Treść orzeczenia I C 1141/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

I C 1141/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-07-03

Sygn. akt I C 1141/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa N. O., Ł. G. (1), B. G.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o zapłatę

I. oddala powództwo,

II. ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Sygn. akt I C 1141/21

UZASADNIENIE

W dniu 18 lutego 2021 r. N. O., Ł. G. (1) i B. G., zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowali wobec (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. pozew wnosząc o:

I. ustalenie, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawarta w dniu 17 stycznia 2008 r. jest nieważna;

II. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej solidarnie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego żądania wnieśli o:

III. zasądzenie od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej N. O. i Ł. G. (2) solidarnie kwoty 80.329.54 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 27 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez stronę powodową N. O. i Ł. G. (1) w toku realizacji umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartej dnia 17 stycznia 2008 r. ze stroną pozwaną, w wysokości wyższej niż rzeczywiście należna;

IV. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej N. O. i Ł. G. (2) solidarnie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł (pozew, k. 3-38).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Nadto strona pozwana, w przypadku uznania powództwa za zasadne – czemu pozwany stanowczo sprzeciwia się z uwagi na argumentację przedstawioną w niniejszej odpowiedzi na pozew – oddalenie wniosku powoda o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego w podwójnej wysokości z uwagi na fakt, iż sprawy sądowe dotyczące tzw. „kredytów frankowych” są najczęściej występującymi sprawami sądowymi rozpoznawanymi przez polskie sądy powszechne, zaś problematyka dotycząca ww. spraw sądowych ma charakter powszechny, tj. sprawy o tzw. „kredyty frakowe” nie stanowią w polskim wymiarze sprawiedliwości spraw o charakterze nadzwyczajnym, szczególnym czy też wyjątkowym, które wymagałyby od pełnomocników procesowych zwiększonego nakładu pracy i tym samym uzasadniałyby ewentualne zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości (odpowiedź na pozew, k. 150-187).

Pismem procesowym z dnia 15 grudnia 2023 r. strona powodowa dokonała modyfikacji powództwa wnosząc o:

I. zasądzenie od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej N. O. kwoty 165.186,46 zł i kwoty 729,75 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi w następujący sposób:

- od kwoty 165.186,46 zł od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty;

- od kwoty 729,75 CHF od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty

tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez stronę powodową w toku realizacji nieważnej umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...);

II. zasądzenie od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej Ł. G. (1) kwoty 165.186,46 zł i kwoty 729,75 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi w następujący sposób:

- od kwoty 165.186,46 zł od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty;

- od kwoty 729,75 CHF od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty

tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez stronę powodową w toku realizacji nieważnej umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...);

III. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz N. O. kosztów procesu, w tym połowy opłaty sądowej i opłaty podstawowej w wysokości 515 zł, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł;

IV. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz Ł. G. (2) kosztów procesu, w tym połowy opłaty sądowej i opłaty podstawowej w wysokości 515 zł, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego żądania wnieśli o:

V. zasądzenie od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej N. O. kwoty 142.142,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty – tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez stronę powodową w toku realizacji umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) w wysokości wyższej niż rzeczywiście należna;

VI. zasądzenie od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz strony powodowej Ł. G. (1) kwoty 142.142,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia stronie odpisu zmodyfikowanego powództwa do dnia zapłaty – tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez stronę powodową w toku realizacji umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) w wysokości wyższej niż rzeczywiście należna;

VII. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz N. O. kosztów procesu, w tym połowy opłaty sądowej i opłaty podstawowej w wysokości 515 zł, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł;

Jednocześnie strona powodowa wskazała, wobec faktu, że kredyt został spłacony po wytoczeniu powództwa i obecnie powodowie nie posiadają interesu w żądaniu ustalenia, że umowa jest nieważna, cofnęli żądanie w zakresie ust. I petitum pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. (pismo procesowe strony powodowej zawierające modyfikację powództwa, k. 375-380).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa strona pozwana podtrzymała w całości dotychczasowe stanowisko i wnioski pozwanej w sprawie oraz ponownie wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź pozwanego na modyfikację powództwa, k. 418-432v).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 7 czerwca 2024 r., k. 499).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

N. O. i Ł. G. (1) poszukiwali środków na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym we W.. Udali się do doradcy finansowego z (...), który wskazał im, że nie posiadają zdolności kredytowej. Z tego względu do umowy kredytu miała przystąpić również matka Ł. G. (1) – B. G., dzięki czemu uzyskali zdolność kredytową na kredytu w walucie CHF. Była to jedyna możliwość uzyskania potrzebnych środków na zakup nieruchomości. W spotkaniach dotyczących umowy uczestniczyli jedynie N. O. i Ł. G. (1). Przedstawiono im symulacje rat kredytu hipotecznego, symulacje zmiany kursu waluty oraz dane historyczne dotyczące wahań waluty CHF. Ł. G. (1) nie pytał jak kształtowały się tabele kursowe. Nie porównywał kursów walutowych stosowanych przez bank z innymi bankami, kantorami (zeznania powódki N. O., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 359-360, nagranie 00:04:07-00:13:07; zeznania powoda Ł. G. (1), protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360-360v, nagranie 00:18:00-00:22:51; zeznania powódki B. G., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360v, nagranie 00:26:26).

W latach 2004-2009 najpopularniejsze wśród kredytobiorców były kredyty złotowe oraz kredyty indeksowane do CHF (ten produkt w (...) Banku S.A. funkcjonował pod nazwą kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF. Przyczyną popularności kredytów denominowanych (waloryzowanych) w CHF była znacznie niższa kwota raty kapitałowo-odsetkowej jaką klienci płacili decydując się na wzięcie takiego kredytu, w porównaniu z kredytem w PLN. Różnice w racie wynikała z tego, iż oprocentowanie kredytów denominowanych (waloryzowanych) w CHF było znacznie niższe niż kredytów udzielanych w PLN, z uwagi na to, iż oprocentowanie tych kredytów oparte było na stawce bazowej LIBOR 3M, która była znacznie niższa niż stawka bazowa WIBOR 3Mm obowiązująca dla kredytów w PLN (zeznania na piśmie świadka J. L., k. 330).

W Banku była możliwość negocjowania przez klientów kursu uruchomienia kredytu (także kursu w przypadku dokonywania nadpłaty kredytu). Kurs negocjowany i ustalany był pomiędzy klientem a Bankiem w oparciu o kurs z Tabeli kursowej Banku, czyli w przypadku uruchomienia mógł to być kurs kupna dewiz dla CHF wyższy niż wynikający z Tabeli kursowej Banku, czyli w przypadku uruchomienia mógł to być kurs kupna dewiz dla CHF wyższy niż wynikający z Tabeli kursowej Banku, a w przypadku spłaty mógł to być kurs sprzedaży dewiz dla CHF niższy niż wynikający z Tabeli kursowej Banku. Nie było natomiast praktyki informowania klientów o warunkach i podstawach dotyczących ustalania przez Bank kursu kupna i sprzedaży CHF. Obowiązek przekazywania klientom informacji na temat zasad ustalania kursów walut powstał w związku z zaleceniami Komisji Nadzoru Finansowego wynikającymi z Rekomendacji (...) i zaczął obowiązywać od kwietnia 2009 r. Natomiast, jeżeli klient byłby tym zaineresowany, otrzymałby taką informację od pracownika Banku. W latach 2006-2008 powszechną praktyka stosowaną na rynku bankowym było ograniczanie się w treści klauzul indeksacyjnych do odesłania do kursów tabelarycznych Banku z danego dnia. Taka praktyka nie była kwestionowana przez organy nadzoru bankowego (zeznania na piśmie świadka J. L., k. 329-330v; zeznania na piśmie świadka A. K., k. 338v).

Aktualna tabela kursów walut dostępna jest na stronach internetowych banku oraz w postaci wydruku papierowego, który klient może otrzymać w oddział. Kursy walut wyświetlane są także na tablicach elektronicznych w oddziałach banku oraz dostępne są w aplikacji mobilnej banku (zeznania na piśmie świadka M. Ś., k. 335).

Klientowi przedstawiane były symulacje kosztów obsługi kredytu dla kredytu w PLN i kredytu denominowanego (waloryzowanego w walucie obcej). Doradca klienta informował również klienta o zasadach funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie, z których wynika, iż:

a) kwota wypłacanego kredytu w PLN przeliczana jest na CHF po kursie kupna dewiz dla CHF w oparciu o „Tabelę kursów” obowiązującą w Banku w dniu wypłaty, a

b) spłata kredytu wraz z odsetkami następuje w złotych po przeliczeniu raty kapitałowo-odsetkowej określonej w CHF po kursie sprzedaży dewiz dla CHF określonym w „Tabeli kursów” obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

Jeśli klienci wyrażali chęć ubiegania się o kredyt denominowany (waloryzowany), byli oni informowani, iż w przypadku tych kredytów występuje ryzyko zmiany kursów walut. Ryzyko to wiąże się z tym, iż wysokość miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych do spłaty w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży waluty obcej obowiązującego w dniu spłaty, a tym samym zmiana www.wysokości tego kursu ma wpływ na wysokość zadłużenia przeliczonego na PLN na dany dzień. Korzystając z symulatora kredytowego dorada klienta przedstawiał klientowi kalkulację kosztów obsługi ekspozycji kredytowej za cały okres kredytowania (w podziale na raty kapitałowe, raty odsetkowe, saldo kredytu – w CHF i w PLN) w kilku wariantach. m.in.:

- przy aktualnym poziomie kursu złotego do waluty ekspozycji kredytowej, bez zmian poziomu stóp procentowych,

- przy założeniu spadku kursu złotego do waluty kredytu - w przypadku tej symulacji był przedstawiony harmonogram spłaty kredytu po przeliczeniu z waluty obcej na PLN po wyższym kursie waluty (poprzez powiększenie aktualnego kursu waluty o różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem tej waluty z ostatnich 12 miesięcy), aby wyjaśnić klientom, jak wyższy kurs wpływa zarówno na wysokość zadłużenia jak i rat po przeliczeniu z waluty obcej na PLN. Klienci składając wniosek o kredyt podpisywali się pod oświadczeniami, iż zostali poinformowani:

a) o ryzyku kursowym, wynikającym z zaciągnięcia kredytu denominowanego (waloryzowanego) oraz mają pełną świadomość jego ponoszenia,

b) o ryzyku stopy procentowej, wynikającym z zaciągnięcia kredytu oprocentowanego w oparciu o zmienną stopę procentową, oraz są świadomi jego ponoszenia (zeznania na piśmie świadka J. L., k. 329v; zeznania na piśmie świadka M. Ś., k. 335v; zeznania na piśmie świadka A. K., k. 338v-339v).

W dniu 17 stycznia 2008 r. N. O. i Ł. G. (1), który posiadał pełnomocnictwo do podpisania umowy od swojej matki B. G., zawarli z (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą w W., Oddział we W., umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) (dalej: Umowa). Umowa określała zasady oraz warunki udzielania przez Bank Kredytobiorcy kredytu na cele mieszkaniowe (§ 1 ust. 1 Umowy). Zgodnie z § 1 ust. 2 Umowy, integralną częścią Umowy były „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek hipotecznych w (...) Banku S.A.” (dalej: OWKM), co do których kredytobiorca oświadczył, że je otrzymał, zapoznał się z ich treścią i na stosowanie których wyraził zgodę.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy, na wniosek z dnia 15 stycznia 2008 r. bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 291.270,27 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF, na okres 360 miesięcy od dnia 17 stycznia 2008 r. do dnia 18 stycznia 2008 r. (ostateczny termin spłaty kredytu) na zasadach określonych w Umowie i OWKM.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 Umowy, kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu.

W myśl § 2 ust. 3 Umowy, o wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF, wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w wyżej wymienionej walucie Bank miał informować kredytobiorców w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w OWKM.

Kredyt miał być przeznaczony na finansowanie budowy lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...) o pow. użytkowej 48,10 m², składającego się z dwóch pokoi w tym jednego z aneksem kuchennym, łazienki i hallu oraz refinansowanie kwoty 3.000 zł wpłaconej na rzecz dewelopera (§ 3 ust. 1 pkt 1 Umowy). Wartość kosztorysowa inwestycji wynosiła 291.270,27 zł, w tym szacunkowa wartość wyposażenia: 0,00 zł (§ 3 ust. 1 pkt 5 Umowy).

W § 4 ust. 1 Umowy wskazano, że uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo w terminie do dnia 18 stycznia 2008 r. w formie przelewu:

- w kwocie 288.270,27 zł na wskazany w umowie rachunek (...) S.A.;

- w kwocie 3.000 zł na wskazany w umowie rachunek kredytobiorców w (...) Bank S.A.

Zgodnie z § 4 ust. 1a Umowy, kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.

Bank pobierał od kredytobiorcy prowizje za udzielenie kredytu nie później niż w momencie uruchomienia kredytu w wysokości 1.456,35 zł, co stanowi 0,50% kwoty przyznanego kredytu, określonej w § 2 (§ 6 ust. 1 Umowy).

Bank pobierał od kredytobiorcy prowizję w wysokości 3.058,34 zł z tytułu ryzyka udzielenia kredytu z brakującą wartością zabezpieczenia. Wysokość prowizji stanowiła 3,50% kwoty kredytu w wysokości 87.381,08 zł, która nie znajduje pokrycia w wymaganej przez bank wartości zabezpieczenia w postaci hipoteki na nieruchomości/oznaczonym prawie rzeczowym (§ 6 ust. 2 Umowy).

Zasady pobierania opłat i prowizji, zasady zmiany ich wysokość oraz sposób informowania o tych zmianach określa OWKM (§ 6 ust. 3 Umowy).

W § 6 ust. 4 Umowy, kredytobiorca oświadczył, iż otrzymał wyciąg z „Taryfy prowizji i opłat (...) Banku S.A.”, akceptuje jego treść oraz zasady informowania o zmianie wysokości opłat i prowizji.

Według § 8 ust. 1 Umowy, oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 2,25 punktów procentowych, z zastrzeżeniem ust. 6 Umowy oraz z zastrzeżeniem zmiany marży Banku na podstawie § 11a Umowy.

W myśl § 8 ust. 2 Umowy, w dniu zawarcia Umowy oprocentowanie kredytu wynosi 5,01% w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia Umowy publikowana na stronie serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę Banku, o której mowa w ust. 1.

W § 8 ust. 5 Umowy strony ustaliły, że podstawą do ustalenia oprocentowania na zasadach określonych w ust. 3 i 4 będzie stawka odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, publikowana na stronie LIBOR01 serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, o godzinie 11.00 czasu „londyńskiego” z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania zmiany.

Stosownie do § 8 ust. 7 Umowy, zmiana stopy procentowej wynikająca ze zmiany stawki odniesienia lub zmiany marży Banku na zasadach określonych w Umowie ma wpływ na wysokość należnych odsetek oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych, a tym samym wpływa na łączną kwotę odsetek spłacanych przez kredytobiorcę w okresie kredytowania.

Pozostałe koszty, do których zapłaty zobowiązany jest kredytobiorca na dzień zawarcia Umowy wynoszą 150 zł (§ 8 ust. 12 Umowy).

Szacunkowa łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji do których zobowiązany jest kredytobiorca obliczona na dzień zawarcia umowy wyniosła 298.090,40 zł. Ostateczna wysokość łącznej kwoty zależy od wysokości oprocentowania kredytu w okresie obowiązywania umowy i kosztów związanych z ustanowieniem prawnych zabezpieczeń jego spłaty (§ 8 ust. 13 Umowy).

Stosownie do treści § 9 ust. 1 Umowy, ostateczny termin spłaty kredytu odsetek i innych należności oznaczono na dzień 18 stycznia 2038 r.

Po okresie wykorzystania kredytu kredytobiorca był zobowiązany do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 360 ratach miesięcznych w dniu 17 każdego miesiąca począwszy od 18 lutego 2008 r. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona została w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana miała być w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości ww. kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2 Umowy).

Zgodnie z § 10 ust. 1 Umowy, jako prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu, odsetek, a także innych związanych z kredytem należności stanowiły: hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 582.540,54 zł ustanowioną na kredytowanym lokalu mieszkalnym oraz cesję na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych .

Kredytobiorca na okres przejściowy (do dnia uprawomocnienia się wpisu hipoteki) ustanawia następujące zabezpieczenie: cesja na rzecz Banku wierzytelności kredytobiorcy wobec inwestora (spółdzielni, dewelopera) na wypadek rozwiązania umowy o budowę przed przeniesieniem na Kredytobiorcę praw własności/ustanowieniem odrębnej własności do lokalu (§ 10 ust. 3 Umowy).

Szacunkowy koszt ustanowienia prawnych zabezpieczeń kredytu w dniu zawarcia umowy wynosił 10.267,94 zł, a ich ostateczna wartość zależała od wysokości: opłat sądowych (oraz notarialnych – gdy taka forma jest wymagana przez prawo) związanych ze złożeniem wniosku o wpis hipoteki, podatku od czynności cywilnoprawnych oraz składek za ubezpieczenie domu/lokalu od ognia i zdarzeń losowych. Opłaty z tytułu prawnego zabezpieczenia kredytu pobierane na rzecz Banku w dniu zawarcia umowy wynosiły 0 zł (§ 10 ust. 4 Umowy).

W § 11 ust. 3 Umowy wskazano, że bank na pisemny wniosek kredytobiorcy może dokonać zmiany sposobu indeksowania kredytu na warunkach określonych w OWKM.

W związku z zaciągnięciem kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumie wynikające z tego konsekwencje (§ 11 ust. 4 Umowy). Jednocześnie kredytobiorca zaakceptował zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określonej kwoty kredytu w walucie wskazane w § 2 Umowy, sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu określone w § 4 Umowy oraz warunków jego spłaty określone w § 9 Umowy (§ 11 ust. 5 Umowy) (umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z 17 stycznia 2008 r., k. 65-69; Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe oraz Kredytów i Pożyczek Hipotecznych w (...) Banku S.A., k. 82-87).

N. O. i Ł. G. (1) przeczytali umowę z załącznikami przed jej podpisaniem. Nie mieli pytań co do treści umowy. Ł. G. (1) otrzymał pełnomocnictwo od swojej matki do podpisania umowy kredytowej. B. G. nie widziała treści umowy przed zawarciem umowy kredytowej (zeznania powoda Ł. G. (1), protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360-360v, nagranie 00:19:09-00:24:28; zeznania powódki N. O., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360, nagranie 00:13:52-00:14:41; zeznania powódki B. G., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360v, nagranie 00:26:26).

Wypłata kapitału kredytu nastąpiła 21 stycznia 2008 r. w wysokości 291.270,27 zł, która po przeliczeniu według kursu waluty banku w wysokości 2,2320, dała kwotę 130.497,44 CHF. W tym samym dniu Bank pobrał od kredytobiorców trzy prowizje (620,67 CHF, 1.303,42 CHF oraz 63,93 CHF) w łącznej wysokości 1.988 CHF, którą bark przeliczył po kursie 2,3464 na kwotę 4.664,69 zł (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 27 października 2020 r., k. 98-104).

Przyjmując, że kwota kredytu zostałaby przeliczona na walutę CHF po kursie średnim CHF/PLN NBP (Tabela A) z dnia wypłaty transzy, to kwota 291.270,27 zł zostałaby przeliczona na kwotę 128.014,01 CHF, czyli początkowe saldo kredytu byłoby o 2.483,43 CHF niższe od kwoty wyliczonej przez bank (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 445v).

Ł. G. (1) i N. O. zawarli związek małżeński. N. O. przyjęła nazwisko G. (bezsporne).

Aneksem nr (...) z dnia 23 grudnia 2008 r. do Umowy zmieniono § 3 ust. 1 Umowy opisujący położenie nieruchomości oraz § 10 ust. 1 Umowy, dotyczący hipoteki umownej kaucyjnej (Aneks nr (...) z 23 grudnia 2008 r. do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z 17 stycznia 2008 r., k. 88-89).

Aneksem nr (...) z dnia 27 kwietnia 2008 r. do Umowy ustalono, że wierzytelność przysługująca Bankowi z tytułu kredytu udzielonego na podstawie Umowy kredytu wynosił: kapitał w równowartości 127.707,84 CHF, po przeliczeniu wg zasad przewidzianych w umowie oraz odsetki umowne zgodnie z § 8 Umowy, w tym odsetki bieżące o równowartości 61,23 CHF (§ 1 ust. 1 Umowy). W § 2 Umowy bank oświadczył, że kredytobiorca B. G. zostaje zwolniona z długu wynikającego z Umowy wskazanej w § 1 ust. 1 tj. obowiązku spłaty kredytu udzielonego na cele mieszkaniowe (§ 2 ust. 1 Umowy). Z kolei B. G. oświadczyła, że przyjmuje zwolnienie z długu, o którym mowa w § 2 ust. 1 (§ 2 ust. 2 Umowy). Kredytobiorcy N. G. (poprzednio: O.) i Ł. G. (1) wyrazili zgodę na zwolnienie z długu B. G. (§ 2 ust. 3 Umowy) (Aneks nr (...) z 27 kwietnia 2008 r. do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z 17 stycznia 2008 r., k. 90-92).

W dniu 4 stycznia 2013 r. nastąpiło połączenie (...) S.A. z (...) Bankiem S.A. W wyniku połączenia (...) S.A. stał się następcą prawnym i wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank S.A. Z kolei następcą prawnym po (...) S.A jest (...) Bank (...) S.A. (bezsporne).

Aneksem nr (...) z dnia 16 stycznia 2013 r. do Umowy dokonano zmian w treści Umowy. W treści Umowy wyrażenie „kredyt denominowany (waloryzowany)” użyte w różnych przypadkach zastępuje się wyrażeniem „kredyt indeksowany” użyte w różnych przypadkach. Zmieniono brzmienie § 2 ust. 2 Umowy, § 4 ust. 1a, § 8 ust. 6, § 9 ust. 2, w § 9 skreślono ust. 4, dotychczasowe ust. 5-6 oznaczono odpowiednio ust. 4-5, w § 9 Umowy dodano ust. 6-9, zmieniono brzmienie § 12 ust. 2 oraz do § 12 dodano ust. 7. Dodano do Umowy § 9a [Zasady ustalania kursów walut], § 9b [Pełnomocnictwo], § 11b [Zasady informowania o wysokości kursów walut i spreadu walutowego].

Zgodnie z nowym brzmieniem § 2 ust. 2 Umowy, kwota kredytu indeksowanego w CHF lub transzy zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w chwili realizacji przez Bank dyspozycji kredytobiorcy dotyczącej wypłaty kredyt/transzy kredytu.

Stosownie do treści nowego § 4 ust. 1a Umowy, kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w chwili realizacji przez Bank dyspozycji kredytobiorcy dotyczącej wypłaty kredytu.

W § 9 Umowy dodano ust. 6-9 w brzmieniu:

„6. Wcześniejsza spłata kredytu dokonywana jest w CHF lub w złotych, zgodnie z dyspozycją wcześniejszej spłaty kredytu złożoną przez Kredytobiorcę, z zastrzeżeniem, że spłata kredytu w złotych nastąpi w oparciu o kurs sprzedaży dewiz z „Tabeli Kursów Banku” obowiązującej w chwili realizacji przez Bank dyspozycji wcześniejszej spłaty kredytu.

7. Spłaty zobowiązań wynikających z Umowy dokonywane są przez obciążenie rachunku bankowego lub rachunków bankowych prowadzonych w Banku, zgodnie z udzielonym Bankowi pełnomocnictwem.

8. W przypadku kredytów spłacanych w złotych spłata zobowiązań dokonywana jest przez obciążenie rachunku bankowego prowadzonego w Banku w złotych tj. rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowego (...) lub (...). W przypadku kredytów spłacanych w bezpośrednio w walucie, w jakiej kredyt jest indeksowany spłata zobowiązań wyrażonych w powyższej walucie dokonywana jest przez obciążenie rachunku(...) w ww. walucie, prowadzonego w Banku, natomiast spłata zobowiązań wyrażonych w złotych dokonywana jest przez obciążenie rachunku prowadzonego w złotych, tj. rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) lub (...). Za otwarcie oraz prowadzenie rachunku spłat w złotych oraz rachunku (...) w walucie obcej Bank nie pobiera opłat.

9. W przypadku kredytów indeksowanych w walucie obcej:

1) Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, należnych Bankowi odsetek w okresie wykorzystania/karencji w spłacie kredytu oraz innych należności wyrażonych w walucie obcej, w jakiej kredyt jest indeksowany, jak również dokonać wcześniejszej spłaty całej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie lub w złotych, po uprzednim przeliczeniu ww. należności wg kursu waluty na zasadach określonych w Umowie.

2) określenie, w jakiej walucie następuje spłata należności Banku wynika z Umowy,

3) na wniosek Kredytobiorcy możliwa jest zmiana waluty, w jakiej spłacany jest kredyt; zmiana Umowy w powyższym zakresie wymaga zawarcia aneksu do Umowy oraz posiadania w Banku rachunku/ rachunków, z których dokonywana będzie spłata oraz zgody ewentualnych poręczycieli i innych osób będących dłużnikami Banku z tytułu zabezpieczenia kredytu,

4) Za otwarcie i prowadzenie rachunku bankowego (...) w walucie wymienialnej oraz rachunku bankowego w złotych o nazwie (...), który otwierany jest na czas określony, tj. do dnia całkowitej spłaty kredytu, odsetek oraz innych należności wynikających z Umowy, jak również za zmianę warunków Umowy polegająca wyłącznie na zmianie waluty, w jakiej spłacany jest kredyt Bank nie pobiera opłat.”

W Umowie dodano § 9a [Zasady ustalania kursów walut] w brzmieniu:

1. Bank ustala wysokość obowiązujących w Banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marzę Banku.

2. Kurs bazowy powiększony o marżę Banku wyznacza kurs sprzedaży dewiz, natomiast kurs bazowy pomniejszony o marżę Banku wyznacza kurs kupna dewiz.

3. Kurs bazowy ustalany jest przez Bank na postawie aktualnej rynkowej ceny kupna i sprzedaży dewiz. Wyznaczony przez Bank kurs bazowy można wyliczyć na podstawie poniższego wzoru: kurs bazowy = (kurs sprzedaży dewiz Banku + kurs kupna dewiz Banku) / 2.

4. Marża Banku wykorzystywana dla ustalenia wysokości kursu kupna oraz sprzedaży dewiz wyliczana jest w oparciu o ustalony przez Bank procentowy spread walutowy i kurs bazowy według poniższego wzoru: marża Banku = procentowy spread walutowy * kurs bazowy/2.

5. Procentowy spread walutowy można wyliczyć na podstawie poniższego wzoru: procentowy spread walutowy = (kurs sprzedaży dewiz Banku - kurs kupna dewiz Banku) / kurs bazowy * 100.

6. Procentowy spread walutowy na dzień zawarcia Aneksu nr (...) do Umowy dla waluty CHF wynosi 6,0004%.

7. Bank może dokonać zmiany wartości procentowego spreadu walutowego, jeżeli spełniony zostanie co najmniej jeden z poniższych warunków:

1) różnica pomiędzy wartością maksymalną a minimalną kwotowań kursów sprzedaży lub kupna w danym dniu z dostępnych stron informacyjnych (np. serwisu (...)) zmieni się w stosunku do historycznej wartości różnicy pomiędzy wartością maksymalną a minimalną kwotowań kursów sprzedaży lub kupna z dnia ostatniej zmiany spreadu co najmniej o 1%,

2) wartość rynkowego spreadu walutowego, prezentowanego na dostępnych stronach informacyjnych (np. serwisu (...)) lub pozyskanego z notowań innych banków pomiędzy godziną 10:50 a 11:10, zmieni się w stosunku do historycznej wartości spreadu walutowego z dnia ostatniej zmiany spreadu co najmniej o 1%,

z zastrzeżeniem, że obniżenie wartości procentowego spreadu walutowego może nastąpić niezależnie od spełnienia powyższych warunków.

8. Kursy dewiz ulegają zmianie, co najmniej dwa razy w ciągu dnia roboczego.

9. Kredytobiorca oświadcza, że:

1) został poinformowany przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów kupna oraz sprzedaży dewiz oraz zmianą spreadu walutowego i rozumie wynikające z tego konsekwencje;

2) akceptuje zasady funkcjonowania kredytu indeksowanego w walucie wymienialnej oraz zasady jego przeliczania dotyczące w szczególności:

a) określenia kwoty kredytu, a w przypadku kredytu uruchamianego w transzach także kwoty poszczególnych transz kredytu w walucie w jakiej kredyt jest indeksowany, wskazany w § 2 Umowy;

b) sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu, które określone zostały w § 4 Umowy;

3) akceptuje określone w § 11b Umowy zasady informowania o wysokości kursów kupna i sprzedaży dewiz oraz wysokości spreadu.”

W Umowie dodano § 11b [Zasady informowania o wysokości kursów walut i spreadu walutowego] w następującym brzmieniu:

„1. Szczegółowe zasady określania sposobu i terminów ustalania przez Bank kursu kupna i sprzedaży dewiz oraz zasady przeliczana na walutę wypłaty lub spłaty kredytu określone są w Umowie. Bank ustala wysokość obowiązujących w Banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marżę Banku.

2. Wysokość obowiązujących w Banku kursów dewiz jest prezentowana w „Tabeli Kursów Banku” dostępnej w jednostkach organizacyjnych Banku oraz na stronie internetowej Banku. Informację o wysokości kursu dewiz, według którego nastąpiła wypłata kredytu/transz kredytu oraz spłata kredytu lub innych należności Banku oraz o wysokości procentowego spreadu walutowego kredytobiorca może uzyskać w każdej jednostce Banku.

3. Informację o wysokości spreadu walutowego Bank udostępnia na stronie internetowej Banku.

4. Zmiana wartości procentowego spreadu walutowego oraz zmiana wysokości kursów walut nie stanowi zmiany Umowy.

5. Postanowienia niniejszego § mają zastosowanie dla kredytów indeksowanych w walutach obcych”. ( Aneks nr (...) z 16 stycznia 2013 r. do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z 17 stycznia 2008 r., k. 93-96).

Kredytobiorcy od lutego 2008 r. do stycznia 2013 r. spłacali kredyt uiszczając raty kapitałowo-odsetkowe w złotych, zaś od lutego 2013 r. uiszczali raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 27 października 2020 r., k. 98-104).

N. O. i Ł. G. (1) rozwiedli się w 2014 r. Od 2015 r. kredytowane mieszkanie jest wynajmowane ( zeznania powódki N. O., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 359v, nagranie 00:05:07).

W dniu 5 stycznia 2021 r. kredytobiorcy skierowali do (...) Bank (...) S.A. wezwanie do: zapłaty kwoty 80.329,54 zł, stanowiącej kwotę nienależnego świadczenia z tytułu nadpłaty w związku ze stosowaniem przez Bank abuzywnych klauzul waloryzacyjnych (licząc 10 lat wstecz), zaprzestanie stosowania klauzul waloryzacyjnych zgodnie z którymi wypłacony kapitał został przeliczony z PLN na CHF oraz poszczególne raty z PLN na CHF oraz wskazanie faktycznego zadłużenia kredytobiorcy po wyeliminowaniu zapisów waloryzacyjnych do dnia zawarcia umowy i przedstawienia nowego harmonogramu spłat uwzględniającego wysokość zadłużenia po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych (wezwanie do zapłaty z 5 stycznia 2021 r., k. 119-121). Wezwanie zostało doręczone 12 stycznia 2021 r. (wydruk z portalu śledzenia przesyłek Poczta Polska, k. 123-124).

W odpowiedzi (...) Bank (...) S.A. wskazał, że zawarta umowa kredytu jest ważna i wykonywana przez bank w sposób prawidłowy, zgodny z normami obowiązującego prawa. W piśmie wskazano, że Bank nie znajduje podstaw do rozliczenia umowy kredytu oraz uznania roszczeń przedstawionych w piśmie – wezwaniu do zapłaty z dnia 5 stycznia 2021 r. (odpowiedź (...)Bank (...)z 28 stycznia 2021 r., k. 125-128).

W okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy spłacili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 460.483,17 zł oraz 41.967,04 CHF (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 443-463).

Przyjmując, że kwota kredytu przeliczona została na walutę CHF po kursie średnim CHF/PLN NBP (tabela A) z dnia wypłaty transzy, a kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej opartej o wskaźnik referencyjny LIBOR 3M i stałą marżę banku, zaś płatności dokonane w walucie PLN podlegają przeliczeniu na walutę CHF po kursie średnim CHF/PLN NBP (tabela A) z dnia danej płatności, to w okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy uiściliby 445.756,21 zł i 41.077,65 CHF. Tym samym różnica pomiędzy ww. wartością a faktycznymi wpłatami kredytobiorców wynosiłaby 14.726,96 zł oraz 889,39 CHF (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 447).

Zakładając z kolei, że kwota kredytu nie uległaby indeksacji walutą CHF a kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej opartej o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M i stałą marżę banku w wysokości 1,35%, zaś płatności dokonane w walucie CHF podlegają przeliczeniu na walutę PLN po kursie średnim CHF/PLN NBP (tabela A) z dnia danej płatności, to w okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy uiściliby 322.533,07 zł i 38.866,33 CHF. Tym samym różnica pomiędzy ww. wartością a faktycznymi wpłatami kredytobiorców wynosiłaby 137.950,10 zł oraz 3.100,71 CHF (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 447v-448).

W dniu 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy spłacili całkowicie kredyt (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 14 listopada 2023 r., k. 387).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadka J. L. (zeznania na piśmie, k. 329-330), świadka M. Ś. ( zeznania na piśmie, k. 333-335) i świadka A. K. (zeznania na piśmie, k. 338-339) w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. W tej części świadkowie posiadali informacje i podawali fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadkowie w sposób spójny i wiarygodny przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych waloryzowanych do waluty CHF zawieranych w pozwanym banku. Opisali w sposób szczegółowy obowiązujące, stosowane w nim procedury, dysponowali wiedzą o mechanizmie udzielania kredytu oraz standardowym, wzorcowym przebiegu tej procedury. W przeważającej części ich zeznania stanowiły potwierdzenie okoliczności wynikających z załączonych do akt sprawy dokumentów. Zeznania ww. świadków nie miały jednak znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia kredytobiorców o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, gdyż wskazani świadkowie nie uczestniczyli bezpośrednio w zawieraniu spornej Umowy.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powódki N. O. (protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 359-360), powoda Ł. G. (1) (protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360-360v) oraz powódki B. G. (protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360v) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie N. O. i Ł. G. (1) rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia Umowy to w przypadku pozostałych okoliczności (niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd.) ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy kredytem złotowym, a oferowanym kredytem indeksowanym, ryzyku walutowym, itd. W oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego do waluty obcej. Z kolei powódka B. G. – matka powoda nie uczestniczyła w spotkaniach dotyczących zawarcia spornej umowy, a nawet nie uczestniczyła w podpisaniu Umowy kredytowej, gdyż udzieliła synowi Ł. G. (2) pełnomocnictwa do zawarcia umowy w jej imieniu. Powódka potwierdziła jednak to, co zeznał jej syn. Zaznaczyła, że wiedziała, iż jest to jedyna możliwość wzięcia kredytu.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii z dnia 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, dopuszczonej postanowieniem tut. Sądu z dnia 23 listopada 2023 r. (k. 371). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami przyjętymi przy opracowaniu tego rodzaju dokumentów w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia ta w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 443-463).Do opinii tej strona pozwana nie zgłaszał zastrzeżeń.

Sąd, postanowieniem z dnia 23 listopada 2023 r., na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie tut. Sądu z 23 listopada 2023 r., k. 371) oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddaleniu powództwa w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie strona powodowa ostatecznie domagała się zasądzenia od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz N. O. i Ł. G. (1) kwot po 165.186,46 zł i 729,75 CHF dla każdego z nich tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez powodów w toku realizacji nieważnej umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego żądania wnieśli o, zasądzenie od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz N. O. i Ł. G. (1) kwot po 142.142,54 zł dla każdego z nich tytułem zwrotu świadczenia uiszczonego przez powodów w toku realizacji umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) w wysokości wyższej niż rzeczywiście należna. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa jako abuzywne wskazała postanowienia umowne wskazane w § 2 ust. 1-3, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 Umowy.

Z uwagi na złożenia przez powodów oświadczenia o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie powództwa głównego o ustalenie (pismo k. 377), w tym zakresie postępowanie w sprawie winno być umorzone. Tym samym w wyroku błędnie oddalono powództwo główne o ustalenie. Z tych względów rozważania w tym zakresie pominięto jako bezprzedmiotowe.

W ocenie Sądu, nie ma jednak racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono na 291.270,27 zł, zaś walutę waloryzacji na CHF i w efekcie w chwili wypłaty kredytu jego kwotę poddano waloryzacji do CHF, wyrażając ostatecznie saldo kredytu w kwocie 130.497,44 CHF (§ 2 ust. 1 i 2 Umowy, k. 65; zaświadczenie(...)Bank z 27 października 2020 r., k. 98). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Umowa przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 8 Umowy, k. 66-67). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawierali przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której powodowie w niniejszej sprawie byliby zwolnieni z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że strona powodowa została poinformowana m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych, co wynika również wprost z postanowień zawartej przez strony Umowy, w szczególności § 11 ust. 4 i 5 Umowy (k. 67). Strona powodowa nie wykazała, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na banku obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorcy posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika z postanowień Umowy i Ogólnych warunków kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Banku S.A., stanowiącego integralną część umowy (§ 1 ust. 2 Umowy, k. 65; Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe oraz Kredytów i Pożyczek Hipotecznych w (...) Banku S.A., k. 82-87).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez nich umowa jest nieważna.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385¹ § 1 k.c.

Strona powodowa wskazała, że postanowienia § 2 ust. 1-3, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 Umowy (klauzule indeksacyjne oraz dotyczące zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży waluty obcej) – stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479³⁶ -479⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli sami powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie chcieli sfinansować zakup lokalu mieszkalnego i poszukiwali produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. Skorzystanie z kredytu waloryzowanego kursem CHF oferowanym przez bank był dla powódki N. O. i Ł. G. (1) jedyną szansą na uzyskanie potrzebnych im środków na zakup lokalu mieszkalnego, gdyż nie mieli zdolności kredytowej a inne banki odmówiły im udzielenia kredytu. Dopiero po przystąpieniu do umowy w roli kredytobiorcy B. G. – matki Ł. G. (1) pozwany bank zaoferował umowę kredytu waloryzowanego do waluty CHF. Była to jedyna możliwość uzyskania potrzebnych środków na zakup nieruchomości, co w swych zeznaniach potwierdzili powodowie (zeznania powódki N. O., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 359-360, nagranie 00:04:07-00:13:07; zeznania powoda Ł. G. (1), protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360-360v, nagranie 00:18:00-00:22:51; zeznania powódki B. G., protokół rozprawy z 19 września 2023 r., k. 360v, nagranie 00:26:26). W rezultacie zgłoszone przez powodów potrzeby wywołały reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty kredytobiorcy de facto nie pretendowali nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, mieli prawo to zrobić. Jakkolwiek kredytobiorcy w okolicznościach niniejszej sprawy w zasadzie nie wywierali wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych postanowień końcowej umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami powodów świadomie przez nich zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy umowy były dla nich nieodpowiednie w momencie zawierania Umowy. Należy zaznaczyć, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385^{(
1)} k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym i zaakceptowali zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) (§ 11 ust. 4 i 5 Umowy, k. 67). W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarli, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą.

W niniejszej sprawie biegły sądowy M. Z. z dziedziny bankowości i ekonomii wyliczył jaka byłaby różnica w wysokości początkowego salda kredytu, gdyby kwota 291.270,27 zł została w dniu wypłaty przeliczona przy zastosowaniu kursu średniego NBP, a nie po kursie z Tabeli kursów walut banku. Biegły wyliczył, że kredyt w wysokości 291.270,27 zł przeliczony przy zastosowaniu kursu średniego NBP wynosiłaby 128.014,01 CHF. Tym samym początkowe saldo kredytu byłoby o 2.483,43 CHF niższe od kwoty wyliczonej przez bank (85.011,19 CHF minus 81.454,17 CHF) (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 445v).

Biegły sądowy wyliczył też, że w okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy spłacili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 460.483,17 zł oraz 41.967,04 CHF (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 443-463).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową we wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy strony powodowej w tym zakresie, w którym powodowie domagali się przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów przy założeniu, że klauzula indeksacyjna zawarta w Umowie jest nieważna oraz zakładając ww. wyliczenie dla oprocentowania kredytu w oparciu o LIBOR 3M (pozew, k. 7). Przyjmując koncepcję ferowaną przez stronę powodową nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w walucie szwajcarskiej powodowie świadomie chcieli skorzystać z niższego oprocentowania (LIBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu. Modyfikacja treści Umowy jedynie poprzez wyeliminowanie klauzul uznanych za niedozwolone w sposób zaproponowany przez powodów nie może zyskać aprobaty. Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interes powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym został naruszony. W chwili zawierania Umowy wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacane przez kredytobiorców na rzecz pozwanego banku na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowiły świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie byli zobowiązani względem pozwanego banku.

Żądanie powodów, zdaniem Sądu, jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany bank zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że zrealizowali on cel Umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału i nabyli określony majątek (lokal mieszkalny), to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie planowały zaciągnięcie kredytu, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytem indeksowanym nie zdecydowały się na jego zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Jedynie na marginesie należy wskazać, iż biegły sądowy M. Z. oszacował również jaki byłby koszt kredytu w sytuacji, gdyby od początku stanowił kredyt złotowy oprocentowany stawką WIBOR 3M. Zakładając, że kwota kredytu nie uległaby indeksacji walutą CHF a kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej opartej o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M i stałą marżę banku w wysokości 1,35%, zaś płatności dokonane w walucie CHF podlegają przeliczeniu na walutę PLN po kursie średnim CHF/PLN NBP (tabela A) z dnia danej płatności, to w okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 6 listopada 2023 r. kredytobiorcy uiściliby łącznie 322.533,07 zł i 38.866,33 CHF. Tym samym różnica pomiędzy ww. wartością a faktycznymi wpłatami kredytobiorców wynosiłaby 137.950,10 zł oraz 3.100,71 CHF (opinia z 12 lutego 2024 r. M. Z. biegłego sądowego z dziedziny bankowości i ekonomii, k. 447v-448). Tym samym, gdyby powodowie zdecydowali się na kredyt złotowy, w związku z zawartą umową uiściliby łącznie niższe koszty tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Przy czym istotną okolicznością jest fakt, iż jak podała powódka B. G. kredyt w CHF był jedyną opcją uzyskania środków na zakup mieszkania przez powodów.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczone zostały na ważnej podstawie, a powodowie byli zobowiązani względem pozwanego banku. Sąd przyjął, iż żądania zapłaty od pozwanego na rzecz powodów nie znajdują uzasadnienia. Tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 § 1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk

Dodano: 17 czerwca 2025, Opublikował(a): Agnieszka Spurek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Ewa Ligoń-Krawczyk
Data wytworzenia informacji: 3 lipca 2024