Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. Ż.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie zapłatę i ustalenie

Oddala powództwo w zakresie roszczenia głównego;

Zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. Ż. kwotę 61 746,59 zł (sześćdziesiąt jeden tysięcy siedemset czterdzieści sześć złotych i pięćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

56 514,70 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy pięćset czternaście złotych i siedemdziesiąt groszy) za okres od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

5 231,89 zł (pięć tysięcy dwieście trzydzieści jeden złotych i osiemdziesiąt dziewięć groszy) za okres od dnia 27 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty;

Ustala, że nie wiążą powódki M. Ż. postanowienia § 2 ust. 2, § 4 ust. 6 i § 7 ust. 1 in fine umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej przez powódkę z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 20 sierpnia 2008 r. oraz § 3 ust. 2, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4 i 5 § 11 ust. 4, 5 i 11 i § 12 ust. 3 in fine regulaminu kredytowania osób fizycznych ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., stanowiącego integralną część umowy;

Oddala powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego w pozostałym zakresie;

Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 1521/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 czerwca 2020 r., skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., zmodyfikowany pismem z dnia 6 kwietnia 2021 r., M. Ż. wniosła o:

ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 13 sierpnia 2008 r., zawartej pomiędzy powódka a pozwanym w dniu 20 sierpnia 2008 r. (stwierdzenie nieważności umowy) i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 142 921,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty

ewentualnie o:

zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 61 746,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty oraz ustalenie, że postanowienia § 2 ust. 2, § 4 ust. 6, § 7 ust. 1 in fine umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 13 sierpnia 2008 r. oraz § 2 pkt 18, § 3 ust. 2, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4 i 5, § 11 ust. 4, 5 i 11 i § 12 ust. 3 in fine regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powódki od chwili zawarcia umowy.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów opłat skarbowych od pełnomocnictw oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Powódka podniosła, że przedmiotowa umowa kredytu dotknięta jest wadami powodującymi jej nieważność, ewentualnie skutkującymi brakiem związania powódki postanowieniami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla ich poparcia twierdzeń powódka przedstawiła w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-19v, replika – k. 262-268, pismo z dnia 6 kwietnia 2021 r. – k. 289-293v).

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował żądania pozwu co do zasady i wysokości, a także podniósł zarzut przedawnienia roszczeń objętych pozwem. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych (odpowiedź na pozew – k. 65-94v, pismo pozwanego z dnia 19 maja 2021 r. – k. 315-319v)

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( ostateczne stanowisko powódki – k. 372-373 i pozwanego – k. 382-386).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 lipca 2008r. M. Ż. złożyła do Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 130 400 zł w walucie CHF, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym.

Przy składaniu wniosku kredytowego M. Ż. została poinformowana o ryzyku zmiany kursów walutowych oraz ryzyku zmiany stóp procentowych, w tym poprzez przedstawienie przykładu wpływu ziszczenia się tych ryzyk na wysokość raty oraz historii zmian kursu CHF i stawki referencyjnej dla CHF. Otrzymanie ww. informacji potwierdziła składając podpis na formularzu obejmującym tę informację ( wniosek kredytowy – k. 118-120, informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej – k. 180, zeznania świadka A. K. – k. 325-327, zeznania powódki – k. 304v-305v).

W dniu 13 sierpnia 2008 r. M. Ż. zawarła z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...), na mocy której bank udzielił jej kredytu na zakup gotowego mieszkania na rynku wtórnym (130 000 zł) oraz koszty wliczone w kredyt (400 zł), indeksowanego do CHF poprzez przeliczenie wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu (transzy) bank miał wysłać kredytobiorczyni pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu (transzy), przy czym zastrzeżono, że zmiana kursów walut w trakcie okresu kredytowania miała wpływać na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej (§ 2 ust. 1-3 umowy).

Okres kredytowania ustalony został na 240 miesięcy, bez okresu karencji w spłacie kapitału, w czasie którego kredytobiorczyni miała spłacić 240 równych rat miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 2 ust. 6, § 7 ust. 2 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego, obowiązującej w dniu sporządzenia umowy i stałej marży banku w wysokości 0,8000 p.p. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,5900% (§ 6 ust. 3 umowy).

W § 6 ust. 2 wskazano, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosi ryzyko zmiany stóp procentowych, co oznacza, że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Stopa referencyjna miała ulegać zmianie w cyklu kwartalnym i przyjmować wartość z ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy (§ 6 ust. 6 umowy).

W umowie ustalono, że zabezpieczeniem spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami wynikającymi z umowy będzie hipoteka kaucyjna do kwoty 221 680 zł ustanowiona na nieruchomości stanowiącej przedmiot kredytowania, a także cesja praw na rzecz banku z polisy ubezpieczenia tej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych oraz cesja praw na rzecz banku z polisy na życie kredytobiorcy (§ 9 ust. 1 umowy).

Kredytobiorczyni zobowiązała się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...) spłata kredytu miała następować poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorczyni (§ 7 ust. 1 i 3 umowy).

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, kwota raty obliczana miała być według aktualnego kursu sprzedaży dewiz dla danej waluty obowiązującej w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku w dniu spłaty. Tabela Kursów Walut Obcych ustalana miała być nie rzadziej niż raz dziennie, na podstawie kwotowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10% od kwotowań rynkowych. Rata miał być pobierana na koniec dnia, w którym przypada jej płatność. W przypadku, gdy Tabela Kursów Walut Obcych ustalana była w danym dniu co najmniej 2-krotnie, do ustalenia wysokości raty przyjmowany miał być kurs sprzedaży dewiz dla danej waluty najkorzystniejszy dla kredytobiorczyni z kursów obowiązujących w dniu płatności raty (§ 8 ust. 3 regulaminu).

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, bank, w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PN, bank miał naliczać dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych (§ 9 ust. 4 regulaminu).

W przypadku kredytu w walucie obcej kwota wcześniejszej spłaty miała być obliczona według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia realizacji, wskazanego przez kredytobiorców w dyspozycji o dokonanie wcześniej spłaty. W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za wcześniejszą spłatę miała być ustalona od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia realizacji wcześniejszej spłaty (§ 10 ust. 4 i 5 regulaminu).

Zgodnie z § 11 ust. 4, 5 i 11 regulaminu przewalutowanie miało następować według kursów: kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą oraz sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów Walut Obcych w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN. W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej prowizji za przewalutowanie ustalana miała być od kwoty sprzed przewalutowania, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w banku tabeli Kursów Walut Obcych z dnia dokonania przewalutowania.

W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za podwyższenie kwoty kredytu miała być ustalona od kwoty podwyższenia, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia sporządzenia aneksu (§ 12 ust. 3 regulaminu).

W § 1 ust. 1 umowy kredytobiorczyni oświadczyła, że zapoznała się i zaakceptowała warunki zawarte w regulaminie.

Kredytobiorczyni oświadczyła (§ 5 ust. 3 umowy), że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymała pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i że zapoznała się z nim.

Kredyt został uruchomiony jednorazowo w dniu 19 września 2008 r. w wysokości 130 400 złotych, przeliczonej na 64 170,07 CHF ( decyzja kredytowa – k. 170-174, symulacja – k. 246, wstępna ocena zdolności kredytowej – k. 122, umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 132-134, regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. – k. 27-36, 138-147, 148, cenniki kredytu – k. 160 i 162, zaświadczenie o udzieleniu kredytu hipotecznego z dnia 2 marca 2020 r. – k. 38, zaświadczenie wystawione przez bank w dniu 28 lutego 2020 r. – k. 39-46v, historia spłat kredytu – k. 47-48, 296-296v, tabela z wyliczeniami powódki – k. 297-297v, zeznania świadka A. K. – k. 325-327, zeznania świadka J. C. – k. 354-361, zeznania powódki – k. 304v-305v).

Bank (...) S.A. ewidencjonował umowę kredytu złotowego indeksowanego kursem waluty obcej jako umowę kredytu walutowego, tzn. na rachunku prowadzonym w CHF. W związku z udzielaniem kredytów indeksowanych kursem waluty obcej bank zarządzał własną pozycją walutową, w tym zabezpieczał się przed ryzykiem kursowym zawierając na rynku międzybankowym odpowiednie transakcje, np. typu CIRS.

Bank finansował akcję udzielania kredytów indeksowanych w CHF zasadniczo poprzez zawieranie na rynku międzybankowym transakcji typu CIRS.

Bank ustalał tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego dnia w godzinach porannych, na podstawie kursów na rynku międzybankowym. Tabela obowiązywała do czasu utworzenia nowej tabeli, następnego dnia, bądź w przypadku istotnych zmian na rynku bankowym, w ciągu tego samego dnia. Niezależnie od ilości tabel stworzonych w ciągu dnia, podstawą do ustalenia wysokości zobowiązania wyrażonego w walucie obcej przyjmowany był kurs najkorzystniejszy dla kredytobiorcy spośród tabel obowiązujących w banku w dniu przeliczenia zobowiązania na złote polskie (zeznania świadka J. C. – k. 354-361).

W dniu 25 października 2019 r. M. Ż. skierowała do Banku (...) S.A. z siedzibą w W. reklamację związaną ze stosowaniem w umowie kredytu niedozwolonych klauzul umownych polegających na przeliczeniu wypłaconej kwoty kredytu zgodnie z kursem kupna CHF obowiązującego w banku oraz obowiązku spłaty kredyty po przeliczeniu każdej raty z zastosowaniem kursu stosowanego (reklamacja – k. 49-51). Bank (...) nie uwzględnił reklamacji (pismo z dnia 4 listopada 2019 r. – k. 52-52v).

Sąd ustalił opisany stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów. Ich wartość dowodowa nie została zakwestionowana przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków A. K. i J. C.. Wskazane zeznania były zgodne z dokumentacją przedłożoną w ramach materiału dowodowego.

Zdaniem Sądu twierdzenia powódki dotyczące braku świadomości ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty CHF nie zasługują na wiarę. Dokumenty załączone do akt niniejszej sprawy a przede wszystkim sama umowa i zeznania świadków przeczą stanowisku powódki. Z okoliczności sprawy jasno wynika, że kredytobiorczyni została kompleksowo powiadomiona o ryzyku związanym z wahaniami kursu CHF, co potwierdza informacja otrzymana i podpisana przez powódkę przy złożeniu wniosku kredytowego, a otrzymanie tej informacji powódka potwierdziła w umowie.

Sąd pominął pozostały materiał dowodowy w postaci opracowań, opinii i pism, jak również dowody z pozostałych dokumentów i kopii dokumentów, ponieważ nie miał on istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ustalając wysokość należnego powódce świadczenia nienależnego Sąd zważył, że zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, a zgodnie z art. 230 k.p.c. gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.

Podkreślić należy, że do pozwu oraz do pisma z dnia 6 kwietnia 2021 r. załączono tabelę z obejmującą wyliczenie żądania ewentualnego, a na stronach 27-28 pozwu została szczegółowo opisana metodologia obliczenia dochodzonego roszczenia ewentualnego. W odpowiedzi na pozew pozwany lakonicznie jedynie oświadczył, że kwestionuje wszelkie wyliczenia przedstawione przez stronę powodową, nie wskazując jednak, jakiego rodzaju błąd w zakresie metody wyliczeń lub ich rachunkowej poprawności zawiera kalkulacja przedstawiona przez powódkę. Zważyć trzeba, że pozwany jest bankiem, który, co naturalne, posługuje się stale w swojej działalności stosownymi narzędziami rachunkowymi, które pozwalają na sporządzenie harmonogramów, historii rachunków i różnego rodzaju zestawień transakcji, uznać zatem trzeba, że pozwany miał możliwość sprawdzenia poprawności kalkulacji złożonej przez powódkę. Podkreślić trzeba, że skoro sporządzenie kalkulacji przez powódkę wymagało określonego nakładu pracy i kosztu, a pozwany ma możliwość samodzielnego zweryfikowania poprawności rachunkowej kalkulacji, brak jest racjonalnego i ekonomicznego uzasadnienia dla nałożenia na powódkę obowiązku poniesienia dodatkowego, liczonego w tysiącach złotych, kosztu opinii biegłego, którego czynności mogłyby polegać w istocie na ponownym wykonania tych samych czynności rachunkowych, które wcześniej zleciła powódka.

Mając powyższe na uwadze przyjąć trzeba, że samo zakwestionowanie przez pozwanego wysokości żądania ewentualnego bez choćby zdawkowego odniesienia się do przedstawionej przez powódkę szczegółowej kalkulacji nie mogło być uznane za skuteczne zaprzeczenie twierdzeń powódki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Podstawę prawną żądań pozwu stanowią art. 189 k.p.c., a także art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości, przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powódka posiada interes prawny w żądaniu ustalenia, czy istnienie stosunek prawny wynikający z zawartej przez nią umowy oraz czy związana jest zakwestionowanymi postanowieniami umownymi, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2028, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powódki, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powódki spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powódkę interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z powodu nieważności przedmiotowej umowy kredytu okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność. W konsekwencji jako niezasadne podlegało oddaleniu także roszczenie główne o zapłatę oparte na przesłance nieważności umowy.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powódkę umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powódkę umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu, cel kredytu, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie wynikających z umowy kredytu świadczeń w PLN waloryzacji wartością CHF nie jest sprzeczne z przepisami regulującymi typ umowy kredytu. Po pierwsze w dacie zawarcia umowy kredytu stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-449 ¹¹ . Warszawa, 2016). Po drugie, brak jest przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wyłączałyby zastosowanie waloryzacji w przypadku umów kredytu. Po trzecie, poddanie waloryzacji świadczeń stron umowy kredytu nie jest sprzeczne z funkcją tego typu umowy, którą sprowadza się do odpłatnego (odsetki) sfinansowania przez bank określonego celu, który chce osiągnąć kredytobiorca.

Umowa nie jest również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności.

Powódka potwierdziła na piśmie, że bank udzielił jej informacji o ryzyku kursowym, związanym ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego oraz o ryzyku zmiany oprocentowania. Powódka nie wykazała, iżby jej decyzja była efektem nielojalnego postępowania banku, a w szczególności, iżby doradca bankowy celowo skłonił ją do zaciągnięcia kredytu tego rodzaju przewidując nieuchronną i znaczną aprecjację CHF względem PLN. W tych okolicznościach nie można przyjąć, iżby umowa kredytowa zawarta przez powódkę była wynikiem nielojalnego czy nieuczciwego postępowania banku.

Podkreślić też należy, że brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powódce informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści.

Materiał dowodowy nie daje podstawy do ustalenia, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia oraz iżby pozwany w zamiarze pokrzywdzenia kredytobiorczyni zawarł z nią umowę kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorczyni świadomej ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powódka była świadoma ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu indeksowanego kursem CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Sąd nie znalazł również podstaw by uznać przedmiotową umowę za zawartą w celu obejścia ustawy, a zwłaszcza ustawy Prawo bankowe. Umowa ta odpowiada cechom ustawowego typu umowy kredytu, a zawarte w niej postanowienia dotyczące poddaniu kredytu indeksacji kursem CHF nie wypaczają ustawowego typu umowy, a zatem nie wykraczają poza granice swobody umów.

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, M. Ż. działała jak konsument, bowiem dokonała z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio ze swoją działalnością gospodarczą, co jednoznacznie wynika z wniosku kredytowego i umowy, które nie wskazują, iżby kredyt miał służyć celom zawodowym powódki, a także z wymienionego w tych dokumentach mieszkaniowego celu kredytu.

Postanowienia umowne opierające przeliczenia na bankowej tabeli kursów są abuzywne, bowiem dają bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorczyni dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie było możliwe w dniu podpisania umowy. Czynniki obiektywne, a zatem sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta, jak w szczególności wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na ostateczny kurs z tabeli banku, bowiem kurs CHF określony w tabeli kursowej banku zawiera także marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od decyzji zarządu banku. Taka regulacja stanowi naruszenie przez bank dobrych obyczajów, które nakazują, aby ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy były możliwe do przewidzenia.

Powódka zawarła umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie miała wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powódki, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powódki nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF.

Umowa może być wykonywana z pominięciem klauzuli indeksacyjnej, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładnia i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punktach I-III wyroku, ustalając, że M. Ż. nie jest związana postanowieniami § 2 ust. 2, § 4 ust. 6 i § 7 ust. 1 in fine umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej przez powódkę z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 20 sierpnia 2008 r. oraz § 3 ust. 2, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4 i 5 § 11 ust. 4, 5 i 11 i § 12 ust. 3 in fine regulaminu kredytowania osób fizycznych ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., stanowiącego integralną część umowy oraz zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 61 746,59 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 56 514,70 zł za okres od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu tj. od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 5 231,89 zł za okres od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu modyfikacji powództwa z dnia 6 kwietnia 2021 r. tj. 27 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty, a w punkcie IV wyroku oddalił powództwo w pozostałym zakresie, bowiem w świetle powyższych rozważań okazało się niezasadne.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powódka już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy miała świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu w pkt V wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.

uzasadnienie wyroku z 09.08.2023 r., sygn. akt I C 1521/20 – str. /