Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. P. (1) i A. P. (1)

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie ustalenie i zapłatę

Oddala powództwo w zakresie roszczenia głównego;

Ustala, że B. P. (1) i A. P. (1) nie są związani postanowieniami zawartymi w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny nr (...), zawartej przez nich z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 7 sierpnia 2008 r.;

Zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz B. P. (1) i A. P. (1) kwotę 78 455,31 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy czterysta pięćdziesiąt pięć złotych i trzydzieści jeden groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty;

Oddala powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego w pozostałym zakresie;

Znosi koszty procesu między stronami;

Na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie tytułem zwrotu wydatków:

nakazuje ściągnąć od B. P. (1) i A. P. (1) z kwoty zasądzonej w punkcie III wyroku kwotę 668,08 zł (sześćset sześćdziesiąt osiem złotych i osiem groszy),

zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 668,09 zł (sześćset sześćdziesiąt osiem złotych i dziewięć groszy).

Sygn. akt I C 1761/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 lipca 2020 r., skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., B. P. (1) i A. P. (1), wnieśli o:

ustalenie, że umowa kredytowa nr (...) z dnia 12 sierpnia 2008 r. zawarta przez powodów z pozwanym jest nieważna oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 248 921,57 złotych jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty;

ewentualnie o:

ustalenie, że zapisy § 2 ust. 2 oraz § 7 ust. 1 umowy kredytowej są bezskuteczne wobec powodów oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 79 965,06 zł wskutek pobierania przez pozwanego od powodów zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w kwocie 68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

Powodowie podnieśli, że przedmiotowa umowa zawiera postanowienia niedozwolone statuujące indeksację kredytu kursem CHF, przejawiające się obciążeniem jedynie kredytobiorców ryzykiem kursowym, wobec czego umowa kredytu jako sprzeczna z prawem i zasadami współżycia społecznego powinna być uznana za nieważną, ewentualnie za ważną, lecz obowiązującą bez klauzul niedozwolonych. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla ich poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-65v, wyliczenie rat wraz ze sprecyzowaniem sposobu wyliczenia – k. 208-213v, replika na odpowiedź na pozew – k. 448-470).

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw. Pozwany zakwestionował żądania pozwu co do zasady i wysokości, a z ostrożności podniósł zarzut przedawnienia. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych ( odpowiedź na pozew – k. 228-349, odpowiedź na replikę – k. 553-561v).

Na rozprawie w dniu 7 czerwca 2021 r. pozwany przedstawił powodom propozycję ugody w trzech wariantach: pierwszy dotyczył możliwości przewalutowania kredytu po kursie 3,3 zł za 1 CHF, co pozwoliłoby na redukcję salda o ok. 80 tys. złotych. Bank zaoferował również obniżenie marży do poziomu 0.74 % wg obliczeń banku. Drugi wariant dotyczył możliwości przewalutowania z wypłatą 40 tys. zł. Przewalutowanie miałoby odbyć się po kursie NBP. W tym przypadku bank również zaproponował obniżenie marży do 0.74%. Trzecia propozycja ugodowa dotyczyła możliwości przekształcenia kredytu z mocą wsteczną na kredyt złotowy. Proponowane saldo zostało by zredukowane o ok. 50 tys. złotych. ( protokół z dnia 7 czerwca 2021 r. – k. 597-599v).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół rozprawy z dnia 12 czerwca 2023 r. – k. 706).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 lipca 2008 r. B. P. (1) i A. P. (1) złożyli do Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 400 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na sfinansowanie budowy domu systemem gospodarczym.

Przy składaniu wniosku kredytowego B. P. (1) i A. P. (1) zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursów walutowych oraz ryzyku zmiany stóp procentowych, w tym poprzez przedstawienie przykładu wpływu ziszczenia się tych ryzyk na wysokość raty oraz historii zmian kursu CHF i stawki referencyjnej dla CHF. Otrzymanie ww. informacji potwierdzili składając podpisy na formularzu obejmującym tę informację ( wniosek kredytowy – k. 376-378, informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej – k. 408-408v, zeznania świadka M. S. – k. 617-618, 622-622v, zeznania powoda – k. 597v-599 i powódki – k. 599-599v).

W dniu 7 sierpnia 2008 r. B. P. (1) i A. P. (1) zawarli z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...), na mocy której bank udzielił B. P. (1) i A. P. (1) kredytu na sfinansowanie budowy domu metodą gospodarczą w kwocie 400 000 zł, indeksowanego do CHF poprzez przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu (transzy) bank miał wysłać kredytobiorcom pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu (transzy), przy czym zastrzeżono, że zmiana kursów walut w trakcie okresu kredytowania miała wpływać na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej (§ 2 ust. 1-3 umowy).

Okres kredytowania ustalony został na 360 miesięcy, w tym 12 miesięcy karencji, w czasie której kredytobiorcy mieli płacić jedynie raty odsetkowe oraz 348 równych rat miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 2 ust. 6, § 7 ust. 2 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego, obowiązującej w dniu sporządzenia umowy i stałej marży banku w wysokości 1,0500 p.p. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,8400% (§ 6 ust. 3 umowy).

W § 6 ust. 2 wskazano, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosi ryzyko zmiany stóp procentowych, co oznacza, że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Stopa referencyjna miała ulegać zmianie w cyklu kwartalnym i przyjmować wartość z ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy (§ 6 ust. 6 umowy).

W umowie ustalono, że zabezpieczeniem spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami wynikającymi z umowy będzie hipoteka kaucyjna do kwoty 680 000 zł ustanowiona na nieruchomości stanowiącej przedmiot kredytowania, a także cesja praw na rzecz banku z polisy ubezpieczenia tej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych oraz cesja praw na rzecz banku z polisy na życie kredytobiorców (§ 9 ust. 1 umowy).

Raty kredytu podlegające spłacie miały być wyrażone w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane z rachunku bankowego, według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą kursów walut obcych obowiązującą w banku z dnia spłaty. Kredytobiorcy zobowiązani byli w całym okresie kredytowania do posiadania rachunku w Banku (...) S.A. oraz zapewnienia na nim środków w kwocie umożliwiającej realizację postanowień umowy (§ 7 ust. 1 i 3 umowy).

Kredytobiorcy oświadczyli w § 5 ust. 3 umowy, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i że zapoznali się z nim.

Kredyt został uruchomiony w czterech transzach w dniach: 5 września 2008 r. poprzez wypłatę kwoty kredytu w wysokości 100 000 zł, która została przeliczona na 47 851,47 CHF, w dniu 26 listopada 2008 r. w wysokości 95 000 zł, która została przeliczona na 39 732,33 CHF, w dniu 11 lutego 2009 r. w wysokości 105 000 zł, która została przeliczona na 35 715,50 CHF oraz w dniu 19 października 2009 r. w wysokości 100 000 zł, która została przeliczona na 36 976,78 CHF.

Obowiązujący w dacie zawarcia ww. umowy regulamin kredytowania przewidywał możliwość spłaty kredytu także w walucie, do której kredyt był indeksowany ( decyzja kredytowa – k. 380-384v, 385-386, symulacja – k. 387, wstępna ocena zdolności kredytowej – k. 388, umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 68-70, regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. – k. 353-362, 363-372, cenniki kredytu – k. 373-373v, pełnomocnictwo udzielone przez kredytobiorców Bankowi (...) S.A. stanowiące załącznik nr 3 do umowy – k. 379-379v, dyspozycje wypłaty środków z kredytu – k. 389-392, zaświadczenia banku z dnia 7 maja 2020 r. – k. 182-207, zestawienie transakcji za okres od 5 września 2008 r. do dnia 23 września 2020 r. – k. 397-402v, wyciągi łączone – k. 403-406, zeznania świadka M. S. – k. 617-618, 622-622v, zeznania świadka J. C. – k. 644-649, zeznania powoda – k. 597v-599 i powódki – k. 599-599v).

Bank (...) S.A. ewidencjonował umowę kredytu złotowego indeksowanego kursem waluty obcej jako umowę kredytu walutowego, tzn. na rachunku prowadzonym w CHF. W związku z udzielaniem kredytów indeksowanych kursem waluty obcej bank zarządzał własną pozycją walutową, w tym zabezpieczał się przed ryzykiem kursowym zawierając na rynku międzybankowym odpowiednie transakcje, np. typu CIRS.

Bank finansował akcję udzielania kredytów indeksowanych w CHF zasadniczo poprzez zawieranie na rynku międzybankowym transakcji typu CIRS.

Bank ustalał tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego dnia w godzinach porannych, na podstawie kursów na rynku międzybankowym. Tabela obowiązywała do czasu utworzenia nowej tabeli, następnego dnia, bądź w przypadku istotnych zmian na rynku bankowym, w ciągu tego samego dnia. Niezależnie od ilości tabel stworzonych w ciągu dnia, podstawą do ustalenia wysokości zobowiązania wyrażonego w walucie obcej przyjmowany był kurs najkorzystniejszy dla kredytobiorcy spośród tabel obowiązujących w banku w dniu przeliczenia zobowiązania na złote polskie (zeznania świadka J. C. – k. 644-649).

W dniu 1 czerwca 2020 r. B. P. (1) i A. P. (1) skierowali do Banku (...) S.A. z siedzibą w W. przedsądowe wezwanie do zapłaty, w którym zażądali zwrotu wszystkich kwot zapłaconych w związku z wykonywaniem umowy kredytowej z dnia 12 sierpnia 2008 r. nr (...) w szczególności kwot zapłaconych tytułem spłaty rat kredytu od dnia zawarcia umowy do dnia 5 maja 2020 r. w wysokości 248 921,57 PLN, a także wszystkich kwot zapłaconych po tej dacie jako świadczenia nienależnego w związku z tym, że ww. umowa kredytowa jest nieważna albo, na wypadek nieuwzględniania powyższego żądania, wezwanie do zwrotu kwoty 79 965,06 zł jako zapłaconej ponad należne bankowi raty, gdyż wysokość tych rat obliczał bank z zastosowaniem nieuczciwych postanowień umownych ( przedsądowe wezwanie do zapłaty wraz z załącznikami oraz potwierdzeniem nadania i odbioru – k. 71-77).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania świadków M. S. i J. C., ponieważ były spójne, logiczne i zgodne z pozostałym materiałem dowodowym.

Zeznania powodów B. P. (1) i A. P. (1) Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Sąd nie dał wiary powodom w zakresie, w jakim zaprzeczyli przedstawieniu im przez bank ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z przedłożonych do akt dokumentów oraz potwierdzających je zeznań świadków wynika fakt przeciwny, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 13 lat od złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy, to wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie .

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego M. A. ( opinia – k. 653-670), która była rzetelna, poparta rzeczową, logiczną i spójną argumentacją oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd pominął pozostałe dowody, jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie dochodzili ustalenia nieważności umowy kredytowej oraz zapłaty kwoty stanowiącej świadczenie nienależne spełnione na podstawie nieważnej ich zdaniem umowy, ewentualnie ustalenia, że określone postanowienie statuujące indeksację kredytu kursem CHF nie wiążą powodów i zasądzenia świadczenia nienależnego stanowiącego różnicę pomiędzy świadczeniem spełnionym, a świadczeniem należnym w razie wyeliminowania z umowy tych postanowień.

Podstawę prawną żądań powodów stanowią art. 189 k.p.c., a także art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości, przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna oraz czy związani są zakwestionowanymi postanowieniami umownymi, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2038, a wyrok ustalający wprowadzi jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powodów spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy kredytu okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność. W konsekwencji jako niezasadne podlegało oddaleniu także roszczenie główne o zapłatę oparte na przesłance nieważności umowy.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu, cel kredytu, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie wynikających z umowy kredytu świadczeń w PLN waloryzacji wartością CHF nie jest sprzeczne z przepisami regulującymi typ umowy kredytu. Po pierwsze w dacie zawarcia umowy kredytu stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Po drugie, brak jest przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wyłączałyby zastosowanie waloryzacji w przypadku umów kredytu. Po trzecie, poddanie waloryzacji świadczeń stron umowy kredytu nie jest sprzeczne z funkcją tego typu umowy, którą sprowadza się do odpłatnego (odsetki) sfinansowania przez bank określonego celu, który chce osiągnąć kredytobiorca.

Umowa nie jest również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności.

Powodowie potwierdzili na piśmie w umowie, a wcześniej przy złożeniu wniosku kredytowego, że bank udzielił im informacji o ryzyku kursowym, związanym ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego oraz o ryzyku zmiany oprocentowania. Powodowie nie wykazali, iżby ich decyzja była efektem nielojalnego postępowania banku, a w szczególności, iżby doradca bankowy celowo skłonił ich do zaciągnięcia kredytu tego rodzaju przewidując nieuchronną i znaczną aprecjację CHF względem PLN. W tych okolicznościach nie można przyjąć, iżby umowa kredytowa zawarta przez powodów była wynikiem nielojalnego czy nieuczciwego postępowania banku.

Podkreślić też należy, że brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści.

Materiał dowodowy nie daje podstawy do ustalenia, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia oraz iżby pozwany w zamiarze pokrzywdzenia kredytobiorców zawarł z nimi umowę kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu indeksowanego kursem CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Sąd nie znalazł również podstaw by uznać przedmiotową umowę za zawartą w celu obejścia ustawy, a zwłaszcza ustawy Prawo bankowe. Umowa ta odpowiada cechom ustawowego typu umowy kredytu, a zawarte w niej postanowienia dotyczące poddaniu kredytu indeksacji kursem CHF nie wypaczają ustawowego typu umowy, a zatem nie wykraczają poza granice swobody umów.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, B. P. (2) i A. P. (1) działali jako konsumenci, bowiem dokonali z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio ze swoją działalnością gospodarczą, co jednoznacznie wynika z wniosku kredytowego i umowy, które nie wskazują, iżby kredyt miał służyć celom zawodowym powodów, a także z wymienionego w tych dokumentach mieszkaniowego celu kredytu.

Powodowie zawarli umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF.

Umowa może być wykonywana z pominięciem klauzuli indeksacyjnej, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punktach II-IV wyroku, ustalając, że nie wiążą B. P. (1) i A. P. (1) postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny nr (...), zawartej przez nich z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 7 sierpnia 2008 r. oraz zasądzając od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 78 455,31 złotych (opinia – k. 658) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, tj. w zakresie roszczenia o zapłatę ponad kwotę ustaloną przez biegłego.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od dnia 12 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty, tj. od dnia następnego po upływie 7 dni od dnia doręczenia pozwanemu wezwanie do zapłaty z dnia 1 czerwca 2020 r.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powód już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy miał świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu, znosząc je między stronami, Sąd orzekł w pkt. V wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.

W punkcie VI wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144), tytułem zwrotu wydatków Sąd nakazał ściągnąć od B. P. (1) i A. P. (2) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 668,08 zł oraz zasądził od Banku (...), S.A. z siedzibą w W. na rzecz na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 668,09 zł.

uzasadnienie wyroku z 12.07.2023 r., sygn. akt I C 1761/20 – str. /