Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa A. S. (1), A. S. (2)

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o zapłatę ewentualnie o ustalenie

ewentualnie o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie ewentualnie o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 1210/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 maja 2020 r. A. S. (1) i A. S. (2), zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G. o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 35.537,73 zł oraz kwoty 10.389,29 CHF tytułem bezpodstawnego wzbogacenia wynikającego z nieważności umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

2.  ewentualnie, zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 20.600,60 zł tytułem nadpłaconych rat kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości (pozew, k. 3-10).

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm procesowych (odpowiedź na pozew, k. 65-96v).

Pismem procesowym z dnia 18 września 2023 r. strona powodowa dokonała modyfikacji powództwa wnosząc o:

I a. ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, czyli ustalenie, że umowa kredytowa z dnia 31 stycznia 2007 r. o nr (...) zawarta pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. jest nieważna, a w konsekwencji zasądzenie od pozwanego (jako następcy prawnego (...) Bank S.A.) łącznie na rzecz powodów kwoty 35.537,73 zł oraz 15.439,98 CHF z tytułu nieważności przedmiotowej umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 35.537,73 zł oraz 10.389,29 CHF od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty;

- od kwoty 5.050,69 CHF od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty.

I b. ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd, że powodom należy się zwrot wszystkich zapłaconych do tej pory kwot na rzecz banku, bez jednoczesnego ustalenia umowy kredytowej za nieważną powodowie wnieśli o:

zasądzenie od pozwanego (jako następcy prawnego (...) Bank S.A.) łącznie na rzecz powodów kwoty 35.537,73 zł oraz 15.439,98 CHF z tytułu nieważności przedmiotowej umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 35.537,73 zł oraz 10.389,29 CHF od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty;

- od kwoty 5.050,69 CHF od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty.

I c. ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd, że umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna, jednakże brak możliwości zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów ww. kwot, powodowie wnieśli o:

ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, czyli ustalenie, że umowa kredytowa z dnia 31 stycznia 2007 r. o nr (...) zawarta pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. jest nieważna.

II a. Ewentualnie w przypadku uznania przez tut. Sąd, żeumowa kredytowa zawarta pomiędzy stronami jest ważna, ale winna obowiązywać bez klauzul waloryzacyjnych wskazanych w uzasadnieniu pozwu (kredyt w złotych z oprocentowaniem LIBOR (obecnie SARON), powodowie wnieśli o: ustalenie wysokości rat pozostałych do spłaty kredytu i aktualnego salda zadłużenia bez powiązania z CHF, z oprocentowaniem stawką LIBOR (obecnie SARON), a w konsekwencji zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 25.838,45 zł tytułem nadpłaconych rat kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 20.600 zł od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty;

- od kwoty 5.237,85 zł od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty.

II b. Ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd, że umowa zawarta pomiędzy Stronami jest ważna, ale winna obowiązywać bez klauzul waloryzacyjnych wskazanych w uzasadnieniu pozwu (kredyt w złotych z oprocentowaniem LIBOR (obecnie SARON)), jednakże brak jest możliwości zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów ww. kwoty powodowie wnieśli o:

Zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 25.838,45 zł tytułem nadpłaconych rat kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 20.600,60 zł od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty;

- od kwoty 5.237,85 zł od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty.

Jednocześnie strona powodowa podtrzymała wszystkie inne wcześniejsze roszczenia, wnioski, twierdzenia oraz dowodowy przedstawione w pozwie z dnia 25 maja 2020 r. (pismo procesowe strony powodowej zawierające modyfikację powództwa, k. 332-333).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko, wnosząc o oddalenie powództwa w całości, w tym zmodyfikowanego (rozszerzonego) na skutek złożonej modyfikacji powództwa oraz zasądzenie solidarnie (ewentualnie łącznie) od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.) oraz opłatami skarbowymi od pełnomocnictw (odpowiedź pozwanego na modyfikację powództwa, k. 390-400).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie (protokół rozprawy z 07 czerwca 2024 r., k. 493).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. (1) i A. S. (2) poszukiwali środków na zakup lokalu mieszkalnego o pow. 44,30 m ^{( 2)} na rynku pierwotnym. Udali się do (...)Bank, gdyż od znajomych uzyskali informacji, że ten bank jest godny zaufania. W przeszłości zawarli umowę kredytu w walucie USD. Małżonkowie podjęli negocjacje umowy – zmienili zapis o oprocentowaniu kredytu. Uznali, że najlepszą opcją dla nich był kredyt w CHF. Mieli świadomość, że raty kredytu w PLN były dużo wyższe w tamtym okresie. A. S. (1) był też świadomy, że mogą nastąpić zmiany w kursie (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-378, nagranie 00:05:02-00:19:11; zeznania powódki A. S. (2), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379, nagranie 00:21:26).

W (...) Bank dostępne były oferty kredytów w CHF, PLN, USD i EUR. Klienci najczęściej decydowali się na kredyt w walucie CHF z uwagi na znacznie niższą ratę oraz wyższą zdolność kredytową. O kursie waluty obowiązującym w banku klient mógł dowiedzieć się m. in. ze strony internetowej Banku (zeznania na piśmie świadka R. K., k. 283 i 287).

W sytuacji, gdy Bank stosował promocje, umożliwiał negocjowanie rodzaju kursu stosowanego do rozliczenia umowy kredytu i rozliczenia odbywały się według kursu średniego NBP, jednak kosztem wyższej marży doliczanej do LIBOR CHF (bank rekompensował w ten sposób ryzyko zastosowania kursu średniego, który nie stanowił wartości handlowej) (zeznania na piśmie świadka M. C., k. 266).

W dniu 28 grudnia 2006 r. A. S. (1) i A. S. (2) złożyli do (...) Bank S.A. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 225.000 zł przeznaczonego na pokrycie kosztów budowy mieszkania, w walucie CHF, na okres 30 lat. W dacie wnioskowania o kredyt A. S. (1) miał wykształcenie wyższe. Pracował na umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku Dyrektora (...)w(...) za podstawowym wynagrodzeniem w wysokości (...)zł brutto miesięcznie oraz dodatkowo (...)zł brutto miesięcznie. A. S. (2) również miała wykształcenie wyższe. W dacie składania wniosku nie była zatrudniona i nie uzyskiwała dochodu. Małżonkowie nie prowadzili działalności gospodarczej. Posiadali lokaty o wartości 250.000 zł. Mieli zobowiązania w postaci karty kredytowej z limitem 48.000 zł oraz karty debetowej z limitem 2.000 zł. Cena zakupu (koszt budowy) nieruchomości wynosił 451.420 zł (wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z 28 grudnia 2006 r., k. 155-156).

Wnioskując o udzielenie kredytu A. S. (1) i A. S. (2) w dniu 28 grudnia 2006 r. złożyli pisemnie oświadczenie, że przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego(...)Banku w złotych polskich oraz że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowanymi o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Oświadczyli ponadto, że zostali poinformowani przez (...)Bank o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej ( oświadczenie A. S. (1) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; oświadczenie A. S. (2) z 28 grudnia 2006 r., k. 158).

W dniu 4 kwietnia 2007 r. (data zawarcia umowy, k.27) (...) Bank S.A. z siedzibą w G. zawarł z A. S. (2) i A. S. (1) umowę kredytu nr (...) (dalej: Umowa). Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy, bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 203.139 zł, indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w umowie, a kredytobiorca zobowiązał się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami Umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, w terminach oznaczonych w Umowie oraz zapłaty Bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z Umowy. W dniu wypłaty saldo jest wyrażone w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla klientów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17,a następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17.

Kredyt został przeznaczony na pokrycie części ceny budowy samodzielnego lokalu mieszkalnego, opisanego szczegółowo w § 3 ust. 1 realizowanego przez (...) S.A. z siedzibą w W., który zawarł z kredytobiorcą umowę zobowiązującą Inwestora do wybudowania tego budynku oraz do ustanowienia – po zakończeniu budowy – odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienia prawa do lokalu na kredytobiorcę ( § 1 ust. 2 Umowy).

Oprocentowanie kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosiło 4,340 % w skali roku i stanowiło sumę następujących pozycji: marży banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 1,440 % oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3, opisanego szczegółowo w § 8 oraz 1,00 punktu procentowanego do czasu określonego w § 2 (§ 2 ust. 1 Umowy).

Zgodnie z § 2 ust. 2 Umowy, po przedstawieniu w Banku odpisu z Księgi Wieczystej dla każdej nieruchomości opisanej w § 3 ust. 1 zawierającego prawomocny wpis Hipoteki na rzecz Banku zgodnie z postanowieniami § 12 ust. 1 oraz prawa osób wymienionych w § 3 ust. 1 i niezawierającego niezaakceptowanych przez Bank obciążeń, oprocentowanie kredytu będzie obniżone o 1,00 punkt procentowy. Obniżenie oprocentowania nastąpi w tym samym dniu kalendarzowym miesiąca, w którym nastąpiła wypłata I transzy Kredytu najbliższym po dniu, który nie ma swojego odpowiednika w danym miesiącu, to zmiana oprocentowania nastąpi w ostatnim dniu kalendarzowym danego miesiąca.

Kredytobiorca jest zobowiązany do zapłaty prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu w wysokości 4.062,78 zł w przypadku dokonania nadpłat w wysokości łącznie przekraczającej 50% kwoty przyznanego kredytu, w ciągu pierwszych 3 lat liczonych od dnia wypłaty I transzy kredytu. W takiej sytuacji prowizja zostanie doliczona do salda kredytu w dniu dokonania nadpłaty lub nadpłat. Przez nadpłatę rozumie się również całkowitą spłatę kredytu w okresie, o którym mowa wyżej (§ 2 ust. 3 Umowy).

W myśl § 3 ust. 2 Umowy, prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu stanowiły: hipoteka kaucyjna w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w § 1 ust.1,cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia nieruchomości, cesja wierzytelności należnych kredytobiorcy z tytułu zwrotu wpłat dokonanych na rzecz Inwestora.

Stosownie do § 6 ust. 1 Umowy, całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy kredytu wynosił 127.985,31 zł, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 3,690 %.

W § 6 ust. 3 Umowy wskazano, że w przypadku, gdy kredyt jest indeksowany kursem waluty obcej, zmiana tego kursu będzie miała wpływ na wysokość raty oraz saldo zadłużenia z tytułu kredytu, przy czym saldo zadłużenia może przekroczyć wartość nieruchomości. Ryzyko z tego tytułu ponosi kredytobiorca.

W myśl § 7 ust. 2 Umowy wypłata wskazanej we wniosku o wypłatę kwoty kredytu dokonana będzie przelewem na wskazany rachunek bankowy prowadzony w banku krajowym. Za prawidłowe wskazanie tego rachunku bankowego odpowiedzialność ponosi wyłącznie kredytobiorca. Dzień dokonania takiego przelewu będzie uważany za dzień wypłaty wykorzystanego kredytu. Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest kredytu według kursu kupna waluty kredyt podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Stosownie do treści § 10 ust. 6 Umowy, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorców będzie następowało według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku. W przypadku dokonania nadpłaty, o ile kredytobiorca nie złoży wniosku o dokonanie zmiany wysokości raty, okres kredytowania ulega odpowiedniemu skróceniu, z zastrzeżeniem, że w przypadku zmiany oprocentowania zostaje przywrócony pierwotny okres kredytowania określony w § 1.

W § 11 ust. 3 Umowy kredytobiorcy oświadczyli, że postanowienia umowy kredytowej zostały z nimi indywidualnie uzgodnione.

Zgodnie z § 17 ust. 1 Umowy, do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednie kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji.

Kurs kupna określa się jako średnie kursu złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna (§ 17 ust. 2 Umowy).

Z kolei kurs sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży (§ 17 ust. 3 Umowy).

Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (...) Banku S.A (§ 17 ust. 4 Umowy).

Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku określane są przez bank po godzinie 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Bank S.A ((...)) (§ 17 ust. 5 Umowy) (umowa kredytu nr (...) z 5 kwietnia 2007 r., k. 22-27).

A. S. (1) przeczytał umowę przed jej podpisaniem. Zadawał pytania dotyczące zapisów umowy. A. S. (2) nie pamiętała, czy czytała umowę przed jej podpisaniem. Polegała na opinii męża (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-378, nagranie 00:07:41-00:15:58; zeznania powódki A. S. (2), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379, nagranie 00:22:31).

Kwota kredytu w wysokości 90.284 zł została wypłacona w dniu 22 czerwca 2007 r. Kwota została przeliczona przez bank według kursu 2,2175 na kwotę 40.714,32 CHF (zaświadczenie Banku (...) z 10 lutego 2020 r., k. 30v-33). Bank wypłacił powodom z tytułu umowy kredytu niższą kwotę, bowiem powodowie skorzystali tylko z jednej transzy wypłaty (okoliczność bezsporna).

Gdyby Bank zamiast kursu pochodzącego z tabeli własnej do uruchomienia kredytu użył średniego kursu NBP ogłoszonego w Tabeli A (nie pobierałby żadnej marży za usługę kantorową) to wartość startowa zadłużenia kredytobiorców zmniejszyłaby się o 1.207,91 CHF (2.760,44 zł) z kwoty 40.714,32 CHF do kwoty 39.506,41 CHF (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 450v).

Kursy stosowane przez Bank w dacie zawarcia umowy i w dacie jej wykonywania wykazywały charakter rynkowy definiowany jako okoliczność „nieodbiegania” od poziomu cen w ofertach kupna i sprzedaży stosowanych przez bezpośrednią konkurencję rynkową (inne banki komercyjne) (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 446).

Aneksem z dnia 15 października 2013 r. do Umowy strony postanowiły dokonać zmiany określonego w Umowie kredytu Nr (...) sposoby spłaty w ten sposób, że od dnia wejścia w życie niniejszego Aneksu spłata może być dokonywana w złotych polskich lub w walucie, do której jest indeksowany kredyt. Strony postanowiły też doprecyzować określony w Umowie sposób i termin ustalania kursów walut i od dnia wejścia niniejszego Aneksu stosować następujące postanowienia:

„1. Do rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytu dokonywanych w złotych polskich opisanych w § 1 ust. 2 litera „a" niniejszego Aneksu stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez Bank dla waluty, do której jest indeksowany Kredyt, obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Rozliczenie przy zastosowaniu kursów sprzedaży nie dotyczy spłat w walucie do której indeksowany jest Kredyt, o których mowa w §1 ust 2 lit b) niniejszego Aneksu. Spłaty opisane w poprzednim zdaniu pomniejszają należności Banku z tytułu Kredytu o kwotę spłaty.

2. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna ustalana decyzją Banku.

3. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży ustalana decyzją Banku.

4. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez Bank stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich na stronie internetowej NBP (www.nbp.pl) w poprzednim dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku

5. Marże kupna i sprzedaży opisane w ust. 2 i 3 ustalane są raz na miesiąc decyzją Banku. Wyliczenie ww. marż polega na obliczeniu różnicy pomiędzy średnimi kursami złotego do danych walut ogłoszonymi w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż, a średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż. Banki, o których mowa w poprzednim zdaniu to: (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. i (...) S.A. Marże kupna i marże sprzedaży oraz zasady ich ustalania mogą ulegać zmianom.

6. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez Bank walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie Banku oraz publikowane są na stronie internetowej Banku ((...)).

7. Bank powiadomi Kredytobiorcę z 30 dniowym wyprzedzeniem o zmianie zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży wraz z podaniem daty wprowadzenia tych zmian w życie, pisemnie na podany adres do korespondencji, z zastrzeżeniem, że w poniżej opisanych przypadkach Bank może powiadomić Kredytobiorcę o zmianie w następujący sposób:

a) w przypadku podania przez Kredytobiorcę numeru telefonu komórkowego do kontaktu/korespondencji poprzez przesłanie krótkiej wiadomości tekstowej SMS o umieszczeniu informacji o w/w zmianie w systemie bankowości internetowej, o ile Kredytobiorca aktywował dostęp do systemu lub

b) w przypadku podania przez Kredytobiorcę adresu e-mail - poprzez przesłanie na ten adres wiadomości w formie elektronicznej.

Dodatkowo Bank udostępni zmienione zasady ustalania kursów kupna/sprzedaży na stronie internetowej Banku oraz w Placówkach Banku. W przypadku zmiany zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży opisanych w niniejszym paragrafie Kredytobiorcy przysługuje prawo do złożenia pisemnego wypowiedzenia Umowy z zachowaniem 2 miesięcznego terminu wypowiedzenia bez ponoszenia opłat lub prowizji z tego tytułu. W przypadku braku wpływu do Banku pisemnego wypowiedzenia Umowy w terminie 65 dni licząc od dnia, w którym każdy z Kredytobiorców dowiedział się o zmianie zasad ustalania kursów - uznaje się, że zmienione zasady ustalania kursów obowiązują Strony.

8. W przypadku zaprzestania ustalania przez Bank kursów kupna/sprzedaży dla transakcji związanych z kredytami hipotecznymi zastosowanie będą miały kursy kupna/sprzedaży publikowane przez Narodowy Bank Polski.” (aneks z 15 października 2013 r. do Umowy kredytu Nr (...), k. 28-29).

W dniu 21 lutego 2020 r. A. S. (1) i A. S. (2) złożyli do Banku (...) S.A. reklamację do umowy kredytowej wraz z wezwaniem do zapłaty, wskazując że w zawartej umowie kredytowej nr (...) znajdują się niedozwolone postanowienia umowne: § 1 ust. 1, § 2 ust. 2, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6 Umowy. W piśmie wskazano, że niemożliwe jest zastąpienie ww. postanowień umownych innymi, kredyt od początku należy uznać za pozbawiony klauzul abuzywnych, a w związku z tym udzielony w złotówkach. Mając powyższe na uwadze, wezwali Bank do zawarcia porozumienia w zakresie nienależnie pobranych kwot kredytu (reklamacje do umowy kredytowej wraz z wezwaniem do zapłaty z 21 lutego 2020 r., k. 14-16).

W odpowiedzi Bank wskazał, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) wraz z jej zmianami jest ważna i wiążąca, a spłaty na poczet zobowiązania należne. Bank nie odnajduje podstaw do zwrotu środków, aktualizowania harmonogramu spłat czy treści zawartej umowy i przygotowania nowego jej tekstu jednolitego (odpowiedź na reklamację do umowy kredytowej wraz z wezwaniem do zapłaty, k. 17-20).

Bank (...) S.A. z siedzibą w G. jest następcą prawnym (...) Bank (informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z rejestru przedsiębiorców KRS Banku (...) S.A. z siedzibą w G., k. 101-152).

Małżonkowie nie mieszkają w kredytowanej nieruchomości. Od 2019 r. lokal mieszkalny jest wynajmowany (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377, nagranie 00:06:08).

Kredytobiorcy spłacali kredyt zarówno w walucie PLN (w okresie od 23 lipca 2007 r. do 23 września 2013 r.), jak i – po podpisaniu Aneksu – od 22 października 2013 r. bezpośrednio w walucie CHF (bez marży) (zaświadczenie Banku (...) z 10 lutego 2020 r., k. 30v-33).

W okresie od lipca 2007 r. do września 2013 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowy kwotę 35.537,72 zł, zaś od października 2013 r. do lipca 2020 r. uiścili 10.771,17 CHF (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 457v-459).

Przyjmując, że wysokość kredytu (wartość salda wyjściowego) oraz poszczególnych rat kredytu należnych pozwanemu od powoda były indeksowane a raty kredytu przeliczane według kursu średniego NBP (Tabela A), przy założeniu warunków umowy, tj. marży (przy uwzględnieniu jej zmiany), ilość rat, okresu karencji, etc., w okresie od października 2013 r. do lipca 2020 r. kredytobiorcy uiściliby o 1.347,23 CHF mniej, niż faktycznie uiścili na rzecz banku (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 455v).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na zeznaniach świadka R. K. (zeznania na piśmie, k. 283-287) w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. Świadek brała udział w zawarciu przedmiotowej Umowy (na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez (...) Bank S.A.), jednak nie pamiętała kredytobiorców. Świadek wskazywała obowiązujące, stosowane w Banku procedury dotyczące zawierania umów kredytów hipotecznych.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadka M. C. (zeznania na piśmie, k. 264-266) w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. W tej części świadek posiadał informacje i podawał fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadek w sposób spójny i wiarygodny przedstawił posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą ustalania kursów w Tabeli walutowej Banku, ustalania marży kupna/sprzedaży, realizacji umów kredytowych waloryzowanych do waluty CHF zawieranych w pozwanym banku. Opisał w sposób szczegółowy obowiązujące, stosowane w nim procedury, dysponował wiedzą o mechanizmie ustalania kursów walut przez bank. W przeważającej części jego zeznania stanowiły potwierdzenie okoliczności wynikających z załączonych do akt sprawy dokumentów. Zeznania ww. świadka nie miały jednak znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia kredytobiorców o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, gdyż wskazany świadek nie uczestniczył w zawieraniu spornej Umowy.

Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadków T. L., gdyż ostatecznie strona pozwana wycofała dowód z zeznań tego świadka (pismo procesowe pozwanego, k. 292).

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda A. S. (1) (protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-379) oraz powódki A. S. (2) (protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379), w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia umowy kredytowej to w przypadku pozostałych okoliczności, tj. niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd., ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy oferowanymi kredytami PLN i kredytem waloryzowanym w walucie CHF. Powodowie w oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego do waluty CHF, który miał niższą ratę.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii z dnia 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych (k. 441-462). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia ta w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania .

Sąd, postanowieniem z dnia 23 października 2023 r. (w którym w pkt 1 dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości), w pkt 2 oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie z 23 października 2023 r., k. 388) oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddaleniu powództwa w sprawie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu ostatecznie domagała się ustalenia, że (roszczenie główne opisane w pkt I) umowa kredytowa o nr (...) z dnia 5 kwietnia 2007 r. (strona powodowa wskazywała błędnie dzień 31 stycznia 2007 r., która stanowiła dzień sporządzenia spornej Umowy kredytowej, zaś datą jej zawarcia jest dzień złożenia podpisów pod umową, tj. 5 kwietnia 2007 r., co potwierdza złożona do akt sprawy umowa, k. 27) zawarta pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. jest nieważna, a w konsekwencji zasądzenia od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwoty 35.537,73 zł oraz 15.439,98 CHF z tytułu nieważności przedmiotowej umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi: od kwoty 35.537,73 zł oraz 10.389,29 CHF (tytułem uiszczonych na rzecz banku rat kapitałowo-odsetkowych) od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.050,69 CHF od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty. Ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd, że powodom należy się zwrot wszystkich zapłaconych do tej pory kwot na rzecz banku, bez jednoczesnego ustalenia umowy kredytowej za nieważną powodowie wnieśli o: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 35.537,73 zł oraz 15.439,98 CHF z tytułu nieważności przedmiotowej umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi: od kwoty 35.537,73 zł oraz 10.389,29 CHF od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 5.050,69 CHF od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty. W przypadku uznania przez Sąd, że umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna, jednakże brak możliwości zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów ww. kwot, powodowie wnieśli o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, czyli ustalenie, że umowa kredytowa z dnia 31 stycznia 2007 r. o nr (...) zawarta pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. jest nieważna.

Ewentualnie (roszczenie ewentualne opisane w pkt II) w przypadku uznania przez tut. Sąd, że umowa kredytowa zawarta pomiędzy stronami jest ważna, ale winna obowiązywać bez klauzul waloryzacyjnych wskazanych w uzasadnieniu pozwu (kredyt w złotych z oprocentowaniem LIBOR (obecnie SARON), powodowie wnieśli o ustalenie wysokości rat pozostałych do spłaty kredytu i aktualnego salda zadłużenia bez powiązania z CHF, z oprocentowaniem stawką LIBOR (obecnie SARON), a w konsekwencji zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 25.838,45 zł tytułem nadpłaconych rat kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi: od kwoty 20.600 zł od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 5.237,85 zł od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty. Ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd, że umowa zawarta pomiędzy Stronami jest ważna, ale winna obowiązywać bez klauzul waloryzacyjnych wskazanych w uzasadnieniu pozwu (kredyt w złotych z oprocentowaniem LIBOR (obecnie SARON)), jednakże brak jest możliwości zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów ww. kwoty powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 25.838,45 zł tytułem nadpłaconych rat kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi: od kwoty 20.600,60 zł od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 5.237,85 zł od dnia doręczenia niniejszej modyfikacji stronie pozwanej do dnia zapłaty.

Jako abuzywne strona powodowa wskazała zapisy § 1 ust. 1, § 2 ust. 2, § 7 ust. 2 oraz § 10 ust. 6 Umowy.

Rozważając zasadność zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank nadal łączy przedmiotowa umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej – w ich ocenie – Umowy czy też zawierającej tzw. klauzule abuzywne. Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień umownych oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma racji strona powodowa, iż umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono ostatecznie na 203.139 zł, zaś walutę waloryzacji na CHF i w efekcie w chwili wypłaty transz kredytu ich kwotę poddano waloryzacji do CHF (§ 1 ust. 1 Umowy, k. 22; zaświadczenie Banku (...) z 10 lutego 2022 r., k. 30v-33). Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim . Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Umowa przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 2 ust. 1-2 Umowy, k. 22v; § 8 Umowy (Oprocentowanie), k. 23v). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wskazać, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie – zarówno na etapie składania wniosku o udzielenie kredytu, jak i zawierania samej Umowy kredytowej – zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. Potwierdza to oświadczenie podpisane przez powodów, w którym wskazali, że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowanymi o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Oświadczyli ponadto, że zostali poinformowani przez(...)Bank o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej, a także że przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego (...) Banku w złotych polskich ( oświadczenie A. S. (1) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; oświadczenie A. S. (2) z 28 grudnia 2006 r., k. 158).

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorcy posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytów, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań oraz tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa również fakt, że waloryzacja kredytu była dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zawierali umowę dobrowolnie, zgadzając się na wprowadzenie do niej obecnie kwestionowanych przez nich klauzul. Zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym treść wniosku o udzielenie kredytu, oświadczenia kredytobiorcy ubiegającego się o kredyt, a także treść samej Umowy (wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z 28 grudnia 2006 r., k. 155-156; oświadczenie A. S. (1) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; oświadczenie A. S. (2) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; umowa kredytu nr (...) z 5 kwietnia 2007 r., k. 22-27).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Pozwany bank nie miał jednak żadnego wpływu na wzrost kursu franka szwajcarskiego i z tego wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powoda umowa jest nieważna.

Zdaniem Sądu, na ważność umowy kredytu nie wpływa fakt, że waloryzacja kredytów jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy (wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z 28 grudnia 2006 r., k. 155-156; oświadczenie A. S. (1) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; oświadczenie A. S. (2) z 28 grudnia 2006 r., k. 158; umowa kredytu nr (...) z 5 kwietnia 2007 r., k. 22-27). Bank spełnił też względem powodów wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania kredytu przedstawiał kredytobiorcom np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorców o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powodowie świadomie chcieli skorzystać z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu, a tym samym zauważali korzyści płynące z zawartej umowy kredytu. Powodowie uznali, że kredyt hipoteczny waloryzowany do CHF jest najlepszą opcją dla nich. Mieli świadomość, że raty kredytu w PLN w dacie zawierania spornej Umowy były dużo wyższe (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-378, nagranie 00:05:02-00:19:11; zeznania powódki A. S. (2), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379, nagranie 00:21:26).

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać umowy wiążące strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa wskazała, że postanowienia § 1 ust. 1 (wysokość kredytu, klauzula indeksacyjna), § 2 ust. 2 (obniżenie marży banku po otrzymaniu prawomocnego wpisu hipoteki do KW nieruchomości), § 7 ust. 2 (wypłata kredytu, klauzula indeksacyjna) oraz § 10 ust. 6 (klauzula indeksacyjna) Umowy stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne). Z uwagi na przytoczenie ww. postanowień umownych w części dotyczącej ustalenia stanu faktycznego w sprawie, Sąd nie będzie przytaczał w tym miejscu pełnej ich treści.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania, ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z 28 grudnia 2006 r., k. 155-156). Powodowie przed podpisaniem umowy podjęli również negocjacje parametrów finansowych dotyczących wysokości oprocentowania (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-378, nagranie 00:05:02-00:19:11; zeznania powódki A. S. (2), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379, nagranie 00:21:26). Na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej Umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie chcieli uzyskać środki na pokrycie części ceny budowy lokalu mieszkalnego i poszukiwali kredytu, który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone przez kredytobiorców potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami powodów świadomie przez nich zgłoszonymi. Po otrzymaniu oferty powodowie podjęli negocjacje parametrów finansowych dotyczących wysokości oprocentowania (zeznania powoda A. S. (1), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 377-378, nagranie 00:05:02-00:19:11; zeznania powódki A. S. (2), protokół rozprawy z 22 września 2023 r., k. 379, nagranie 00:21:26). Ostatecznie akceptując zaproponowane warunki kredytowe. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla niej nieodpowiednie w momencie jej zawierania.

Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarli, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

Sąd zważył nadto, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą, a stosowanie przez bank dyrektyw wyznaczania kursów walutowych i spreadu skutkowało tym, że nie mogły one zostać ustalane w sposób dowolny, lecz podążały za kursami NBP i kursami rynkowymi.

W związku z zawartą Umową kredytu, powodowie otrzymali środki w wysokości 90.284 zł, które bank przeliczył według kursu 2,2175 na kwotę 40.714,32 CHF (zaświadczenie Banku (...) z 10 lutego 2020 r., k. 30v-33). Bank wypłacił powodom z tytułu umowy kredytu niższą kwotę, bowiem powodowie skorzystali tylko z jednej transzy wypłaty.

Biegły sądowy S. A. wskazał w dopuszczonej w sprawie przez Sąd opinii, że gdyby Bank zamiast kursu pochodzącego z tabeli własnej do uruchomienia kredytu użył średniego kursu NBP ogłoszonego w Tabeli A (nie pobierałby żadnej marży za usługę kantorową) to wartość startowa zadłużenia kredytobiorców zmniejszyłaby się o 1.207,91 CHF (2.760,44 zł) z kwoty 40.714,32 CHF do kwoty 39.506,41 CHF (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 450v).

W okresie od lipca 2007 r. do września 2013 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowy kwotę 35.537,72 zł, zaś od października 2013 r. do lipca 2020 r. uiścili 10.771,17 CHF (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 457v-459).

Biegły sądowy oszacował nadto, że gdyby wysokość kredytu (wartość salda wyjściowego) oraz poszczególnych rat kredytu należnych pozwanemu od powoda były indeksowane a raty kredytu przeliczane według kursu średniego NBP (Tabela A), przy założeniu warunków umowy, tj. marży (przy uwzględnieniu jej zmiany), ilość rat, okresu karencji, etc., w okresie od października 2013 r. do lipca 2020 r. kredytobiorcy uiściliby o 1.347,23 CHF mniej, niż faktycznie uiścili na rzecz banku (opinia z 22 lutego 2024 r. S. A. biegłego sądowego w zakresie bankowości, finansów, rynków i produktów finansowych, k. 455v).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs przy uruchomieniu kredytu, jak również kurs sprzedaży CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych, a nawet od kursu średniego NBP czy kursu sprzedaży waluty NBP z Tabeli C/NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców jest okoliczność czasookresu obowiązywania Umowy, która została zawarta na 360 miesięcy, tj. 30 lat (§ 1 ust. 5 Umowy, k. 22). Strona powodowa, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wniosła o uznanie jej za rażąco krzywdzącą niejako wyjmując część rozliczeń Umów z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałyby one rozliczone i czy rzeczywiście doszłoby do jakiegokolwiek pokrzywdzenia powodów oraz czy kurs waluty stosowany przez bank byłby końcowo dla nich krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego, gdyby Umowa trwały przez cały okres pierwotnie ustalony. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Reasumując poczynione powyżej rozważania wskazać należy, iż powodowie nie wykazali, aby ich interes jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym został w jakikolwiek sposób naruszony. W chwili zawierania Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej. Mieli również wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Jednocześnie strona powodowa zarzucała abuzywność postanowień umownych dotyczących zwiększenia marży kredytu do czasu przedstawienia wpisu o ustanowieniu hipoteki w księdze wieczystej budowanej nieruchomości. Strona powodowa wskazywała na abuzywność § 2 ust. 2 Umowy, dotyczącego obniżenia marży o 1,00 p.p. po przedstawieniu odpisu z KW zawierającego prawomocny wpis Hipoteki na rzecz Banku. Wyjaśnić trzeba, że stosownie do § 2 ust. 1 Umowy oprocentowanie kredytu obejmowało 1,00 p.p. do czasu określonego w ust. 2 wskazanego paragrafu. Umowa kredytu zawarta między stronami dotyczyła inwestycji, która w momencie dojścia stron do porozumienia nie była jeszcze ukończona. W związku z powyższym bank w momencie zawierania umowy nie miał możliwości uzyskania wpisu hipoteki do księgi wieczystej albowiem takowa nie istniała. Celowym i zasadnym było ustanowienie w umowie zapisu mającego na celu zmobilizowanie dłużnika do dokonania wpisu hipoteki na rzecz banku. Zdaniem Sądu dolegliwość związana z takim zabezpieczeniem dokonania wpisu była adekwatna do stopnia doniosłości zabezpieczanych interesów. Do czasu otrzymania przez pozwany bank odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z prawomocnym wpisem hipoteki na rzecz banku, podwyższenie oprocentowania stanowiło adekwatny ekwiwalent podwyższonego ryzyka banku, gdyż miało za zadanie zapewnienie mu ochrony do momentu uzyskania przez bank wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości – zwrot kredytu następuje w przypadku jego niespłacenia przez kredytobiorcę w okresie między zawarciem umowy kredytu a wpisem hipoteki w księdze wieczystej.

W ocenie Sądu, wskazane postanowienie umowy kredytowej stanowiło właściwy i w chwili zawierania Umowy pożądany przez powodów równoważnik zwiększonego ryzyka banku.

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Jest niewątpliwe, że strona powodowa dokonała świadomie wyboru kredytu i jego warunków, które to w chwili zawierania umowy były dla niej korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu powodowie ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie było to jednak wynikiem naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Niewątpliwie ryzyko jest zawsze wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania w efekcie postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje, czy też uzasadnione interesy strony.

Żądanie powodów, zdaniem Sądu, jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że powodowie zrealizowali cel umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału i zyskali określony majątek – lokal mieszkalny, który od 2019 r. wynajmują, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie zaciągały kredyty, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytami indeksowanymi nie zdecydowały się na ich zaciągnięcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowiły świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie zobowiązani byli i nadal są względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw do stwierdzenia nieważności umowy w całości lub w części. Sąd nie uznał kwestionowanych postanowień Umowy za niedozwolone, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd, w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk