Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. J. i J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...)

o zapłatę

I.  Zasądza od Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz:

a.  E. J. kwotę 108 692,50 zł (sto osiem tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt dwa złote i pięćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 lutego 2024 r. do dnia zapłaty;

b.  J. K. kwotę 326 077,50 zł (trzysta dwadzieścia sześć tysięcy siedemdziesiąt siedem złotych i pięćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 lutego 2024 r. do dnia zapłaty;

II.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  Zasądza od E. J. i J. K. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwoty po 5000 zł (pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, i nie obciąża powódek kosztami procesu w pozostałym zakresie;

IV.  Nakazuje ściągnąć od E. J. i J. K. ze świadczeń zasądzonych na ich rzecz w punkcie I wyroku na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty:

a.  po 9990,20 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt złotych i dwadzieścia groszy) tytułem zwrotu wydatków,

b.  po 5 000 zł (pięć tysięcy złotych) tytułem części opłaty od pozwu, od której zostały zwolnione

i nie obciąża powódek kosztami sądowymi w pozostałym zakresie.

Sygn. akt: I C 989/15

UZASADNIENIE

W dniu 2 września 2015 r. E. J. i J. K. skierowały przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...) pozew o zapłatę kwot:

1)  3 465 000 zł na rzecz E. J.,

2)  10 395 000 zł na rzecz J. K.

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Powódki wyjaśniły, że dochodzą zapłaty powyższych należności tytułem odszkodowania za utratę prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej dawniej „(...)” w części stanowiącej obecnie własność Skarbu państwa, tj. w części dotyczącej działek o numerach ewidencyjnych:(...), (...), (...) i(...) z obrębu (...), wymienionych w decyzji Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 4 kwietnia 2014 r., wraz z prawem własności budynków znajdujących się na tej nieruchomości, przy czym za podstawę odliczenia odszkodowania przyjęły stan nieruchomości z 10 października 1958 r. i ceny aktualne. Powódki wskazały, że wywodzą swoje roszczenie z faktu wydania z rażącym naruszeniem prawa decyzji administracyjnej odmawiającej ich poprzednikom prawnym – współwłaścicielom nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...), prawa własności czasowej do gruntu, co do której to decyzji w trybie nadzorczym stwierdzono ostatecznie nieważność – za podstawę roszczeń wskazały art. 160 § 1 i 2 k.p.a. oraz stosowne przepisy Kodeksu cywilnego. Powódki oszacowały należne im odszkodowanie przyjmując za podstawę wycenę przedmiotowej nieruchomości na kwotę 13 860 000 zł (pozew – k. 2-15, replika na odpowiedź na pozew – k. 130-136, pismo procesowe z dnia 25 stycznia 2017 r. – k. 289-291).

Skarb Państwa Wojewoda (...) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. z 2013 r. poz. 1150) zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i wysokości, a w szczególności wskazał, że strona powodowa nie wykazała, aby na skutek wadliwej decyzji poniosła jakąkolwiek szkodę, nie należy bowiem przyjmować prostego założenia, że stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, bądź uznanie jej za wydaną z naruszeniem prawa automatycznie skutkuje przyznaniem odszkodowania, a rola sądu ogranicza się do ustalenia jego wysokości. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym istnienie normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a dochodzoną szkodą, a więc czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby zapadła decyzja zgodna z prawem, powinny być wykazane w toku procesu, bowiem mogą kształtować się odmiennie w okolicznościach faktycznych i prawnych konkretnych spraw (odpowiedź na pozew – k. 118-121, pismo procesowe z dnia 17 listopada 2016 r. – k. 275-278, pismo procesowe z dnia 18 stycznia 2017 r. – k. 283-285).

Ostatecznie E. J. i J. K. podtrzymały powództwo, a z ostrożności wniosły o przyznanie odszkodowania w oparciu o wycenę przedmiotowej nieruchomości na kwotę 434 770 zł (protokół rozprawy – k. 771).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość (...) położona dawniej przy ul. (...), oznaczona jako „(...)”, objęta była działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) Warszawy.

W dacie wejścia ww. dekretu w życie nieruchomość ta stanowiła własność S. i E. S. (1), którą nabyli „w równych częściach i niepodzielnie” na podstawie umowy sprzedaży z dnia 31 sierpnia 1916 r. zawartej w formie aktu notarialnego (...), sporządzonego przed notariuszem S. T. (świadectwo Pisarza Hipotecznego przy Sądzie Grodzkim w Warszawie z dnia 15 lutego 1938 r. – k. 27-28, odpis świadectwa Pisarza Hipotecznego z dnia 15 lutego 1938 r. – k. 29-30, odpis aktu notarialnego z dnia 31 sierpnia 1916 r. – k. 31-34).

W dniu 16 sierpnia 1948 r. (...) W. objęło w posiadanie nieruchomość przy ul. (...).

W dniu 1 lutego 1949 r. E. S. (1) złożyła wniosek o przyznanie „dzierżawy tymczasowej” nieruchomości „(...)” przy ul. (...).

Orzeczeniem administracyjnym z dnia 10 października 1958 r. Prezydium Rady Narodowej w (...) W. odmówiono S. i E. S. (1) przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) przy ul. (...) hip. „(...)” wskazując, że grunt ten w planie zagospodarowania przestrzennego jest przeznaczony pod budownictwo przemysłowe (dziennik urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego (...) W. – k. 138, podanie – k. 35, 139, orzeczenie z dnia 10 października 1958 r. – k. 36).

S. S. (2) zmarł w dniu 23 czerwca 1943 r., a spadek po nim nabyły dzieci: H. W., I. Ż. i B. S. po 1/3 każde z ich.

Spadek po B. S., zmarłym dnia 10 sierpnia 1944 r. nabyła matka E. S. (1) w 1/4 części oraz rodzeństwo H. W. i I. Ż. po 3/8 części spadku każda z nich.

Spadek po E. S. (1), zmarłej dnia 31 stycznia 1974 r. nabyły córki I. Ż. i H. W. po 1/2 części każda z nich.

Spadek po H. W., zmarłej dnia 22 sierpnia 1989 r., nabyła w całości siostrzenica J. K..

Spadek po I. Ż., zmarłej dnia 11 stycznia 1996 r. nabyli: mąż K. Ż. oraz córki E. J. i J. K. po 1/3 części każde z nich.

Spadek po K. Ż., zmarłym dnia 7 lutego 1997 r., nabyły córki E. J. i J. K. po 1/2 części każda z nich.

Na skutek dziedziczenia, roszczenia wynikające z dekretu z 26 października 1945 r. do nieruchomości przy ul. (...) nabyły E. J. w 1/4 części i J. K. w 3/4 (postanowienie Sądu Powiatowego dla (...) W. z dnia 28 maja 1965 r., sygn. I Ns II 497/65 – k. 37, postanowienie Sądu Rejonowego dla (...) Warszawy z dnia 22 stycznia 1986 r., sygn. IV Ns 1999/85 – k. 38, postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 30 marca 1990 r., sygn. I Ns 285/90 – k. 39, postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 21 kwietnia 1998 r., sygn. I Ns 2217/97 – k. 40, postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 27 lutego 1997 r., sygn. I Ns 405/97 – k. 41).

Na skutek wniosku E. J. toczyło się postępowanie nadzorcze w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 10 października 1958 r., w toku którego ustalono, iż dawna nieruchomość pod nazwą „(...)” obecnie częściowo znajduje się na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, częściowo własność (...) W. – wskutek komunalizacji dokonanej z dniem 27 maja 1990 r., a w części własność spółki (...) sp. z o.o., w tym:

1)  własności Skarbu Państwa stanowią działki:

a.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym (...) S.A. wskutek uwłaszczenia przedsiębiorstwa państwowego z dniem 5 grudnia 1990 r. oraz dalszych przekształceń własnościowych przedsiębiorstwa państwowego i czynności cywilnoprawnych;

b.  nr (...);

c.  nr (...) – pozostająca w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych;

d.  nr (...);

2)  własność (...) W. stanowią działki:

a.  nr(...) – pozostająca w zarządzie (...);

b.  nr (...) – stanowiąca drogę;

c.  nr (...) w obrębie (...) – pozostająca w zarządzie (...);

d.  nr (...)w obrębie (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej;

e.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej;

f.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej;

g.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej;

h.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej oraz osób fizycznych;

i.  nr (...)– pozostająca w użytkowaniu wieczystym osoby prawnej;

3)  własność (...) sp. z o.o. stanowi działka nr (...) z obrębu (...)

Nieruchomość przy ul. (...) była wykorzystywana na cele produkcji rolnej. W 1952 roku część tego gruntu została zajęta pod budowę torów kolejowych i zajezdni tramwajowej – na podstawie decyzji lokalizacyjnej z dnia 5 maja 1951 r. (nr (...)). W latach 1957-58 część gruntu została zajęta przez Spółdzielnię (...) (około 4 300 m ²) pod budowę zakładu przemysłowego – na podstawie decyzji z dnia 20 stycznia 1958 r. nr (...), Spółdzielnię Pracy (...) (około 7 000 m ²) – na podstawie decyzji z dnia 5 marca 1958 r. nr (...), a reszta pod ulicę (...) i rezerwowy pas zieleni.

Grunt przy ul. (...) „(...)” został objęty decyzją o lokalizacji szczegółowej Nr (...)z 19 maja 1958 r. wydanej dla Biura (...) (wypisy z rejestru gruntów wraz z pismem przewodnim – k. 42-56, odpisy z ksiąg wieczystych – k. 57-66, dokumentacja geodezyjno-kartograficzna – k. 80-100, 228-273, opinia biegłego geodety – k. 311-349, 402-405, zdjęcia lotnicze – k. 442, opinia biegłego ds. zdjęć lotniczych – k. 495-496, 518-521, decyzja Wojewody (...) z dnia 28 marca 1997 r. o stwierdzeniu nabycia nieruchomości przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) – k. 67-69).

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2014 r. Minister Infrastruktury i Rozwoju, na podstawie 156 § 1 pkt 2 k.p.a., stwierdził nieważność orzeczenia Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 10 października 1958 r. w części obejmującej obecnie działki ewidencyjne o numerach: (...), (...), (...) i (...) z obrębu (...)_8. (...), będące własnością Skarbu Państwa, zaś wniosek w zakresie działek stanowiących własność (...) W. oraz (...) sp. z o.o. pismem z dnia 24 września 2013 r. przekazał wg właściwości do rozpoznania Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu.

Na skutek wniosku (...) S.A. o ponowne rozpatrzenie sprawy Minister Infrastruktury i Rozwoju utrzymał w mocy decyzję z 4 kwietnia 2014 r.

Organ prowadzący postępowanie nadzorcze ustalił, że teren dawnej nieruchomości (...) „(...)” w dacie 10 października 1958 r. nie był objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego z lat 1934-39, żadnym z planów uchwalonych w latach 1947-50, ani też Planem Ogólnym Zabudowania (...) W. z 1931 r., a w tej sytuacji uznał, że brak było podstaw do odmownego rozpatrzenia wniosku dekretowego, bowiem nie istniały przesłanki pozwalające stwierdzić stosownie do art. 7 dekretu o gruntach (...), że korzystanie przez dotychczasowego właściciela z nieruchomości nie dawało się pogodzić z jej przeznaczeniem w obowiązującym planie, skoro taki plan dla tego obszaru nie był uchwalony. Organ uznał także, że przeznaczenie nieruchomości pod budownictwo przemysłowe nie wynikało z żadnego istniejącego planu zagospodarowania. Minister, rozważając możliwość wydania decyzji odmownej w dacie 10 października 1958 r. ze względu na przepisy ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach | trybie wywłaszczenia nieruchomości, uznał, że decyzje lokalizacyjne dotyczące tego terenu mogłyby być brane pod uwagę jako przyczyna odmowy ustanowienia prawa własności czasowej jedynie wówczas, gdyby zostały wydane przed 10 października 1958 r., tymczasem żadna decyzja lokalizacyjna dotycząca terenu tej nieruchomości wydana przed datą orzeczenia nie dotyczyła gruntu stanowiącego obecnie własność Skarbu Państwa, w tej sytuacji nie istniały zaś przesłanki do odmowy przyznania prawa własności czasowej z uwagi na niezbędność nieruchomości na cele, na które stosownie do art. 3 ww. ustawy dopuszczano wywłaszczenie nieruchomości (decyzja z dnia 4 kwietnia 2014 r. – k. 70-76, decyzja z dnia 31 marca 2015 r. – k. 77-79).

W dniu 10 października 1958 r. nieruchomość przy ul. (...) „(...)” mogła być objęta planem zagospodarowania przestrzennego i przeznaczona na cele budownictwa przemysłowego, a przeznaczenie tej nieruchomości mogło być określone w zatwierdzonym w dniu 2 lipca 1956 r. przez Prezydium Rządu Planie Generalnym W. na lata 1956-1965 oraz decyzjami lokalizacyjnymi, związanymi z budową dzielnicy przemysłowej S. jako przeznaczenie nieruchomości pod budownictwo przemysłowe, a przede wszystkim obiektów przemysłu nieuciążliwego, obsługi technicznej miasta i zaplecza przedsiębiorstw wznoszących osiedla mieszkaniowe. Podobny sposób zagospodarowania i wykorzystania dotyczył w tym czasie także działek sąsiednich. Właściciele działki „(...)” nie mieli jednak możliwości realizowania takiej zabudowy, gdyż planowane i realizowane w tamtym okresie inwestycje podlegały ówczesnemu systemowi prawnemu, który co do zasady nie dopuszczał realizacji inwestycji przemysłowych przez podmioty prywatne (często prywatni właściciele gruntów byli wywłaszczani, a następnie na gruntach objętych wywłaszczeniem powstawały obiekty przemysłowe).

Wartości prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 3960 m ^{( 2)} stanowiącego część dawnej nieruchomości oznaczonej numerem „(...)” w części dotyczącej obecnych działek ewidencyjnych numer (...) z obrębu (...) wymienionych w decyzji Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 4 kwietnia 2014 r. według stanu i sposobu użytkowania na dzień 10 października 1958 r. i cen aktualnych wynosi 434 770 zł (opinia biegłego D. K. – k. 153-184, 218, 544-567, 607-608, 711-755, 776, opinia biegłego z zakresu architektury, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz urbanistyki E. S. (2) – k. 625-654, 690).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, a przede wszystkim wskazanych wyżej dokumentów, których autentyczności strony nie kwestionowały, a Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Podstawą ustaleń faktycznych były także opinie biegłych ds. geodezji J. B., ds. analizy zdjęć lotniczych T. S., ds. architektury, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz urbanistyki E. S. (2), oraz rzeczoznawcy majątkowego D. K.. Opinie te były spójne, logiczne i rzetelne, dlatego też Sąd uznał je za w pełni wartościowe źródło faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powódki, jako następczynie prawne dawnych właścicieli nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), oznaczonej (...)”, dochodziły zapłaty odszkodowania za szkodę wywołaną wydaniem wadliwego orzeczenia Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 10 października 1958 r., odmawiającego dotychczasowym właścicielom przyznania prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) do gruntu stanowiącego działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...), wchodzące w skład ww. dawnej nieruchomości (...)”.

Kwestię odpowiedzialności odszkodowawczej organów administracji państwowej za szkodę wyrządzoną decyzją administracyjną reguluje obecnie art. 417 ¹ § 2 k.c., który wszedł w życie w dniu 1 września 2004 r. w następstwie uchwalenia ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Na mocy noweli został uchylony art. 160 k.p.a., jednakże zgodnie z jej art. 5 do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy art. 417, art. 419, art. 420, art. 420 ¹, art. 420 ² i art. 421 ustawy kodeks cywilny oraz art. 153, art. 160 i art. 161 § 5 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie tej ustawy, nawet jeżeli nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. decyzji będącej źródłem szkody stwierdzono po zmianie stanu prawnego (patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., sygn. III CZP 112/10).

Wskazanym przez powódki źródłem szkody jest decyzja odmawiająca dotychczasowym właścicielom prawa do własności czasowej gruntu z dnia 10 października 1958 r., której wadliwość została stwierdzona w dniu 4 kwietnia 2014 r., a zatem oceny roszczeń pozwu należy dokonać na podstawie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.

Zgodnie z art. 160 § 1 k.p.a., stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Zgodnie z brzmieniem art. 160 § 2 k.p.a. do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 418 tego kodeksu. W myśl art. 160 § 3 k.p.a., odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a., chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji;
w tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tych okoliczności.

Podstawę prawną stanowią nadto odnośny art. 361 § 1 k.c., zgodnie z którym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, a także art. 363 § 2 k.c., z którego wynika, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Ze złożonej do akt dokumentacji hipotecznej i geodezyjnej wynika, że nieruchomość stanowiąca działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...) wchodziła w skład dawnej nieruchomości oznaczonej (...)”, której w równych częściach i niepodzielnie właścicielami byli S. i E. S. (1), powódki są zaś następczyniami prawnymi tych osób, co potwierdzają złożone przez powódki postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wykazujące ciąg dziedziczenia.

Skarb Państwa – Wojewoda (...) jest legitymowany biernie, bowiem decyzja, z którą powódki wiążą szkodę została wydana przed 27 maja 1990 r. (patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 roku, sygn. akt III CZP 99/06).

Zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela, będący w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentujące, a jeżeli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie – użytkownicy gruntu mogą w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną. Zgodnie z ust. 2 ww. przepisu wniosek o przyznanie wieczystej dzierżawy podlegał uwzględnieniu, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania, zaś zgodnie z ust. 4 i 5 tego przepisu, nieuwzględnienie wniosku, skutkowało zobowiązaniem gminy, w miarę posiadania zapasu gruntów, do zaofiarowania uprawnionemu na tych samych warunkach dzierżawę wieczystą gruntu równej wartości użytkowej, bądź prawo zabudowy na takim gruncie lub (ust. 5) uiszczeniem na rzecz uprawnionego odszkodowania.

Poprzedniczka prawna powódek E. S. (1) złożyła wniosek dekretowy z zachowaniem 6-miesięcznego terminu od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę – objęcie gruntu w posiadanie przez gminę nastąpiło w dniu 16 sierpnia 1948 r., zaś wniosek został złożony w dniu 1 lutego 1949 r., powódkom, jako następczyniom prawnym przeddekretowych właścicieli, przysługuje roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości (...).

Z materiału dowodowego nie wynika, by poprzednikom prawnym powódek zaofiarowano jakiekolwiek odszkodowanie lub grunt, o którym mowa
w art. 7 ust 4 dekretu.

Bezprawność decyzji dekretowej z dnia 10 października 1958 r., stanowiącej źródło szkody, została wykazana decyzją nadzorczą Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 4 kwietnia 2014 r. Stwierdzenie nieważności decyzji lub stwierdzenie wydania decyzji z naruszeniem prawa przesądza w zasadzie o bezprawności, natomiast rolą poszkodowanego jest wykazanie istnienia pozostałych przesłanek uzasadniających odpowiedzialność pozwanego
w postaci szkody, jej wysokości i normalnego związku przyczynowego, między wadliwą decyzją a wskazaną szkodą (art. 6 k.c.).

Dla stwierdzenia normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a dochodzoną szkodą nieodzowne jest przeprowadzenie oceny, o której mowa w art. 361 § 1 k.c., a więc czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby wadliwa decyzja była zgodna
z prawem (patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., sygn. akt III CZP 6/03).

Materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, poddany analizie przez biegłych J. B. i E. S. (2), wskazuje, że przedmiotowa nieruchomość w relewantnym momencie wydania decyzji dekretowej (patrz: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 czerwca 2003 r., sygn. I SA 2944/01) była objęta Planem Generalnym W. na lata 1956-1965, zgodnie z którym mogła być wykorzystywana na posadowienie obiektów przemysłu nieuciążliwego, obsługi technicznej miasta i zaplecza przedsiębiorstw wznoszących osiedla mieszkaniowe, przy czym choć podmioty prywatne nie miały możliwości realizacji zabudowy obiektami przemysłu. Część przedmiotowej nieruchomości była w tym czasie wykorzystywana jako teren składowania ziemi i tereny zielone nieużytkowe. Mając na uwadze taki opis stanu faktycznego i prawego przedmiotowej nieruchomości nie można wykluczyć wykorzystania tego terenu przez dotychczasowych właścicieli, z wyłączeniem jednak możliwości zabudowy obiektami przemysłu.

Na skutek wadliwej decyzji, mocą której odmówiono dawnym właścicielom przyznania prawa własności czasowej do gruntu przy ul. (...), powódki poniosły rzeczywistą szkodę, rozumianą jako powstałą wbrew ich woli różnicę między stanem majątkowym ukształtowanym przez wadliwy akt administracyjny, a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Szkodę rzeczywistą ( damnum emergens), jaką poniosły powódki stanowi uszczerbek majątkowy, który powstał na skutek niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) ich poprzednikom prawnym, a której wysokość wyznacza wartość tego prawa. Szkoda ta ma charakter nieodwracalny ze względu na rozdysponowanie gruntu na rzecz osób trzecich i na cele publiczne, nie jest zatem możliwe aktualnie ustanowienie na rzecz powódek prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości.

Ustalając wysokość szkody przyjąć należało wartość prawa użytkowania wieczystego nieruchomości składającej się aktualnie z działek nr ewid. (...)z obrębu (...), według stanu nieruchomości na datę wydania wadliwego orzeczenia, tj. na 10 października 1958 r. i według obecnych cen.

Z opinii biegłego D. K. wynika, że wg stanu na 10 października 1958 r., ustalonego w opinii biegłego T. S., potwierdzonego w opinii biegłej E. S. (2), wartość przedmiotowej nieruchomości wynosi 434.770 zł, skoro zaś E. J. przysługuje roszczenie dekretowe co do ¼ części przedmiotowej nieruchomości, zaś J. K. w ¾ częściach, należało zasądzić na ich rzecz odpowiednio 108.692,50 zł i 326.077,50 zł, zaś dalej idące żądanie oddalić.

Od przyznanych powódkom kwot przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 7 lutego 2024 roku, bowiem wobec ustalenia wysokości odszkodowania w oparciu o ostateczną opinię biegłego D. K. z sierpnia 2023 r. z pewnością w dacie wyrokowania, a więc w dacie określonej w pozwie, roszczenie o odszkodowanie były wymagalne. Podstawę rozstrzygnięcia w tym zakresie stanowi art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. Zgodnie
z pierwszym z przepisów w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone, sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Zgodnie z drugim przepisem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powódki domagały się zapłaty łącznie 13 860 000 zł, zaś pozew został uwzględniony w zakresie 434 770 zł, co stanowi 3% dochodzonego roszczenia. W tej sytuacji na rzecz reprezentującej pozwanego Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej należałoby zasądzić od powódek wg ogólnej zasady wynagrodzenie w kwotach odpowiednio 15 000 zł i 25 000 zł, jednakże z uwagi warstwę podmiotową sprawy (pozew osób fizycznych przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody wywołane wadliwym działaniem organu państwa), a także pełnienie przez PGRP stałej i finansowanej ze środków publicznych służby zastępstwa procesowego, za sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości byłoby obciążanie powódek całością kosztów zastępstwa procesowego pozwanego. Podkreślić też trzeba, że ustalenie wysokości odszkodowania na poziomie diametralnie niższym od określonego w pozwie było wynikiem przeprowadzonego w tej sprawie postępowania dowodowego z wykorzystaniem dokumentacji w postaci zdjęć lotniczych, nie można zatem stawiać powódkom zarzutu, że ustalając wartość dochodzonego odszkodowania oczywiście błędnie za podstawę przyjęły aktualne przeznaczenie terenu.

Uwzględniając powyższe rozważania dotyczące kosztów procesu, na podstawie art. art. 113 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144) Sąd obciążył powódki kwotami po 9.990,20 zł składającymi się na sumę wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie, a na podstawie art. 113 ust. 4 ww. ustawy jedynie po 5 000 zł (zamiast po 99 000 zł) tytułem części opłat sądowych od pozwu.