Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S. i T. S.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie, ewentualnie zapłatę

I.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń głównych;

II.  Zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz D. S. i T. S. łącznie kwoty:

a.  13 351,08 zł (trzynaście tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i osiem groszy),

b.  63 289,86 CHF (sześćdziesiąt trzy tysiące dwieście osiemdziesiąt dziewięć franków szwajcarskich i osiemdziesiąt sześć centymów)

– wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od powyższych kwot za okres od dnia 26 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty;

II.  Nakazuje wypłacić D. S. i T. S., tytułem zwrotu niewykorzystanej części zaliczki uiszczonej na poczet kosztów opinii biegłego, zaksięgowanej pod pozycją 500077881309, kwotę 34,05 zł (trzydzieści cztery złote i pięć groszy);

III.  Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 1114/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 lutego 2021 r., zmodyfikowanym pismem z dnia 15 listopada 2022 r., skierowanym przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., T. S. i D. S. wnieśli o:

1)  zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwot:

a.  135 000,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od powyższych kwot od dnia 26 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

b.  220 966,01 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

i.  164 908,34 CHF od dnia 26 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

ii.  56 057,67 CHF od dnia wniesienia pisma zawierająceg modyfikację powództwa do dnia zapłaty gdzie:

1.  kwota 15 551.18 CHF stanowi sumę rat kapitałowo-odsetkowych pobranych od powodów bezpośrednio w walucie CHF w okresie od września 2009 r. do kwietnia 2020 r. włącznie,

2.  kwota 40 506,49 CHF stanowi sumę rat kapitałowo-odsetkowych pobranych od powodów bezpośrednio w walucie CHF w okresie od maja 2020 r. do października 2022 r. włącznie;

2)  ustalenie, że umowa nr (...) z dnia 16 czerwca 2007 r. jest nieważna w całości;

ewentualnie o:

3)  zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwot 13 351,08 złotych i 63 289,86 CHF tytułem nadpłat rat kapitałowo-odsetkowych w związku ze stosowaniem przez pozwanego klauzul niedozwolonych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od powyższych kwot od dnia 26 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej określonej odpowiednio w przepisach odrębnych (z uwagi na znaczny nakład pracy pełnomocnika, konieczność prowadzenia sporu wywołaną wyłącznie uporczywym stosowaniem przez pozwanego postanowień niedozwolonych w relacji ze stroną powodową i odmową podjęcia przez pozwanego negocjacji) oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictw, wnosząc przy tym o zasądzenie odsetek, o których mowa w art. 98 §1 ¹ k.p.c.

Powodowie podnieśli, że zawarta przez nich umowa zawiera wady prawne, które odpowiadają przesłankom nieważności wskazanym w art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, a także na gruncie przepisów o postanowieniach niedozwolonych (art. 385 ¹ k.c. w zw. z Dyrektywą 93/13/EWG), wobec czego powinna być uznana za nieważną, a świadczenia spełnione w jej wykonaniu za niezależne w całości, ewentualnie za umowę ważną, lecz z pominięciem postanowień dotyczących waloryzacji, a świadczenia spełnione w jej wykonaniu za niezależne w zakresie nadpłaty ponad świadczenie, jakie by spełnili w razie wyeliminowania z umowy postanowień abuzywnych. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-206, pismo z dnia 20 sierpnia 2020 r. – k. 594-611, pismo z dnia 15 listopada 2022 r. – k. 698-729).

(...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc, że powództwo jest bezpodstawne tak co do zasady, jak i wysokości, a z ostrożności zarzut przedawnienia. Szczegółowe wyjaśnienie zajętego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i odpowiedzi na modyfikację powództwa ( odpowiedź na pozew – k. 508-553 , odpowiedź na modyfikację powództwa – k. 802-805v).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół rozprawy z dnia 18 stycznia 2024 r. – k. 819-819v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 maja 2007 r. T. S. i D. S. złożyli do (...)S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 870 000 zł w walucie CHF, na okres 27 lat, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym.

We wniosku kredytowym T. S. i D. S. upoważnili bank do udostępnienia ich danych zakładowi ubezpieczeń dla potrzeb ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

W trakcie procedury kredytowej T. S. i D. S. zostali poinformowani przez pracownika banku o ryzyku zmiany stopy procentowej i ryzyku zmiany kursów walutowych i ich skutkach (wniosek kredytowy – k. 556-558v, oświadczenia dla kredytów i pożyczek hipotecznych – k. 559, zeznania powoda – k. 635-637, zeznania powódki – k. 637-638).

W dniu 15 czerwca 2007 r. T. S. i D. S. zawarli z (...)S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, na mocy której bank udzielił im kredytu na finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego oraz miejsc postojowych położonych w G. (kwota 839 165,50 zł), refinansowanie nakładów własnych poniesionych na zakup przedmiotowego lokalu (kwota 12 747 zł), pokrycie kosztów związanych z udzieleniem kredytu (kwota 18 087,50 zł) – w łącznej kwocie 870 000 zł, waloryzowanej kursem kupna CHF z tabeli kursowej banku obowiązującym w dniu wypłaty kredytu (§ 1 ust. 1-3, § 5, § 7 ust. 1 umowy).

Kwota udzielonego kredytu w walucie waloryzacji została w umowie określona na podstawie kursu kupna waluty z tabeli kursowej banku na koniec dnia 11 czerwca 2007 roku na kwotę 383 800,95 CHF z zaznaczeniem, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku, a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej (§ 1 ust. 3A umowy).

Strony ustaliły okres kredytowania na 324 miesięcy od dnia 15 czerwca 2007 roku do dnia 10 czerwca 2034 roku oraz że spłata nastąpi w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, z terminem spłaty raty do 10. dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 4-6 umowy).

Oprocentowanie kredytu zostało określone jako zmienne, przy czym w dniu wydania decyzji kredytowej wynosiło 3,57%, w związku z refinansowaniem składki w okresie ubezpieczenia pomostowego, oprocentowanie kredytu zostało podwyższone o 1,50 punkt procentowy i wynosiło 5,07%, a po zakończeniu okresu ubezpieczenia miało ulec obniżeniu począwszy od daty spłaty najbliższej raty (§ 1 ust. 8 umowy). Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej została ustalona jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 30 maja 2007 r. powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę banku w wysokości 1,10% (§ 9 ust. 1 i 2 umowy).

W umowie ustalono, że bank dokonując co miesięcznego porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego poprzedniego miesiąca będzie miał możliwość dokonania zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stawki bazowej LIBOR 3M o co najmniej 0,10 punktu procentowego. Zmiana wysokości oprocentowania kredytu mogła być dokonana najpóźniej piątego dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonana została zmiana stawki bazowej. Bank w takim przypadku zobowiązany był do sporządzenia i wysłania harmonogramu spłat określającego nową wysokość rat spłaty. Ustalono, że informacja o każdej zmianie obowiązującego oprocentowania kredytu podawana będzie również do wiadomości w placówkach i na stronach internetowych banku. Informację o wysokości rat kapitałowo-odsetkowych można uzyskać również za pośrednictwem sieci placówek banku, poczty elektronicznej i internetu (§ 9 ust. 3-5 umowy).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat sporządzonym w CHF (§ 1 ust. 5, § 10 ust. 1 i 2 umowy).

W umowie uzgodniono, że spłata kredytu nastąpi na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z określonego rachunku bankowego, wygasającego po całkowitym rozliczeniu kredytu (§ 6 ust. 1 umowy).

W § 10 ust. 4 umowy postanowiono, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W § 3 ust. 3 umowy strony postanowiły o objęciu kredytu ubezpieczeniem niskiego wkładu w (...) S.A. na okres 36 miesięcy, przy czym w przypadku jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpiłaby całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem, ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlegało automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie mógł przekroczyć 108 miesięcy licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorcy upoważnili bank do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% kwoty kredytu objętej ubezpieczeniem w wysokości 6 596,45 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej decyzji.

T. S. i D. S. oświadczyli, że zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptują. Oświadczyli, że są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Ponadto oświadczyli, że zostali dokładnie zapoznani z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązujących w (...)oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni akceptują (§ 29 ust. 1 umowy) ( decyzja kredytowa – k. 560-561, umowa kredytu – k. 232-239, regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) – k. 240-256, zaświadczenia – k. 257-264, elektroniczne zestawienie operacji – k. 733-766v, zeznania powoda – k. 635-637, zeznania powódki – k. 637-638).

(...) S.A. z siedzibą w W. ustalał tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego dnia przed otwarciem oddziałów banku na podstawie średnich notowań z rynku międzybankowego prezentowanych w serwisach internetowych (...)oraz dodaniu do średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs sprzedaży) lub odjęciu od średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs kupna). Dokonując transakcji walutowych z klientami, w tym związanymi z uruchomieniem i spłatą kredytu waloryzowanego walutą obcą, bank dokonuje na rynku międzybankowym przeciwstawnych transakcji, odpowiednio sprzedaży lub kupna waluty („Tabela kursowa (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa Andrzeja Rzońcy – k. 566-578).

Z dniem 1 kwietnia 2009 roku zmianie uległy postanowienia regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...), stanowiącego integralną część umowy kredytu. Zmiany polegały m.in. na wprowadzeniu do oferty kredytów i pożyczek udzielanych w złotych możliwości wyboru kredytu/pożyczki z usługą bilansowania lub bez usługi bilansowania, wprowadzenie do zapisów Regulaminu informacji dotyczącej spreadu walutowego oraz rozszerzenie informacji dotyczących kursów walutowych oraz zmiany w zakresie przewalutowania ( pismo okólne z dnia 1 kwietnia 2009 roku – k. 564-565).

Z dniem 1 lipca 2009 roku bank umożliwił kredytobiorcom spłatę kredytu w walucie waloryzacji poprzez zawarcie aneksu, wprowadzając stosownie postanowienia do § 24 Regulaminu (pismo okólne z dnia 1 lipca 2009 roku– k. 563).

T. S. i D. S. w okresie do dnia 20 czerwca 2007 r. spłacali kredyt w PLN, zaś od września 2009 r. bezpośrednio w CHF ( zaświadczenie – k. 257-264, opinia biegłego – k. 667-690v).

Pismem datowanym na dzień 10 czerwca 2020 r. T. S. i D. S. skierowali do (...) S.A. z siedzibą w W. wezwanie do zapłaty kwoty 262.500 złotych oraz kwoty 189.000 CHF – w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania . Wezwanie zostało doręczone w dniu 18 czerwca 2020 r. (wezwanie do zapłaty – k. 265-266, potwierdzenie nadania i odbioru – k. 267-269).

W dniu 8 lipca 2020 r. T. S. i D. S. skierowali przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, domagając się zapłaty kwot 168 000 zł i 190 000 CHF, 264 600 zł i 190 000 CHF, 33 000 zł i 43 500 zł oraz ustalenia, że umowa jest nieważna w całości (wniosek o zawezwanie do próby ugodowej – k. 270-279). Do zawarcia ugody nie doszło (bezsporne).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania powodów Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy. Sąd nie dał im wiary w zakresie, w jakim powodowie zaprzeczyli przedstawieniu im przez bank ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z umowy wynika fakt przeciwny, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 15 lat od złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy, wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie, zaś twierdzenie o braku poinformowania o ryzyku kursowym jest przejawem przyjętej przez powodów strategii procesowej.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił z uwzględnieniem opinii biegłego sądowego S. A. ( opinia – k. 667-690v), która była rzetelna, poparta rzeczową, logiczną i spójną argumentacją oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową, na podstawie niekwestionowanych twierdzeń powodów, mając na uwadze, że zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, a zgodnie z art. 230 k.p.c. gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.

Podkreślić należy, że do pozwu załączono szczegółowe wyliczenie żądania ewentualnego, mające postać tabeli, w której przedstawiono daty spłat hipotetycznych rat z rozbiciem na okres, gdy powodowie uiszczali raty w PLN i uiszczali raty bezpośrednio w CHF, saldo kredytu po uruchomieniu kredytu oraz spłacie poszczególnych rat, a wreszcie różnicę pomiędzy ratami faktycznie spłaconymi i hipotetycznymi, należnymi w razie usunięcia mechanizmu indeksacji. W odpowiedzi na pozew pozwany lakonicznie jedynie oświadczył, że kwestionuje wyliczenia przedstawione przez stronę powodową, nie wskazując jednak, iżby były dotknięte błędem w zakresie przyjętej metody lub rachunkowej poprawności. Zważyć trzeba, że pozwany jest bankiem, który, co naturalne, posługuje się stale w swojej działalności stosownymi narzędziami rachunkowymi, które pozwalają na sporządzenie harmonogramów, historii rachunków i różnego rodzaju zestawień transakcji, należy zatem uznać, że pozwany miał możliwość sprawdzenia poprawności kalkulacji złożonej przez powodów, samo zatem zakwestionowanie przez pozwanego wysokości żądania ewentualnego bez choćby zdawkowego odniesienia się do przedstawionej przez powodów szczegółowej kalkulacji nie mogło być uznane za skuteczne zaprzeczenie twierdzeń powodów.

Podkreślić przy tym trzeba, że porównanie kalkulacji powodów z kalkulacją zawartą w opinii biegłego prowadzi do wniosku, że kalkulacja biegłego jest dla nich korzystniejsza. Dla przykładu w sporządzonej przez siebie kalkulacji (k. 216-217) powodowie wskazują, że w okresie od lutego 2013 r. do lutego 2015 r. uiszczaliby hipotetyczne raty w kwotach po 3213,98 zł, tymczasem z opinii biegłego wynika, że należne raty w tym okresie wynosiłyby około 3205-3206 zł (k. 673-673v). Podobnie w przypadku późniejszych hipotetycznych rat, te ustalone przez biegłego są niższe od rat ustalonych przez powodów. Skoro zaś hipotetyczne raty ustalone przez powodów są wyższe, to różnica przez nich obliczona niższa, niż w przypadku rat ustalonych przez biegłego.

Sąd pominął pozostały materiał, bowiem nie miał istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie domagali się zapłaty kwot 135 000,08 złotych i 220 966,01 CHF jako świadczenia nienależnego spełnionego w wykonaniu nieważnej umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 16 czerwca 2007 r. i równoczesnego ustalenia nieważności tej umowy (roszczenie główne), ewentualnie zapłaty kwot 13 351,08 złotych i 63 289,86 CHF stanowiącej różnicę pomiędzy sumą rat faktycznie pobranych przez bank w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne, a suma rat należnych bankowi w razie wyeliminowania z umowy tych postanowień.

Podstawę prawną dochodzonego w tej sprawie roszczenia określają po pierwsze art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zgodnie z którymi ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Nadto podstawę roszczeń powodów stanowi art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna bowiem ostateczny termin spłaty kredytu przypada na 2034 rok, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od nich spłaty zadłużenia.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenie roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność. W konsekwencji za niezasadne uznać należało powództwo także w zakresie żądania zwrotu świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.) przy założeniu, że umowa jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytu, przez zawarcie takiej umowy bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (870 000 zł), cel kredytu (finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego oraz miejsc postojowych, refinansowanie nakładów własnych poniesionych na zakup przedmiotowego lokalu, pokrycie kosztów związanych z udzieleniem kredytu), okres kredytowania, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie świadczeń określonych w umowie nominalnie w PLN waloryzacji wartością CHF nie jest sprzeczne z przepisami regulującymi typ umowy kredytu. W dacie zawarcia umowy kredytu stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Brak jest też przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wyłączałyby zastosowanie waloryzacji w przypadku umów kredytu. Wreszcie, poddanie waloryzacji świadczeń stron umowy kredytu nie jest sprzeczne z funkcją tego typu umowy, która sprowadza się do odpłatnego (odsetki) sfinansowania przez bank określonego celu, który chce osiągnąć kredytobiorca.

Umowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Powodowie zdecydowali się na kredyt indeksowany oferowany przez pozwanego jako najkorzystniejszy w danej chwili produkt pod względem wysokości raty i oprocentowania. Bank zapewnił powodom możliwość zapoznania się z warunkami kredytu oraz ryzykami z nim związanymi, i to ostatecznie od T. S. i D. S. zależało zawarcie umowy kredytowej tego rodzaju. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego i ryzyka zmiany stopy procentowej, mogącego wyrazić się we wzroście rat i całego zadłużenia (oświadczenie § 29 umowy k. 239). Powodowie nie wykazali, żeby ich decyzja była efektem nielojalnego postępowania banku, a w szczególności, aby przedstawiciel banku celowo skłonił powodów do zaciągnięcia kredytu tego rodzaju przewidując nieuchronną i znaczną aprecjację CHF względem PLN.

Przechodząc do rozważań dotyczących zarzutu abuzywności klauzul zawartych w umowie kredytu przyjąć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, a przy tym jeżeli dane postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, T. S. i D. S. działali jako konsumenci, bowiem z umowy kredytu i zeznań powodów jednoznacznie wynika, że kredyt miał służyć nie działalności gospodarczej kredytobiorców, lecz zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych.

Powodowie zawarli umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF.

Umowa może być wykonywana z pominięciem klauzuli indeksacyjnej, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Z powyższych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczeń głównych, o czym orzekł w pkt I. wyroku, natomiast uznał za zasadne roszczenie ewentualne o zapłatę świadczenia nienależnego w kwotach 13 351,08 złotych i 63 289,86 CHF, stanowiących różnicę pomiędzy sumą rat faktycznie pobranych przez bank w oparciu o postanowienia niedozwolone a sumą rat bankowi należnych w razie wyeliminowania z umowy tych postanowień.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od dnia 26 czerwca 2020 r., tj. od dnia następnego po upływie terminu do spełnienia świadczenia określonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 10 czerwca 2020 r.

Podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia należało ocenić jako bezzasadny. Zawarte w pozwie roszczenie obejmuje żądanie zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego ratalnie (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Bieg przedawnienia został przerwany wniesieniem pozwu w tej sprawie (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Bezpodstawne było żądanie zapłaty świadczenia nienależnego spełnionego na poczet ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Powodowie zamiast uiścić odpowiedni wkład własny zdecydowali się na ubezpieczenie odpowiadające temu wymogowi.

Zawieranie umów ubezpieczenia dopuszczają przepisy prawa, w tym art. 805 i n. k.c. i brak jest przepisów, które zakazywałyby poniesienia kosztu ubezpieczenia przez osobę, która nie jest beneficjentem ubezpieczenia. Przeciwnie, z art. 805 i n. k.c. wynika, że w umowach ubezpieczenia różne osoby mogą pełnić rolę ubezpieczającego (ponoszącego koszt ubezpieczenia) i ubezpieczonego (beneficjenta ubezpieczenia).

Nie stanowi przejawu abuzywności rozwiązanie, że powodowie ponieśli koszy ubezpieczenia, które nie zabezpiecza powodów, lecz pozwany bank, bowiem w świetle zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego zważyć trzeba, że wnosząc samodzielnie wkład własny, który stanowiłby zabezpieczenie interesu banku, powodowie również musieliby ponieść koszt jego uzyskania (np. zaciągając pożyczkę na ten cel, lub rezygnując ze środków, które mogłaby wykorzystać na inny cel). Nie można zatem uznać za racjonalny argument, że jest niedozwolonym postanowieniem umownym postanowienie obciążające powodów kosztami pokrycia niskiego wkładu władnego tylko dlatego, że ma ono formę wydatku na składkę ubezpieczeniową, której wysokość powodowie znali (pierwsza składka) lub mogli ustalić (kolejne składki).

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punktach I i II wyroku.

W punkcie III. wyroku Sąd nakazał wypłacić powodom z odpowiedniego rachunku kwotę 34,05 zł tytułem zwrotu niewykorzystanej części zaliczki na poczet wynagrodzenia dla biegłego, czego podstawę stanowił art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144).

O kosztach procesu w pkt IV wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.