Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa L. O.

przeciwko M. O. (1)

o zachowek

1.  zasądza od pozwanej M. O. (1) na rzecz powoda L. O. kwoty 152.471,55 zł (sto pięćdziesiąt dwa tysiące czterysta siedemdziesiąt jeden złotych 55/100), 163,92 USD (sto sześćdziesiąt trzy dolary amerykańskie 92/100) i 19,80 (dziewiętnaście franków szwajcarskich 80/100);

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  stwierdza, iż powód L. O. winien ponieść koszty postępowania w 18 %, zaś pozwana M. O. (1) w 82%, pozostawiając ich szczegółowe rozliczenie referendarzowi sądowemu.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt IC 1881/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 1 października 2024 r.

Pozwem z dnia 17 maja 2018 roku, pierwotnie złożonym dla Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa jako wniosek o rozliczenie zachowku przy dziale spadku, w toku postępowania modyfikowanym i precyzowanym, przekazanym do rozpoznania tut. Sądowi Okręgowemu, powód L. O. domagał się ostatecznie zasądzenia od pozwanej M. O. (1) kwoty 203 295,40 PLN, 218,565 USD i 26,40 CHF wraz z odsetkami liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, tytułem należnego zachowku po zmarłej W. O., zmarłej w W., dnia 6 listopada 2000. (pozew k. 44-46, postanowienie Sądu Rejonowego k. 50, modyfikacje: k. 156-158, 172, 195-199, 491-492, 551).

Powód w piśmie z 17 maja 2018 roku twierdził, że w skład spadku wchodzą udziały we własności w nieruchomościach: przy ulicy (...), przy ulicy (...), przy ulicy (...) oraz w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przy ul. (...). L. O. jako mąż spadkodawczyni, w wyniku ustania wspólności majątkowej, wszedł w posiadanie 50% udziałów w powyższych nieruchomościach. We wnioskach, zaproponował podział majątku między sobą i spadkobiercami z potrąceniem na wysokość swojego zachowku (określonego na 16,6%) oraz nakładów na nieruchomości. Dodatkowo, wnosił o wyłączenie ze składu spadku nieruchomości na ul. (...), na zasadzie surogacji.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2018, sygn. akt XVI C 2428/18 (k. 50), postanowił wnioski o zachowek skierowane przeciwko K. O. i M. O. (1) rozpoznać jako odrębne sprawy w trybie procesowym. Tym samym, uznał pismo powoda z 17 maja 2018 roku za pierwsze pismo procesowe w sprawie.

W odpowiedzi na pozew (k 148-149), strona pozwana podniosła zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową. Według Pozwanej, L. O. miał nakłaniać swoje dzieci do niewszczynania postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej żonie, gdyż został on pominięty w testamencie. Powód miał grozić A. O., który domagał się spłaty swojej części spadku, że jeśli A. wniesie sprawę do sądu, to Powód przestanie wspierać go finansowo. Ostatecznie, takie postępowanie zostało jednak wszczęte przez wnuka spadkodawczyni, K. O., po tym jak zmarł jego ojciec. Jako, że Powód nie chciał wszczynać postępowania spadkowego przez kilkanaście lat, to wytoczenie powództwa o zachowek miało być oznaką wyłącznie złej woli i chęcią szykanowania spadkobierców, co stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego. W związku z powyższym, Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W modyfikacji pozwu z dnia 22 października 2020 r. (k. 156-158) strona powodowa zmodyfikowała powództwo, wnosząc o ustalenie, że udział Pozwanej w spadku jest zgodny z postanowieniem Sądu Rejonowego z 11 lipca oraz, że ze względu na swój wiek, powód jest trwale niezdolny do pracy, a co za tym idzie zachowek powinien być określony na wysokość 2/3 przysługującego powodowi udziału ustawowego w spadku. Jako, że udział ustawowy Pozwanego wynosi 1/3, wysokość wnioskowanego zachowku powinna wynosić 2/9 udziałów. Powód wniósł też o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w zakresie wycen nieruchomości, co miało umożliwić ostateczne doprecyzowanie wysokości roszczenia oraz odniósł się do zarzutu nadużycia prawa procesowego, że nie prowadzi on do utraty prawa do zachowku, jedynie mógłby prowadzić do jego pomniejszenia.

Pozwana w piśmie z 10 listopada 2020 roku (k.168) wnosiła o wskazanie wysokości roszczenia dochodzonego przez powoda, co też powód uczynił w piśmie z 27 stycznia 2021 (k.172), odnosząc się do szacowanych wartości nieruchomości, określając wysokość roszczenia na 101 792 PLN. Na podstawie art. 17 pkt 4 kpc., w postanowieniu z dnia 11 lutego 2021 r. (k. 178) Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa uznał się niewłaściwy dla rozstrzygnięcia sprawy i przekazał sprawę do rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

W piśmie procesowym z dnia 5 maja 2023 roku (k. 212-213) Pozwana wskazała, że powód po otwarciu spadku podejmował się pracy, więc nie był on do niej trwale niezdolny w dniu jego otwarcia oraz podniosła zarzut przedawnienia wobec rozszerzania roszczenia. W piśmie procesowym z 15 maja 2023 r. (k. 215) Powód zaoponował wobec zarzutu przedawnienia, argumentując, że powództwa o ustalenie stosunku prawnego nie podlegają przedawnieniu.

Do zakończenia postepowania stanowiska stron nie uległy zmianie, jednakże powód w mowie końcowej zażądał dodatkowo zasądzenia od strony pozwanej odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia wniesienia powództwa (k.551).

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny:

L. O. i W. O. pozostawali w związku małżeńskim od 10 października 1961 do śmierci W. dnia 6 listopada 2000 roku, będąc w ustawowej wspólności majątkowej. Małżeństwo miało dwoje dzieci: M. i A. O., natomiast A. miał dwóch synów, M. i K. O.. W dniu otwarcia spadku powód miał 69 lat.

/okoliczności niesporne mające potwierdzenie w postanowieniu Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 11 lipca 2018 XVI Ns 243/16 z uzasadnieniem (k.126 - 139)/

W okresie od 2 stycznia 2003 r. do 30 czerwca 2005 r. L. O. wykonywał pracę głównego specjalisty w Krajowej Radzie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa w pełnym wymiarze czasu pracy, nie wykorzystał za ten okres w pełni urlopu wypoczynkowego otrzymując ekwiwalent pieniężny. W okresie od 1 sierpnia 2008 r. do 31 października 2008 r. kontynuował zatrudnienie na takim samym stanowisku ale w Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa – Krajowej Radzie w wymiarze ½ etatu. Podstawa wymiaru do obliczania jego składek wahała się w tym okresie pomiędzy 1.533,33 zł a 5.740,55 zł.

/Dowód: informacja z I Oddziału ZUSu w P. (k. 313- 314), świadectwa pracy (k. 317 i 320)/

Dnia 15 maja 2012 r. zmarł syn powoda i spadkodawczyni A. O., wyznaczając w swoim testamencie K. O. jako jedynego spadkobiercę. K. O. przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W okresie pomiędzy śmiercią spadkodawczyni a własną A. O. współpracował z powodem – wspólnie wykonywali zlecenia architektoniczne, powód miał uprawnienia i zdobywał klientów, jego syn wykonywał szkice, rysunki, razem opracowywali koncepcje.

/Dowód: postanowienie SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 11 lipca 2018 (k.132), zeznania świadka B. A. k. 497-498, zeznania powoda L. O. k. 498/

Po śmierci żony powód nie chciał by uregulować sprawy nabycia spadku po W. O., podziału ich majątku wspólnego oraz działu spadku, dzieci liczyły się ze zdaniem powoda w tym zakresie. Ostatecznie wniosek w tej sprawie wniósł wnuk powoda K. O..

/Dowód: zeznania świadka B. A. k. 497 – 498, zeznania pozwanej M. O. (1) k. 498 – 499/

W dniu 24 września 2015 r. miało miejsce ogłoszenie testamentu W. O.

/okoliczność niezaprzeczona wskazana w piśmie procesowym pozwanej z dnia 5 maja 2023 k. 213)/

Postępowanie o dział spadku i podział majątku po W. O. zakończyło się prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. sygn. akt XVI Ns 243/16 z dnia 11 lipca 2018 r.

W orzeczeniu, Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego małżonków L. O. i W. O. wchodziły:

a)  prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej przy ul (...) w K. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 1.125.364 zł,

b)  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul (...) w W. pozostające w zasobach (...) w W. o wartości 397.354 zł,

c)  prawo własności niezabudowanej nieruchomości gruntowej przy ul (...) w W. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 223.507 zł;

d)  udział wynoszący (...) w prawie własności nieruchomości gruntowej niezabudowanej w W. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 30.000 zł;

e)  prawo własności nieruchomości gruntowej położonej przy ul (...) w Ż. opisanej w księdze wieczystej nr (...) o wartości 247.145 zł;

f)  środki pieniężne: 29.436,27 zł, 528,13 CHF i 4372,30 dolarów amerykańskich;

g)  wierzytelność o wypłatę kwoty 26.614 zł wynikająca z upadłości Banku (...) w W..

Sąd ustalił przy tym, iż udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, w konsekwencji w skład spadku po W. O. weszła połowa w/w składników majątkowych.

Spadek po zmarłej przeszedł na jej córkę, syna i dwóch wnuków. Córka M. O. (1) i syn A. O. nabyli udziały w wysokości 9/20, natomiast wnukowie K. i M. O. (2) nabyli udziały 1/20. Jedynym spadkobiercą A. był jego syn K., który w związku z tym nabył wszystkie jego udziały. W związku z powyższym, na dzień wydania orzeczenia spadkobiercom przysługiwały następujące udziały:

a.  M. O. (1) 9/20;

b.  K. O. 10/20;

c.  M. O. (2) 1/20;

Spadkobiercą ustawowym pominiętym w testamencie W. był jej mąż L. O., pozostający z nią we wspólności majątkowej. Jako skład masy spadkowej, Sąd ustalił:

1.  udział ½ we własności nieruchomości gruntowej przy ulicy (...);

2.  udział ½ w spółdzielczym prawie własnościowym lokalu na ul. (...);

3.  udział ½ we własności nieruchomości przy ul. (...) razem z udziałem (...) we własności nieruchomości gruntowej niezabudowanej w W. (KW: (...));

4.  udział ½ we własności nieruchomości przy ul. (...);

oraz wierzytelność o wypłatę 13 307 wynikająca z upadłości Banku (...) SA i środki pieniężne w wysokości 14 718,14 PLN, 264,07 CHF i 2185,65 USD.

Sąd dokonał działu spadku i podziału majątku przyznając poszczególne przedmioty spadkobiercom i L. O. jako małżonkowi będącemu współwłaścicielem rzeczy wchodzących w skład spadku dokonując rozliczeń pomiędzy stronami.

/okoliczności niesporne mające odzwierciedlenie w treści postanowienia SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 11 lipca 2018 r. o sygn. akt XVI Ns 243/16 (k.126-127) wraz z uzasadnieniem k. 128 – 139 oraz postanowienia SR dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie z dnia 20 października 2015 r. o sygn. XVI Ns 1041/15/

Biorąc pod uwagę ostateczne stanowisko powoda (k. 491) i przeprowadzone postępowanie dowodowe Sąd przyjął iż w skład spadku weszły:

1.  udział wynoszący ½ w nieruchomości przy ul (...) w K. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 1.127.757 zł. (2 255 514 zł/2);

2.  udział wynoszący ½ w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu nr (...) przy ul (...) w W. pozostający w zasobach (...) energetyka w W. o wartości 355.452,50 zł (710 905 zł/2);

3.  udział wynoszący ½ w prawie własności niezabudowanej nieruchomości gruntowej przy ul (...) w W. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) wraz z udziałem wynoszącym (...) w prawie własności nieruchomości gruntowej niezabudowanej w W. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) o łącznej wartości: 302.575 zł (605 150 zł/2);

4.  udział w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej przy ul (...) w Ż. opisanej w księdze wieczystej nr (...) o wartości 219.144,50 zł (438 289 zł/2);

5.  środki pieniężne: 29.436,27 zł, 528,13 CHF i 4372,30 dolarów amerykańskich.

/Dowód opinia biegłej E. W. k. 343 – 462, wraz z opinią uzupełniającą protokół rozprawy z 21 czerwca 2024 r. k. 530/

Celem precyzyjnego określenia wartości zachowku, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 czerwca 2023 roku postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego w sprawie wyceny nieruchomości wchodzących w skład masy spadkowej, według stanu na dzień otwarcia spadku a cen dzisiejszych. Wobec zarzutów kierowanych przez strony Sąd przeprowadził dowód z ustnej uzupełniającej opinii biegłej w dniu 21 czerwca 2024 r. Sąd dał w pełni wiarę biegłej, bowiem wydała ja w ramach swej specjalności, logicznie i wyczerpująco uzasadniła stanowisko przyjęte w opinii. Podkreślić wypadnie, że w toku opinii ustnej strony mogły zadawać szczegółowe pytania na które biegła odpowiadała szczegółowo i wyczerpująco, broniąc stanowiska przedstawionego w opinii głównej.

Powołana w sprawie biegła, E. W., przedstawiła swoją opinię w dniu 9 lutego 2024 r (k. 343-444), co do której to strona pozwana zgłosiła swoje zarzuty w piśmie z dnia 22 marca 2024 r (k. 481-484). W wyniku dokonanej wyceny nieruchomości przez biegłą, Powód w piśmie z dnia 8 kwietnia 2024 r. (k.491-492) dokonał kolejnego sprecyzowania roszczenia, domagając się 203 295,40 PLN, 218,565 USD i 26,40 CHF w wypadku uznania go za niezdolnego do pracy, alternatywnie 152 471,55 PLN, 162,92 USD i 19,80 CHF przy przeciwnym rozstrzygnięciu powyższej kwestii.

Sąd dał wiarę złożonym do akt sprawy dokumentom i ich kopiom, bowiem ich treść nie budziła wątpliwości, a nadto nie były one kwestionowane przez strony. Oparł także ustalenia faktyczne na przeprowadzonych dowodach osobowych tj. zeznaniach świadka i stron. Były one w zasadniczej warstwie zgodne i logiczne w związku z czym Sad uznał je za wiarygodne w zakresie w którym wskazywały na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie zasługiwało na uwzględnienie w części.

W sprawie bezsporne było, iż na podstawie testamentu W. O., spadkobiercami są M., K. i M. O. (1), natomiast w postanowieniu stwierdzającym nabycie spadku pominięty został spadkobierca ustawowy – mąż L. O.. W toku postępowania, niepodważane były ustalenia co do składu masy spadkowej ustalonego poczynione w postanowieniu SR z dnia 11 lipca 2018 r. Sporne były:

1.  kwestia zdolności do pracy powoda;

2.  kwestia przedawnienia rozszerzenia roszczenia;

3.  zgodność roszczenia o zachowek z zasadami współżycia społecznego;

4.  ostateczna wysokość zasądzonej kwoty.

W pierwszej kolejności wypadnie wskazać, że zgodnie z art. 991 § 1 i 2 kc małżonkowi spadkodawcy należą się 1/3 przypadającego mu udziału spadkowego jaki uzyskałby on w dziedziczeniu ustawowym albo 2/3 wartości udziału spadkowego między innymi gdyby w dniu otwarciu spadku jest on niezdolny do pracy. Jeżeli uprawniony nie uzyskał należnego mu udziału w postaci darowizny od spadkobiercy lub powołania do spadku, przysługuje mu roszczenie przeciwko spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku lub do jego uzupełnienia.

W sprawie bezsporne jest to, że L. O. był mężem spadkodawczyni i tym samym był on spadkobiercą ustawowym, uprawnionym do dziedziczenia w udziale 1/3 spadku. Powód dochodził zachowku od udziału majątkowego M. O. (1), w ramach którego nabyła ona własność niezabudowanej nieruchomości gruntowej przy ulicy (...), wierzytelność o wypłatę wynikającej z upadłości Banku (...) SA, o wartości 2 994,075 PLN oraz środki pieniężne w wysokości 3270.69 PLN, 118,83 CHF oraz 983,54 USD.

Kwestia podstawy wyliczenia zachowku zależy od wypełnienia przesłanki trwałej niezdolności do pracy powoda w dniu otwarcia spadku. Argumentacja strony powodowej ograniczona była do stwierdzenia, iż powód jest trwale niezdolny do pracy ze względu na jego wiek (k. 156). Nie wchodząc nawet w rozważania, czy osiągnięcie określonego wieku wprowadza domniemanie faktyczne o trwałej niezdolności do pracy, to w omawianej sprawie zostało udowodnione, iż powód nie był trwale niezdolny do wykonywania pracy po śmierci spadkodawczyni.

Stan faktyczny badany przy obliczaniu zachowku odnosi się bowiem do dnia otwarcia spadku, czyli 6 listopada 2000 roku. Jako że z przedstawionych w aktach sprawy dokumentów wynika jednoznacznie, iż powód podjął pracę w swoim zawodzie w latach 2005-2008 (k. 313-320), czyli na 5 lat po otwarciu spadku, to a fortiori nie mógł być on trwale niezdolny do pracy ze względu na wiek w dniu jego otwarcia. W późniejszym okresie, aż do 2012 r. prowadził działalność gospodarczą współpracując ze swoim synem. O ile sporne było czy powodowi przysługuje zwiększona podstawa zachowku z racji trwałej niezdolności do pracy, fakt podjęcia pracy przez powoda pozostał niezaprzeczony przez stronę powodową. Sam powód też przyznawał się do jej wykonywania w trakcie postępowania o dział spadku, zarówno na piśmie (k. 308) jak i w trakcie rozprawy (k.292), wynika to też z jego zeznań w sprawie niniejszej. W związku z powyższym powód niewątpliwie świadczył pracę zgodną ze swoimi kwalifikacjami tj. magistra inżyniera budownictwa tak po przejściu na emeryturę (co nastąpiło w 1991 r. k. 292), jak i śmierci spadkodawczyni.. Sąd nie podziela stanowiska, iż do przyjęcia niezdolności do pracy wystarczające jest osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego bowiem przesłanka niezdolności do pracy nie warunkuje otrzymania prawa do renty, zaś pojęcie niezdolności do pracy jest zdefiniowane w art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym niezdolną do pracy całkowicie lub częściowo jest osoba która utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Tymczasem powód wykonywał pracę zgodną z jego kwalifikacjami, nie może być więc mowy nawet o częściowej niezdolności do pracy z jego strony (vide – art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). W konsekwencji jako podstawę obliczenia zachowku należało przyjąć ½ udziału który by mu się należał w razie dziedziczenia ustawowego.

W dalszej kolejności wypadnie się odnieść do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia rozszerzeń roszczenia. Pozwana argumentowała, że zgodnie z treścią art. 1007 § 1 kc, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Jako, iż ogłoszenie testamentu miało miejsce 24 września 2015 roku, rozszerzenie rozszerzeń powoda z dnia 27 stycznia 2021 r. oraz z dnia 22 grudnia 2022 miało podlegać przedawnieniu.

W pozwie, powód przedstawił wysokość swojego żądania jako ułamek wartości masy spadkowej, w ramach której wchodziły też prawa na nieruchomości. Roszczona kwota 75 tysięcy złotych była jedynie konsekwencją wyliczenia 16.6% z szacowanej ówcześnie wartości masy spadkowej. Jako że, zgodnie z art. 316 § 1 kpc sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, żądane w pozwie 16.6% z udziału spadkowego pozwanej będzie odnosiło się do wartości tego udziału na moment zamknięcia rozprawy.

Tym samym, wraz z ustaleniem zwiększenia się wartości masy spadkowej, należy też odpowiednio zwiększyć też wartość zachowku, jak też stało się w tej sprawie. Na podstawie wyceny z 3 sierpnia 2017 r., łączna wartość nieruchomości wchodzących w skład majątku wynosiła około 2 023 370 zł, natomiast wycena z 9 lutego 2024 przedstawia ich wartość już jako 4 009 858 zł (k. 227,240,253,269, 344).

Uwzględnienie ostatecznego roszczenia powoda w wysokości przekraczającej pierwotną kwotę 75 tysięcy jest tym samym uzasadnione, jako sprecyzowanie wartości żądania, wyrażonego ułamkiem wartości masy spadkowej.

Zarzut przedawnienia jest jednakże zasadny w odniesieniu do zmiany materialnej podstawy powództwa. W piśmie z 27 stycznia 2021 r. i późniejszych powód zażądał 22,2% udziału spadkowego Pozwanej. Zwiększenie podstawy do wyliczenia zachowku, na podstawie zwiększenia podstawy zarobku z ½ do 2/3 przysługującego mu udziału ustawowego, jako iż powód miał być niezdolny do pracy. W zakresie zwiększenia podstawy, a tym samym domagania się przez Powoda sumy przekraczającej 16.6% udziału spadkowego, roszczenie jest przedawnione, jako iż upłynął termin 5 lat od ogłoszenia testamentu do dnia zgłoszenia roszczenia, także nawet gdyby nie podzielić wyżej przedstawionej argumentacji Sądu co do zdolności powoda do pracy, to powództwo w tym zakresie należałoby oddalić..

Sąd nie znalazł podstaw do nieprzyznania, czy też obniżenia zachowku przysługującego powodowi z uwagi na nadużycie prawa procesowego. Strona pozwana nie sprostała ciężarowi dowodu w tym zakresie.

Powód wytoczył swoje roszczenie o zachowek jako świadczenie które chciał potrącić w swojej propozycji podziału spadku w postępowaniu o dział spadku(k. 45-46). Powód traktował więc roszczenie o zachowek jako część swojej propozycji działu spadku. To dopiero decyzja procesowa Sądu Rejonowego powołała do życia oddzielne postępowanie procesowe (k. 50).

W świetle powyższych informacji nie można uznać wszczęcia postępowania o zachowek jako „podyktowanego jedynie zawiścią” wobec pozwanej. Wkomponowując je w proponowany przez siebie podział, powód nadał swojemu roszczeniu konkretną funkcję w rozwiązaniu sporu między uczestnikami. Okoliczność, iż powód w ogóle nie chciał dokonywać tych rozliczeń, nie może prowadzić do wniosku, iż w momencie zainicjowania postępowań w tym zakresie przez spadkobierców ustawowych powód utracił możność powołania się na prawo do zachowku. Spadkodawczyni go nie wydziedziczyła, i w ocenie Sądu brak jest podstaw do przyznania pozwanej ochrony na podstawie art. 5 k.c.

Ponadto, strona pozwana nie wykazała w jaki sposób opisywane przez nią uzależnienie finansowe A. O. względem swojego ojca L. O. czyni roszczenie powoda przeciwko M. O. (1) niezgodne z zasadami współżycia społecznego, szczególnie w obliczu faktu śmierci A. O. przed jego wytoczeniem.

Co do wysokości zasądzonej kwoty, zgodnie z art. 991 § 1 kc, Powodowi należy się ½ udziału w przysługującym mu udziale ustawowym, wynoszącym 1/3, co mnoży się do 1/6, czyli 16.6% procent wartości masy spadkowej. Powód wytoczył sprawy o zachowek nie tylko przeciw pozwanej i w niniejszym postępowaniu ograniczył swoje roszczenie do 9/20 masy spadkowej tj do udziału w spadku pozwanej. W konsekwencji należny zachowek w niniejszej sprawie wynosi 1/6*9/20 czyli 3/40. Wartość masy spadkowej to wartość udziałów w nieruchomościach 1.127.757 zł+302.575 zł+219.144,50 zł+355.452,50 zł=2.004.929 zł, zaś wartość środków pieniężnych ustalonych w toku postępowania o dział spadku to 28.025 zł (14.718,17 zł + 13.307 zł) i 218,565 USD i 26,40 CHF. Przemnożenie sumy kwot w złotych i walutach obcych przez 3/40 daje kwoty zasądzone w pkt 1 wyroku.

Strona powodowa rozszerzyła powództwo o odsetki ustawowe od dnia złożenia pozwu, ustnie, w trakcie wygłaszania mowy końcowej. Taki wniosek o zmianę powództwa zasługuje na pominięcie, jako że zgodnie z treścią art. 193 § 2(1) kpc, z wyjątkiem spraw alimentacyjnych, wniosek o zmianę powództwa musi mieć formę pisma procesowego. Należy podkreślić, iż postępowanie toczyło się przez 6 lat, a powód reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika. Powód wielokrotnie modyfikował powództwo na przestrzeni postępowania i wcześniej wykonywał tą czynność procesową poprawnie. Zezwolenie stronie powodowej na złożenie takiego pisma, tuż przed planowanym zamknięciem rozprawy musiałoby być uznane za zmierzające do nadmiernej przewlekłości postępowania w związku z czym Sad nie umożliwił powodowi sanowania tego braku i zamknął rozprawę nie orzekając w tym przedmiocie.

W konsekwencji podjętego rozstrzygnięcia, o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 kpc, który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia roszczeń koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powód wygrał sprawę w 82%, zatem zasadne jest obciążenie go kosztami postępowania w 18%, natomiast obciążenie pozwanej w zakresie pozostałych 82%. Szczegółowe wyliczenie kosztów. Konkretne wyliczenie kosztów procesu, Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.

Sędzia Piotr Królikowski