Wysokość opłaty zostanie wyliczona w PLN, według kursu sprzedaży dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut” obowiązującej w dniu wejścia w życie Aneksu, a następnie doliczona do bieżącego salda kredytu poprzez jej przeliczenie na CHF według kursu kupna dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut”, obowiązujących w dniu wejścia w życie Aneksu. Bank wyśle harmonogram po dokonaniu powyższej operacji.

(dowód: aneks nr (...) z dnia 16 listopada 2010 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej z dnia 9 września 2005 r. – k. 30v-31v)

Przyjmując, że saldo początkowe kredytu zostałoby przeliczone po kursie średnim NBP, to kwota 89 754,29 zł zostałaby przeliczona po kursie 2,5429 na kwotę 35 296,04 CHF, czyli byłaby o 968,32 CHF niższa od kwoty przeliczonej przez bank. Kwota 62 400,00 zł zostałaby natomiast przeliczona po kursie 2,223 na kwotę 28 070,18 CHF, czyli byłaby o 805,34 CHF niższa od kwoty przeliczonej przez bank .

Tym samym łącznie kwota kredytu w wysokości 152 154,29 zł została przeliczona przez bank na kwotę 65 139,88 CHF. Z kolei przyjmując, że początkowe saldo zadłużenia wyrażone w walucie obcej zostałoby przeliczone na CHF wskutek zastosowania kursu średniego NBP, to saldo zadłużenia przeliczonego na CHF byłoby o 1 773,67 CHF niższe od kwoty przeliczonej przez bank.

(dowód: opinia biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej P. G. z dnia 12 października 2023 r. – k. 243)

W dniu 15 stycznia 2015 r. (...) Bank (...) ogłosił, że nie będzie bronił więcej kursu EURCHF na poziomie 1,20. Wskutek tej decyzji frank szwajcarski w gwałtowny sposób umocnił się. To umocnienie spowodowało gwałtowną zmianę kursu franka szwajcarskiego do polskiego złotego.

(dowód: zeznania na piśmie świadka K. D. – k. 188)

W okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie kwotę 201 582,42 zł oraz kwotę 440,64 zł tytułem opłat i prowizji PLN, kwotę 960,01 zł tytułem ubezpieczenia w PLN i kwotę 3 964 zł tytułem spłat PLN. Tym samym kredytobiorcy w wymienionym okresie uiścili na rzecz banku łącznie kwotę 206 947,06 zł, w tym kwota 205 546,42 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcom stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M, tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów umowy, kredytobiorcy w okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. uiściliby na rzecz banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 142 843,44 zł. Tym samym różnica pomiędzy ww. kwotą a faktycznymi spłatami dokonanymi przez kredytobiorców wynosiłaby 62 702,98 zł [205 546,42 zł – 142 843,44 zł].

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie średnim NBP – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. kredytobiorcy uiściliby łącznie 192 399,41 zł, w tym 81 923,51 zł tytułem rat kapitałowych PLN oraz 110 475,90 zł tytułem rat odsetkowych PLN. Tym samym różnica pomiędzy ww. kwotą a faktycznymi kwotami uiszczonymi przez kredytobiorców w tym okresie wyniosłaby 9 183,01 zł.

(dowód: opinia biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej P. G. z dnia 12 października 2023 r. – k. 241, 243-244 oraz 252-257)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda I. G. (protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 218-220) oraz powódki T. G. (protokół rozprawy z dnia 6 czerwca 2023 r. – k. 220) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powodów dotyczące niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank, w tym braku należytego poinformowania ich o ryzyku walutowym, sposobie ustalania kursów przez bank itd. nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość ryzyka walutowego oraz warunków oferowanego kredytu indeksowanego. Powodowie w oparciu o otrzymane dane i posiadaną wiedzę dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego walutą CHF.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadka R. D. (zeznania na piśmie – k. 182-193) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W tej części świadek posiadał informacje i podawał fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedstawił posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych indeksowanych w CHF zawieranych w pozwanym banku, opisał stosowane w nim procedury. Zeznania te nie miały znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, albowiem świadek nie brał udziału w zawieraniu umów o kredyt z klientami i nie uczestniczył bezpośrednio w zawieraniu spornej Umowy.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka K. T., o którego przeprowadzenie wnosiła strona pozwana, albowiem świadek ten nie złożył zeznań pomimo wezwania skierowanego na adres podany przez pozwanego, a przesyłki przesyłane dwukrotnie do świadka były awizowane i powróciły do Sądu jako niepodjęte (przesyłki – k. 195 i 198).

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego P. G. (opinia biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej P. G. z dnia 12 października 2023 r. – k. 235-263), dopuszczonej postanowieniem z dnia 27 czerwca 2023 r . (k. 227). Zdaniem Sądu opinia została sporządzona zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego, w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania .

Jednocześnie Sąd postanowieniem z dnia 27 czerwca 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (k. 228) jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione a przedłożone przez strony dokumenty, pisemne analizy ekonomiczne i raporty, pisma, ekspertyzy, artykuły i inne, które stanowiły dokumenty prywatne przedstawiające stanowiska stron je składających do akt sprawy, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa, dotyczyły kwestii niezwiązanych z tą konkretną umową kredytową, a zatem nie stanowiły w niniejszej sprawie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Sąd potraktował je jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania – podobnie jak dołączone orzecznictwo sądów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Strona powodowa domagała się w niniejszym postępowaniu ustalenia nieważności umowy nr (...) z dnia 9 września 2005 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 8 marca 2006 r., aneksem nr (...) z dnia 2 października 2007 r. oraz aneksem nr (...) z dnia 16 listopada 2010 r. bądź ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z ww. Umowy i jej aneksów oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 206 936,06 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ewentualnie o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 20 050,62 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, jako różnicy pomiędzy uzasadnioną wysokością rat spłaty kredytu i odsetek, a faktycznie spłaconą kwotą oraz ustalenia, że powodów nie wiąże jako niedozwolone postanowienie § 8 aneksu nr (...) do Umowy.

Sąd w niniejszej sprawie zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r., podejmując postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego (postanowienie z dnia 27 października 2023 r. – k. 267; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2024 r., sygn. V ACz 68/24 – k. 583).

Zgodnie z przepisem art. 317 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. Część żądania lub niektóre z żądań pozwu mogą być objęte wyrokiem częściowym jeżeli są już dostatecznie wyjaśnione do rozstrzygnięcia. Będzie tak wówczas, gdy strony nie zgłaszają w tym zakresie dalszych wniosków dowodowych, a sąd nie znajduje podstaw do dopuszczania dowodów z urzędu. Jednocześnie na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego sąd ma już możliwość ustalenia stanu faktycznego stanowiącego podstawę częściowego rozstrzygnięcia sporu.

W ocenie Sądu powództwo I. G. i T. G. skierowane przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a następnie Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W. w zakresie powództwa o ustalenie nadawało się do rozstrzygnięcia, wobec czego zasadnym było rozstrzygnięcie o tej części żądania w wyroku częściowym.

Mając powyższe na uwadze, w następstwie dotychczas przeprowadzonego postępowania, Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Analizę zgłoszonego powództwa o ustalenie rozpocząć jednak należało od przywołania podstawy dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c., a w konsekwencji zbadania zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu braku interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia o ustalenie. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania – wbrew stanowisku pozwanego – że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank nadal łączy przedmiotowa umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej – w ich ocenie – Umowy czy też zawierającej tzw. klauzule abuzywne. Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień umownych oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

Kolejno, Sąd pragnie zauważyć, iż w związku z podnoszeniem tożsamych twierdzeń i zarzutów stanowiących podstawę roszczenia głównego oraz ewentualnego, stwierdzenie braku abuzywności postanowień kwestionowanych przez stronę powodową, jak również stwierdzenie braku naruszenia innych wskazanych przez stronę powodową przepisów prawa bankowego oraz kodeksu cywilnego, miało wpływ na ocenę zasadności zarówno roszczenia głównego jak i roszczenia ewentualnego.

Przechodząc do oceny powództwa – w ww. zakresie, wskazać należy na art. 58 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu, przedmiotowa Umowa, jak również wszystkie zawarte przez strony postępowania aneksy do Umowy zgodne są z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełniają wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie sa próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypaczają natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie oraz aneksie na 2 kwotę udzielonego kredytu ustalono łącznie na 152 154,29 zł indeksowaną kursem CHF. Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim. Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu (§ 6 ust. 1 Umowy, k. 18). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w Umowie takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie, a w szczególności powód, który zajmował się formalnościami i uczestniczył we wszystkich spotkaniach poprzedzających podpisanie spornej Umowy, zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie, a w szczególności powód, zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych . Strona powodowa nie wykazała, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego zarówno w zakresie spornej Umowy, jak i później zawieranych aneksów. W ocenie Sądu kredytobiorcy, zwłaszcza głównie zainteresowany I. G., posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika też z postanowień Umowy (k. 17v-19v) oraz aneksu nr (...) (k. 30v-31v).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań (...)Banku (...) który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powodów Umowa jest nieważna.

Zdaniem Sądu, na ważność umowy kredytu nie wpływa fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, a bank spełnił względem nich wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy oraz aneksów obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania kredytu przedstawiał kredytobiorcom np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powodowie świadomie chcieli skorzystać z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu, a tym samym zauważyli korzyści płynące z zawieranej umowy kredytu .

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa, jak również zawarte później aneksy, w tym aneks nr (...) nie mogą być zatem uznane za bezwzględnie nieważne w związku z art. 58 k.c., gdyż nie naruszają przepisów prawa, ani nie zmierzają do obejścia ustawy, jak również nie są sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c. Strona powodowa wskazała, że nie wiążą powodów postanowienia spornej Umowy, a także postanowienia aneksów, a więc i aneksu nr (...) – w szczególności § 8, z uwagi na ich abuzywność. W tym miejscu zaznaczyć należy, że strona powodowa kwestionowała ważność zapisów całej Umowy i aneksu nr (...) wskazując jedynie dodatkowo, niejako alternatywnie, na naruszenie jej interesów, jako konsumentów w związku z zastosowaniem przez pozwany bank wygórowanej kwoty opłaty oraz dwukrotnie naliczanego spreadu w przywołanym § 8 aneksu.

Zdaniem Sądu, niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia Umowy kredytu, a także zawartych później aneksów, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 167-169). Ostatecznie sama treść Umowy oraz aneksów, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie były indywidualnie uzgadniane, co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej umowy oraz aneksów i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie (zwłaszcza szczególnie zainteresowany powód), o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu, regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej Umowy oraz aneksów – zwłaszcza aneksu nr (...), dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania Umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby (najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu).

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że I. G. poszukiwał produktu finansowego (kredytu), który pozwoliłby mu wpierw refinansować posiadane zobowiązania kredytowe, a następnie również – w oparciu o zwiększenie kwoty udzielonego kredytu aneksem nr (...), spożytkować uzyskane środki na dowolne zaspokojenie swoich prywatnych potrzeb – wykupienie mieszkania i jego remont, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby tego rodzaju potrzebom sprostać. Co więcej, w celu pozytywnego rozpatrzenia wniosku powód skorzystać musiał z pomocy swojej matki – T. G., bez udziału której nie uzyskałby przedmiotowego kredytu . Tym samym oferta przedstawiona przez pozwany bank była jedyną możliwością uzyskania przez powoda środków na realizację powyższych planów. Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w sprawie postanowień końcowych umowy, to jednak należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był ściśle zdeterminowany potrzebami I. G. i okazanym mu wsparciem przez matkę – T. G., które niewątpliwie stanowiły przejaw świadomie podejmowanych przez nich decyzji. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla nich nieodpowiednie w dacie zawierania umowy o kredyt hipoteczny. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

Dodać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Pozwany zaś nie zaoferował dowodu, który w jakikolwiek sposób uwierzytelnił okoliczność, że strona powodowa miała wpływ na treść kwestionowanych postanowień.

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul – także tej zawartej w § 8 aneksu nr (...). Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy, zostali (a przede wszystkim powód będący szczególnie zainteresowanym uzyskaniem przedmiotowego kredytu) zapoznani z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa czy też później podpisane aneksy, które zawarli z bankiem naruszają zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą, a stosowanie przez bank dyrektyw wyznaczania kursów walutowych i spreadu skutkowało tym, że nie mogły one zostać ustalane w sposób dowolny, lecz podążały za kursami NBP i kursami rynkowymi.

Powodowie nie wykazali również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

W okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie kwotę 201 582,42 zł oraz kwotę 440,64 zł tytułem opłat i prowizji, kwotę 960,01 zł tytułem ubezpieczenia i kwotę 3 964 zł tytułem spłat. Tym samym kredytobiorcy w wymienionym okresie uiścili na rzecz banku łącznie kwotę 206 947,06 zł, w tym kwota 205 546,42 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcom stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M, tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów umowy, kredytobiorcy w okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. uiściliby na rzecz banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 142 843,44 zł. Tym samym różnica pomiędzy ww. kwotą a faktycznymi spłatami dokonanymi przez kredytobiorców wynosiłaby 62 702,98 zł [205 546,42 zł – 142 843,44 zł].

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie średnim NBP – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w okresie od września 2005 r. do sierpnia 2020 r. kredytobiorcy uiściliby łącznie 192 399,41 zł, w tym 81 923,51 zł tytułem rat kapitałowych oraz 110 475,90 zł tytułem rat odsetkowych. Tym samym różnica pomiędzy ww. kwotą a faktycznymi kwotami uiszczonymi przez kredytobiorców w tym okresie wyniosłaby 9 183,01 zł (opinia biegłego sądowego ds. bankowości uniwersalnej P. G. z dnia 12 października 2023 r. – k. 241, 243-244 oraz 252-257).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs sprzedaży CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, powodowie nie wykazali, aby ich interesy jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powodowie, a w szczególności głównie zainteresowany uzyskaniem kredytu powód, znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo powód odnosił wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców jest okoliczność czasookresu obowiązywania umowy. Została ona zawarta – po wprowadzeniu zmian aneksem nr (...) – na okres 360 miesięcy (30 lat). Powodowie, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wnieśli o uznanie ich za rażąco pokrzywdzonych niejako wyjmując część rozliczeń Umowy z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałaby ona rozliczona i czy rzeczywiście doszłoby do rażącego pokrzywdzenia powodów oraz czy kurs waluty stosowany przez bank byłby końcowo rażąco krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego, gdyby Umowa trwała przez cały okres pierwotnie ustalony. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Stosownie do treści art. 354 k.c., dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że powodowie, a przede wszystkim powód, świadomie dokonali wyboru kredytu waloryzowanego i jego warunków, które to w chwili zawierania umowy były dla nich korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie stanowiło to jednak wyniku naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Bezsprzecznie ryzyko jest wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje czy uzasadnione interesy strony.

Zważywszy na wcześniejsze rozważania roszczenia pozwu o ustalenie – zarówno główne, jak i ewentualne, nie mogły odnieść zamierzonego skutku, w konsekwencji czego Sąd oddalił powództwo w ww. zakresie.

Ostatecznie, Sąd pragnie zauważyć, iż orzeczenia w zakresie kosztów procesu nie wydano wobec dyspozycji zawartej w art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wobec tego, że wyrok częściowy nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w instancji, w wyroku tym nie zamieszcza się orzeczenia o kosztach. Kompleksowe rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nastąpi zatem w wyroku końcowym, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego dotyczącego nierozstrzygniętej części żądania o zapłatę.

Na marginesie jedynie Sąd pragnie zauważyć, że konsekwentnie zgłaszany przez stronę pozwaną wniosek o zawieszenie postępowania w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego ze spornej Umowy nie mógł odnieść zamierzonego skutku wobec wcześniejszego przesądzenia owej kwestii przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, który postanowieniem z dnia 22 maja 2024 r. uchylił punkt 4. orzeczenia tut. Sądu, w którym to właśnie Sąd zawiesił postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt (...) toczącego się przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł, jak na wstępie.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk