Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa N. D., M. D., K. K., W. K.

przeciwko Bank (...) S.A. z siedzibą w G.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę i ustalenie

I.  Oddala powództwo,

II.  Ustala, ze powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 1019/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 3 czerwca 2025 r.

Pozwem z dnia 30 kwietnia 2020 r. (data stempla pocztowego) skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G., N. D., M. D., K. K. oraz W. K. wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 125 374,81 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty.

Wnieśli również o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw w wysokości 68,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, a także kosztów postępowania wywołanych próbą ugodową w sprawie o sygn. akt I Co 1192/17 prowadzonej przed Sądem Rejonowym Gdańsk-Południe w Gdańsku zgodnie z art. 186 § 2 k.p.c. (pozew o zapłatę – k. 3-23).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Podniósł nadto zarzut przedawnienia się roszczenia pozwu (odpowiedź na pozew – 107-143).

W piśmie z dnia 12 lipca 2021 r. (data stempla pocztowego) powodowie rozszerzyli żądanie pozwu występując z nowymi żądaniami obok dotychczasowych, a mianowicie wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 21 960,91 zł do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 10 980,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz K. K. i W. K. łącznie kwoty 10 980,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 60 770,59 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz K. K. i W. K. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

3.  ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z Umowy kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r.

Strona powodowa nadała pierwotnemu żądaniu pozwu charakter żądania ewentualnego podlegającego rozpoznaniu na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd roszczeń zgłoszonych w piśmie modyfikującym powództwo, a będących roszczeniami głównymi, w którym powodowie wnieśli o:

1.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 147 335,72 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 73 667,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz K. K. i W. K. łącznie kwoty 73 667,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 60 770,59 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz K. K. i W. K. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

3.  ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z Umowy kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r.

Dokonując ww. zmiany powództwa strona powodowa jednocześnie podtrzymała pierwotne żądanie pozwu jedynie zmieniając jego charakter na żądanie ewentualne względem żądania zgłoszonego w owym piśmie.

Wraz z ww. pismem powodowie złożyli wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego – o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) o kredyt hipoteczny indeksowanego kursem CHF, zawartej 27 czerwca 2007 r. oraz unormowanie praw i obowiązków stron na czas postępowania poprzez:

1.  wstrzymanie obowiązku dokonywania przez powodów na rzecz pozwanego świadczeń z tytułu rat kapitałowo odsetkowych kredytu w wysokości i terminach określonych w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny indeksowanego kursem CHF, zawartej 27 czerwca 2007 r. pomiędzy N. D., M. D., K. K. i W. K. a (...) Bankiem S.A. w G. (obecnie Bank (...) S.A.), w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie;

2.  zakazanie pozwanemu złożenia wobec powodów jednostronnego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy nr (...) o kredyt hipoteczny indeksowanego kursem CHF, zawartej 27 czerwca 2007 r. pomiędzy N. D., M. D., K. K. i W. K. a (...) Bankiem S.A. w G. (obecnie Bank (...) S.A.), w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie;

3.  zakazanie pozwanemu dokonywania wpisów w rejestrach prowadzonych przez Biuro (...) S. A. i (...) Banków (...) oraz do biur informacji gospodarczej o braku spłaty rat kapitałowo - odsetkowych wynikających z umowy nr (...) o kredyt hipoteczny indeksowanego kursem CHF, zawartej 27 czerwca 2007 r. pomiędzy N. D., M. D., K. K. i W. K. a (...) Bankiem S.A. w G. (obecnie Bank (...) S.A.), w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie;

4.  zakazanie pozwanemu kierowania do powodów monitów oraz wezwań do zapłaty jak również podobnej korespondencji dotyczącej braku spłaty rat kapitałowo – odsetkowych wynikających z umowy nr (...) o kredyt hipoteczny indeksowanego kursem CHF, zawartej 27 czerwca 2007 r. pomiędzy N. D., M. D., K. K. i W. K. a (...) Bankiem S.A. w G. (obecnie Bank (...) S.A.), w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie;

ewentualnie poprzez zajęcie wierzytelności o wypłatę środków z rachunku bankowego pozwanego prowadzonego przez Narodowy Bank Polski na kwotę 147.335,72 zł oraz 60.770,59 CHF (przedmiotowa zmiana powództwa – k. 310-316; wniosek o udzielenie zabezpieczenia – k. 323-326v).

Wniosek ten postanowieniem Sądu z dnia 9 sierpnia 2021 r. został oddalony, podobnie, jak wywiedzione przez powodów zażalenie z dnia 13 września 2021 r. (data prezentaty) – oddalone postanowieniem tut. Sądu z dnia 23 września 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Cz 182/21 (postanowienie z dnia 9 sierpnia 2021 r. – k. 340; zażalenie powodów – k. 396-398; postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 września 2021 r., sygn. akt I Cz 182/21 – k. 531v).

W odpowiedzi na tak zmodyfikowane powództwo pozwany wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Podniósł nadto zarzut braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia (odpowiedź na modyfikację powództwa – k. 358-368v).

Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2022 r. Sąd oddalił także kolejny wniosek powodów o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego o ustalenie wniesiony w dniu 7 grudnia 2022 r. (data stempla pocztowego).

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2023 r. oddalono wniosek powodów o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego o ustalenie wniesiony w dniu 5 lipca 2023 r. (data stempla pocztowego). Na skutek rozpoznania zażalenia powodów z dnia 20 września 2023 r. (data stempla pocztowego) Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 9 lipca 2024 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VI ACz 936/23 m.in. zmienił częściowo zaskarżone rozstrzygnięcie w ten sposób, że udzielił zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawego poprzez wstrzymanie obowiązku dokonywania spłat rat kredytu przez powodów na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. w wysokościach i w terminach określonych umową kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r. od dnia wydania niniejszego postanowienia do prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie (wniosek o udzielenie zabezpieczenia z dnia 7 grudnia 2022 r. (data stempla pocztowego) – k. 700-703v; postanowienie z dnia 13 grudnia 2022 r. – k. 708; wniosek o udzielenie zabezpieczenia z dnia 5 lipca 2023 r. (data stempla pocztowego) – k. 752-756; postanowienie z dnia 12 lipca 2023 r. – k. 760; zażalenie powoda – k. 792-794v; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 lipca 2024 r., sygn. akt VI ACz 936/23 – k. 808-809).

W piśmie z dnia 27 lutego 2025 r. (data stempla pocztowego) strona powodowa informując o śmierci W. K. dokonała modyfikacji powództwa wnosząc o:

1.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 147 335,72 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 73 667,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, na rzecz K. K. kwoty 36 833,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz M. D. i K. K. w częściach równych kwoty 36 833,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 60 770,59 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, na rzecz K. K. kwoty 15 192,65 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz M. D. i K. K. w częściach równych kwoty 15 192,65 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

3.  ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z Umowy kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r.

Ewentualnie – na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd ww. roszczeń – wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz M. D., N. D. i K. K. kwoty 125 374,81 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty.

W piśmie tym strona powodowa podtrzymała pozostałe żądania i wnioski zawarte w pozwie i modyfikacji powództwa z dnia 12 lipca 2021 r., jako aktualne również dla powództwa w kształcie ustalonym ww. doprecyzowaniem (pismo powodów – k. 910-911).

Zobowiązanie nałożone na stronę pozwaną przez Sąd w toku rozprawy z dnia 6 marca 2025 r., do zajęcia stanowiska wobec ww. modyfikacji powództwa pozostało, bez odpowiedzi (protokół z rozprawy z dnia 6 marca 2025 r. – k. 918-919).

W związku ze śmiercią W. K. postanowieniem z dnia 6 marca 2025 r. tut. Sąd, na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., zawiesił postępowanie w sprawie, a następnie je podjął z udziałem następców prawnych powoda – M. D. i K. K. (postanowienie z dnia 6 marca 2025 r. – k. 917).

Do czasu zamknięcia rozprawy w dniu 6 maja 2025 r. tak sformułowane stanowiska procesowe stron nie uległy zmianie, przy czym strona powodowa oświadczyła, iż strony nie doszły do konsensusu prowadzącego do zawarcia ugody (protokół z rozprawy z dnia 6 maja 2025 r. – k. 923-924).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

N. D. oraz M. D. przy wsparciu rodziców K. K. oraz W. K. poszukiwali środków na wykup, remont i wyposażenie mieszkania, a także spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań kredytowych. Poszukując najlepszej oferty kredytu udali się do (...) Banku S.A. (poprzednika prawnego pozwanego Banku), w którym ówcześnie pracowała M. D. badając zdolność kredytową ewentualnych kredytobiorców. Powodowie początkowo byli zainteresowani uzyskaniem kredytu w PLN, jednakże okazało się, iż nie mają wystarczającej zdolności kredytowej. Dlatego też pracownicy ww. Banku przedstawili im jedyną dostępną wówczas dla powodów ofertę kredytu indeksowanego kursem waluty obcej – CHF. N. D. oraz M. D. wspólnie wypełniali wniosek kredytowy, a następnie dokładnie przeczytali całą Umowę i wszystkie jej załączniki wspólnie spięte w jedną całość. Zadawali także pytania, a wszystkie wątpliwości były im wyjaśniane przez pracowników Banku. K. K. i W. K. uczestniczyli natomiast jedynie w ostatnim, trzecim spotkaniu, podczas którego podpisywana była sporna Umowa. W trakcie owego spotkania przeczytali oni jednak całą Umowę oraz wszystkie jej załączniki.

(dowód: zeznania powódki M. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 740-741v; zeznania powoda N. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powódki K. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powoda W. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v)

W dniu 25 czerwca 2007 r. powodowie oraz W. K. złożyli do (...) Bank S.A. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w łącznej kwocie 350 000,00 zł na wykup mieszkania w wysokości 43 619,11 zł, jego remont w wysokości 100 000,00 zł, spłatę 8 kredytów w łącznej wysokości 53 370,61 zł oraz na cel dowolny w wysokości 153 010,28 zł, w walucie CHF, z okresem kredytowania 24 lat. W dacie złożenia wniosku M. D. miała wykształcenie wyższe z zakresu bankowości i pracowała w oparciu o umowę o pracę na stanowisku specjalisty w Banku, w którym starała się o uzyskanie kredytu. N. D. miał wykształcenie średnie – technik mechanik, i pracował w oparciu o umowę o pracę w (...) osiągając miesięczną płacę podstawową brutto w wysokości (...)zł. K. K. natomiast była na emeryturze uzyskując od ZUS-u świadczenie w wysokości(...) zł. Dochód W. K. nie był przyjmowany do wyliczenia zdolności kredytowej. Kredytem miało zostać spłaconych 8 różnych zobowiązań kredytowych, w tym w Banku (...) S.A. oraz (...) Bank S.A., których miesięczne raty nie przekraczały 400,00 zł.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego nr (...) – k. 201-202, 203-204; zobowiązania wnioskodawców spłacane kredytem – k. 205)

Wraz ze złożeniem ww. wniosku powodowie i W. K. podpisali oświadczenia, zgodnie z którymi przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego G. M. Banku w złotych polskich, oraz że wybrali kredyt w walucie obcej będąc uprzednio poinformowanym o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Ponadto, oświadczyli, że zostali poinformowani przez G. M. Bank o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej.

(dowód: oświadczenia – k. 207, 208)

W dniu 27 czerwca 2007 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w G. (poprzednik prawny pozwanego Banku) zawarł z M. D., N. D., K. K. oraz W. K. umowę kredytu nr (...) (dalej: Umowa), na podstawie której Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 355 075,00 zł, indeksowanego kursem CHF, na warunkach określonych w Umowie, a kredytobiorca zobowiązał się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami Umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, w terminach oznaczonych w Umowie oraz zapłaty Bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z Umowy. Na kwotę kredytu składała się: kwota pozostawiona do dyspozycji kredytobiorcy w wysokości 350 000,00 zł przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2 oraz kwota należnej prowizji z tytułu udzielenia kredytu w wysokości 5 075,00 zł. W dniu wypłaty saldo miało być wyrażone w walucie do której indeksowany był kredytu według kursu kupna waluty do której indeksowany był kredyt, podane w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A, opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane miało być dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17 (§ 1 ust. 1 Umowy).

Stosownie do treści § 1 ust. 2 Umowy, kredyt przeznaczony był na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej opisanej szczegółowo w § 3 ust. 1 w kwocie 43 619,11 zł, na pokrycie części kosztów remontu nieruchomości mieszkalnej opisanej w § 3 ust. 1 w kwocie 100 000,00 zł, na cele konsumpcyjne kredytobiorcy w kwocie 153 010,28 zł oraz na spłatę zobowiązań finansowych kredytobiorcy: kredytu gotówkowego w (...) S.A., karty kredytowej w (...) Bank S.A., karty kredytowej w (...) Bank S.A., karty kredytowej w (...) Bank S.A., Limitu w ROR w (...) Banku (...) S.A., kredytu gotówkowego w (...) Banku S.A., kredytu gotówkowego w (...) Banku S.A. oraz karty kredytowej w (...) S.A.

Oprocentowanie kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosiło 5,600 % w skali roku i stanowiło sumę następujących pozycji: marży Banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 2,410 % oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3, opisanego szczegółowo w § 8 oraz 1,00 punktu procentowanego do czasu określonego w ust. 2 (§ 2 ust. 1 i 2 Umowy).

W myśl § 7 ust. 2 Umowy wypłata wskazanej we wniosku o wypłatę kwoty kredytu dokonana miała być przelewem na wskazane w tym wniosku rachunki bankowe prowadzone w banku krajowym. Dzień dokonania takiego przelewu będzie uważany za dzień wypłaty wykorzystanego kredytu. Za prawidłowe wskazanie tego rachunku bankowego odpowiedzialność ponosi wyłącznie kredytobiorca. Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, miała zostać przeliczona na walutę do której indeksowany był kredyt według kursu kupna waluty kredyt podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Stosownie do treści § 10 ust. 8 Umowy, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorców miało następować według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku.

Zgodnie z § 17 ust. 1 Umowy, do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane miały być odpowiednie kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji.

Kurs kupna określane miały być jako średnie kursu złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna (§ 17 ust. 2 Umowy).

Kurs sprzedaży określany miał być jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży (§ 17 ust. 3 Umowy).

Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosowane miały być kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (...) Banku S.A (§ 17 ust. 4 Umowy).

Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku określane są przez bank po godzinie 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Bank S.A (www.(...)) (§ 17 ust. 5 Umowy).

(dowód: umowa kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r. – k. 31-43, 210-215)

Środki z kredytu zostały wypłacone w dniu 29 czerwca 2007 r.:

- w kwocie 43 619,10 zł stanowiącej równowartość kwoty 19 672,17 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 253 010,27 zł stanowiącej równowartość kwoty 114 107,37 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 21 355,75 zł stanowiącej równowartość kwoty 9 631,42 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 3 400,01 zł stanowiącej równowartość kwoty 1 533,40 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 2 500,01 zł stanowiącej równowartość kwoty 1 127,50 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 6 999,99 zł stanowiącej równowartość kwoty 3 156,99 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 6 022,16 zł stanowiącej równowartość kwoty 2 715,99 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 2 129,23 zł stanowiącej równowartość kwoty 960,28 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 3 000,01 zł stanowiącej równowartość kwoty 1 353,00 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173;

- w kwocie 7 963,48 zł stanowiącej równowartość kwoty 3 591,52 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173.

W tym samym dniu została także pobrane kredytowe koszty kredytu – prowizji, w kwocie 5 075,00 zł stanowiącej równowartość kwoty 2 288,82 CHF przeliczonej przy zastosowaniu kursu 2,2173.

(dowód: zaświadczenie Banku – k. 52-53)

Po uruchomieniu kredytu powodowie oraz W. K. wspólnie przystąpili do jego spłacania, a raty kapitałowo-odsetkowe uiszczali początkowo w PLN. Dopiero w dniu 5 października 2012 r. rozpoczęli spłatę rat kredytu bezpośrednio w walucie CHF.

(dowód: opinia biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii M. Z. – k. 828-848v; zaświadczenie z banku – zestawienie wpłat – k. 54-61; zeznania powódki M. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 740-741v; zeznania powoda N. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powódki K. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powoda W. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v)

W dniu 21 czerwca 2017 r. powodowie wraz z W. K. skierowali do pozwanego Banku wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie o zapłatę na ich rzecz łącznej kwoty 156 091,36 zł – z tytułu nieważności spornej Umowy, bądź alternatywnie kwoty 98 929,05 zł – z tytułu zwrotu nienależnie nadpłaconych rat w PLN pobranych w okresie od dnia 27 czerwca 2007 r. do dnia 21 czerwca 2017 r.

Na rozprawie w dniu 15 listopada 2017 r. przeprowadzonej w sprawie o sygn. akt I Co 1192/17 o zawezwanie do próby ugodowej nie stawił się nikt w imieniu Banku, a co za tym idzie nie doszło do realizacji celu wniosku.

(dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej – k. 65-7; protokół z rozprawy z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 79)

W dniu 13 grudnia 2019 r. M. D., N. D., K. K. oraz W. K. złożyli do Banku (...) S.A. reklamację dotyczącą umowy kredytowej nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r. wskazując na abuzywność jej zapisów. W reklamacji tej zawarli również żądanie niezwłocznego zwrotu powstałej nadpłaty w kwocie 125 374,81 zł, jako pobranej nienależnie.

W odpowiedzi na reklamację, w piśmie z dnia 20 grudnia 2019 r., Bank wskazał, że sporna umowa jest wiążąca, a wpłaty dokonywane na poczet spłat kredytu są należne i rozliczone prawidłowo, w związku z czym roszczenie zwrotu ewentualnej nadpłaty jest niezasadne.

(dowód: reklamacja – k. 44-47; odpowiedź na reklamacje – k. 48-51)

Sporny kredyt dalej jest spłacany.

W. K. zmarł w dniu 14 lutego 2025 r. Spadek po nim, na podstawie ustawy, nabyli żona K. K. oraz córka M. D. – każde po 1/2 części spadku.

W nieruchomości, której wykup i remont był kredytowany była zarejestrowana działalność gospodarcza starszego brata M. D., jednak koszty kredytu nigdy nie były zaliczane do kosztów uzyskania przychodu owej działalności.

W nieruchomości tej, która nigdy nie była wynajmowana, mieszkają dalej M. D., N. D. oraz K. K..

(dowód: zeznania powódki M. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 740-741v; zeznania powoda N. D. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powódki K. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; zeznania powoda W. K. złożone na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. – k. 741v; akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 26 lutego 2025 r. – k. 912-914; odpis skrócony aktu zgonu W. K. – k. 915 )

Banki posiadały swobodę kreowania kursów sprzedaży i zakupu waluty poprzez określenie wysokości spreadu. Instytucja kursów i ich główne przeznaczenie a co za tym idzie metoda ich ustalania poprzez odniesienie się do kursów referencyjnych krajowych lub międzynarodowych z definicji powodował zbliżenie ich wartości do siebie. Zróżnicowanie kursów było w głównej mierze wynikiem wysokości spreadów ustalanych przez bank. Wysokość ta była w większości biznesowym kompromisem pomiędzy maksymalizacją przychodów z posiadanej bazy klientów korzystających z produktów, których elementem składowym były transakcje walutowe, a zachowaniem konkurencyjności banku w tym obszarze skutkującej możliwościami pozyskiwania kolejnych klientów. To zaś potwierdza ich rynkowy charakter.

(dowód: opinia biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii M. Z.– k. 828-848v )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powodów oraz W. K. – w szczególności na zeznaniach powódki M. D., w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powódki dotyczące niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez Bank, w tym braku należytego poinformowania powodów oraz W. K. o ryzyku walutowym, sposobie ustalania kursów przez Bank itd. nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie oraz W. K., a zwłaszcza M. D. ówcześnie zatrudniona w (...) Banku i posiadająca wykształcenie ekonomiczne, zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość ryzyka walutowego oraz warunków oferowanego kredytu indeksowanego. Istotnym jest przy tym, że zeznania N. D., K. K. oraz W. K. stanowiły w zasadzie potwierdzenie zeznań złożonych przez M. D.. Zeznania N. D. wykraczały ponad to co powiedziała jego żona jedynie w zakresie opisanego przez niego sposobu przedstawienia powodom i W. K., jako konsumentom umowy wraz z załącznikami, z którymi musieli się zapoznać przed ich podpisaniem.

Ustalając stan faktyczny Sąd czerpał także z opinii, opinii uzupełniającej i ustnych wyjaśnień biegłego sądowego w dziedzinie bankowości M. M. . Zdaniem Sądu były one zgodne z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego oraz sformułowane w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia, opinia uzupełniająca oraz ustne wyjaśnienia ww. biegłego w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiedziały na zadane w tezie dowodowej pytania .

Jednocześnie Sąd postanowieniem z dnia 27 czerwca 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a także z przyczyn jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym w dalszej części uzasadnienia. Co prawda, strona powodowa w piśmie z dnia 10 lipca 2023 r. (data stempla pocztowego) wniosła o reasumpcję ww. postanowienia poprzez jego zmianę i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego także na okoliczności zawnioskowane w punkcie 9 lit a) i b) petitum pozwu, jednakże finalnie na rozprawie w dniu 6 maja 2025 r., na której to doszło do jej zamknięcia, nie zgłaszali zastrzeżeń co do zakresu przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego.

Sąd, jako zupełnie nieprzydatne ocenił złożone na piśmie zeznania świadków M. C. oraz A. S., którzy albo nie pracowali w (...) Banku albo nie pamiętali okoliczności towarzyszących zawieraniu tej konkretnej Umowy. Jednoznacznym jest zatem, że świadkowie ci nie mogli posiadać informacji przydatnych dla ustalenia okoliczności mogących mieć wpływ na wynik toczącego się postępowania.

Dopuszczony w sprawie dowód z zeznań świadka T. L. nie został zaś w toku postępowania w ogóle przeprowadzony, gdyż przesłana do świadka przesyłka listowna na podany przez pozwanego adres została zwracona, jako niepodjęta w terminie (k. 307), a wykonując zobowiązanie Sądu z dnia 20 stycznia 2022 r. do wskazania innego adresu świadka (k. 681) pozwany – w piśmie z dnia 22 lutego 2022 r. (data nadania w UP) – cofnął wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie ww. dowodu.

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione a przedłożone przez strony dokumenty, pisemne analizy ekonomiczne i raporty, pisma, ekspertyzy, artykuły i inne, które stanowiły dokumenty prywatne przedstawiające stanowiska stron je składających do akt sprawy, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa, dotyczyły kwestii niezwiązanych z tą konkretną Umową kredytową, a zatem nie stanowiły w niniejszej sprawie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Sąd potraktował je jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania – podobnie jak dołączone orzecznictwo sądów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu przedawnienia, sformułowanego przez pozwany Bank, zdaniem Sądu nie zasługiwał on na uwzględnienie.

W ocenie Sądu nie sposób przyjąć, iż roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia – w tym obejmującego świadczenie odsetkowe, jest roszczeniem o świadczenie okresowe. Okoliczność, iż nienależne świadczenie było spełniane cyklicznie, w częściach, nie powoduje „okresowości” roszczenia o zwrot tego świadczenia. Odrębnie natomiast dla każdej z części tego nienależnego świadczenia rozpoczynał się bieg 10-letniego terminu przedawnienia (obecnie w wyniku zmian ustawowych – 6 lat). Pozwany nie był w stosunku do powodów – czy to początkowo pierwotnych kredytobiorców, czy następnie powódki oraz następców prawnych zmarłego M. S., zobowiązany, ani w wyniku umowy kredytu, ani na skutek nieważności umowy kredytu, do jakichkolwiek świadczeń okresowych, w rozumieniu art. 118 k.c. Nie należy bowiem mylić roszczeń przysługujących bankowi (kredytodawcy) z roszczeniami przysługującymi kredytobiorcom. Roszczenie banku o zapłatę rat kredytu, w tym o zapłatę odsetek, rzeczywiście stanowi roszczenie o świadczenie okresowe. Nie jest natomiast roszczeniem o świadczenie okresowe roszczenie kredytobiorcy o zwrot świadczeń nienależnych odpowiadającym kwotowo zapłaconym ratom kredytu, w sytuacji gdyby okazało się, że umowa kredytu jest nieważna. Ocena ta dotyczy zarówno części kapitałowej jak i części odsetkowej rat.

Wskazać trzeba, że z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Stosowanie do treści art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 r., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawa o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) termin przedawnienia wynosił dziesięć lat. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Powyższe oznacza, że w niniejszej sprawie ma zastosowanie 10-letni termin przedawnienia.

Umowa kredytu została w niniejszej sprawie zawarta w dniu 27 czerwca 2007 r., kredyt – w chwili wnoszenia pozwu – nie został spłacony. Tym samym bieg terminu przedawnienia, w dniu 30 kwietnia 2020 r., tj. w dniu nadania pozwu w urzędzie pocztowym, nie rozpoczął się, gdyż powodów wraz z W. K. i pozwanego nadal łączyła Umowa kredytowa.

Z tych względów zarzut pozwanego Banku, dotyczący przedawnienia zgłoszonego przez powodów roszczenia – czy to w jego pierwotnym brzmieniu czy też po jego modyfikacji, należy uznać za całkowicie niezasadny.

Przechodząc do meritum wskazać należy, iż strona powodowa w niniejszym postępowaniu ostatecznie domagała się zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 147 335,72 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 73 667,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, na rzecz K. K. kwoty 36 833,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz M. D. i K. K. w częściach równych kwoty 36 833,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty; zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty 60 770,59 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwanego od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. w ten sposób, że na rzecz N. D. i M. D. łącznie kwoty 30 385,29 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, na rzecz K. K. kwoty 15 192,65 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz M. D. i K. K. w częściach równych kwoty 15 192,65 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z Umowy kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r. Ewentualnie – na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd ww. roszczeń – powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz M. D., N. D. i K. K. kwoty 125 374,81 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 15 października 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z Umowy kredytu nr (...) z dnia 27 czerwca 2007 r.

W związku z podnoszeniem tożsamych twierdzeń i zarzutów stanowiących podstawę roszczenia głównego oraz ewentualnego, stwierdzenie braku abuzywności postanowień kwestionowanych przez stronę powodową, jak również stwierdzenie braku naruszenia innych wskazanych przez stronę powodową przepisów prawa bankowego oraz kodeksu cywilnego, miało wpływ na ocenę zasadności zarówno roszczenia głównego jak i roszczenia ewentualnego.

Dokonując więc oceny tak sformułowanego roszczenia wskazać należy na jego podstawę prawną, a mianowicie art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa – wbrew twierdzeniom pozwanego Banku – ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powodów (M. D. oraz K. K. również jako następców prawnych W. K.) oraz pozwany Bank w dalszym ciągu łączy Umowa kredytowa, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej w ich ocenie Umowy. Można rozważać, czy skoro strona powodowa spłaca kredyt w wysokości podawanej przez Bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność ich sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień dotyczących indeksacji zawartych w Umowie oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma jednak racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono na 355 075,00 zł, zaś walutę waloryzacji na CHF i w efekcie w chwili wypłaty kredytu jego kwotę poddano waloryzacji do CHF (§ 1 ust. 1 Umowy – k. 31, 210). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (§ 2 ust. 1 Umowy – k. 32, 210 oraz § 8 Umowy – k. 33-34, 211). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również kredytobiorcy – powodowie wraz z W. K..

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie wraz z W. K. zawierali przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Uzyskane z kredytu środki zostały bowiem przeznaczone przede wszystkim na wykup, remont i wykończenie mieszkania, które służyć miało i wciąż służy do celów mieszkaniowych. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby ona zwolniona z odpowiedzialności za skutki zawartej Umowy przed podpisaniem której w sposób ewidentny W. K., K. K., N. D. oraz M. D., która nota bene w Banku tym pracowała oceniając zdolność kredytową jego klientów, dokonali oceny jej treści zarówno pod kątem opłacalności, jak i zgodności ze stanem faktycznym.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie i W. K. zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że W. K., K. K., N. D. oraz M. D. – zarówno na etapie składania wniosku o udzielenie kredytu, jak i zawierania samej Umowy – zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. W tym zakresie bowiem podpisali stosowne oświadczenie, w którym potwierdzili zaznajomienie się z tematem nie tylko ryzyka kursowego, ale również ryzyka zmiany stopy procentowej. Dodatkowo, pracownicy Banku – podczas spotkań poprzedzających podpisanie spornej Umowy – omówili z kredytobiorcami poszczególne zapisy Umowy i udzielali odpowiedzi na wszelkie zadane przez nich pytania . Powódka zaś – z racji zajmowanego stanowiska – świadoma była możliwości zmiany kursu. Nadto, kredytobiorcy w toku niniejszego postępowania potwierdzili, że przeczytali Umowę przed jej podpisaniem .

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany Bank nie wypełnił względem kredytobiorców ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu W. K., K. K., N. D. oraz M. D. posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu waloryzowanego, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany był kredyt.

Na ważność Umowy kredytu nie wpływa również fakt, że waloryzacja kredytu była dokonywana jednostronnie przez Bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie i W. K. dobrowolnie zawarli umowę kredytu hipotecznego waloryzowanego do waluty obcej, zgadzając się na wprowadzenie do niej obecnie kwestionowanych przez stronę powodową klauzul.

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany Bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powodów i W. U. jest nieważna.

Bank spełnił względem kredytobiorców wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania kredytu przedstawiał kredytobiorcy np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że powódka i jej mąż posiadali pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z Bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W związku z powyższym powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego ze spornej Umowy należało uznać za bezpodstawne.

Wobec powyższego przystąpić należało do oceny zasadności roszczenia ewentualnego opartego o abuzywność niektórych z postanowień spornej Umowy, z której to strona powodowa także wywodziła roszczenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego ze spornej Umowy. W tym miejscu należy jednak wskazać, iż stanowisko takie jest chybione. Ewentualne stwierdzenie abuzywności postanowień spornej Umowy – w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. – skutkowałoby bowiem ich bezskutecznością wobec konsumenta, nie zaś nieważnością całej Umowy. Skutek ten wynika zaś wprost z przywołanego przepisu i ugruntowany jest w orzecznictwie – zarówno krajowym, jak i europejskim.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Strona powodowa wskazała, że postanowienia Umowy, a mianowicie § 1 ust. 1 Umowy określający kwotę kredytu oraz obowiązki kredytodawcy i kredytobiorcy, § 7 ust. 2 Umowy ustalający sposób obliczania kwot wypłacanych kredytobiorcy, § 10 ust. 8 Umowy określający sposób obliczania wysokości wpłat koniecznych do dokonania przez kredytobiorców oraz § 17 Umowy zawierający szczegółowe omówienie Tabeli Kursów kupna/sprzedaży (...) Bank S.A. – stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie wykazała abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania, ustalone zostały w oparciu o preferencje kredytobiorców, zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie były indywidualnie uzgadniane, co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie oraz W. K., o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać umowy wiążące strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej Umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie wraz z W. K. poszukiwali produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby im na uzyskanie potrzebnej im kwoty na wykup, remont i wykończenie mieszkania oraz spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań finansowych, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone przez nich potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu jedynej dostępnej dla W. K., K. K., M. D. oraz N. D. oferty de facto nie pretendowali oni nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt Umowy, mieli prawo to zrobić . Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w sprawie postanowień końcowej Umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami kredytobiorców świadomie przez nich zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla niej niekorzystne w momencie jej zawierania. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Jest niewątpliwe, że strona powodowa dokonała świadomie wyboru kredytu i jego warunków, które to w chwili zawierania Umowy były dla niej korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu oceniła, że kredyt nie był dla niej korzystny, a ryzyko, o którym powodowie i W. K. zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie było to jednak wynikiem naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Niewątpliwie ryzyko jest zawsze wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania w efekcie postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje, czy też uzasadnione interesy strony.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego Banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

Powołany w sprawie biegły sądowy ustalił, że banki posiadały swobodę kreowania kursów sprzedaży i zakupu waluty poprzez określenie wysokości spreadu. Instytucja kursów i ich główne przeznaczenie a co za tym idzie metoda ich ustalania poprzez odniesienie się do kursów referencyjnych krajowych lub międzynarodowych z definicji powodował zbliżenie ich wartości do siebie. Zróżnicowanie kursów było w głównej mierze wynikiem wysokości spreadów ustalanych przez bank. Wysokość ta była w większości biznesowym kompromisem pomiędzy maksymalizacją przychodów z posiadanej bazy klientów korzystających z produktów, których elementem składowym były transakcje walutowe, a zachowaniem konkurencyjności banku w tym obszarze skutkującej możliwościami pozyskiwania kolejnych klientów. To zaś potwierdza ich rynkowy charakter (opinia biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii Marcina Zaleskiego– k. 828-848v).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany Bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego Banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów strony powodowej.

Żądanie strony powodowej, zdaniem Sądu, jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powódkę i następców prawnych M. S. kwot, pomimo że powódka wraz z mężem zrealizowali cel umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie zaciągały kredyty, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytami indeksowanymi nie zdecydowały się na ich zaciągnięcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interesy N. D. oraz K. K. i M. D. działających również jako następcy prawni W. K., jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania przedmiotowej Umowy znali oni kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców jest okoliczność czasookresu obowiązywania Umowy, która została zawarta na 288 miesięcy, tj. 24 lat. Strona powodowa, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wniosła o uznanie jej za rażąco pokrzywdzoną niejako wyjmując część rozliczeń Umów z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałyby one rozliczone i czy rzeczywiście doszłoby do rażącego pokrzywdzenia powodów oraz czy kurs waluty stosowany przez Bank byłby końcowo rażąco dla nich krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że strona powodowa dokonała świadomie wyboru kredytu i jego warunków, które w chwili zawierania umowy były dla niej jedyną opcją uzyskania niezbędnych środków.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów i W. K. na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a kredytobiorcy zobowiązani byli do tego do dnia 9 lipca 2024 r. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądania strony powodowej nie znajdują uzasadnienia. Sąd nie uznał także kwestionowanych postanowień Umowy za niedozwolone, tym samym powództwo – zarówno w zakresie żądania głównego, jak i ewentualnego, podlegało oddaleniu w całości (punkt I sentencji wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd, w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk