Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

Protokolant: stażysta Aleksandra Sieńczewska

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2025 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Miasta (...) W.

przeciwko (...) Związkowi (...)

o wydanie nieruchomości

1.  oddala powództwo;

2.  koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt: I C 2002/21

UZASADNIENIE WYROKU

z 25 marca 2025 r. (k. 162)

Pozwem skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie 30.09.2005 r. (data prezentaty) Miasto (...) W. domagało się od (...) Związku (...) wydania nieruchomości gruntowej, położonej w W. przy ul. (...) o powierzchni (...) stanowiącej działkę oznaczoną w ewidencji gruntów nr (...), obręb (...) dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w W. Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził KW nr (...) (pozew k. 2 -7).

Powód wskazał, że jest właścicielem działki nr (...) obręb (...) w W. na podstawie decyzji komunalizacyjnej Urzędu Wojewódzkiego w W. nr (...)z 05.11.1992 r. Ze względu na brak kompletnej dokumentacji pismem z 25.08.2005 r. Miasto wezwało pozwanego do przekazania wykazu ogrodów działkowych – pismo pozostało bez odpowiedzi. Wg stanowiska Miasta pozwany korzysta ze wskazanej działki pomimo braku uprawnienia po temu.

W odpowiedzi na pozew (...) Związek (...) (dalej: (...)) wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Zarazem złożył wniosek o zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron (odpowiedź na pozew k. 20 – 29).

Pozwany wskazywał, iż nie objął gruntów samowolnie a nieruchomość została mu przekazana w użytkowanie przez organy administracji państwowej zgodnie z prawem. W związku z tym posiada tytuł prawny użytkowania ww. gruntu. Jest on także wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem na urządzenie ogródków działkowych.

Kolejnymi postanowieniami Sąd na skutek zgodnych wniosków stron postępowanie było kilkakrotnie zawieszane a następnie podejmowane (k. 28, k. 33, 40, 45, 51, 63, 83, 153).

Pismem procesowym z 16.01.2015 r. pozwany podtrzymał żądanie oddalenia powództwa a zarazem wniósł o zasądzenie kosztów postępowania w podwójnej wysokości z uwagi na długotrwałość procesu (k. 70). Pozwany wskazał także że doszło w toku zawieszenia do zmiany stanu prawnego na skutek wejścia w życie ustawy z 13.12.2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych a stosownie do jej art. 65 ust. 1 (...) stał się stowarzyszeniem ogrodowym, które z dniem 19.01.2014 r. nabyło prawo użytkowania nieruchomości zajmowanej przez rodzinny ogród działkowy. Zatem doszło do nabycia użytkowania z mocy prawa, w związku z czym w odniesieniu do działek ewidencyjnych (...) obręb (...) powinna zostać wydana deklaratoryjna decyzja przez (...) W. w postępowaniu administracyjnym. Jeśli zaś powód stałby na stanowisku, że istniejące ogródki działkowe nie wypełniają definicji ustawowej to zgodnie z art. 75 ustawy powinien wydać decyzje o likwidacji i wszcząć postępowanie wraz z określeniem odszkodowania dla działkowców i stowarzyszenia za nakłady na nieruchomości. Dodatkowo w zakresie w jakim teren poszczególnych działek ogrodu został przekazany w użytkowanie zależne (...) nie jest legitymowany biernie w sprawie.

Powód pismem z 29.11.2024 r, wniósł ostatecznie o podjęcie zawieszonego postępowania i nieobciążanie go kosztami procesu (wniosek k. 139)

(...) W. wskazało, że postępowanie przed organem zakończyło się prawomocną i ostateczna decyzją. Odnośnie do działki (...) z obrębu (...) postępowanie zostało zakończone przez Sądem Apelacyjnym w Warszawie sygn. akt VI ACa 1751/13 prawomocnym umorzeniem.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość stanowiąca działkę przy ul. (...) w W. stanowiąca działkę nr (...) obręb (...) o pow. 79102 m ^{( 2)} została przekazana protokołem zdawczo - odbiorczym w zarząd i użytkowanie na rzecz Wojewódzkiej (...) na podstawie decyzji Prezydium Rady Narodowej z 20.09.1956 r. nr (...) (protokół zdawczo - odbiorczy k. 24).

Na podstawie decyzji nr (...) Urzędu Wojewódzkiego w W. z 05.11.1992 r. stwierdzono nabycie przez Dzielnicę Gminę W. - M. na mocy prawa z w dniu 27.05.1990 r. nieodpłatnie własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej w ew. gruntów obręb (...) nr działki (...) o pow. 79102 m ^{( 2)} (decyzja k. 4 – 4v, mapa k. 5). W ewidencji gruntów jako władającego gruntem ujawniono Wojewódzki Zarząd (...)w W., który następnie przekształcił się w (...) Związek (...) (ewidencja gruntów wg stanu na 28.09.2005 r. k. 6).

Pismem z 25.08.2005 r. Urząd Miasta zwrócił się do (...) Związku (...) w związku z koniecznością potwierdzenia w stosunku do których gruntów na terenie miasta (...) przysługuje tytuł prawny oraz które są objęte wnioskami o regulacje, o przekazanie wykazu ogródków działkowych wpisanych do rejestrów a położonych na terenie (...) W. (pismo k. 7).

Wyrokiem Sądu Okręgowego z 11.09.2013 r. sygn. akt III C 1957/05 oddalone zostało powództwo m.st W. przeciwko (...) o wydanie m. in. działki nr (...) w obrębie (...) zaś postępowanie apelacyjne zostało umorzone postanowieniem z 13.04.2017 r. sygn. akt VI ACa 1751/13. Działka ta została objęta decyzją komunalizacyjną Wojewody (...) nr (...) z 05.11.1992 r. (wyrok III C 1957/05 wraz z uzasadnieniem k. 144 – 149, wyrok wraz z postanowieniem Sądu Apelacyjnego ze stwierdzeniem prawomocności k. 150).

Wnioskiem datowanym na 11.07.2014 r. (...) domagał się wydania decyzji administracyjnej stwierdzającej nabycie przez niego z dniem 19.01.2014 r. prawa użytkowania nieruchomości stanowiących działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...) oraz (...), (...) (...)z obrębu (...) na podstawie art. 76 ust 2 w zw. z art. 76 ust. 1 pkt 4 oraz art. 77 ustawy z 13.12.2013 r. o rodzinnych ogródkach działkowych (dalej: r.o.d.) (wniosek k. 79 – 81).

Decyzją z 06.05.2024 r. nr 20/U/2024 r. Prezydent (...) W. stwierdził nabycie z dniem 19.01.2014 r. przez stowarzyszenie ogrodowe (...) Związek (...) prawa użytkowania nieruchomości gruntowej składającej się z działek:

- (...)z obrębu (...) (...) (...) objętej KW (...),

- (...) z obrębu (...) (...) (...) objętej KW nr (...),

- (...)z obrębu (...) (...) (...) objętej KW nr (...),

- (...)z obrębu (...) (...) (...) objętej KW nr (...),

stanowiących własność (...) W..

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że działka nr (...) z obrębu (...) objęta decyzją komunalizacyjną uległa podziałowi na aktualne działki ewidencyjne (...), natomiast działka nr (...) z obrębu (...) – nadziałki ew. (...), (...) oraz (...). Prezydent stwierdził także, że teren ww. działek jest zagospodarowany na ogródki działkowe nieprzerwanie co najmniej od 1972 r. do daty wydania decyzji. (decyzja wraz z uzasadnieniem k. 141 – 143).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, której autentyczności i rzetelności nie kwestionowały strony a i Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić jej mocy dowodowej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie jako bezzasadne polegało oddaleniu.

Powód w sprawie wskazywał, że na skutek braku wykazania, iż pozwanemu przysługuje tytuł prawny do nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) obręb (...) jest on nieuprawniony do jej użytkowania. Przy tym podnosiło, iż prawo własności tej działki należy do Miasta (...) W. oraz znajdują się na niej ogródki działkowe. Pozwany zarzucał niewykazanie roszczenia oraz brak legitymacji biernej w sprawie, później zaś istnienie tytułu prawnego na podstawie ostatecznej i prawomocnej decyzji administracyjnej.

Unormowane w § 1 art. 222 k.c. roszczenia windykacyjne pozostaje – podobnie jak i unormowane w § 2 art. 222 k.c. roszczenie negatoryjne – w ścisłym związku z uregulowaniem treści własności w art. 140 k.c. – prawo własności jest bowiem skuteczne erga omnes (przeciwko wszystkim), co oznacza, że odpowiednikiem uprawnień właściciela jest powszechny obowiązek nie wkraczania w sferę cudzej własności, a w razie wkroczenia przez nieuprawnionego w sferę cudzej własności właścicielowi służą roszczenia określone w ustawie. Treścią roszczenia windykacyjnego jest żądanie wydania rzeczy, które kieruje się przeciwko osobie władającej cudzą rzeczą bez podstawy prawnej. Stąd też roszczenie windykacyjne określane jest czasami jako roszczenie „nieposiadającego właściciela" przeciwko „posiadającemu niewłaścicielowi"; owo określenie oddaje znakomicie istotę tego roszczenia i wskazuje, że – w zasadzie – legitymowanym czynnie jest właściciel rzeczy, a legitymowanym biernie jest osoba władająca cudzą rzeczą bez tytułu prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6.10.2010 r., II CSK 174/10, LEX nr 621141).

Koniecznymi przesłankami roszczenia windykacyjnego są więc status właściciela, fakt, że nie włada on (sam lub przez inną osobę) swoją rzeczą oraz fakt, że rzeczą włada osoba do tego nieuprawniona.

Legitymowanym czynnie w procesie wszczętym w trybie ochrony petytoryjnej jest zatem przede wszystkim właściciel, który występując z roszczeniem windykacyjnym musi udowodnić, że przysługuje mu prawo własności (vide: art. 6 k.c.). Co do nieruchomości, to takimi dowodami są przede wszystkim dokumenty, które z mocy przepisów prawa stwierdzają nabycie własności lub stanowią dowód, że takie nabycie miało miejsce. Przy tym w określonych sytuacjach udowodnienie przysługiwania prawa własności może nastąpić tylko na podstawie wskazanych w ustawie dokumentów (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r., II CRN 46/93, niepublikowane).

W szczególności do dokumentów tych zaliczyć należy odpisy z ksiąg wieczystych, odpowiednie orzeczenia sądowe lub administracyjne, odpisy umów notarialnych o przeniesienie własności oraz wyciągi z tabel likwidacyjnych. Dokumentami takimi są również wyrysy z map ewidencyjnych i inne dowody przechowywane w składnicach geodezyjnych organów ewidencji gruntów i budynków (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 25.05.1957 r., I CO 39/56, OSN IV/58, poz. 91).

Legitymowaną biernie w procesie windykacyjnym jest natomiast osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą bez podstawy prawnej.

Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu, zamieszczoną przez ustawodawcę w art. 6 k.c., okoliczność, że określony podmiot (pozwany) włada rzeczą bez podstawy prawnej, musi być wykazana przez windykującego właściciela – ustalenia co do władania nieruchomością przez stronę pozwaną mają bowiem znaczenie pierwszorzędne i to na powodzie spoczywa ciężar dowodu w tym przedmiocie (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 23.09.1992 r., II CRN 99/92). Dla wniesienia powództwa windykacyjnego wystarczające jest stwierdzenie obiektywnego faktu wkroczenia w sferę cudzego prawa własności. Bez znaczenia dla powstania tego roszczenia są elementy subiektywne, takie jak wina, dobra czy zła wiara osoby naruszającej własność, czy też zamiar zajęcia nieruchomości wyłącznie dla własnych potrzeb. Naruszenie prawa własności powinno mieć ponadto charakter trwały oraz powodować całkowite pozbawienie właściciela władztwa nad rzeczą. Pozostałe przypadki zakłócania prawa własności nie uzasadniają podniesienia roszczenia wydobywczego, mogą natomiast stanowić podstawę roszczenia negatoryjnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 23.1.2013 r., I CSK 295/12, wyrok Sądu Najwyższego z 30.6.2004 r., IV CK 502/03).

Bezprawne wkroczenie w stan cudzego prawa własności ma miejsce wówczas, gdy odbywa się bez zgody właściciela. Sama decyzja administracyjna, zezwolenie czy zatwierdzenie w trybie administracyjnym sposobu korzystania z nieruchomości będącej własnością gminy, nie stanowi zgody jej właściciela na takie korzystanie z nieruchomości i nie rodzi skutecznego względem właściciela uprawnienia do władania nieruchomością w rozumieniu art. 222 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 23.1.2013 r., I CSK 295/12, Legalis).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowego postępowania należy wskazać, iż bezspornie właścicielem nieruchomości stanowiących działki o nr (...) obręb (...) oraz działki (...) obręb (...) stało się Miasto (...) W. na skutek decyzji komunalizacyjnych z 05.11.1992 r. Odnośnie do działki nr (...) obręb (...) oraz działek z niej wyodrębnionych istnieje prejudykat w postaci prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie III C 1957/05, w którym oddalono analogiczne do niniejszego żądanie Miasta (...) W. o wydanie nieruchomości.

Bezspornie też teren działki (...) i działek wyodrębnionych były użytkowane przez poprzedników prawnych pozwanego jak i samego pozwanego, zarówno przed 19.01.2014 r. tj. wejściem w życie ustawy r.o.d. jak i później na cele ogródków działkowych. Przyznaje to powód w treści uzasadnieniu swojej decyzji z 06.05.2024 r. Pomiędzy stronami kwestie te nie były sporne. Nie można jednak stwierdzić, iż właściciel tj. (...) W. nie wyrażało zgody na takie korzystanie z nieruchomości. Sąd miał na względzie, iż sprawa niniejsza – jak wynika z uzasadnienia pozwu - została wszczęta li tylko z racji braku dokumentacji u powoda odnośnie stanu prawnego działek. W związku z brakiem dobrowolnego przedstawienia dokumentów na wezwanie Miasta, w ramach niniejszego procesu Powód usiłował przerzucić na pozwanego obowiązek ich przedłożenia, wywodząc z ich braku niekorzystne skutki dla Związku. Natomiast powód faktycznie nie kwestionował aby korzystanie z nieruchomości przez (...) było niezgodne z jej przeznaczeniem.

Należy mieć przy tym na względzie zasadnie podniesiony przez (...) zarzut niewykazania w sprawie legitymacji biernej. Związkowi bowiem w odniesieniu do roszczenia wydobywczego służy legitymacja bierna jedynie w zakresie w jakim nie oddał działek w posiadanie zależne, a tego w żaden sposób Miasto nie wykazało (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18.03.2005 r. II CK 526/04, OSNC 2006 nr 2 poz. 73).

Ostatecznie na skutek wydania w toku niniejszego procesu ostatecznej i prawomocnej decyzji administracyjnej Miasto stwierdziło nabycie przez (...) z dniem 19.01.2014 r. tj. z dniem wejścia w życie ustawy z 13.12.2013 r. o rodzinnych ogródkach działkowych prawa użytkowania nieruchomości oznaczonych numerami (...), (...) i (...) składających się na dawną działkę (...). Z tego względu na dzień orzekania niniejszej sprawie (...) przysługuje tytuł prawny do użytkowania ww. nieruchomości, której jest co do zasady realizowane przez (...). Miasto realnie nie formułuje sprzeciwu odnośnie do prawidłowości realizacji tego prawa przez pozwanego.

Z tych przyczyn rzeczono jak w sentencji w punkcie 1.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. Sad miał na uwadze zarówno wniosek Miasta o nieobciążanie go kosztami procesu jak i fakt, że w okresie długotrwałego spoczynku postępowania na skutek zgodny wniosków stron doszło do istotnych zmian stanu prawnego a także toczyło się postępowanie administracyjne dot. prawa użytkowania nieruchomości, bez których wynik sprawy byłby odmienny. Ponadto na rozprawę nie stawił się pełnomocnik pozwanego zaś pełnomocnik powoda podtrzymywał wniosek o nieobciążanie kosztami. Z tych przyczyn Sąd uznał, iż każda ze stron powinna pozostać przy poniesionych kosztach procesu, o czym postanowił jak w sentencji w punkcie 2.

Sędzia Piotr Królikowski