Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy kredytu i zapłatę, ewentualnie o ustalenie nieważności aneksu do umowy kredytu i zapłatę, ewentualnie zapłatę

I.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń głównych oraz pierwszego i drugiego roszczenia ewentualnego;

II.  Zasądza od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz A. R. kwotę 29 832,57 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy osiemset trzydzieści dwa złote i pięćdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty;

III.  Oddala trzecie roszczenie ewentualne w pozostałym zakresie;

IV.  Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 1749/20

UZASADNIENIE

Pozwem z 21 lipca 2020 r., skierowanym przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W., A. R. wniosła o:

1.  ustalenie nieważności całej umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.;

ewentualnie, w przypadku nie uznania powyższego żądania, o:

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 29.880,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty – tytułem uznania niektórych postanowień umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. za abuzywne i tym samym bezskuteczne względem powódki,

a nadto zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pozew – k. 4-24).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (odpowiedź na pozew – k. 96-124).

Pismem procesowym z 14 maja 2021 r. powódka zmodyfikowała żądanie, wnosząc o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 29.880,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty na skutek uznania niektórych postanowień umowy nr (...) kredytu hipotecznego
z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r., tj. § 4 ust. 1 i 2 Aneksu nr (...) oraz § 38 ust. 1 i 2 Regulaminu Kredytu Hipotecznego i Budowlanego za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i tym samym bezskuteczne względem powódki;

ewentualnie, w przypadku nie uznania powyższego żądania, o:

2.  ustalenie nieważności całej umowy całej umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. albo unieważnienie w całości ww. umowy kredytu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (pismo procesowe wraz z modyfikacją powództwa – k. 396-404).

Pismem procesowym z 4 października 2022 r. powódka ponownie zmodyfikowała żądanie wnosząc o:

1.  ustalenie nieważności całej umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.

ewentualnie:

2.  ustalenie nieważności aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. do umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.

ewentualnie:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 29.880,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty na skutek uznania niektórych postanowień umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. za abuzywne i tym samym bezskuteczne względem powódki (pismo procesowe z 4 października 2022 r. wraz z modyfikacją powód ztwa – k. 571-572).

Pismem procesowym z 26 stycznia 2024 r. (data nadania) powódka ponownie zmodyfikowała powództwo, wnosząc o:

1.  ustalenie nieważności całej umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. oraz w konsekwencji zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 93.589,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

ewentualnie:

2.  ustalenie nieważności aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. do umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. i w konsekwencji zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. R. kwoty 17.675,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

ewentualnie:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 29.880,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty na skutek uznania niektórych postanowień umowy nr (...) kredytu hipotecznego z dnia 14 marca 2006 r. w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1 z 20 lutego 2008 r. za abuzywne i tym samym bezskuteczne względem powódki (pismo procesowe z 26 stycznia 2024 r. – k. 588-589).

Pozwany podtrzymywał dotychczasowe stanowisko, wnoszą o oddalenie powództwa w kształcie nadanym modyfikacjami (odpowiedź na modyfikację powództwa – k. 435-448, 577-580, 599-601).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie (protokół rozprawy – k. 608).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 marca 2006 r. A. R. (poprzednio R.) zawarła z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. (obecna nazwa (...) Bank (...) S.A. w W.) umowę nr (...) kredytu hipotecznego w złotych w kwocie 82.947,50 zł. Kredyt został udzielony na okres do 13 marca 2036 r.

Kredyt był przeznaczony w wysokości 80.000 zł na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz w wysokości 2.452,78 zł na pokrycie kosztów związanych ze sporządzeniem aktu notarialnego.

W dniu 20 lutego 2008 r. strony zawarły aneks nr 1, z godnie z którym kredyt został przewalutowany na CHF – jego wysokość ustalono na 36.016,70 CHF po kursie kupna walut w wysokości 2,1742.

Zgodnie z § 3 Aneksu nr 1 oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia aneksu wynosiło 5,2917% w stosunku rocznym i zostało ustalone jako zmienne w oparciu o stawkę referencyjną 6M LIBOR zaokrągloną do 4. miejsca po przecinku oraz marżę banku w wysokości 2,50 pp.

Zgodnie z § 4 ust. 1 aneksu kredyt podlegał spłacie w złotych przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w banku w chwili spłaty. Odsetki, prowizje oraz opłaty miały być naliczane w walucie kredytu i podlegać spłacie w złotych przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w banku w chwili spłaty.

Zgodnie z § 16 pkt 1) umowy w sprawach nieuregulowanych w umowie miał zastosowanie regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego.

Zgodnie z § 38 regulaminu kredyty w walutach wymienialnych wypłacane są w złotych przy zastosowaniu kursu kupna waluty obowiązującego w banku w chwili wypłaty (ust. 1), a podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w banku w chwili spłaty (ust. 2).

Zabezpieczenie kredytu stanowiły: hipoteka zwykła w kwocie 38.150,81 CHF, stanowiącej 100% kwoty kredytu oraz hipoteka kaucyjna zabezpieczająca odsetki umowne i koszty uboczne do kwoty 19.075,41 CHF, stanowiącej 50% kwoty kredytu, wpisana na pierwszym miejscu na rzecz banku na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego stanowiącym przedmiot kredytowania, ubezpieczenie nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych wraz z cesją praw z polisy na rzecz banku oraz ubezpieczenie na życieA. R. wraz z cesją praw z polisy na rzecz banku (§ 6 umowy zmienionej aneksem nr 1)

Kredyt został wypłacony w 4 transzach bezgotówkowo ( zaświadczenie – k. 61).

Powódka zdecydowała się na przewalutowanie kredytu po rozmowie z doradcą finansowym, zachęcona możliwością obniżenia raty kredytu. Powódka była informowana o ryzyku kursowym, CHF był przedstawiany jako stabilna waluta. Powódka nie została poinformowana o tabeli kursów, nie przedstawiono jej tabel historycznych dot. kursu waluty.

W § 4 ust. 3 i 4 aneksu nr 1 wskazano, że to kredytobiorca ponosi ryzyko wystąpienia różnic kursowych oraz że kredytobiorca został poinformowany o ponoszeniu ryzyka walutowego, co potwierdza poprzez złożenie oświadczenia (aneks nr 1 – k. 51-52, zeznania powódki – k. 382v-383).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania powódki Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy.

Sąd oparł ustalenia także na opinii biegłego ds. bankowości i finansów M. Z. ( k. 459-499), która kompleksowo odnosiła się do wszystkich możliwych wariantów przeliczeń wysokości nadwyżek rat kapitałowo-odsetkowych przedstawionych w zakreślonej przez Sąd tezie dowodowej. Wnioski opinii zostały sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały, poparte rzeczową, logiczną i spójną argumentacją.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie roszczenia ewentualnego.

Objęte pozwem roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytowej w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1, ewentualnie nieważności aneksu nr 1, oraz roszczenie o zapłatę tytułem zwrotu świadczenia nienależnego przy założeniu nieważności umowy w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1, ewentualnie przy założeniu nieważności aneksu nr 1, ewentualnie przy założeniu niezwiązania powódki określonymi postanowieniami umownymi, należy ocenić w świetle przesłanek określonych w art. 189 k.p.c. oraz art. 410 w zw. z art. 405 k.c.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powódka posiada interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nią umowa kredytu jest nieważna, ewentualnie czy nieważny jest aneks nr 1 do umowy, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2036, a wyrok ustalający mógłby wprowadzić jasność co do sytuacji prawnej powódki, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od niej spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powódkę interesu prawnego uzasadniającego co do zasady dochodzenie roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy kredytu w brzmieniu nadanym jej aneksem nr 1, ewentualnie aneksu nr 1, okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, żeby umowa lub aneks były dotknięte wadami powodującymi ich nieważność.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powódkę w dniu 14 marca 2006 r. umowa kredytu była umową kredytu złotówkowego. Dopiero dokonane aneksem z 20 lutego 2008r. przewalutowanie wprowadziło do umowy walutę CHF na zasadach kredytu denominowanego, skoro zgodnie z § 38 regulaminu znajdującego zastosowanie do tej umowy wypłata i spłata kredytu w walucie wymienialnej następuje w złotych przy zastosowaniu odpowiednio kursu kupna i sprzedaży waluty z tabeli obowiązującej w banku. Przy uwzględnieniu modyfikacji, przedmiotowa umowa zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (36.016,70 CHF), zasady i termin spłaty kredytu (spłata w okresie do 13 marca 2036 r.), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (oprocentowanie stanowiące sumę stawki referencyjnej 6M LIBOR i marży banku).

W art. 69 ust. 2 posłużono się przy określeniu elementów umowy kredytu sformułowaniem „w szczególności” co oznacza, że w ramach swobody umów, o której mowa w art. 353 ¹ k.c. strony mogą zawrzeć w umowie kredytu także inne postanowienia niesprzeczne z prawem, a w szczególności art. 69 Prawa bankowego określającym elementy istotne umowy kredytu, niemające na celu obejścia prawa i niesprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W dacie zawarcia aneksu nr 1 obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r. (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 679), zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej, podlegającego spłacie w walucie polskie, bowiem zawarciu w umowie (aneksie) takich postanowień nie sprzeciwiały się przepisy prawa, a przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione było celem umowy kredytu, który miał sfinansować zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorcę osiągającego dochody w PLN.

Brak jest również podstaw, by uznać przedmiotową umową za zawartą w celu obejścia ustawy, skoro była dopuszczalną w granicach swobody umów modyfikacją ustawowego typu umowy kredytu, i nie są znane Sądowi przepisy bezwzględnie obowiązujące, które przedmiotowa umowa miałaby obchodzić.

Nie zachodzi podstawa do uznania umowy w brzmieniu nadanym aneksem nr 1 za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Jak powódka przyznała, przed podpisaniem aneksu została poinformowana o ryzyku kursowym i wiedziała, że z umową związane jest ryzyko kursowe i ryzyko zmiany stopy procentowej, wobec czego brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego.

Z okoliczności sprawy nie wynika, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia. Powódka nie wykazała też, iżby pozwany w zamiarze jej pokrzywdzenia zawarł z nią umowę kredytu, mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty, a nawet, iżby znaczny wzrost kursu waluty przyniósł pozwanemu korzyść rażąco przewyższającą korzyści uzyskane przez powódkę na skutek aneksowania przedmiotowej umowy.

Brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powódce informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy czy aneksu nr 1 nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści. Informacje o ryzyku znalazły się natomiast w treści samej Aneksu, a powódka podpisując go, oświadczyła, że jest tego ryzyka świadoma.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące (sprzeczne z zasadami obrotu) można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powódka była świadoma ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu denominowanego w CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR. Nie sposób pominąć okoliczności, że powódka miała zdolność kredytową dla kredytu złotowego – i taki kredyt pierwotnie otrzymała. Zdecydowała się jednak, przyjmując na siebie ryzyko kursowe, na modyfikację umowy i przewalutowanie kredytu.

Mając powyższe na uwadze, brak było podstaw do ustalenia, że powódki nie wiąże w całości jako nieważna umowa kredytu w brzmieniu nadanym aneksem nr 1, ewentualnie że nie wiąże jako nieważny aneks nr 1, a w konsekwencji uwzględnienia roszczenia zapłatę tytułem zwrotu świadczenia nienależnego opartego na założeniu, że powódki nie wiąże w całości umowa lub aneks nr 1.

Przechodząc do rozważań dotyczących zarzutu abuzywności klauzul zawartych w umowie kredytu w brzmieniu nadanym jej aneksem z 20 lutego 2008 r. podkreślić należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie i aneks nr 1, powódka działała jako konsument, bowiem takiemu twierdzeniu zawartemu w pozwie pozwany nie zaprzeczył i nie przedstawił dowodów przeczących konsumenckiemu charakterowi umowy, a za uznaniem powódki za konsumenta przemawia dodatkowo mieszkaniowy cel kredytu.

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadziły przy spłacie kredytu do ustalenia w PLN równowartości raty wyrażonej w CHF przy zastosowaniu kursy sprzedaży CHF z tabeli banku.

Kredytobiorczyni nie miała wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powódka zawarła aneks nr 1 na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na których treść nie miała wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powódki, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powódki nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu w walucie obcej CHF.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że powódce kredyt został wypłacony w PLN, spłaty również dokonywane były w PLN, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś jego modyfikacja poprzez denominację kredytu w walucie CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowa kredytu może być wykonywana z pominięciem denominacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Z powyższych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia głównego i pierwszego ewentualnego, o czym orzekł w pkt I wyroku, natomiast uznał za zasadne roszczenie ewentualne o zapłatę świadczenia nienależnego w kwocie 29.832,57 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty. Kwota powyższa wynika z wyliczeń biegłego ds. bankowości i stanowi różnicę pomiędzy sumą rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez powódkę na poczet spłaty kredytu a sumą rat jakie powódka zapłaciłaby przy założeniu, że kredyt został udzielony w kwocie 78.307,50 zł i saldo kredytu nie zostało przeliczone na CHF, kredyt oprocentowany jest w wysokości wynikającej z § 3 aneksu do umowy oraz podlega spłacie w ratach wyrażonych w PLN (k. 483v). Z uwagi na niewielką różnicę pomiędzy kwotą wskazywaną przez powódkę (trzecie roszczenie ewentualne) a wyliczeniami dokonanymi w oparciu o opinię biegłego, oddaleniu podlegała pozostała część roszczenia ewentualnego.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c., przyjmując jako początek naliczania odsetek dzień następny po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE).

W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powódka już w dacie zawarcia aneksu lub spełnienia pierwszej raty miała świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu w pkt III wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.