Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Rafał Wagner

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Monika Górczak

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. K. i E. K.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i o zapłatę

I.  ustala nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) zawartej 24 listopada 2008 r. pomiędzy E. M. (1) (obecnie K.) i Ł. K. a (...) Bank S.A. z siedzibą we W.;

II.  zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Ł. K. i E. K. łącznie kwotę 35 149,49 (trzydzieści pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć i 49/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Ł. K. i E. K. łącznie kwotę 11 834 (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

Sędzia Rafał Wagner

Sygn. akt I C 1398/24

UZASADNIENIE

Ł. K. i E. K. w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. wnieśli o:

- ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy (...) (...) z dnia 8 października 2008 r.;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 133 860,17 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia i pobrania świadczeń nienależnych w okresie od 22 grudnia 2008 r. do 25 marca 2020 r. w ten sposób, że: a) na rzecz powoda Ł. K. kwoty 20 870,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 października 2020 r. do dnia zapłaty, b) na rzecz powódki E. K. kwoty 20 870,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 października 2020 r. do dnia zapłaty oraz c) na rzecz powodów łącznie kwoty 92 119,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie licząc od dnia 13 października 2020 r. do dnia zapłaty;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

Jako podstawę faktyczną roszczenia strona powodowa wskazała fakt zawarcia z poprzednikiem prawnym pozwanego banku umowy kredytu indeksowanego do CHF, który w swojej konstrukcji zawierał postanowienia niedozwolone dotyczące przeliczenia kwoty udostępnionego kapitału z PLN na CHF w oparciu o kurs kupna waluty publikowany przez bank w Tabeli kursów walut obcych w chwili uruchomienia środków oraz dotyczące ustalenia wysokości raty płatnej w złotych, po jej przeliczeniu z raty wyrażonej w CHF z zastosowaniem kursu sprzedaży waluty również publikowanej. W ocenie strony powodowej wyeliminowanie tych klauzul z kontraktu winno prowadzić do wniosku o niemożności wykonania umowy, a w efekcie uznania, że jest nieważna, przez co powodowie uprawnieni są do domagania się zwrotu kwot świadczonych nienależnie na rzecz pozwanego w wykonaniu nieważnej umowy.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, wskazując na bezzasadność stanowiska powodów, akcentując ważność umowy oraz podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę.

W toku postępowania pozwany podniósł także, że powodowie złożyli oświadczenie o potrąceniu swoich wierzytelności z wierzytelnością pozwanego względem nich o zwrot wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 183 446,48 zł. Powodowie zarzucili, że przedłożone przez pozwanego oświadczenie o potrąceniu powodów jest prawnie irrelewantne, gdyż pozwany nie zakomunikował go jako zarzut potrącenia (art. 203 ¹ k.p.c.), zaś gdyby uznać to za próbę podniesienia zarzutu potrącenia, to byłaby ona bezskuteczna, jako czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

24 listopada 2008 roku Ł. K. i E. K. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego, (...) Bank S.A. z siedzibą we W., umowę o kredyt hipoteczny nr (...) (...).

Strony postanowiły, że Bank udziela kredytobiorcy, w oparciu o wniosek kredytowy, kredytu na cele określone w umowie. Kredyt posiada cechy i jest udzielany na warunkach określonych umową i „Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A.”. Jako waluta indeksacji został wpisany frank szwajcarski (§ 1 ust. 3.5. umowy). Okres spłaty kredytu miał wynosił 419 miesięcy, okres kredytowania 420 miesięcy (§1 ust. 3.6.-3.7. umowy), a okres karencji wynosił miesiąc (§1 ust. 3.9. umowy). Jako dzień spłaty określono 20 dzień każdego miesiąca (§ 1 ust. 3.20. umowy). Bank pobierał środki na spłatę raty i innych należności z rachunku bankowego do obsługi kredytu (§ 1 ust. 3.19. oraz 3.22. umowy). Zgodnie z § 1 ust. 4. umowy kwota kredytu wyrażona w walucie obcej według kursu kupna waluty określonego w Tabeli obowiązującej w banku na dzień sporządzenia umowy wynosi 79 139,98 CHF. Kwota ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

Przeznaczeniem oraz przedmiotem kredytu było refinansowanie kredytu zaciągniętego w innym banku lub instytucji finansowej na cele mieszkaniowe w kwocie 180 012,30 zł, a typem przedmiotu kredytowania był kredyt mieszkaniowy podlegający refinansowaniu – adres. ul. Działka nr (...)(§ 2 ust. 2.1.-2.2. umowy). Zabezpieczeniem kredytu miła być hipoteka kaucyjna na nieruchomości stanowiącej własność powodów (§ 3 umowy). Stosownie do § 7 ust. 6 umowy kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w walucie obcej a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie. Zgodnie z § 11 ust. 5 umowy, w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży waluty, określonego w tabeli. Ponadto bank zastrzegł sobie prawo do zmiany stawek procentowych i kwotowych ujętych w Tabeli w okresie obowiązywania umowy, wyłącznie z ważnych przyczyn, w szczególności, gdy nastąpi zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, zmiana stopy inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych, zmiana zakresu i/lub formy realizacji określonych czynności i usług, lub zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez bank (§ 14 ust. 5 umowy).

Dowód: umowa – k. 23-27

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 183 521,37 zł, w walucie CHF.

Dowód: wniosek – k. 136- 137

Przed zawarciem Umowy powodowie podpisali dokumenty: „ Oświadczenie o ponoszeniu ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych, konsolidacyjnych i pożyczek hipotecznych w złotych polskich (PLN) oraz indeksowanych do waluty obcej w (...) Bank S.A.” oraz „ Oświadczenie o ponoszeniu ryzyka kursowego dla kredytów hipotecznych, konsolidacyjnych i pożyczki hipotecznej indeksowanej kursem waluty obcej w (...) Bank S.A.”.

Dowód: oświadczenia – k. 138

Powodom przedstawiono także dokument „ Symulacja kosztów obsługi kredytu hipotecznego/konsolidacyjnego lub pożyczki hipotecznej w przypadku niekorzystnej zmiany stopy procentowej lub kursu waluty indeksacji kredytu/pożyczki”. Ukazywał on m.in. wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu/pożyczki w CHF jest równa stopie procentowej kredytu/pożyczki w PLN, a kapitał jest większy o 20%, co skutkowałoby wzrostem szacowanej wysokości raty w CHF z 1 124,09 zł do 1 937,53 zł.

Dowód: symulacja kosztów - k. 139

Wyżej wskazane dokumenty w imieniu powodów podpisywała E. M. (2).

Dowód: umowa – k. 23-27, wniosek – k. 136-137, oświadczenia – k. 138, symulacja kosztów - k. 139.

W okresie dochodzonym pozwem (od dnia zawarcia umowy do 13 grudnia 2021 r.) strona powodowa uiściła na rzecz pozwanego Banku, w wykonaniu spornej umowy kredytu, kwotę 133 860,17 zł.

Dowód: zaświadczenie – k. 38-41

Aneksem nr (...) z 13 listopada 2012 r. strony postanowiły, że spłata zadłużenia z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych następować będzie w walucie indeksacyjnej kredytu tj. franku szwajcarskim.

Dowód: aneks – k. 172-173

W dniu 16 września 2020 roku powodowie dokonali reklamacji umowy kredytu Nr (...) (...) oraz wezwali bank do zapłaty kwoty 133 860,17 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytowej nr (...) w okresie od dnia 22 grudnia do dnia 20 kwietnia 2020 r. w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych z uwagi na nieważność przedmiotowej umowy w świetle przepisów prawa. Ewentualnie, w przypadku uznania przez bank stanowiska kredytobiorców w zakresie abuzywnego charakteru kwestionowanych zapisów umownych przy jednoczesnym zanegowaniu nieważności całej umowy, wnieśli o zapłatę kwoty 45 300,68 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytowej nr (...) w okresie od dnia 20 września 2010 r. do dnia 20 kwietnia 2020 r. w związku z zastosowaniem w umowie klauzul niedozwolonych.

W odpowiedzi bank stwierdził, że umowa nie jest nieważna i nie zawiera klauzul abuzywnych oraz że nie można mówić o postawaniu bezpodstawnego wzbogacenia, czy nienależnego świadczenia po stronie banku.

Dowód: reklamacja - k. 31-35, odpowiedź banku – k. 36-38

Wcześniej, w roku 2007, powodowie zawarli umowę kredytu hipotecznego z Bankiem (...) w walucie PLN na zakup nieruchomości, konkretnie działki. Kredyt w (...)zaciągnęli po tym, jak z powodami skontaktował się jego przedstawiciel celem zaoferowania korzystniejszej oferty niż tej co mieli do tej pory. Powodowie zawierając umowę nie prowadzili działalności gospodarczej. Działka została zakupiona celem wybudowania domu służącemu prywatnym potrzebom mieszkaniowym powodów. Oferta (...) miała być korzystniejsza dla powodów, a waluta CHF została im przedstawiona jako stabilna. Umowę za powodów przebywających za granicą podpisywał pełnomocnik. Powodowie spłacali kredyt po połowie przed zawarciem małżeństwa.

Powodowie oświadczyli, że chcą ustalenia nieważności umowy i znają tego konsekwencje.

Dowód: przesłuchanie powodów – k. 281v.-282v.

W dacie zawierania przez powodów umowy nie każdego konsumenta stać było na zaciągnięcie kredytu w walucie polskiej, a raty były wówczas znacznie niższe w walucie CHF. Klientów informowano, że kurs CHF może wzrosnąć albo zmaleć, ale nie precyzowano jak konkretnie. Nie przewidywano wówczas takiego wzrostu kursu CHF, jaki rzeczywiście nastąpił. Przedstawiciele banku zapewniali kredytobiorców, że CHF jest stabilny i bezpieczny. Brak było możliwości negocjowania warunków umowy z bankiem przy zawieraniu umów kredytu.

Dowód – zeznania świadka K. H. – k. 346-346v.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej i świadka, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, zaś pozostałe dowody zostały pominięte, ponieważ nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich przeprowadzenie skutkowałoby zbędnym przedłużeniem postępowania.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ przeprowadzenie przez biegłego wyliczeń byłoby zbędne wobec stwierdzenia, że umowa kredytu jest nieważna, a rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.). Pominięto także wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego mającej wykazać czy kursy CHF kupna i sprzedaży stosowane przez pozwanego w celu indeksacji kredytu (...) (...) były i są kursami rynkowymi a w razie negatywnej odpowiedzi na pytanie z pkt. 1 lub na wypadek uznania przez sąd, że postanowienie dotyczące indeksacji kredytu (...) (...) są abuzywne i kursy CHF wyznaczane przez pozwanego nie mogły mieć zastosowania – dla wykazania wysokości zobowiązania powodów i ewentualnej nadpłaty z tytułu kredytu (...) (...) obliczonych z zastosowaniem kursów kupna (z dnia uruchomienia transz kredytu) i sprzedaży (z dnia poprzedzającego dzień spłaty poszczególnych rat kredytu, zgodnie z § 7 ust. 6 umowy) ustalanych i publikowanych przez NBP w okresie dochodzonym pozwem. Okoliczności, jakie dowód miał wykazać, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego zmierzałoby jedynie do przedłużenia postępowania. Zasadniczy spór pomiędzy stronami koncentrował się na ocenie postanowień umownych stosowanych przez pozwanego przez pryzmat ich zgodności z przepisami prawa chroniącymi konsumentów, a zakazujących m. in. stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych przez przedsiębiorców, czyli art. 385 ^{( 1)} -385 ^{( 3)} k.c. Należy zwrócić uwagę, że oceniając ważność czynności prawnej, nie można przypisywać dominującego znaczenia ani okolicznościom poprzedzającym zawarcie umowy, ani sposobowi jej wykonania1.

Nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy także załączone do akt publikacje, ekspertyzy czy opinie prawne, stanowiące jedynie subiektywną ocenę autora co do rozumienia czy też stosowania określonych instytucji prawnych.

Powodowie 18 stycznia 2024 r. złożyli bankowi oświadczenie o potrąceniu. Oświadczenie wskazywało kolejność wierzytelności do potrącenia. Zgodnie z wolą powodów w pierwszej kolejności potrącali wierzytelności nieobjęte żądaniem zasądzenia od pozwanego w procesie sądowym, czyli kwotę 44 224,21 zł z tytułu rat kredytu nienależnie świadczonych w okresie od 26 marca 2020 r. do 21 września 2023 r., następnie potrącali wierzytelności objęte żądaniem zasądzenia od pozwanego w procesie sądowym, czyli: w pierwszej kolejności skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie, to jest kwotę 40 511,59 zł liczone za okres od 13 października 2020 r. do 15 stycznia 2024 r. od kwoty wierzytelności dochodzonej wobec pozwanego w procesie sadowym z tytułu nieważności kredytu, a wyrażonej w walucie PLN. Na sam koniec powodowie potrącali wierzytelności dochodzone wobec pozwanego w procesie sądowym z tytułu nieważności umowy kredytu, tj. 133 860,17 PLN

Dowód: oświadczenie powodów o potrąceniu - k. 312.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

W ocenie Sądu będąca przedmiotem rozpoznania umowa była typową umową kredytu indeksowanego do CHF. Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia jest zatem wzięcie pod rozwagę czy drugą stroną umowy był konsument, a jeżeli tak, to czy kwestionowane przez stronę powodową postanowienia przeliczeniowe (indeksacyjne co do przeliczenia kwoty kredytu z PLN do CHF oraz ustalenia wysokości raty w PLN po przeliczeniu z CHF) mają charakter niedozwolony (art. 385 i kolejne k.c.) i w przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi na to pytanie, jaki jest skutek ich wyeliminowania z kontraktu z punktu widzenia jego bytu, przy uwzględnieniu wykładni postanowień dyrektywy 93/13 dokonanych w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości UE co do możliwości uzupełniania luk w umowie na skutek wyeliminowania postanowień niedozwolonych, mając przy tym na względnie krajowy porządek prawny (np. art. 358 § 2 k.c.) oraz wolę strony powodowej w tym zakresie.

Status konsumenta i przedsiębiorcy, brak negocjacji i świadczenia główne.

Dowody przeprowadzone w sprawie prowadzą do wniosku, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22 ¹ k.c.). Podkreślenia wymaga, że status konsumenta podlega badaniu na datę zawarcia umowy, w związku z czym bez znaczenia są wszelkie fakty mające miejsce w okresie kilkuletnim po zaciągnięciu przez stronę powodową spornego kredytu. W sprawie brak dowodu, z którego wynikałoby, że środki pochodzące z kredytu zostały wykorzystane bezpośrednio na cele biznesowe i to w dominującej części.

Ciężar dowodu, że § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy (dalej: klauzule przeliczeniowe) zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank.

Ww. postanowienia umowne określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń walutowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Kwestia pouczeń o ryzyku

Sporna pomiędzy stronami była problematyka rozumienia pouczenia zamieszczonego w dokumentacji umownej co do ryzyka związanego z zaciągnięciem zobowiązania z walutą obcą, jako miernikiem jego wartości. Strona pozwana zasadniczo wywodzi z niego pełne zaznajomienie konsumenta z zagadnieniem ryzyka towarzyszącego zaciągnięciu wieloletniego zobowiązania odnoszącego się do kursu waluty obcej (przez indeksację). W orzecznictwie Trybunału wskazuje się, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej, przy czym zakres udzielanych informacji nie może wykraczać ponad to, co w dacie zawarcia umowy było możliwe do ujawnienia (por. wyrok w sprawie C-186/16 A., wyrok w sprawie C-212/20).

O dopełnieniu obowiązku informacyjnego, w ocenie Sądu, nie może świadczyć samo tylko przedstawienie konsumentowi do podpisu ogólnego oświadczenia, z którego wynika, że kredytobiorca jest świadomy ponoszonego ryzyka zmiany kursu waluty, w sytuacji gdy konsument podpisał takie oświadczenie bez właściwego zrozumienia znaczenia zawartych w nim treści (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dni 3 lutego 2022 r., sygn. akt II CSKP 415/22, Legalis). Natomiast symulacja kosztów obsługi kredytu hipotecznego (k. 139) odwoływała się jedynie do zmian kursu w okresie 12 miesięcy i nie była wystarczająca do oceny rzeczywistego ryzyka. Co więcej mogła pośrednio sugerować, że raty nie wzrosną więcej niż to wskazano w symulacji. W ten sposób dodatkowo potwierdzała, że ryzyko kursowe nie jest duże.

Niejednoznaczność i abuzywność klauzul przeliczeniowych.

Do klauzul przeliczeniowych znajduje zastosowanie art. 479 ⁴³ k.p.c. (mający w niniejszym wypadku nadal zastosowanie na podstawie art. 9 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone zostało wpisane stosowane przez pozwany bank postanowienia o analogicznej treści (pozycja nr 3178). Zgodnie z art. 479 ⁴³ k.p.c., wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mają skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanych za niedozwolone postanowień wzorca umowy do rejestru. Na powyższy skutek stosowania art. 479 ⁴³ k.p.c. wskazano w orzecznictwie2 i pozostaje on w zgodzie z celami art. 6 i 7 dyrektywy 93/13.3 Niemniej jednak, indywidualna kontrola postanowienia umownego także prowadzi do wniosku, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu (różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej), pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Tym samym bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca w żaden sposób nie mógł się sprzeciwić wysokości kursu narzuconego przez bank i był zmuszony stosować się do niego, gdyż nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.4 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, tzw. ustawa „antyspreadowa”) czy kwestia zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Należy przy tym zauważyć w kontekście postanowienia § 8 ust. 4 regulaminu (umożliwienie spłaty kredytu w CHF na życzenie konsumenta, o ile w aktualnej ofercie banku dostępny jest rachunek walutowy w tej walucie), że wbrew twierdzeniom pozwanego wykładnia tego postanowienia nie zastrzega tej możliwości jedynie od wyboru konsumenta, co w rzeczywistości mogłoby prowadzić do zniwelowania nierównowagi kontraktowej. Bank wyraźnie zastrzegł możliwość spłaty zobowiązania w CHF od tego, czy aktualnie oferuje on swoim klientom rachunek walutowy w CHF. W związku z tym należy wskazać, że również od woli banku zależało, czy spłata w walucie obcej może mieć miejsce, zarazem bez pewności co do trwania tego stanu w przyszłości (bank mógłby zrezygnować z oferowania usługi prowadzenia rachunku w CHF, co automatycznie uniemożliwiłoby spłatę zobowiązania w tej walucie). Uzależnienie spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta również jest uznawane, jako wzorcowe postanowienie niedozwolone (art. 385 ³ pkt 8 k.c.), zatem i komentowane postanowienie, w ocenie Sądu, dotknięte jest wadą abuzywności, co oznacza zarazem, iż ocena ta dotyczy także postanowienia § 7 ust. 1 umowy i § 8 ust. 3 regulaminu. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania ( (...)).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.5 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,6 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem7, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia. Norma ta ma charakter dyspozytywny, w przeciwieństwie np. do węgierskiego stanu prawnego, przez co niemiarodajne jest na potrzeby rozstrzygnięcia sprawy odwoływanie się do wyroku Trybunału z dnia 2 września 2021 r., C-932/19, w którym analizowano kwestię woli konsumenta na kwestię upadku umowy, ale przy uwzględnieniu treści krajowego prawodawstwa, którego celem był wyeliminowanie nierównowagi kontraktowej stron (stwierdzenie nieważności warunków umownych dotyczących ustalenia kursu wypłaty i spłaty świadczenia ustalanych przez instytucje finansowe w zakresie umów kredytu, pożyczki, lub leasingu finansowego zawartych od dnia 1 maja 2004 r. do dnia wejścia w życie ustawy i ich zastąpienie urzędowym kursem ustalanym węgierski bank centralny).

Nieważność umowy.

Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ postanowienia te oznaczają główny przedmiot umowy i określają sposób jej wykonywania – skoro zaś nie jest możliwe określenie sposobu wykonywania umowy (brak postanowienia indeksacyjnego o przeliczeniu kwoty kredytu z PLN na CHF w celu oprocentowania kredytu w oparciu o stawkę LIBOR właściwą dla tej waluty obcej oraz brak postanowienia przeliczeniowego co do ustalenia wysokości raty płatnej w PLN z CHF), to musi ona być uznana za niewykonalną, a przez to nieważną. Stanowisko to przeważa w aktualnym orzecznictwie.8 Jednocześnie strona powodowa stanowczo wyraziła zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadoma wynikających z tego konsekwencji. Należy tutaj zwrócić uwagę, że wprawdzie art. 385 ¹ § 1 k.c. (ani art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13) nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, niemniej jednak dyrektywa nr 93/13 przewiduje w art. 8 możliwość przyjęcia lub utrzymania bardziej rygorystycznych przepisów prawnych, których celem jest także osiągnięcie celu odstraszającego (art. 8b ust. 1). Obowiązkiem organu stosującego prawo jest zapewnienie skuteczności ochrony przyznanej konsumentowi w normach zawartych w dyrektywie. Dlatego nie ma przeszkód aby w sytuacji, w której naruszenie praw konsumenta chronionych dyrektywą prowadzi do innej niż przewidziana jako zasadnicza w art. 385 ¹ wadliwości czynności prawnej, zastosowania nie mogła znaleźć inna sankcja, w tym sankcja nieważności czynności prawnej.

Tezie tej nie sprzeciwia się stwierdzenie, że umowa bezwzględnie wiąże w pozostałym zakresie (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13). Zgodnie z wykładnią tego przepisu dokonaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, umowa zawierająca nieuczciwe warunki powinna w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego (m.in. wyroki w sprawie C-618/10, w sprawie C-488/11, w sprawie C-260/18). Stąd też oczywiste jest, że nie jest możliwe dalsze funkcjonowanie umowy, której po wyłączeniu z niej postanowień niedozwolonych (które mogą przecież w określonych warunkach dotyczyć głównych świadczeń stron), nie da się wykonać – określić sposobu i wysokości świadczenia.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umowy nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredytu udzielono w walucie polskiej, zaś CHF stanowił jedynie walutę indeksacji.

Interes prawny.

Roszczenie o ustalenie nieważności umowy zasługuje na uwzględnienie, ponieważ umowa kredytu jest nieważna, a strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna9. Pogląd, jakoby interes prawny był konsumowany przez roszczenie o zapłatę wywodzone w oparciu o twierdzenie o nieważności umowy, jest nieprzekonujący. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zapłatę (zwrot) należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie regulowałoby w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego istnieją poważne rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie na tyle zakresu normy z art. 365 § 1 k.p.c.10.

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast okoliczność, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy roszczenie o zwrot równowartości wypłaconego kapitału kredytu nie ma w tym względzie znaczenia (z zastrzeżeniem skutków wynikających z ewentualnego wniesienia przez pozwanego powództwa wzajemnego bądź podniesienia zarzutu potrącenia lub zatrzymania).11 Wobec tego brak jest podstaw do oddalenia powództwa o zapłatę na podstawie art. 409 k.c., art. 411 pkt 2 k.c., art. 411 pkt 4 k.c. czy jakiejkolwiek innej (w tym także art. 5 k.c.).

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.). Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony świadczenia nie miały oparcia w łączącej strony umowie. W związku z tym na pozwanym banku ciąży obowiązek zwrotu na rzecz powodów kwoty, którą świadczyli na podstawie nieważnej czynności prawnej niezależnie od tego, czy strona powodowa spłaciła na rzecz banku kwotę udostępnionego jej kapitału, czy też nie. W razie bowiem upadku umowy kredytu, każda z jej stron ma odrębne roszczenia o zwrot spełnionych w ramach jej wykonania świadczeń. Należy przy tym zauważyć, że w sprawie niniejszej nie ma miejsce żadna z sytuacji, która uniemożliwiałaby domaganie się zwrotu przez powodów nienależnie spełnianego świadczenia (art. 411 k.c.). Nie sposób bowiem zarzucić powodom, że świadczyła z pełną świadomością tego, że nie była zobowiązana, w szczególności, iż zgodnie z postanowieniami umowy brak spełnienia zobowiązań narażał ją na przedsięwzięcie ze strony banku czynności sankcyjnych (wypowiedzenie umowy, wymagalność niespłaconego kapitału, groźba sporu sądowego). Brak również podstaw, aby świadczenie na podstawie umowy zawartej w oparciu o narzucone przez bank nieuczciwe warunki czyniło zadość zasadom współżycia społecznego. Sąd Okręgowy a limine nie wyłącza możliwości oparcia się na klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c., art. 411 pkt 2 k.c.), jako przesłance niweczącej żądanie konsumenta, niemniej jednak uzasadnieniem dla jej zastosowania muszą być wyjątkowe okoliczności. W ocenie Sądu Okręgowego na kanwie niniejszej sprawy brak okoliczności tego rodzaju, które miałby usprawiedliwiać domaganie się oddalenia żądania zwrotu świadczenia nienależnego (art. 411 pkt 2 k.p.c.), czy świadczyć o nadużywaniu przez powodów prawa (art. 5 k.c.). W doktrynie słusznie podnosi się, że art. 411 pkt 2 k.c. nie stanowi lex specialis względem art. 5 k.c., w związku z czym unormowanie z art. 411 pkt 2 k.c. wyprzedza zarzut ogólny nadużycia prawa z art. 5 k.c.12 W pierwszym bowiem przypadku charakter świadczenia nienależnego wyklucza domaganie się jego zwrotu, w drugim zaś charakter roszczenia czyni możliwym domaganie się zwrotu, lecz w konkretnych okolicznościach jest ono nadużywane. I tak w ocenie Sądu nie może zostać uznane za zadośćuczynienie zasadom słuszności spełnienie przez powoda świadczenia w wykonaniu umowy uznanej za nieważną z uwagi na jej kwalifikowaną wadliwość konstrukcyjną (upadek indeksacji) w sytuacji, kiedy wzór umowy opracował bank.

Zdaniem Sądu powodowie nie nadużywali również prawa do domagania się zwrotu uiszczonych kwot z odwołaniem się do sytuacji prawnej innych kredytobiorców, którzy nie zdecydowali się na zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej. W ocenie Sądu okoliczność wyboru przez stronę powodową oferty kredytu z udziałem waluty obcej, przedstawionej przez pozwanego jako oferta korzystniejsza w dacie zawierania umowy, nie może świadczyć o tym, że powodowie kwestionując po latach kontrakt nie może skutecznie dochodzić przysługujących mu praw konsumenckich z uwagi na nadużycie prawa, w świetle decyzji innych osób.

W okresie dochodzonym pozwem strona powodowa uiściła na rzecz pozwanego Banku, w wykonaniu spornej umowy kredytu, kwotę 133 860,17 zł. W konsekwencji powyżej poczynionych wywodów Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej łącznie ww. kwotę pieniężną, po odjęciu kwot przez powodów potrąconych zgodnie ze wskazaną przez nich kolejnością.

W ocenie Sądu, roszczenia strony powodowej nie są przedawnione. Do dnia wytoczenia powództwa termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. W ocenie Sądu Okręgowego, granicznym momentem, z którym można wiązać początek biegu terminu przedawnienia roszczenia o zwrot świadczonych przez kredytobiorców kwot jest na kanwie sprawy niniejszej dzień opublikowania wyroku Trybunału w sprawie C-260/18 (D.), którego wydanie było szeroko komentowane w Polsce. Tezy płynące z tego orzeczenia, dotyczące m.in. niemożności uzupełniania luk w umowie powstałych na skutek eliminacji warunków nieuczciwych z odwołaniem się do przepisów o charakterze ogólnym (co było przedmiotem niektórych rozstrzygnięć sądowych) niewątpliwie, winny stanowić asumpt dla kredytobiorców do przedsięwzięcia czynności zmierzających do ochrony swoich praw. Dlatego też, mając na względzie konieczną do przyjęcia fikcję z art. 120 § 1 k.c., w ocenie Sądu data 4 października 2019 r., tj. dzień następujący po dniu opublikowania orzeczenia wyznaczać winna początek biegu terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę kwot już przez kredytobiorcę uiszczonych. Orzeczenie było bowiem niezwłocznie opublikowane na powszechnie dostępnych stronach internetowych Trybunału oraz było przedmiotem szerokiej relacji medialnej, co należy traktować w kategoriach faktu powszechnie znanego. Tym samym roszczenia dochodzone pozwem nie przedawniły się przy uwzględnieniu terminu ogólnego z art. 118 k.c. Przyjęcie odmiennej tezy godziłoby w zasadę skuteczności dyrektywy (e ffet utile). Poszukiwanie wcześniejszego początku biegu terminu przedawnienia, jeżeli założenie to nie jest obalone szczególnymi okolicznościami danej sprawy, np. wcześniejszym wyraźnym kwestionowaniem przez konsumenta klauzul przeliczeniowych czy indeksacyjnych i następczym wieloletnim zaniechaniem dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, nie byłoby do pogodzenia z zasadami ochrony praw konsumenta, odstraszającym skutkiem dyrektywy oraz byłoby wątpliwe z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, gdyż usprawiedliwiałoby przedsiębiorcę z korzystania z nieuczciwych warunków. Tym samym, wobec wystąpienia przez stronę powodową na drogę sądową w dniu 22 listopada 2021 roku należy uznać, że jej roszczenie o zapłatę nie uległo przedawnieniu.

Oświadczenie powodów o potrąceniu.

Sąd uznał oświadczenie powodów o potrąceniu zarówno za ważne i skuteczne na gruncie prawa materialnego, jak i dopuszczalne jako dowód w sprawie niniejszej. Bezsporne pomiędzy stronami było samo złożenie oświadczenia o potrąceniu pozwanemu przez powodów oraz jego ważność i skuteczność na gruncie prawa materialnego.

Nie mają racji powodowie, że przedłożenie jako dowodu w sprawie oświadczenia o potrąceniu złożonego przez drugą stronę podlega rygorom z art. 203 ¹ k.p.c. Odróżnić należy procesowy zarzut potrącenia od materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu.

Zgodnie z art. 203 ¹ § 1. k.p.c. podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność: 1) pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność ta jest niesporna, stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem, lub uprawdopodobniona dokumentem potwierdzającym jej uznanie przez powoda; 2) o zwrot spełnionego świadczenia przysługująca jednemu z dłużników solidarnych wobec pozostałych współdłużników. Stosownie do § 2. tego przepisu pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna. Natomiast zgodnie z § 3. zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym. Do pisma tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu, z wyjątkiem przepisów dotyczących opłat.

Wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku o braku możliwości jego zastosowania do oświadczenia o potrąceniu złożonego nie przez pozwanego, tylko przez powoda, skoro taka sytuacja nie jest w ogóle objęta hipotezą art. 203 ¹ § 1. k.p.c. Nie było zatem podstaw do uznania, że pozwanego wiązał termin, o którym mowa w art. 203 ¹ § 2 k.p.c. W ocenie sądu, zarzut podniesiony przez pozwanego nie był zatem procesowym zarzutem potrącenia, lecz zarzutem wygaśnięcia zobowiązania opartym na fakcie złożenia pozaprocesowego oświadczenia o potrąceniu przez stronę przeciwną13.

Dopuszczenie dowodu z oświadczenia o potrąceniu powodów jest również korzystne z punktu widzenia pewności prawa oraz postulatu szybkości postępowania cywilnego (art. 6 § 1 k.p.c.). Sąd rozstrzygając jedną sprawę ocenił zarówno wierzytelność powodów względem pozwanego, jak i wierzytelność pozwanego względem powodów. Pozwoliło to na zapadnięcie rozstrzygnięcia odpowiadającego stanowi faktycznemu. bez powstania stanu niepewności co do ważności i skuteczności oświadczenia o potrąceniu dokonanego przez powodów.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Dołączona do pozwu reklamacja wraz z wezwaniem do zapłaty obejmowała, w żądaniu głównym kredytobiorców, zwrot kwoty 133 860,17 zł z uwagi na nieważność umowy kredytowej w świetle przepisów prawa. W ocenie sądu, tak sformułowana reklamacja spełniła rolę wezwania do zapłaty. Pozwany powinien spełnić swoje świadczenie w ciągu 30 dni od wezwania do spełnienia świadczenia, co wynika z art. 6 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1109), zgodnie z którym odpowiedzi, o której mowa w art. 5 ust. 1 (tj. na reklamację klienta), należy udzielić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji. Pozwany odpowiedział na reklamację 12 października 2020 r. odmawiając spełnienia świadczenia, zatem popadł w opóźnienie dnia następnego.

W związku ze złożonym przez powodów oświadczeniem o potrąceniu, sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. odsetki ustawowe od dnia 16 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty. Należy zwrócić uwagę, że powodowie dążyli do potrącenia odsetek do dnia 15 stycznia 2024 r., a oświadczenie o potrąceniu zostało złożone pozwanemu 18 stycznia 2024 r. Zgodnie z art. 499 zd. 2. k.c. oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe, zatem jako datę początkowa naliczania odsetek ustawowych należało przyjąć 16 stycznia 2024 r.

Koszty procesu.

Pozwany przegrał sprawę niemal w całości, co uzasadniało zasądzenie od niego na rzecz strony powodowej całych kosztów procesu (wraz ze stosownymi odsetkami) na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. obejmujących kwoty:

- 1 000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu,

- 34 zł tytułem równowartości dwóch opłat skarbowych od pełnomocnictwa,

- 100 zł tytułem uiszczonej opłaty od wniosku o zabezpieczenie,

- 10 800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Oddalenie w większości powództwa o zapłatę wskutek dokonanego przez powodów potrącenia nie może być traktowane jak przegranie sprawy. Wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, gdyż próby pozasądowego rozwiązania sporu podjęte przez powodów nie zakończyły się powodzeniem, a powodowie wobec postawy pozwanego zmuszeni byli do dalszego płacenia nienależnych świadczeń w związku z nieważnymi umowami kredytu. Powodowie podnieśli, że złożenie oświadczenia o potrąceniu ponadto uzasadnia lęk powodów przed wytoczeniem powództwa ze strony banku o zwrot kapitału i ewentualne poniesienie kosztów takiego procesu, co niewątpliwie byłoby realnym dla nich ryzykiem. Takie okoliczności sprawy uzasadniają zasądzenie kosztów procesu w całości od pozwanego na rzecz powoda14. Za zasądzeniem od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu w całości przemawia także orzecznictwo TSUE, stosownie do którego stwierdzenie abuzywności umowy powinno premiować konsumenta w zakresie ponoszenia kosztów procesu15.

Sędzia Rafał Wagner

1 Zob. uchwała Sądu Najwyższego z 12 października 2001 roku, III CZP 55/01, LEX nr 49101.

2 por.:

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.11.2015 r., III CZP 17/15,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.07.2021 r. I CSKP 222/21,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2022 r., II CSKP 796/22,

3 por.:

- pkt 44 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26.04.2012 r., C-472/10, N. H.,

- pkt 47 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.12.2016 r., C-119/15, Biuro (...)

4 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

5 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

6 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

7 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 76,

8 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2022 r., II CSKP 650/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22.

9 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22.

10 por. postanowienie SN z 9 stycznia 2019 roku, I CZ 112/18.

11 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

12 P. Księżak (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3A, red. K. Osajda, 2017, komentarz do art. 411, pkt 46, R. Trzaskowski (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, LEX.

13 Por. wyrok SA w Warszawie z 5.02.2025 r., I ACa 666/23, LEX nr 3839643.

14 por. analogicznie Postanowienie SN z dnia 12.04.2012 r., II CZ 208/11 w zakresie cofnięcia pozwu w części.

15 por.:

- wyrok TSUE z dnia 16 lipca 2020 r., C. , C-224/19, pkt. 98-99.

- wyrok TSUE z dnia 22 września 2022 r., S. P. y M. de (...),, C-215/21, pkt. 44.

- wyrok TSUE z dnia 13 lipca 2023 r., C-35/22, C. B. , pkt. 38 in fine.